Model IS-LM a zatrudnienie

Plan skryptu
Model IS-LM a zatrudnienie
1. Polityka makroekonomiczna
1.1.
Polityka fiskalna
1.2.
Polityka monetarna
2. Pułapka płynności
3. Pułapka inwestycyjna
Krzywa AD
1. Wyprowadzenie krzywej
2. Przesunięcia krzywej
3. Inflacja oczekiwana
1
4. Model IS-LM a zatrudnienie
1. Polityka makroekonomiczna
Model IS-LM wykorzystuje się do analizy wpływu narzędzi fiskalnych i
monetarnych na poziom zatrudnienia. Szuka się więc możliwości redukcji bezrobocia
poprzez
politykę
makroekonomiczną.
Związek
między
modelem
IS-LM
a
zatrudnieniem pokazuje rysunek 1.
R
LM
R0
IS
Y
N
N0
Y
Y0
N- zatrudnienie
Rys. 1. Model IS-LM i zatrudnienie1
1.1.
Polityka fiskalna
Polityka fiskalna dotyczy dyskusji jak narzędzia fiskalne, czyli wydatki rządowe i
podatki wpływają na wielkość zatrudnienia. Przeanalizujmy skutki ekspansywnej
polityki fiskalnej.
1
E. Kwiatkowski, Bezrobocie, str. 242-259, PWN, W-wa 2002.
2
1. Załóżmy, że początkowo w gospodarce była równowaga między rynkiem
towarowym a pieniężnym, która wyznaczała określony poziom zatrudnienia N0.
2. Wzrastają wydatki rządowe, co przesuwa krzywą IS w prawo. Przechodzimy z
punktu A do B.
3. Nowy punkt równowagi charakteryzuje się wyższym dochodem i poziomem
zatrudnienia.
4. Niestety w wyniku wzrostu dochodu wzrośnie stopa procentowa, która spowoduje
pojawienie się efektu wypierania.
5. Wzrost dochodów i efekt wypierania spowodują spadek inwestycji.
6. Całkowity przyrost dochodu i zatrudnienia zostanie pomniejszony o spadek
inwestycji.
Poniższa analiza została pokazana na rysunku 2.
LM
R
B
R1
R0
A
1
IS’
IS
Y
Y0 Y1
N
2
N1
3
N0
Y0 Y1
Y
Rysunek 2. Ekspansywna polityka fiskalna
Skuteczna polityka fiskalna zależy od wzrostu stopy procentowej wywołane
ekspansją fiskalną oraz wrażliwości inwestorów na wzrost stopy procentowej. Im
większa wrażliwość tym mniejsza skuteczność.
3
1.2.
Polityka monetarna
Polityka monetarna również wpływa na wielkość zatrudnienia. Przeanalizujmy
skutki ekspansywnej polityki monetarnej, czyli wzrost podaży pieniądza.
1. Załóżmy, że początkowo w gospodarce była równowaga między rynkiem
towarowym a pieniężnym, która wyznaczała określony poziom zatrudnienia N0.
2. Wzrasta podaż pieniądza, co przesuwa krzywą LM w prawo. Przechodzimy z
punktu A do B.
3. Spada stopa procentowa, co ma pozytywny wpływ na inwestycje.
4. Powoduje to wzrost dochodu i poziomu zatrudnienia.
Poniższa analiza została pokazana na rysunku 3.
LM
R
1
R0
LM’
A
2
B
R1
IS
Y
N
N1
3
N0
Y0 Y1
4
Y
Rysunek 3. Ekspansywna polityka monetarna
Skuteczna polityka monetarna zależy od reakcji stopy procentowej na zmianę podaży
pieniądza oraz łącznego popytu na towary na zmianę stopy procentowej. Pierwszy
czynnik zależy od wrażliwości popytu na pieniądz na zmianę stopy procentowej. Przy
dużej wrażliwości niewielkie zmiany stopy procentowej pociągają za sobą duże
4
zmiany w popycie na pieniądz. Drugi czynnik określa wrażliwość popytu
inwestycyjnego na zmianę stóp procentowych. Duża wrażliwość inwestorów na
wzrost stopy procentowej zwiększa skuteczność ekspansywnej polityki monetarnej.
2. Pułapka płynności
Pułapka płynności dotyczy dużej wrażliwości popytu na zmianę stopy
procentowej,
czyli
doskonałej
elastyczności
popytu
w
stosunku
do
stóp
procentowych. Wówczas wzrost podaży pieniądza nie jest w stanie obniżyć stóp
procentowych. Polityka monetarna jest więc nieskuteczna. Powyższą sytuację
pokazano na rysunku 4.
R
LM
R0
LM’
A
IS
Y
N
N0
Y0
Y
Rysunek 4. Ekspansywna polityka monetarna a pułapka płynności
W przypadku polityki fiskalnej przesunięcie krzywej IS w prawo pod wpływem
ekspansywnej polityki fiskalnej powoduje wzrost produktu i zatrudnienia. Wówczas
polityka fiskalna jest skuteczna. Powyższą sytuację pokazano na rysunku 5.
5
R
A
R0
B
LM
IS’
IS
Y0
Y
Y1
N1
N0
Y0
Y1
Y
Rysunek 5. Ekspansywna polityka fiskalna a pułapka płynności
3. Pułapka inwestycyjna
Pułapka inwestycyjna dotyczy braku wrażliwości inwestycji na zmianę stopy
procentowej, czyli doskonałej elastyczności inwestycji w stosunku do stóp
procentowych. Ma to swój wyraz w pionowym położeniu krzywe IS. W tym przypadku
ekspansywna polityka monetarna jest również nieskuteczna. Obniżka stóp
procentowych nie wywoła bowiem zmian w zatrudnieniu i produkcji. Powyższą
sytuację pokazano na rysunku 6.
6
LM
LM’
IS
R
R0
Y
Y0
N0
Y0
Y
Rysunek 6. Ekspansywna polityka monetarna a pułapka inwestycyjna
Niewielka wrażliwość inwestycji na zmianę stopy procentowej jest zaś bardzo
korzystna dla polityki fiskalnej. Wzrost wydatków rządowych lub obniżka podatków
mają bowiem pozytywny wpływ na zatrudnienie i produkcję. Powyższą sytuację
pokazano na rysunku 7.
IS
IS’
LM
R
R1
R0
Y0
Y1
Y
N1
N0
Y0
Y1
Y
Rysunek 7. Ekspansywna polityka fiskalna a pułapka inwestycyjna 2
2
Tamże,
7
Krzywa AD
1. Wyprowadzenie krzywej
Krzywa zaagregowanego popytu (AD) opisuje równowagę między rynkiem
towarowym i pieniężnym. Jej główne determinanty to wydatki rządowe, podatki i
podaż pieniądza. Możemy ją wyprowadzić uchylając założenie o stałości cen.
Wychodzimy z punktu równowagi, gdzie krzywa IS przecina się z krzywą LM (punkt
A). Jeśli ceny wrosną, to podaż pieniądza spada. Krzywa LM przesuwa się w lewo.
Ustanawia się punkt równowagi B. W wyniku spadku podaży pieniądza stopy
procentowe rosną, co powoduje spadek inwestycji (pojawia się efekt wypierania).
Można również rozpatrywać sytuację odwrotną, gdy ceny spadają. Wówczas
krzywa AD przesuwa się w prawo tak jak w polityce ekspansywnej. Mamy wówczas
nowy punkt równowagi C, charakteryzujący się niższą stopą procentową (rys. 8).
Punkty, które powstały w wyniku przesunięcia krzywej LM możemy połączyć, co
daje nam krzywą AD.
R
Poziom
cen (P)
LM’
IS
LM
LM’’
R1
B
A
R0
R2
C
AD
Y
Y
Rysunek 8. Wyprowadzenie krzywej AD
2. Przesunięcia krzywej
Krzywa AD przesuwa się pod wpływem zmiany podaży pieniądza lub
wydatków rządowych. Jeśli któryś z tych czynników wzrasta wówczas produkcja jest
wyższa niż potencjalna. Powrót do produkcji potencjalnej wymaga procesu
dostosowawczego, który doprowadza do wzrostu poziomu cen (rys. 9). Polityka
fiskalna i monetarna powoduje jednak inne skutki w gospodarce. Pierwsza powoduje,
oprócz wzrostu cen, do wzrostu stopy procentowej i pojawienia się efektu wypierania.
8
Zaś dzięki ekspansywnej polityce pieniężnej rosną głównie ceny, a stopa procentowa
wraca do poprzedniego poziomu.
Poziom
cen (P)
P1
P*
AD’
AD
Y*
Y
Y1
Rysunek 9. Przesunięcie krzywej AD pod wpływem ekspansywnej polityki monetarnej
Gdy krzywa AD przesuwa się w lewo produkcja spada poniżej potencjalnej.
Powrót do produkcji potencjalnej wymaga procesu dostosowawczego, który
doprowadza do spadku poziomu cen (rys. 10).
Poziom
cen (P)
P1
P*
AD
AD’
Y1
Y*
Y
Rysunek 10. Przesunięcie krzywej AD
3. Inflacja oczekiwana
Gdy w naszej analizie uwzględnimy inflację oczekiwaną, to proces dojścia
produkcji do jej poziomu potencjalnego przedłuży się. Gdy produkcja spada zbliżając
się do poziomu potencjalnego powodując recesję oraz spadek inflacji. To z kolei
doprowadzi do przestrzelenia cen, tzn. przejścia produkcji poniżej potencjalnego.
Następnie pojawi się cykliczny ruch cen i produkcji wzdłuż krzywej AD i produkcja
wraca do produkcji potencjalnej.
9
Poziom
cen (P)
P1
P*
AD’
AD
Y*
Y1
Y
Rysunek 11. „Przestrzelenie” cen i produkcji
10