Podaż Podaż (ang. supply) danego dobra to ilość tego dobra
advertisement
Podaż Podaż (ang. supply) danego dobra to ilość tego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie. Podstawowe PRAWO Podaży mówi, że gdy cena danego dobra rośnie (maleje), rośnie (maleje) również ilość dóbr dostarczonych na rynek przez producentów, przy założeniu ceteris paribus (przy pozostałych wielkościach stałych). Zależność między ceną danego dobra, a jego podażą jest jednokierunkowa. KRZYWA PODAŻY pokazuje, jakie ilości danego dobra producenci są skłonni zaoferować do sprzedaży przy różnych cenach w danym okresie. Krzywa podaży posiada nachylenie rosnące - przy cenach wyższych sprzedawcy są skłonni oferować na sprzedaż większe ilości dóbr niż przy cenach niższych. P S Q P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż Ekonomia wyróżnia: - podaż indywidualną - odnoszącą się do jednego (indywidualnego) producenta - podaż rynkową – odnoszącą się do wszystkich producentów danego dobra DETERMINANTY PODAŻY Do najważniejszych czynników (determinantów), które poza ceną danego dobra, mają wpływ na kształtowanie się podaży, należą takie pozacenowe determinanty podaży jak: - ceny czynników produkcji (np. wysokość płac, opłaty za energię, czynsz, ceny materiałów i urządzeń, procent od pożyczonego kapitału itp.) - czas, jakim dysponują producenci, aby wytworzyć odpowiednią do potrzeb rynku wielkość (skalę) produkcji; - postęp techniczny - poziom kosztów produkcji - warunki finansowo-kredytowe - warunki zaopatrzenia wytwórczego - czyli możliwości zdobywania nowych maszyn, urządzeń i technologii - zdolności przewidywania cen przez wytwórców - liczba przedsiębiorstw w gałęzi - możliwości wytwórcze - popyt konsumentów - cel działań przedsiębiorstwa - interwencyjna polityka państwa - pozostałe czynniki - takie jak: pogoda (szczególnie w rolnictwie w produkcji roślinnej), import, eksport, polityka państwa itp. KURCZENIE SIĘ I ROZSZERZANIE PODAŻY Wielkość podaży danego dobra zmienia się przede wszystkim na skutek zmiany ceny. Możliwe są tu dwa przypadki: kurczenie się podaży (efekt spadku ceny) rozszerzanie się podaży (efekt wzrostu ceny) P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż W obu przypadkach mamy do czynienia z przesunięciem wzdłuż krzywej (nie zmienia się funkcja, tylko jej wartości). Zjawisko to jest analogiczne do kurczenia się i rozszerzania popytu - z tym, że następuje w przeciwnym kierunku (wzrost ceny powoduje rozszerzenie podaży, ale kurczenie popytu). WZROST I SPADEK PODAŻY O wzroście lub spadku podaży mówimy wówczas, gdy następuje zmiana położenia krzywej podaży względem układu współrzędnych (analogicznie jak w przypadku wzrostu / spadku popytu). Wzrost lub spadek podaży jest spowodowany czynnikami innymi niż zmiana ceny danego dobra: np. zmianą cen innych dóbr czy wielkości kosztów produkcji. CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE WZROST PODAŻY Wzrost podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami: WZROST PODAŻY ograniczenie kosztów produkcji korzystne zmiany cen innych towarów postęp technologiczny korzystne warunki atmosferyczne korzystne zmiany w polityce państwa (np. niższe opodatkowanie, subsydia). P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE SPADEK PODAŻY Spadek podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami: wzrost kosztów produkcji niekorzystne zmiany cen innych towarów. niekorzystne warunki atmosferyczne niekorzystne zmiany w polityce państwa (np. wyższe opodatkowanie, cofnięcie subsydiów) P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż W przypadku cen innych towarów bierzemy pod uwagę ceny dóbr, których podaż jest ze sobą powiązana - na przykład ropa naftowa i benzyna. ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY Elastyczność podaży to miara zdolności producentów do dostosowywania wielkości podaży do zmiany ceny. Inaczej mówiąc, elastyczność podaży jest miarą wrażliwości podaży na zmianę ceny. Elastyczność podaży jest wyliczana z wzoru: % zmiana podaży EPod = % zmiana ceny DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI PODAŻY Elastyczność podaży jest uzależniona od dwóch czynników: czasu i wzajemnej substytucji czynników produkcji: 1. Elastyczność podaży jest tym większa, im dłuższy jest badany okres. 2. Elastyczność podaży jest tym większa, im większy jest stopień wzajemnej substytucji czynników produkcji (im większe są możliwości dostosowania czynników produkcji do zmieniających się warunków). W bardzo krótkim okresie podaż jest zwykle nieelastyczna. USTALANIE CEN NA RYNKU Ceny ustalane są przez rynek poprzez wzajemne oddziaływanie na siebie sił popytu i podaży. Cena jest INSTRUMENTEM DYSTRYBUCJI RZADKICH DÓBR - rynek dokonuje podziału ograniczonej podaży dóbr pomiędzy tych, którzy są gotowi zapłacić najwięcej. PUNKT RÓWNOWAGI - to taki stan, w którym podaż danego dobra równa się popytowi. W tej unikalnej sytuacji mamy do czynienia z równowagą rynkową, a cena określana jest mianem ceny równowagi. P- cena, Q- wielkość podaży (popytu) , S – podaż, D – popyt, CR – cena równowagi Rysunek pokazuje wyznaczenie ceny równowagi - przy której podaż danego dobra jest równa popytowi na nie. NADWYŻKA POPYTU I PODAŻY Jeśli cena danego dobra C1 jest niższa od ceny równowagi CR, wówczas mamy do czynienia z nadwyżką popytu. Konsumenci są gotowi nabywać większą ilość dobra, w konsekwencji jego cena rośnie, to zaś powoduje wzrost podaży tego dobra. Nadwyżka podaży występuje wówczas, gdy cena C2 jest wyższa od ceny równowagi CR. Producenci są wówczas zmuszeni do obniżenia ceny, by móc sprzedać swoje wyroby, co powoduje wzrost popytu. Powyższe procesy trwają nieustannie ustalając cenę równowagi rynkowej (CR). P- cena, Q- wielkość podaży (popytu) , S – podaż, D – popyt, CR – cena równowagi CENY MAKSYMALNE I MINIMALNE Rząd może ustalać ceny maksymalne i minimalne, chroniąc w ten sposób konsumentów lub producentów. CENY MAKSYMALNE Zdarzają się dobra, których wytwarzana ilość jest mniejsza od zapotrzebowania na nie i nie ma możliwości zastąpienia ich substytutami, a równocześnie znajdują się pod presją konieczności ich konsumpcji, np. mieszkania komunalne. Wówczas w interesie publicznym państwo wyznacza cenę maksymalną takiego dobra. Ceny maksymalne są ustalane poniżej punktu równowagi (ceny równowagi), co powoduje nadwyżkę popytu nad podażą. O dostępie do takich dóbr decyduje wówczas nie cena rynkowa, lecz kryteria pozarynkowe. CENY MINIMALNE są ustalane powyżej punktu równowagi (ceny równowagi). Ceny minimalne są wyznaczane przez państwo np. na mleko, jego przetwory czy też zboża, w celu zapewnienia rolnikom opłacalności produkcji. W przeciwnym razie rynek ustaliłby cenę tych produktów znacznie poniżej ceny minimalnej, co doprowadziłoby do braku opłacalności produkcji tych dóbr. Przy cenie minimalnej występuje nadwyżka podaży nad popytem danych dóbr, której nie można sprzedać na normalnym rynku. W związku z tym, nadwyżkę tą musi kupić państwo oraz pokryć koszty jej magazynowania. Należy pamiętać, żę rynek regulowany przez państwo może mieć uzasadnienie tylko w szczególnych przypadkach. MODEL PAJĘCZYNY Cena jest instrumentem przywracania równowagi w gospodarce rynkowej. Kształtuje się w wyniku gry popytu i podaży oraz dostosowuje strukturę produkcji do struktury społecznego zapotrzebowania. Wahania cen i ilości produktów na rynku zależą od kształtu krzywych popytu i podaży. Popyt reaguje na zmianę ceny prawie natychmia- stowo, natomiast reakcja podaży na cenę wymaga czasu. Popyt jest więc funkcją bieżącej ceny, a podaż jest funkcją ceny z poprzedniego okresu Model pajęczyny ( 2 sytuacje): a) Gdy występują tłumione wahania cen i ilości – ma miejsce, gdy nachylenie (przyrost zmiennej oznaczonej na osi pionowej przypadający na jednostkę przyrostu zmiennej oznaczonej na osi poziomej) krzywej podaży jest większe niż nachylenie krzywej popytu. Wzajemne reakcje podmiotów gospodarczych na zmieniające się warunki rynkowe powodują, że dopasowanie się popytu i podaży zmierza do osiągnięcia równowagi rynkowej b) Gdy występują wybuchowe wahania cen i ilości – ma miejsce, gdy nachylenie krzywej podaży jest mniejsze niż nachylenie krzywej popytu. Wzajemne reakcje producentów i nabywców na zmiany sytuacji na rynku powodują, że punkt równowagi rynkowej nie zostaje osiągnięty Bibliografia 1. Dach Z., Podstawy mikroekonomii, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków 1998 2. Milewski R., Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002 Rekowski M., Wprowadzenie do mikroekonomii, Wydawnictwo Polsoft – AKADEMIA, Poznań 1994
