Data

JUDAIZM
Semestr letni, IR UJ, 2009/2010, 30 godz. wykładu + 30 godz. ćwiczeń, 5 ECTS
wykład: prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk
ćwiczenia: mgr Jacek Proszyk
SYLABUS
WYKŁAD
Wtorek, godz. 11.30-13.00 IR UJ sala 4
I.
PODSTAWOWE POJĘCIA I TERMINY ORAZ KONSTYTUTYWNE ŹRÓDŁA DO DZIEJÓW
JUDAIZMU
II.
III.
1.
Judaizm / jahadut / jidiszkejt / tora
2.
Hebrajczycy, Żydzi i inne określenia
3.
Kitwej ha-kodesz judaizmu (omówienie tego zbioru pism – stan obecny i proces formowania się)
4.
Talmud (Miszna i dwie gemary: palestyńska i babilońska)
GENEZA JUDAIZMU
1.
Religia patriarchów
2.
Religia okresu wyjścia z Egiptu i zasiedlania Kanaanu
3.
Religia Izraela w państwie dwunastu pokoleń
4.
Religia proroków w okresie tzw. pierwszej świątyni (państwo północne i południowe)
POWSTANIE JUDAIZMU W OKRESIE WYGNANIA BABILOŃSKIEGO I W CZASACH
PERSKICH
IV.
1.
Reformatorzy religii Izraela na wygnaniu babilońskim i ich dokonania
2.
Restauracja religii w Judzie po dekrecie Cyrusa (instytucje religijno-społeczne)
JUDAIZM W OKRESIE HELLENISTYCZNYM I RZYMSKIM
1.
Wyznawcy judaizmu w Palestynie i w diasporze na tle przemian politycznych na Bliskim
Wschodzie
V.
2.
Diaspora aleksandryjska i jej osiągnięcia
3.
Prześladowania Żydów w Palestynie w okresie Seleukidów i powstanie machabejskie
4.
Polaryzacja kierunków w judaizmie palestyńskim na przełomie er
5.
Wojna żydowsko-rzymska (66-70) oraz kryzys w judaizmie
RABINIZACJA JUDAIZMU
1.
Próby przezwyciężenia kryzysu w judaizmie (zmierz starych instytucji religijnych i powstanie
nowych)
2.
Fundamenty ideologii rabinicznej (koncepcja Tory, rabinizacja Biblii i sakralizacja historii,
obowiązek rozpowszechniania Tory i jej cel)
3.
Jesziwa
4.
Urząd rabina
VI.
NAJWAŻNIEJSZE POZARABINICZNE NURTY JUDAIZMU W ŚREDNIOWIECZU I
CZASACH NOWOŻYTNYCH
VII.
VIII.
IX.
X.
XI.
1.
Karaimi
2.
Nurty mistyczne orto- i heterodoksyjne
OKRES PRZEMIAN W JUDAIZMIE (XVIII-XX WIEK) I NOWE KIERUNKI
1.
Chasydyzm
2.
Haskala
3.
Rozbicie judaizmu w XIX wieku (judaizm ortodoksyjny, konserwatywny, reformowany i inne)
ISTOTA JUDAIZMU
1.
Elementy zmienne i i niezmienne w judaizmie
2.
13 zasad żydowskiej wiary (Mosze ben Majmon i Emron Musa ben Majmin)
3.
Kierunek Wissenschaft des Judentum i jego definiowanie judaizmu
4.
Judaizm – konglomerat trzech idei (współczesna próba definiowania judaizmu)
CYKL LITURGICZNY
1.
Dzień, miesiąc, rok (kalendarz żydowski)
2.
Rosz ha-Szana
3.
Jom Kippur
4.
Sukkot
5.
Chanuka
6.
Purim
7.
Pesach
8.
Szawuot
ORGANIZACJA ŻYCIA SPOŁECZNEGO I RODZINNEGO
1.
Synagoga, bet-midrasz, sztibl
2.
Dom żydowski
3.
Rodzina
4.
Reguły odżywiania
5.
Kahal i jego organizacja
RYTUAŁ JUDAISTYCZNY W ŻYCIU
1.
Narodziny dziecka i obrzezanie chłopców
2.
Edukacja
3.
Małżeństwo (zaślubiny, etyka życia małżeńskiego, rozwód)
4.
Życie małżeńskie
5.
Śmierć i pogrzeb
Bibliografia: Podstawowe teksty źródłowe: Biblia judaizmu i Talmud (w wyborze).
Oprac.: Lemaire A., Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998; J. Warzecha, Historia dawnego Izraela,
Warszawa 2005; Unterman A., Żydzi. Wiara i życie, Łódź 1989 (i inne wydania); Modlitewnik
żydowski, Kraków 2005; K. Pilarczyk, Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali :
wprowadzenie religioznawcze, literackie i historyczne, 2. wyd., Kraków 2009; Religie starożytnego
Bliskiego Wschodu, Kraków 2008 (K. Pilarczyk – Religia Izraela); F. Battenberg, Żydzi w Europie,
Wrocław 2008.
ĆWICZENIA
Poniedziałek, gr. I godz. 13.15-14.45 i II gr. 15.00-16.30), IR UJ sala nr 15
Data
Temat
Obowiązkowa literatura do
przeczytania na ćwiczenia
1 III
Podstawowe pojęcia i
terminy oraz
konstytutywne źródła do
dziejów judaizmu. Biblia
hebrajska i Pięcioksiąg.
Odkrycia nad Morzem
Martwym źródłem do
dziejów judaizmu
K. Pilarczyk, Literatura żydowska od
epoki biblijnej do haskali, Kraków
2006, s. 65-128.
Księga Rodzaju i Księga Wyjścia
(dowolny przekład).
K. Pilarczyk, j.w., s. 162-176.
M. Marciak, Odkrycia w Wadi Dalijeh
a Samaria w okresie perskim, „Studia
Judaica” 11: 2008, nr 1 s. 1-29.;
K. Pilarczyk, j.w., s. 130-162
8 III
15 III
22 III
29 III
12 IV
19 IV
26 IV
Literatura apokryficzna i
pseudepigraficzna
Judaizm w okresie
K. Pilarczyk, j.w., ss. 48-64
perskim, hellenistycznym Maier J., Między Starym a Nowym
i rzymskim.
Testamentem. Historia i religia w
okresie drugiej świątyni, Kraków 2002,
s. 201-210, 218-238, 287-336
I Księga Machabejska 1-4; II Księga
Machabejska 1-10 (dowolny przekład).
Talmud. Judaizm
K. Pilarczyk, Literatura..., ss. 191-222,
rabiniczny, jego prawny i Pirke awot. Sentencje Ojców, Kraków
etyczny wymiar.
2005 (całość).
Kabalistyczna mistyka i
Sefer jecira..., oprac. W. Brojer [i in.],
karaimski racjonalizm
Warszawa 1995; Ch. Mopsik, Kabała,
Warszawa 2001;
K. Pilarczyk, Literatura żydowska..., s.
285-292; M. Tomal, Z dziejów
antyrabinicznej polemiki karaimskiej w
X wieku, „Studia Judaica” 3: 2000, nr 2
s. 161-168.
Powstanie judaizmu w
Księga Ezdrasza i Księga Nehemiasza
świetle tradycji biblijnych Starożytny Izrael..., red. H. Shanks,
Warszawa 2007, s. 267-335.
Synagoga – geneza
Modlitwy synagogalne (Modlitewnik
instytucji i liturgia
żydowski, Kraków 2005);
synagogalna
K. Pilarczyk, Liturgia synagogalna –
jej pochodzenie, struktura i rozwój,
„Studia Religiologica” 2009
Uwagi
materiał
filmowy
17 V
Szabat – jego geneza,
znaczenie w judaizmie i
świętowanie
Chasydyzm besztiański
24 V
Rytuał judaistyczny
31 V
7 VI
Rytuał judaistyczny c.d.
Wizyta w Muzeum (Stara
Synagoga) i na cmentarzu
ul. Miodowa w Krakowie
14 VI
Kolokwium (forma do
ustalenia) – zaliczenie
10 V
Z. Greenwald, Szaarei halacha. Bramy
halachy. Religijne prawo żydowskie,
Kraków 2005, s. 183-269.
M. Buber, Rabiego Izraela ben
Eliezera zwanego Baal Szem Tow
pouczenie o Bogu, Warszawa 1993
(wybrane fragmenty)
S.P. De Vries, Obrzędy i symbole
Żydów, Kraków 1999 [lektura
uzupełniająca];
A. Unterman, Żydzi. Wiara i życie,
Łódź 1989, (lub inne wydania)
[przeczytać na ćwiczenia rozdziały 8 i
9: Rytuał w życiu...];
W. Tyloch, Judaizm, Warszawa 1987,
[s. 305-336 przeczytać na ćwiczenia];
R. Marcinkowski: Kobieta i mężczyzna
w ujęciu Talmudu, „Studia Judaica” 5:
2002 nr 2(10) - 6: 2003 nr 1(11) [s.1-30
przeczytać na ćwiczenia];
(obrzędy zaślubin) literatura jw.
J.P. Woronczak, Specyfika kulturowa
dwie
cmentarzy żydowskich, Katowice 1993. grupy
[lektura uzupełniająca];
łącznie
F.M. Rosiński, Stosunek Izraela do
zmarłych według Starego Testamentu,
w: Cmentarze żydowskie. Studia z
dziejów kultury żydowskiej w Polsce,
tom II, Towarzystwo Przyjaciół
Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław
1995, s.7-25 [ten fragment będzie
dołączony do teczki w bibliotece IR
UJ]