dr hab. Grazyna Milkowska, prof. UZ, Uniwersytet Zielonogorski
advertisement
Dr hab. Grażyna Miłkowska, prof. UZ Oblicza starości – problemy i kwestie wieku senioralnego Studia podyplomowe 2014 Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Co to jest starość? Starość- faza biologicznego rozwoju osobniczego, okres życia ustroju po wieku dojrzałym, charakteryzujący się obniżeniem funkcji życiowych i szeregiem zmian zachodzących w poszczególnych układach i narządach. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej STAROŚĆ to specyficzny okres, ostatni z siedmiu etapów życia człowieka. - jest to proces, który przebiega w zróżnicowany sposób, jest całkowicie zindywidualizowany w stosunku do każdej jednostki. Wywołuje często lęk przed tym co nieuniknione i nieznane. Utożsamiana jest ze spadkiem wydolności organizmu, pogarszającym się stanem zdrowia, zmianą i utratą ról społecznych, redukcją więzi. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” - realizowany ze środków Unii Europejskiej STAROŚĆ A STARZENIE SIĘ Starość to faza, etap – ma charakter statyczny Starzenie – to proces – ma charakter dynamiczny Starzenie się - wielowarstwowy i wielowymiarowy proces, zależny od wielu współwystępujących czynników, wewnętrznych i zewnętrznych, właściwy całemu światu ożywionemu – wszystkim żywym organizmom. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Starość to kontaminacja zmian biologicznych, psychicznych, społecznych. „Związek składających się na starość procesów biologicznych (soma) i psychicznych (psyche) oraz zmian w sferze społecznych zachowań (ethos, polis) ma charakter dynamiczny i synergiczny. Dynamiczny, gdyż zmienia się w czasie; synergiczny, gdyż te różne procesy wpływają na siebie wzajemnie, przyspieszając lub spowalniając proces starzenia się jednostki” (B. Szatur -Jaworska, P. Błędowski, M. Dzięgielska, Podstawy gerontologii społecznej, Warszawa 2006, s. 46) Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • Nasz organizm jest tak zaprogramowany, by żyć około 120 lat... • Na przestrzeni wieków, a nawet epok, długość życia była różna: kilka tysięcy lat temu człowiek był w stanie przeżyć niespełna 20 lat; Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • Zgodnie z danymi Banku Światowego (Life expectancy at birth, 2013): • w roku 1700 średnia długość ludzkiego życia wynosiło 35 lat, • w roku 1900 – 46 lat, • w roku 2011 – 72 lata. • W roku 1900 tylko 13% osób w wieku 65 lat dożywało 85 lat – współcześnie już połowa 65latkow dożywa tego wieku. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej ETAPY/FAZY STAROŚCI: Najwięcej uczonych, uznaje za próg starości wiek 60 lub 65 lat. Fazy starości: • okres starości początkowej - wiek od 60 do 69 lat, • wiek przejściowy między początkową starością, a wiekiem ograniczonej sprawności - od 70 do 74 l. • starość zaawansowana - od 75 do 84 roku życia, • starość niedołężna - po 85 roku życia. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), za początek starości uznaje 60 rok życia. Wyróżnia w niej trzy zasadnicze etapy: • od 60 - 75 r. ż. - wiek podeszły (tzw. wczesna starość); • od 75 - 90 r. ż. - wiek starczy (tzw. późna starość); • 90 r. ż. i powyżej - wiek sędziwy (tzw. długowieczność). Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Rzeczywista i prognozowana liczba osób w wieku 65+ oraz osób w wieku 80+ (dane w milionach) Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Około roku 2050 w krajach wysoko rozwiniętych liczba osób w wieku 60+ po raz pierwszy w dziejach przewyższy liczbę dzieci i młodzieży do lat 15 (World Population Policies 2009, 2010). Z takim fenomenem ludzkość nie miała do czynienia nigdy dotąd. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Jako naród znajdujemy się w tzw. depresji demograficznej. • w roku 2000 osoby w wieku 60 lat i więcej stanowiły w naszym kraju 16,7% populacji, w roku 2009 było to 18,8%, • prognozy demograficzne przewidują, że udział osób starszych w strukturze ludności w 2030 roku osiągnie poziom 22,3%, a w 2050 roku aż 35,6% ogółu populacji. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Bardzo wyraźnie powiększy się liczba osób w najstarszych grupach wiekowych, ponieważ liczebność grupy wiekowej osób powyżej 85. roku życia rośnie szybciej niż liczebność grup osób starszych zaszeregowanych do młodszych kategorii wiekowych. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Diagnoza – prognoza demograficzna z uwzględnieniem płci i tzw. podwójnego starzenia się (dane dla Polski w %) 14 Na istotę i charakterystykę drugiego przejścia demograficznego składają się procesy i skutki: 1) znaczne obniżenie płodności i spadek dzietności (poniżej poziomu gwarantującego prostą zastępowalność pokoleń); 2) spadek umieralności (przede wszystkim niemowląt); 3) świadome opóźnianie wieku prokreacji; Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej 4) rosnąca preferencja związków niesformalizowanych, upowszechnianie się alternatywnych wzorów życia rodzinnego; 5) wydłużenie się okresu trwania jednostkowego życia (Matysiak, Baranowska, 2003) Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • Prognozy wskazują, że około roku 2060 Polacy staną się najstarszym demograficznie (po Słowacji) narodem Europy. • „Po roku 2013 większe będzie ekonomiczne brzemię starości niż ciężary związane z zapewnieniem wychowania dzieciom i młodzieży” (Szukalski 2012, s. 25). Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • Dynamicznie będzie rosła liczba najstarszych pośród – starych jest to zjawisko tzw. podwójnego starzenia się. Sędziwa starość staje się „dostępna” dla mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych, w tym Polski. Zjawisko wielopokoleniowości przybiera na sile. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • Na przekór prawidłowościom współczesnych przemian demograficznych świat wielbi młodość, a w kulturze europejskiej dominuje negatywny stereotyp człowieka starego - niepotrzebnego, nienadążającego za tempem codziennego życia. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Za podstawowe cechy starości uważa się: • znaczny spadek zdolności adaptacyjnych człowieka w wymiarze biologicznym, psychospołecznym; • postępujące ograniczenie samodzielności życiowej; • stopniowe nasilenie się zależności od otoczenia. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Krytyczne (kryzysowe) wydarzenia życiowe sprzyjające starości: 1. Przejście na emeryturę 2. Opuszczenie domu przez ostatnie dziecko 3. Wdowieństwo 4. Przewlekła choroba 5. Zmiana miejsca zamieszkania. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Ad. 1. Fazy przechodzenia na emeryturę wg Atchley`a I. Faza oddalona w czasie. Odnosi się do wieku średniego. Osoby pracują w tym czasie zawodowo, okres przejścia na emeryturę odczuwają jako bardzo odległą perspektywę. W tym okresie nie przygotowują się do tego faktu, gdyż wypierają ze świadomości mający nadejść czas emerytury. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej II. Faza przedemerytalna. Osoby zdają sobie sprawę z rychłego przejścia na emeryturę. Myślą o przyszłości, planują co będą robić, partycypują zbliżający się okres. III. Faza miesiąca miodowego. Okres tuż po przejściu na emeryturę. Osoby są szczęśliwe, czują się wolne, zaczynają spełniać swoje marzenia. Wyjeżdżają do rodziny, znajomych, podróżują, robią to, na co nie mogli sobie pozwolić pracując. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej IV. Faza rozczarowania. Emeryci są zawiedzeni, dociera do nich, że ten okres nie jest cudownym spełnieniem ich marzeń. Życie bez konkretnego celu jakim niewątpliwie była praca, sprawia że pojawia się zniechęcenie, smutek. Do osób dociera, że nie jest to okres tak absorbujący jak im się poprzednio wydawało. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej V. Faza zmiany kierunku. Osoba zaczyna rozumieć, faktyczny obraz emerytury. Zastanawia się co zmienić w swoim życiu, by ponownie nabrało ono sensu. VI. Faza stabilizacji. Wykształcają się zdolności adaptacyjne, które pozwalają na satysfakcjonujące pełnienie roli emeryta. VII. Faza końcowa. Przerwanie bycia w roli spowodowane ciężką chorobą, bądź podjęciem pracy. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Ad.2. Opuszczenie domu przez dzieci – okres „pustego gniazda”: - konieczność życia tylko we dwoje, - reorganizacja życia, - zmiana stosunków między małżonkami. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Ad. 3. Wdowieństwo - okres bardzo trudny dla kobiety, czas wszechobecnej pustki. Różne reakcje na śmierć partnera są (np. gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia, depresja, niekiedy szybki zgon). - osamotnienie, prowadzące często do rezygnacji, cierpienia. - różnice w przeżywaniu wdowieństwa przez kobiety i mężczyzn Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Ad.4. Utrata zdrowia - choroba może prowadzić do depresji, braku chęci do życia. Osoba czuje się uzależniona od innych, czuje że jest ciężarem dla bliskich osób, budzi w niej to duży stres. „Koncepcja własnej choroby przyjęta przez chorego, rzutuje na postawę wobec choroby i leczenia oraz wpływa na wychodzenie z kryzysu, na powrót do zdrowia lub dalsze funkcjonowanie.” (B. Szatur -Jaworska, P. Błędowski, M. Dzięgielska) Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Ad.5. Zmiana miejsca zamieszkania. - konieczność przeorganizowania dotychczasowego życia. - zerwanie więzi z sąsiadami i innymi bliskimi osobami. - konieczność przystosowania się do środowiska DPS nauka życia w grupie. (częste nieporozumienia dotyczące wzajemnych oczekiwań i potrzeb). Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Pięć typów przystosowania do starości S. Richarda: • Postawa konstruktywna. Osoby akceptują swoją starość, nie przeraża ich perspektywa śmierci, ich stosunki z innymi są dobre, nacechowane ciepłymi uczuciami. Są wolni, cieszą się dniem dzisiejszym, wierzą w siebie, nie odrzucają pomocy ze strony najbliższych im osób. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Postawa zależności. Osoby przyjmują postawę bierną wobec środowiska. Choć są sprawne fizycznie i psychicznie żądają opieki, stale absorbują uwagę bliskich i opiekunów. Chcą pozostawać cały czas w centrum uwagi. Najchętniej przebywają w domowym zaciszu. Stosunki z innymi ludźmi opierają się na podejrzliwości i biernej tolerancji. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Postawa obronna. Przyjmują ją ludzie, zbytnio opanowani, bojący się wszystkiego co nowe, mają problemy z adaptacją, innowacyjnymi rozwiązaniami. Cechuje ich pewna doza zazdrości w stosunku do młodych osób. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Postawa wrogości wobec otoczenia. Przyjmują ją osoby, które nie akceptują własnej starości, są to osoby nerwowe, agresywne, konfliktowe. Starość dla nich to niejako koniec życia, nie potrafią odnaleźć się w tej fazie życia. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Postawa wrogości skierowanej na siebie. Ludzie są „krytycznie i niechętnie ustosunkowani do historii własnego życia, jednak nie wyrażają ochoty przeżycia go jeszcze raz, inaczej, bardziej ambitnie”. Przepełnia ich niechęć do własnego losu, odczucie osamotnienia, bycia nieprzydatnym. Nie mają celu w życiu, są pesymistami. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • Osoby, które pozytywnie przystosowują się do starości potrafią korzystać z jej zalet, ponieważ „człowiek stary ma większą niż poprzednio szansę pogłębiania życia wewnętrznego, ale by było co pogłębiać, życie to musi istnieć wcześniej. Starość może być ukoronowaniem życia ale trudno by było jego początkiem”. (B. Szatur -Jaworska, P. Błędowski, M. Dzięgielska) Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej W literaturze przedmiotu proces starzenia się rozpatrywany jest w trzech głównych aspektach: • biologicznym czas biologicznego starzenia się warunkują także (poza genami) warunki zewnętrzne: przyrodnicze, społeczno ekonomiczne, kulturowe), Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • psychologicznym - starzenie się psychiczne to działanie czasu na osobowość człowieka oraz na jego życie emocjonalne i duchowe, • społecznym - stopniowe wycofanie się z życia społeczno - zawodowego. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Problemy wieku starości: • • • • • samotność, choroby, inwalidztwo, życie w ubóstwie, poczucie nieprzydatności. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Powyższe prowadzi do marginalizacji osób starszych, izolacji społecznej. Izolacja owocuje „śmiercią społeczną”, czyli poczuciem bezużyteczności, uznaniem, że jest się niepotrzebnym nikomu. Wołaniem o pomoc bywa próba samobójcza, autoagresja, agresja wobec innych (fizyczna i słowna). Często pojawiają się depresje, urojenia, apatie. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Problemy zdrowotne osób starszych • Niemal połowa seniorów po 75. roku życia posiada orzeczenie o niepełnosprawności lub odczuwa ograniczenia sprawności w podstawowych czynnościach. • średnio osoba powyżej 60 lat cierpi na cztery choroby przewlekłe, co utrudnia zarówno diagnozowanie, skuteczne leczenie, jak i rehabilitację. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Samoocena stanu zdrowia polskich emerytów (2011) Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Sytuacja materialna jako składnik jakości życia Sytuacja ekonomiczna starszych wiekiem Polaków jest zaskakująco dobra na tle innych krajów europejskich, bowiem zaledwie kilka procent spośród nich jest zagrożonych ryzykiem ubóstwa. Jest to wartość najniższa w Europie. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • Poniżej poziomu, wyznaczającego minimum egzystencji, żyło w roku 2011 4,6% emerytów, a dochód kolejnych 3,6% sytuował się poniżej ustawowej granicy ubóstwa. Problem biedy dotyczy więc, zgodnie z ustaleniami GUS ok. 8% starszych wiekiem obywateli Polski. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Samoocena sytuacji materialnej emerytów Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Zagrożenia wieku senioralnego • • • • Alkoholizm Samotność i izolacja osób starszych, Przemoc wobec starszych Przyjmuje się, że 4-6% osób starszych doświadcza przemocy w środowisku domowym, zaś w instytucjach opiekuńczych odsetek ten jest jeszcze wyższy (na ryzyko narażone są przede wszystkim osoby z demencją lub z chorobą Alzheimera). Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Przyjmuje się jednak, że …. • przemoc wobec osób starszych jest problemem powszechnym - rozpoznawana przemoc to jedynie wierzchołek góry lodowej: zidentyfikowane przypadki przemocy stanowią tylko 16% ogółu tego zjawiska, natomiast zdecydowana większość (84%) pozostaje nadal niezidentyfikowana i nierozpoznawana. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Czynniki podnoszące ryzyko wystąpienia przemocy wobec ludzi starych: • zdrowie fizyczne, psychiczne – określone funkcjonalne zaburzenia u ludzi starych, • skłonność i predyspozycje do zależności i ulegania innym, • zależność sprawcy przemocy od ofiary przemocy – przemoc jest rezultatem zależności od zasobów jakie posiada ofiara, Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • wspólne zamieszkiwanie sprawcy i ofiary, • czynniki zewnętrzne wywołujące stres, • izolacja społeczna – starsze osoby, które mają ograniczoną ilość kontaktów społecznych, częściej padają ofiarami przemocy; izolacja zmniejsza szanse wykrycia przemocy • historia przemocy – wśród partnerów obecność przemocy w relacjach może być predykatorem przemocy w wieku starszym Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej • samozaniedbanie – niezastosowanie się do rekomendacji lekarzy, odmowa przyjmowania leków i udziału w zajęciach rehabilitacyjnych, zachowania antyzdrowotne, • kulturowe uwarunkowania przemocy. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej W świetle dotychczasowej wiedzy - poczucie osamotnienia zależy od następujących czynników: a) Stanu cywilnego (poczucie to towarzyszy częściej osobom stanu wolnego, znacznie rzadziej osobom żyjącym w związkach małżeńskich), b) Wykształcenia (pracownicy z wyższym wykształceniem wielokrotnie rzadziej odczuwali osamotnienie niż pracownicy fizyczni), c) Dzietności (na poczucie osamotnienia częściej uskarżali się bezdzietni, niż posiadający dzieci), Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej d) Typu zamieszkania, (co druga osoba mieszkająca samotnie uskarżała się na częste doświadczanie tego stanu), e) Przynależności społeczno-zawodowej (przed przejściem na emeryturę), f) Stanu zdrowia, g) Przynależności społeczno-zawodowej (przed przejściem na emeryturę), Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej g) Sprawności fizycznej (osamotnienie towarzyszy częściej osobom mającym poważny stopień ograniczenia sprawności fizycznej) h) Jakości opieki świadczonej przez rodzinę, (im bardziej opieka ta oceniana była przez osoby w starszym wieku jako świadczona chętnie ze strony dzieci, tym rzadziej pojawiało się poczucie osamotnienia). Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej i) Oceny sytuacji materialnej (wśród ogółu starszych osób deklarujących się jako zadowolonych z własnej sytuacji materialnej, aż 70% nie odczuwało wcale stanów osamotnienia), j) Jakości więzi łączących człowieka starego z rodziną. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Z badań przeprowadzonych wśród poznańskich seniorów wynika, że poczucie osamotnienia nie jest zbyt powszechnym typem doświadczenia, bowiem uskarża się na nie jedna czwarta ogółu badanych. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Stygmatyzacja, dyskryminacja ze względu na wiek oraz wykluczenie społeczne: 1. Na polu zatrudnienia: - zmuszanie osób starszych do przejścia na emeryturę; - zbyt rzadkie zatrudnianie osób starszych; - zmuszanie osób w podeszłym wieku do podjęcia niskopłatnej, a często i tymczasowej pracy; - uniemożliwianie korzystania ze szkoleń zawodowych, w których uczestniczą młodsi pracownicy; Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej - prześladowanie i poniżanie przez młodszych współpracowników; - zwalnianie starszych pracowników w chwili osiągnięcia przez nich wieku emerytalnego. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej 2. Na polu opieki zdrowotnej: - postrzeganie przez personel medyczny ludzi starych jako trudnych pacjentów, - odmawianie leczenia osób starszych uzasadniane ich zaawansowanych wiekiem; - umieszczanie seniorów na oddziałach i w klinikach oferujących niewystarczające, niespecjalistyczne świadczenia zdrowotne; Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej - utrudnianie dostępu osobom starszym do określonych usług lub udzielanie niejasnych informacji o oferowanych świadczeniach; - informowanie o zapisywanych lekach i zalecanych badaniach w sposób niezrozumiały dla osoby starszej, - zapisywanie zaleceń lekarskich zbyt małą, nieczytelną czcionką; - bariery architektoniczne w placówkach medycznych, Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej 3. Na polu ubezpieczeń i dostępu do dóbr kultury: - transmisja negatywnych postaw i stereotypów na temat starości w mediach; - odmawianie ludziom starszym możliwości skorzystania z niektórych usług finansowych ze względu na zaawansowany wiek klienta, - nachodzenie seniorów, często w ich własnych domach, przez handlowców i akwizytorów… Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej - odmawianie ubezpieczenia osób starszych na czas podroży i w innych sytuacjach, - pobieranie wyższych składek ubezpieczenia zdrowotnego, podyktowane przekonaniem o częstych problemach zdrowotnych osób starszych; - odmawianie przyznania niektórych zasiłków uzasadniane wiekiem; - oferta handlowa niedostosowana do potrzeb i możliwości osób starszych. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej WNIOSEK Ludzie starsi, pomimo posiadania pewnych gwarancji socjalnych zarówno we własnej ocenie, jak i w odbiorze społecznym, postrzegani są jako grupa o niskim statusie społecznym i marginalnym znaczeniu społecznym. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Literatura wykorzystana: 1. Błędowski P., Starzenie się jako problem społeczny. Perspektywy demograficznego starzenia się ludności Polski do roku 2035 [w:] Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, pod red. M. Mossakowskiej, A. Węcek, P. Błędowskiego, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2012 2. Dyczewski L., Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze, Wyd. KUL, Lublin 1994 3. Leszczyńska-Rejchert A., Człowiek starszy i jego wspomaganie – w stronę pedagogiki starości, Olsztyn 2007 4. Radziewicz -Winnicki A.,, Emeryci i renciści wobec sytuacji społecznego ubóstwa, Wyd. Śląsk, Katowice 1997 Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Literatura wykorzystana: 5. Steuden S., Marczuk M., Starzenie się a satysfakcja z życia [w:] Nowe role społeczne ludzi starszych, (red.) M. BraunGałkowska, Lublin 2006 6. Synak B., (red.) Ludzie starzy w warunkach transformacji ustrojowej, UG, Gdańsk 2000 7. Szukalski P., Populacja osób bardzo starych w społeczeństwie polskim – stan obecny i perspektywy, (w:) J.T. Kowaleski (red.) Ludzie starzy w polskim społeczeństwie w pierwszych dekadach XXI wieku, Łódź 2006 8. Szatur – Jaworska B., Błędowski P., Dzięgielska M., Podstawy gerontologii społecznej, Warszawa 2006 Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Literatura wykorzystana: 9. Szukalski P., Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Wydaw. Uniwersytetu Łodzkiego, Łodź 2012 10. Trafiałek E.., Człowiek starszy w społeczeństwie polskim, "Praca Socjalna" 1995, nr 4 11. Tobiasz-Adamczyk B., Przemoc wobec osób starszych, Kraków 2009 12. Tobiasz-Adamczyk B., Społeczne aspekty starzenia się i starości (w:) T. Grodzicki, J. Kocemba, A. Skalska (red.) Geriatria z elementami gerontologii ogólnej, Gdańsk 2006 Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej Literatura wykorzystana: 13. WHO, World report on violence and health , Geneva 2002 14. Wiśniewska –Roszkowska K., Starość jako zadanie, Warszawa 1989 15. Zych A., Człowiek wobec starości. Szkice z gerontologii społecznej, Wyd. Interart, Warszawa 1995 Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej
