starość a wykluczenie społeczne

Starość – zagrożenia i szanse
z cyklu: Socjologia starości
dr Izabela Kaźmierczak-Kałużna
Instytut Socjologii UZ
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
PLAN PREZENTACJI:
1. Starość jako przedmiot studiów interdyscyplinarnych
2. Starość w perspektywie socjologicznej
3. Kiedy nastaje starość?
4. Starzenie się jako proces…
5. Starość w Polsce – prognozy i trendy
6. Starość a wykluczenie społeczne
7. Jakość życia i aktywność seniorów w Polsce – wybrane aspekty
8. Aktywność seniorów – niewykorzystany potencjał?
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ JAKO PRZEDMIOT STUDIÓW INTERDYSCYPLINARNYCH:
- demografia (procesy starzenia się ludności poszczególnych społeczeństw i
krajów i ich skutki);
- psychologia (problemy zmian osobowościowych, psychicznych,
charakterologicznych zachodzących w jednostce w procesie starzenia się);
- geriatria (zmiany psychosomatyczne zachodzące w organizmie, sprawność
psychofizyczna człowieka starzejącego się);
- ekonomia (wyposażenie gospodarstw domowych osób starszych, poziom
zaspokojenia potrzeb materialnych, sytuacja na rynku pracy);
- polityka społeczna (zagadnienia potrzeb ludzi starszych, rodzajów
zabezpieczeń społecznych, modele polityki społecznej wobec starości i osób
starszych, kwestie progu wieku emerytalnego);
- pedagogika (człowiek stary a procesy uczenia się – andragogika)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W PERSPEKTYWIE SOCJOLOGICZNEJ
Populacja ludzi starszych jest w socjologii traktowana jako:
– pokolenie (podobne doświadczenia życiowe, podobne potrzeby społeczne,
podobny stosunek do rzeczywistości i wartości społecznych);
– kategoria społeczna (kryteria wyróżniania – wiek, źródło utrzymania);
– specyficzna grupa społeczno-zawodowa (bierni zawodowo – obok
rencistów, uczniów itp.)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W PERSPEKTYWIE SOCJOLOGICZNEJ
Ludzie starzy jako zbiorowość heterogeniczna
Ludzie starzy są zbiorowością nie tylko coraz liczniejszą, ale i bardzo
zróżnicowaną – przede wszystkim ze względu na wiek (inny sposób życia, inne
problemy ma się w wieku lat 60, inne przy przekroczeniu 80 czy 90 lat) — i co
za tym idzie, stan zdrowia, poziom i formy aktywności, stopień samodzielności
i integracji ze społeczeństwem.
Zróżnicowana jest także ich sytuacja społeczna, ekonomiczna, rodzinna (za:
Tarkowska 2005).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W PERSPEKTYWIE SOCJOLOGICZNEJ
- cechy charakterystyczne osób starszych
- miejsce człowieka starego w społeczeństwie i rodzinie
- sytuacja osób starszych na rynku pracy
- potrzeby (społeczne) osób starszych
- role społeczne pełnione przez osoby starsze (proces wycofywania się z ról
społecznych)
- wykluczenie społeczne osób starszych
- problem udziału osób starszych w procesach transmisji kulturowej i
socjalizacji młodego pokolenia
- społeczne konsekwencje starzenia się społeczeństw
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W PERSPEKTYWIE SOCJOLOGICZNEJ
Człowiek stary - jako wycofujący się z pełnionych dotąd ról społecznych, z
podejmowanych dotąd aktywności i pełnionych funkcji, ale i kompensujący
utracone role i przyjmujący nowe.
Człowiek stary – jako jednostka wpisywana w role kulturowo i obyczajowo
wyznaczane przez społeczeństwo (role narzucane przez rodzinę, krąg
przyjacielski, sąsiedzki itp.).
Starość – jako problem społeczny (kwestia dyskusyjna).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
KIEDY NASTAJE STAROŚĆ?
Starość jako naturalny etap życia następujący po młodości i dojrzałości,
wyznaczany w oparciu o liczne kryteria:
- kryterium demograficzne (kryterium wieku – umownie 60-65 lat)
WHO wyróżnia cztery etapy starzenia się:
* 45-59 lat – starzenie się (tzw. wiek przedstarczy)
* 60-74 lat – wiek starszy (wczesna starość)
* 75-89 lat – wiek stary (dojrzała starość)
* 90 lat i więcej – wiek bardzo stary (długowieczność)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
KIEDY NASTAJE STAROŚĆ?
- kryterium biologiczne (menopauza- ok. 45-55 roku życia i andropauza – ok.
50 roku życia)
- kryterium „psychiczne” (subiektywne odczucia „nie ważne ile mam lat –
ważne na ile się czuję”)
- kryterium społeczne (charakter, zakres i jakość pełnionych ról społecznych)
- kryterium ekonomiczno-prawne (przejście na emeryturę, korzystanie z
wynikających z tego uprawnień)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STARZENIE SIĘ JAKO PROCES…
- konsekwentnego wycofywania się z dotychczasowych form aktywności
(definiowany jako proces naturalny, nieuchronny i zarazem nieprzesądzający o
niesatysfakcjonującej starości)
- podtrzymywanej zróżnicowanej aktywności w wielu sferach życia (aktywność
jako warunek udanej starości)
- kontynuacji życia (naturalna faza życia, mająca swoje ograniczenia, wady, ale
i zalety)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W POLSCE – PROGNOZY I TRENDY
Wg prognozy demograficznej dla Polski na lata 2008-2035 – liczba ludności
zmniejszy się z 38 107 tys. do 35 993 tys. przy jednoczesnym gwałtownym
wzroście liczby osób pow. 65 lat – z 5 137 tys. do 8 358 tys. – czyli z 13,9% do
23,2%.
Wzrośnie również znacząco średni wiek Polaka (z ok. 37 lat do 45 lat w 2030 r.)
(GUS 2009).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W POLSCE – PROGNOZY I TRENDY
W krajach UE w 2001 roku ludność w wieku 60 lat i więcej stanowiła około
20% - począwszy od 15,1% w „najmłodszej” pod tym względem Irlandii, po
23,1% w „najstarszej” Grecji.
W takich krajach, jak Francja, Austria, Wielka Brytania i Finlandia ludzi starych
było wówczas prawie 20%. W Polsce w 2001 r. ludność w tej kategorii wieku
stanowiła prawie 17% całej populacji.
Dla porównania w 1960 r. w Polsce, wskaźnik ten wynosił zaledwie 9,7%.
Szacuje się, że w 2050 r. udział osób w wieku 60 lat i więcej wyniesie 35,8%
ogółu ludności Polski (Tarkowska 2005).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W POLSCE – PROGNOZY I TRENDY
Wśród przyczyn starzenia się społeczeństwa polskiego wymienia się:
- wydłużanie się przeciętnego trwania życia – w 2010 r.: 73,3 lat – mężczyźni i
80,6 lat – kobiety, w 2030 r. – według prognozy GUS: 77,6 lat – mężczyźni i
83,3 lat kobiety),
- wzrastający średni wiek urodzenia pierwszego dziecka – w 2000 r. było to
23,7 lat, obecnie – ok. 27 lat (mediana wieku – wyższa)(GUS 2012),
- spadek liczby zawieranych małżeństw, a także wzrost liczby rozwodów,
wzrost liczby związków nieformalnych, które – jak pokazują badania
socjologiczne – sprzyjają odkładaniu decyzji o prokreacji,
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W POLSCE – PROGNOZY I TRENDY
Wśród przyczyn starzenia się społeczeństwa polskiego wymienia się:
- niski wskaźnik dzietności w Polsce – obecnie ok. 1,3, według prognozy GUS
– wskaźnik ten będzie oscylował wokół 1,2 – co nie zapewnia prostej
zastępowalności pokoleń i świadczy o głębokiej depresji demograficznej
(optymalna dzietność to wskaźnik rzędu 2,10-2,15).
[Liderem w świecie jest pod tym względem Niger – ok. 7,0, poza tym dominują ubogie
państwa afrykańskie – Uganda, Somalia, Burkina Faso, Etiopia, Zambia – ok. 5-6.
Z krajów europejskich na czele są: Francja – ok. 2,1, Irlandia – ok. 2,0, Wielka Brytania,
Holandia, Luksemburg, Finlandia, Dania – ok. 1,9-1,7].
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W POLSCE – PROGNOZY I TRENDY
1. Starzenie się społeczeństwa polskiego (s)powoduje konieczność zmian w
funkcjonowaniu państwa, jego instytucji, także rodzin .
2. Starość i zwiększająca się populacja osób starszych stanie się (już jest?)
najpoważniejszym wyzwaniem dla polityki społecznej.
3. Wobec zmniejszającej się roli rodziny jako podstawowej instytucji
świadczącej wsparcie i usługi opiekuńcze wzrastająca liczba seniorów wymaga
zwrócenia uwagi na problem dostępności i skuteczności istniejących
programów i narzędzi służących włączaniu osób starszych w życie zawodowe i
publiczne (w celu przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu seniorów).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ W POLSCE – PROGNOZY I TRENDY
4. Ważną kwestią jest również rozwój instytucji i placówek, zapewniających
długoterminową opiekę i wielopłaszczyznowe wsparcie takim osobom (domy
pomocy społecznej, domy dziennego pobytu, domy czy kluby seniora,
hospicja, szpitalne oddziały geriatryczne itp.).
5. Konieczność rozbudowy tego typu infrastruktury i zarazem rozwój dobrze
przygotowanej kadry działającej w obszarze szeroko rozumianej opieki
senioralnej w tego typu placówkach wydają się niezbędne wobec
obserwowanych tendencji demograficznych.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ A WYKLUCZENIE SPOŁECZNE
J. Czapiński (Czapiński, Panek 2011) charakteryzuje 4 główne wymiary
wykluczenia społecznego (wymiary te mają charakter komplementarny):
1) fizyczne – korelowane z wiekiem (+50 lat), samotnością,
niepełnosprawnością
2) strukturalne – korelowane z zamieszkiwaniem na wsi oraz z niskim
poziomem wykształcenia
3) normatywne – korelowane z konfliktami z prawem, przestępczością i
uzależnieniami (alkohol, narkotyki)
4) materialne – korelowane z bezrobociem i ubóstwem
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ A WYKLUCZENIE SPOŁECZNE
W opinii J. Czapińskiego podstawowa kwestia to zagrożenia związane z
demografią – starzenie się społeczeństwa i wzrost udziału w populacji osób
niepełnosprawnych biologicznie.
J. Czapiński postuluje, aby programy integracyjne ukierunkować przede
wszystkim na wykluczenie fizyczne (proponowane działania: polityka
prorodzinna, sprzyjająca dzietności i solidarności międzypokoleniowej oraz
skuteczniejsza rehabilitacja i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych i
osób w wieku 50 i więcej lat) (Czapiński, Panek 2011) – uprawianie polityki
wobec starości i wobec ludzi starszych (por. Błędowski 2012).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
STAROŚĆ A WYKLUCZENIE SPOŁECZNE
Starzenie się populacji jako jeden z głównych problemów regionu (Strategia
polityki społecznej województwa… 2014). W dokumentach strategicznych
szczebla regionalnego (ale nie tylko) wątek ten analizowany jest m.in. w
kontekście wykluczenia społecznego. W Strategii zwraca się uwagę na:
- systematyczny wzrost ludności w wieku poprodukcyjnym;
- wzrost zapotrzebowania na usługi opiekuńcze dla osób starszych i
samotnych;
- niewielką aktywność społeczną i środowiskową pokolenia seniorów.
Jednym z głównych celów Strategii jest Doskonalenie systemu wsparcia
społecznego (a w jego ramach Wspieranie samorządów lokalnych w
zapewnianiu usług środowiskowych oraz instytucjonalnych – systemowe
rozwiązania skierowane m.in. wobec osób starszych).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Przynależność do organizacji (np. pozarządowych, religijnych, politycznych,
zawodowych itp.) (w %):
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Przynależność do organizacji
- poziom przynależności seniorów do różnego typu organizacji odpowiada
poziomowi dla całego społeczeństwa
- zdecydowanie najczęściej seniorzy partycypują (blisko ¼ ogółu badanych –
czyli znacznie częściej niż w pozostałych grupach wiekowych) w organizacjach
o charakterze religijnym (GUS 2011).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Ubóstwo osób starszych
Polska bieda jest związana zdecydowanie bardziej z młodym, a nie starym
wiekiem, jest przede wszystkim biedą dzieci, młodzieży, rodzin wielodzietnych,
rodzin żyjących na wsi.
Z raportów Banku Światowego wynika, że w Polsce ryzyko ubóstwa zmniejsza
się wraz z wiekiem (przy czym jednocześnie odnotowuje się symptomy
wzrostu ubóstwa wśród osób w podeszłym wieku – wynika to ze specyficznych
potrzeb ludzi starych, np. zwiększone wydatki związane z zakupem leków).
Polska starość jest bardziej dokuczliwa dla kobiet. Feminizacja starości to
jednocześnie takie problemy, jak: samotność, wdowieństwo i zagrożenie
ubóstwem, m.in. ze względu na niższe świadczenia emerytalne (za: Tarkowska
2005).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Ubóstwo osób starszych
W badaniu GUS (2011) wyróżniono 3 rodzaje ubóstwa – ubóstwo warunków
życia, ubóstwo braku równowagi budżetowej, ubóstwo dochodowe.
Ubóstwo warunków życia – dotyka tych gospodarstw domowych, w których
zaobserwowano przynajmniej 10 z 30 wziętych pod uwagę przejawów złych
warunków życia (jakość mieszkania, poziom wyposażenia w dobra trwałego
użytku, deprywacja różnego typu potrzeb konsumpcyjnych – materialnych i
niematerialnych).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Ubóstwo braku równowagi budżetowej – dotyka tych gospodarstw
domowych, w których zaobserwowano przynajmniej 4 z 7 wziętych pod uwagę
przejawów „nieradzenia sobie z budżetem” (subiektywne opinie dotyczące
statusu materialnego i obiektywne dane wskazujące na trudności budżetowe –
np. zaległości w opłatach).
Ubóstwo dochodowe – za ubogie uznano osoby żyjące w gospodarstwach
domowych, w których miesięczny dochód był niższy od kwoty przyjętej za próg
ubóstwa (zastosowano miary relatywne – 60% mediany dochodu
ekwiwalentnego).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Ubóstwo osób starszych
Ubóstwem dochodowym – zagrożonych jest ok. 11,8% seniorów, ubóstwem
warunków życia – 14,4% , natomiast ubóstwem wynikającym z trudności w
równoważeniu domowego budżetu – 12,8%.
W przypadku ubóstwa dochodowego i braku równowagi budżetowej –
odsetek osób starszych był niższy aniżeli średnia dla ogółu populacji,
nieznacznie powyżej średniej kształtował się odsetek seniorów zagrożonych
ubóstwem warunków życia.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Ubóstwo osób starszych
Według przyjętych w badaniu kryteriów łącznie 27% seniorów dotkniętych
było przynajmniej jednym typem ubóstwa.
Ok. 3% - doświadczało jednocześnie wszystkich trzech form (w populacji
ogółem odsetek ten wynosił 4,5%)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Czas wolny osób starszych
Formy aktywności
Przynajmniej
raz w miesiącu
Rzadziej niż raz
w miesiącu
Nigdy lub
prawie nigdy
Spacery, czas spędzony
na świeżym powietrzu
67,5
10,1
22,4
Odwiedziny znajomych
rodziny, przyjaciół
46,2
35,5
18,3
Słuchanie muzyki
28,9
7,3
63,8
Oglądanie filmów (DVD,
magnetowid, Internet)
9,9
6,0
84,1
Czytelnia, biblioteka
6,6
4,6
88,8
Uprawianie sportu
9,1
3,2
87,7
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Czas wolny osób starszych
Formy aktywności
Przynajmniej
raz w miesiącu
Rzadziej niż raz
w miesiącu
Nigdy lub
prawie nigdy
Kino
1,6
9,3
89,1
Teatr, koncerty
1,2
11,4
87,4
Muzea, wystawy sztuki
1,1
10,3
88,6
Mecze, zawody
sportowe
1,2
5,6
93,2
Dancingi
1,0
1,8
97,2
Inne hobby
18,8
4,9
76,3
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Czas wolny osób starszych
- badania wskazują, że ponad 90% osób w wieku 65 lat ogląda codziennie
telewizję (36,3 % – ponad 4 godziny dziennie, w całej populacji odsetek ten
wynosił ok. 24%);
- 20% badanych seniorów w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie
wyjechało na co najmniej 5 dni w celach turystycznych (w całej populacji
odsetek ten wyniósł 40%) – głównie na wycieczki krajowe (39% z tej populacji,
do rodziny lub znajomych – 38,4% lub na działkę – 22,8%);
- 86% seniorów nigdy nie korzystało z komputera (2/3 spośród osób
korzystających z komputera korzystało również z Internetu).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
JAKOŚĆ ŻYCIA I AKTYWNOŚĆ SENIORÓW W POLSCE – WYBRANE ASPEKTY
Zadowolenie z życia
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
AKTYWNOŚĆ SENIORÓW – NIEWYKORZYSTANY POTENCJAŁ?
Aktywność (w rozumieniu działalność społeczna, praca zawodowa itp.) –
jako sposób na zachowanie dobrej kondycji zdrowotnej osób starszych,
przeciwdziałanie samotności oraz sposób na (ponowne) społeczne
włączenie, pozyskanie nowych ról społecznych, zbudowanie swojej
tożsamości i pozycji społecznej (za: Schimanek).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
AKTYWNOŚĆ SENIORÓW – NIEWYKORZYSTANY POTENCJAŁ?
Atuty osób starszych (w kontekście podejmowania działalności
społecznej):
- wolny czas
- kontakty społeczne (latami budowane i podtrzymywane)
- doświadczenie (w tym doświadczenie zawodowe, kompetencje
zawodowe), wiedza
- kompetencje społeczne
- ewentualne pasje
- chęć bycia przydatnym
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
AKTYWNOŚĆ SENIORÓW – NIEWYKORZYSTANY POTENCJAŁ?
Społeczny Bank Czasu – Tczew (przykład sieci wsparcia społecznego).
Istotą Banków Czasu jest nieformalna sieć wymiany usług, w której walutą
jest czas. Zakłada się równoważność oferowanych usług – od nauki obsługi
komputera po lekcje szydełkowania – jednostką przeliczeniową jest godzina.
Bank Czasu w Tczewie – powstał z inicjatywy MOPS – wspiera różne formy
aktywności, inicjuje wsparcie w grupie osób dotkniętych wykluczeniem
społecznym, najaktywniejszą grupą uczestników są osoby starsze, a katalog
oferowanych usług zawiera ok. 70 różnorodnych form pomocy (pieczenie
ciast, naprawy, pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, gra w karty).
Zalety: integracja, wsparcie społeczne, przezwyciężanie osamotnienia,
budowanie zaangażowania i odpowiedzialności społecznej, współdziałanie.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
AKTYWNOŚĆ SENIORÓW – NIEWYKORZYSTANY POTENCJAŁ?
„Latające babcie” – Łódź (twórcza realizacja pasji)
Projekt działa w ramach stowarzyszenia kobiety.lodz.pl (wsparcie z
programu „Seniorzy w akcji”).
„Babcie” piszą bajki, wiersze dla dzieci, inscenizują i wystawiają na ich
podstawie przedstawienia w szpitalach, szkołach, domach dziecka.
Seniorki korzystają z konsultacji literackich, współpracują z psychologami –
ich bajki mają edukacyjno-terapeutyczny charakter (uczą wrażliwości,
zachowań prospołecznych, budują w dzieciach poczucie własnej wartości).
Zalety: integracja (także międzypokoleniowa), realizacja pasji, wykorzystanie
i nauka nowych umiejętności – aktorskich, pisarskich, organizatorskich.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
AKTYWNOŚĆ SENIORÓW – NIEWYKORZYSTANY POTENCJAŁ?
„Seniorzy w akcji” to ogólnopolski konkurs realizowany przez Towarzystwo
Inicjatyw Twórczych „ę” ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji
Wolności.
Celem programu jest wykorzystanie potencjału czasu wolnego, wiedzy i
życiowego doświadczenia, jakim dysponują osoby starsze.
Program kierowany jest do osób 60+, które łączą rozwijanie własnych pasji i
zainteresowań z działaniem na rzecz innych.
Dotacje ze środków konkursu służą do realizacji inicjatyw, które angażują
osoby starsze do działania na rzecz otoczenia, promują współpracę
międzypokoleniową i wolontariat osób starszych.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
AKTYWNOŚĆ SENIORÓW – NIEWYKORZYSTANY POTENCJAŁ?
„Wkrętariusze – pomocna złota dłoń” – Gdańsk (wolontariat seniorów )
Międzypokoleniowy zespół wolontariuszy na jednym z Gdańskich osiedli
dokonuje bezpłatnych drobnych napraw hydraulicznych, elektrycznych itp.
Pomysł wyszedł od Koła Emerytów, podchwycony został przez Centrum
Wolontariatu w Gdańsku i wsparty przez program „Seniorzy w Akcji”.
Na osiedlu działa infolinia i punkt kontaktowy, gdzie można zgłaszać usterki.
Z pomocy często korzystają osiedlowi seniorzy.
Zalety: integracja (także międzypokoleniowa), wykorzystanie umiejętności
(w tym kompetencji zawodowych) – kontynuacja, pomoc bardziej
potrzebującym.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Literatura podstawowa:
Błędowski P., Polityka wobec osób starych – cele i zasady, „Studia BAS”, nr 2, 2012, www.bas.sejm.gov.pl
Czapiński J., Panek (red.), Diagnoza społeczna 2011. Warunki i jakość życia Polaków. Raport, Warszawa 2012.
Kotlarska-Michalska A. , Starość w aspekcie socjologicznym, Roczniki Socjologii Rodziny, t. XII, Poznań 2000.
Lisowski K., Szaban D., Kaźmierczak-Kałużna I., Kołodziej T., Trzop A., Zieliński M., Analiza stanu zasobów
społecznych na terenie obszaru funkcjonalnego Miasta Zielona Góra w ramach projektu: „Rozwój obszaru
funkcjonalnego miasta wojewódzkiego Zielona Góra”, Zielona Góra, styczeń 2014.
Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2012 roku, notatka informacyjna, GUS, Warszawa
2013.
Podstawowe informacje o sytuacji demograficznej Polski w 2011 roku, notatka informacyjna, GUS, Warszawa
2012.
Prognoza ludności na lata 2008-2035, GUS, Warszawa 2009.
Schimanek T., Aktywizacja społeczna osób starszych. Materiały edukacyjne dla pracowni dobra wspólnego.
Sikora J. , Uniwersytet Trzeciego Wieku – przeciwdziałanie marginalizacji osób starszych [w:] Enklawy życia
społecznego, red. L. Gołdyka, I. Machaj, Szczecin 2007.
Strategia polityki społecznej województwa lubuskiego na lata 2014-2020, Zielona Góra 2014.
Tarkowska E., Stary człowiek w Polsce, „Więź”, nr 10, 2005
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej