19_Wspolpraca_Polski..
advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Podstawy przedsiębiorczości (przedsiębiorczość bez tajemnic) Temat: Współpraca Polski z zagranicą Wymiana międzynarodowa Ogół związków rzeczowych łączących odrębne gospodarki narodowe nazywamy wymianą międzynarodową. Przedmiotem tej wymiany mogą być zasoby produkcyjne oraz produkty będące efektem wykorzystania zasobów produkcyjnych. Wymiana zasobów może polegać na migracji ludności, ruchu kapitału oraz przenoszeniu wiedzy naukowo – technicznej. Pojawienie się trwałych nadwyżek produkcyjnych w jednych krajach i możliwości ich zbytu w innych stworzyło potrzebę rozwoju wymiany handlowej wykraczającej poza granice kraju. Wymiana handlowa Handel zagraniczny jest efektem międzynarodowego podziału pracy, który przejawia się w występowaniu trwałych stosunków wymiennych między poszczególnymi krajami. Czynniki wpływające na strukturę gospodarczą poszczególnych krajów i tym samym określających ich miejsce w międzynarodowym podziale pracy dzieli się na wewnętrzne i zewnętrzne. Czynniki wewnętrzne wiążą się ze specyficznymi właściwościami gospodarki konkretnych krajów (np. warunki naturalne, postęp techniczny, czynniki systemowe i pozaekonomiczne). Czynniki zewnętrzne stanowią efekt rozwoju międzynarodowego podziału pracy, wynikający z przekształceń strukturalnych w gospodarce światowej jako całości (hierarchia celów, potencjał poszczególnych krajów itp.). Unia Europejska Rzeczypospolita Polska złożyła formalny wniosek o członkowstwo (08.04.1994 r.) w strukturach Unii Europejskiej. Negocjacje rozpoczęto 31.03.1998 r. Traktat z Maastricht (7.02.1992 r.) wyznacza nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszej unii między narodami Europy. Unia ta opiera się na trzech funkcjonujących Wspólnotach Europejskich, uzupełnia ją polityka i formy współpracy ustanowione przez Traktat o Unii Europejskiej. Do celów Unii Europejskiej zalicza się: • promowanie postępu gospodarczego i społecznego, • wdrażanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, • powstanie unii gospodarczej i walutowej. Unia Europejska Podstawowym zadaniem Unii Europejskiej jest integracja gospodarcza krajów w celu zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego, podnoszenia standardu życia i pracy obywateli, ograniczania bezrobocia i stabilizacji gospodarczej i walutowej. Te właśnie cele ma spełniać rynek w UE, tzw. Rynek Wewnętrzny, który charakteryzują cztery swobody: 1) swoboda przepływu towarów, 2) swoboda zakładania przedsiębiorstw i świadczenia usług, 3) swoboda przepływu kapitału, 4) swoboda przepływu osób. Unia Europejska Trzy filary Unii Europejskiej I FILAR Wspólnoty Europejskie II FILAR Polityka Zagraniczna i Wymiar Sprawiedliwości III FILAR Sprawy Wewnętrzne i Wymiar Sprawiedliwości Traktaty założycielskie Wspólnot: Polityka zagraniczna: Sprawy wewnętrzne: • ustalenie wspólnych stanowisk i działań, • utrzymanie pokoju, • ochrona praw człowieka, • wspieranie demokracji, • pomoc krajom trzecim. • polityka azylowa, • ochrona granic zewnętrznych, • polityka migracyjna i wizowa, • zwalczanie narkomanii. Polityka bezpieczeństwa: • utrzymanie pokoju, • Unia Zachodnioeuropejska jako organ bezpieczeństwa, • współpraca w ramach NATO, Wymiar sprawiedliwości: • unia celna i wspólny rynek, • polityka handlowa, • polityka rolna, • polityka transportowa, • polityka przemysłowa i strukturalna, • unia gospodarcza i walutowa, • sieci transeuropejskie, • polityka socjalna, • ochrona środowiska, • ochrona konsumenta, • Obywatelstwo Unii, • edukacja i kultura. Długookresowo: • Europejski System Bezpieczeństwa • walka ze zorganizowaną przestępczością międzynarodową, • współpraca sądownicza w sprawach karnych i cywilnych, • współpraca policji. Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej Integracja międzynarodowa przebiegała według następujących etapów. Najprostszym ugrupowaniem tego typu jest strefa wolnego handlu polegająca na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych. Przykładem takiej organizacji może być EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) CEFTA czy NAFTA (członkowie: USA, Kanada, Meksyk). Kolejną formą integracji jest unia celna gdzie kraje ze strefy wolnego handlu wprowadzają cła dla krajów trzecich z poza unii. Sprzyja ona rozwojowi handlu wewnątrz unii i ograniczeniu handlu z krajami trzecimi. Przykładem tej formy integracji jest np. Pakt Andyjski obejmujący Boliwię, Kolumbię, Ekwador, Peru i Wenezuelę. Wyższą formą integracji od unii celnej jest wspólny rynek, który oznacza nie tylko zniesienie ceł i nakładanie ich poza unią, ale też musi istnieć swoboda przepływu kapitału i siły roboczej. Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej Unia walutowa obejmuje poza unią walutowa i wspólnym rynkiem koordynacje polityki walutowej tj. ograniczenie wahań kursów, tworzenie wspólnych rezerw handlowych czy wprowadzenie jednolitej waluty. Unia ekonomiczna posuwa się o krok dalej dodając koordynacje poszczególnych dziedzin z zakresu polityki ekonomicznej, warto jednak dodać, że nie jest ona nigdy pełna. Unia polityczna prócz wymienionych wyżej dodaje koordynację polityki zagranicznej i wewnętrznej, co jest bardzo trudne i stanowi ukoronowanie dążeń integracyjnych. Na rozwój handlu zagranicznego w Polsce wpływają różne czynniki — przede wszystkim prowadzona polityka władz państwowych, które wyznaczają kierunek wymiany handlowej, popyt na określone dobra czy usługi oferowane na rynkach, zapotrzebowanie polskiej gospodarki na towary wymagane do rozwoju poszczególnych sektorów. Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej Lata 90. to współpraca handlowa przede wszystkim z krajami RWPG; blisko 90% całej wymiany zagranicznej opierała się na kontaktach z państwami socjalistycznymi (kraje Europy środkowo-wschodniej). Ten okres polskiej wymiany zagranicznej cechował się przede wszystkim niskimi obrotami wymiany handlowej, zazwyczaj niską jakością towarów oferowanych do wymiany (kraje zachodu miały gospodarkę na wysokim poziomie rozwoju, a kraje socjalistyczne pozostawały daleko w tyle), małą ilością oferowanych dóbr przeznaczonych do konsumpcji, gdyż kierunki handlu zagranicznego wyznaczały władze kraju (tzw. gospodarka centralnie sterowana) i sprowadzano głównie towary przemysłowe i rolnicze. Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej Dopiero wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej (popyt, podaż i cena razem kształtują rynek towarów i usług), umożliwiło swobodny rozwój wymiany handlowej. Zmianom uległo także tzw. saldo bilansu handlowego (różnica pomiędzy importem i eksportem towarów w danym czasie). Gdy saldo bilansu handlowego jest dodatnie wówczas państwo ma zwyżkę eksportową, co jest bardzo korzystne z punktu widzenia gospodarki — duża produkcja dóbr na które znajdują się odbiorcy zagraniczni, pozwala to utrzymywać miejsca pracy i wpływać korzystnie na poziom rozwoju krajowej gospodarki; gdy saldo bilansu handlowego jest ujemne wówczas sytuacja jest niekorzystna, spowodowana brakiem zapotrzebowania na produkowane towary, które są albo zbyt drogie albo złej jakości i nie znajdują odbiorców zagranicznych. Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej Inne ważne zjawiska jakie wówczas miały miejsce to postępujący proces starań Polski o przyjęcie do największej organizacji gospodarczej w Europie — struktur Unii Europejskiej, co miało ogromne znaczenie dla rozwoju handlu zagranicznego i zaważyło na kierunkach rozwoju polskiej gospodarki. Wymiana handlowa – to poza wyminą towarów i usług także wymiana walutowa, a więc obroty finansowe z innymi państwami, zaliczamy do nich kredyty, wszystkie płatności finansowe za udzielone towary i usługi. Przepływ kapitału oznacza także nowe inwestycje finansowe na terenie danego kraju, co w przypadku Polski oznacza napływ zagranicznych inwestorów, aby w rezultacie przyczynić się do szybszego rozwoju sektorów gospodarki. Zasady polityki Unii Europejskiej Prawo drugiego i trzeciego filaru to akty prawa międzynarodowego i wymagają ratyfikacji, implementacji, inkorporacji bądź transpozycji do porządków prawnych państw członkowskich. Prawo pierwszego, drugiego i trzeciego filaru stanowi łącznie prawo unijne. Terminologię porządkuje Traktat lizboński – zniknie podział na Wspólnotę (prawo wspólnotowe) i Unię (prawo unijne). Prawa podstawowe Ogólne, wspólne zasady i wolności prawa wyprowadzone z porządków konstytucyjnych państw członkowskich oraz z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 roku, np.: • pewność prawa, • zasada państwa prawego, • zasada pluralizmu politycznego, • prawo do życia, • zakaz tortur. Zasady polityki Unii Europejskiej Poszanowanie prawa międzynarodowego Ogólne zasady prawa międzynarodowego, np.: • zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej, • zakaz piractwa, • zakaz ludobójstwa. Ogólne zasady wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych i członkostwa wszystkich państw członkowskich UE w Organizacji Narodów Zjednoczonych, np.: • ze szczególnym naciskiem na utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych. Zasady obowiązujące przy tworzeniu prawa wspólnotowego, np.: • zasada kompetencji powierzonych, • zasada subsydiarności, • zasada równowagi instytucjonalnej. Znaczenie międzynarodowej integracji gospodarczej W gospodarce rynkowej rozpatrywane są dwa modele integracji: 1) model integracji międzynarodowej, 2) i model integracji ponadnarodowej. Model integracji międzynarodowej (integracja liberalna) zakłada, iż wszystkie decyzje powinny być podejmowane przez przedsiębiorstwa krajów członkowskich. Funkcjonuje tu wolny rynek i wolny handel, gdzie podstawowymi podmiotami są konsumenci i producenci oraz gra rynkowa. Państwo nie podejmuje tu żadnych regulacji. Jest to model czysto teoretyczny, nie mający odpowiedników w praktyce, celem ugrupowań jest dążenie do niego. Drugim modelem jest model integracji ponadnarodowej, gdzie ośrodek narodowy i ponadnarodowe mają wpływ na procesy integracyjne. Mogą działać tu takimi narzędziami jak cła, subwencje, ograniczeniami para i pozataryfowymi, stopami procentowymi itp. Jest to interwencjonizm państwowy. Tego typu model stosowany jest w polityce Unii Europejskiej. Organizacje międzynarodowe Międzynarodowe organizacje gospodarcze są formą współpracy suwerennych państw lub osób, przedsiębiorstw, instytucji bądź ich stowarzyszeń z różnych państw. Organizacje można podzielić na dwie grupy: 1) międzynarodowe organizacje w dziedzinie handlu, 2) międzynarodowe instytucje finansowe. Do pierwszej grupy należą GATT oraz Światowa Organizacja Handlu (WTO). GATT (ang. General Agreement on Tariffs and Trade), czyli układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu, zawarły w 1947 roku 23 państwa (obecnie członkami jest ponad 120 krajów, w tym Polska od 1967 roku). Organizacje międzynarodowe Światowa Organizacja Handlu (WTO – ang. World Trade Organization) powstała w 1994 roku. Wymiana międzynarodowa wiąże się z przepływem środków pieniężnych między krajami. Do drugiej grupy należą instytucje międzynarodowe, które czuwają nad przestrzeganiem zasad przepływu walut, są to: • Międzynarodowy Fundusz Walutowy, • Bank Światowy. Międzynarodowy Fundusz Walutowy – MFW, Polska jest członkiem od 1986 roku. Polska była członkiem MFW również w latach 1945 – 1950. Każdy kraj należący do MFW może zostać członkiem Banku Światowego czyli Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju - MBOiR, którego głównym celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego i ograniczanie ubóstwa. Wymiana międzynarodowa Wymiana międzynarodowa to całość stosunków wymiennych w świecie, między wszystkimi krajami lub zrzeszeniami. Wymiana międzynarodowa, jako efekt specjalizacji i wzrostu skali produkcji, umożliwia – dzięki rozszerzeniu rynków zbytu – racjonalne wykorzystanie zasobów czynników produkcji, jakimi dysponuje dany kraj, zazwyczaj bowiem rynki narodowe nie są na tyle chłonne, aby zapewniały zbyt masowej i wyspecjalizowanej produkcji. Gdy jakiś kraj prowadzi politykę autarkii, tj. próbuje samodzielnie rozwijać wszystkie możliwe dziedziny produkcji, musi rozpraszać posiadane środki. W efekcie skala produkcji jest mała, koszty wytwarzania i ceny wysokie, stopień nowoczesności niezbyt duży, a część posiadanych czynników produkcji nie wykorzystywana w sposób racjonalny. Wymiana międzynarodowa, prowadzi do rozszerzenia rynków zbytu, pozwalając na lepsze wykorzystanie posiadanych czynników produkcji w poszczególnych krajach włączonych w system międzynarodowej współpracy. Bilans handlowy Bilans handlowy jest to część bilansu płatniczego sporządzanego dla gospodarki narodowej. Jest to zestawienie wartości towarów wywiezionych za granicę i przywiezionych z zagranicy w określonym czasie. Bilans handlowy można przedstawić zarówno globalnie, w odniesieniu do wszystkich towarów i państw, jak i w rozbiciu na poszczególne towary lub państwa. Bilans płatniczy jest to zestawienie sporządzane dla całej gospodarki narodowej, wyrażające w pieniądzu transakcje dokonane z zagranicą w określonym czasie. Obejmuje on wszystkie wpływy i wypłaty zagraniczne, jakie miały miejsce w danym kraju, w określonym czasie. Import – eksport Eksport jest to wywóz za granicę w celu sprzedaży towarów wytworzonych w kraju. Eksportem jest również sprzedaż usług kontrahentowi zagranicznemu. Import jest to zakup za granicą towarów, które są zużywane w kraju przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa lub jednostki i zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze. Importem jest również zakup usług świadczonych przez kontrahentów zagranicznych. Dla krajów należących do Unii Europejskiej eksport dotyczy sprzedaży towarów lub usług poza UE Dla krajów należących do Unii Europejskiej import dotyczy zakupu towarów lub usług w krajach spoza Unii Europejskiej. Zakup towarów w obrębie Unii Europejskiej nie jest importem. Jest to tak zwany zakup wewnątrzwspólnotowy. Znaczenie międzynarodowej integracji gospodarczej Integracja w ramach międzynarodowej współpracy gospodarczej to zacieranie wszelkich granic dla przepływu usług i towarów, to łączenie państwowych gospodarek w wyniku, czego mogą powstać nowe instytucje o charakterze gospodarczym. Występuje wielu różnych definicji integracji międzynarodowej, co świadczy o różnorodności i wielości występowania tego zjawiska. Integracje w ramach współpracy gospodarczej rozumie się jako formę i procedurę regulowaną poprzez dwa czynniki, przez państwo albo przez wolny rynek. Ten typ rozumienia integracji międzynarodowej Z. Kaniecki definiuje jako, stworzenie pewnego organizmu o charakterze gospodarczym, który obejmuje grupę państw z danej struktury gospodarczej. Znaczenie międzynarodowej integracji gospodarczej Głównym celem integracji jest szybki postęp we wszystkich możliwych dziedzinach nastawiony na wykorzystanie możliwości i potencjałów krajów integrujących się. Otwarcie się gospodarki danego kraju na inne, pomaga skoncentrować wszystkie środki w najbardziej efektywnych sektorach danego kraju, przy równoczesnym korzystaniu z tych surowców, których w kraju jest nie wystarczająco natomiast w innych krajach jest pod dostatkiem. Ważny jest również dostęp do nowych technologii, który pomaga przełamać wszelkie bariery hamujące i ograniczające rozwój gospodarczy danego kraju. Znaczenie międzynarodowej integracji gospodarczej Integracja międzynarodowa nie zagraża suwerenności żadnego państwa, ponieważ powołane przez nią instytucje mają charakter zalecający, czyli decyzje wydane przez taką międzynarodową instytucje nie mają mocy prawnej, tylko mają formę rekomendacji czy instrukcji i nie obligują danego państwa do stosowania się do zaleceń tejże instytucji. Decyzje nabierają mocy prawnej tylko wtedy, gdy rząd danego kraju zalecenie zatwierdzi i przekształci w obowiązujący akt prawny. Znaczenie międzynarodowej integracji gospodarczej Innym ważnym elementem integracji jest polityka celna, która powinna prowadzić do unifikacji i limitowaniu handlu z krajami trzecimi. Przykładem takiej polityki jest pakt podpisany przez kraje Ameryki Południowej: Boliwię, Ekwador, Peru, Wenezuelę i Kolumbię. Występuje również integracja w sferze walutowej, np. wprowadzenie unii walutowej, która pozwala na ograniczanie wahań kursów czy tworzenie wspólnych rezerw walutowych. Unia ekonomiczna oprócz tych wszystkich dziedzin, łączy poszczególne kraje w zakresie pojedynczych dziedzin z obszaru polityki ekonomicznej. Natomiast Unia polityczna pozwala na szeroko rozumianą współpracę w zakresie polityki zagranicznej oraz polityki wewnętrznej, ten typ integracji jest bardzo trudny do osiągnięcia i można powiedzieć stanowi ostateczny cel procesu integracji. Literatura: 1. Budnikowski A., Kawecka-Wyrzykowska E.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Warszawa 1997, 2. Herbut R., Antoszewski A.: Leksykon politologii. Wrocław 1999, 3. Kamecki Z.: Uwagi na temat pojęcia integracji gospodarczej. Instytut Zachodni, Poznań 1973, 4. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002, 5. Niedzielski E., Łapińska A.: Zarządzanie firmą. WSiP 1999, 6. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009, 7. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum i technikum. WSiP 2009, 8. Adelson I.: Formy prawno – organizacyjne przedsiębiorstwa a strategia jego rozwoju. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2000.
