Judaizm

Judaizm – religia monoteistyczna,
ukształtowana w II tysiącleciu p.n.e.; stanowi religię
narodową Żydów. Jest też pierwszą religią abrahamową.
Jej wyznawcy znajdują się na całym świecie, ale obecnie
jest ich najwięcej w Stanach Zjednoczonych - 5,6 mln i
Izraelu - 4,7 mln. Podstawą judaizmu jest wiara w
jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego
bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym),
będącego nie tylko stwórcą świata, ale także jego stałym
"nadzorcą", czy też "opiekunem". Bóg ten zawarł z
ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i
pomoc w zamian za podporządkowanie się nakazom
Boga. Z judaizmu wywodzi się chrześcijaństwo.
Wielka synagoga w Łodzi
Menora
Judaizm wywodzi się z wierzeń Hebrajczyków, którzy najprawdopodobniej
wchodzili w skład koczowniczych plemion Habiru przybyłych do Syropalestyny
zza Eufratu. Przechowywali oni tradycję o wędrówce Abrahama, którego uznają za
swojego przodka z mezopotamskiego Ur do Kanaanu i przymierzu zawartym przez
niego z Bogiem, który obiecał mu liczne potomstwo i we władanie krajem Kanaan.
Znakiem tego przymierza stało się obrzezanie. Również przekazywano tradycje
dotyczące potomków Abrahama syna Izaaka, wnuka Jakuba (zwanego też
Izraelem) i prawnuków: Rubena, Symeona, Lewiego, Judy, Issachara, Zabulona,
Gada, Dana, Naftalego, Asera, Józefa i Beniamina - od których pochodzić miało 12
plemion izraelskich. Tradycja mówiła również o niewoli potomków Izraela w
Egipcie, o nowym przymierzu, jakie zawarł bóg Jahwe z Mojżeszem o plagach,
które Bóg zesłał na Egipcjan i o pomyślnej ucieczce z Egiptu dzięki licznym cudom
i opiece Boga. Zachowano też przekaz o wędrówce przez pustynię, ustanowieniu
kapłaństwa (spośród synów Lewiego - lewitów), oraz o zdobywaniu Ziemi
Obiecanej pod wodzą Jozuego w walkach z zamieszkującymi je ludami. Ciągłe
zagrożenie z ich strony spowodowało tendencje centralistyczne i w końcu
utworzenie zjednoczonej monarchii izraelskiej (Saul, Dawid, Salomon).
Według historyków religii zbieżności między wierzeniami Hebrajczyków a egipskim kultem
Atona (nazwa podobna do hebrajskiego imienia Boga - Adonaj) mogą świadczyć o tym, że
Hebrajczycy ulegli wpływom monoteistycznej doktryny Echnatona, lub na odwrót zainspirowali tę doktrynę. W obu przypadkach zakłada się silne więzi Hebrajczyków z
Egiptem oraz w różny sposób łączy się powstanie kultu Atona lub Jahwe z biblijnym
exodusem. Inne hipotezy dotyczą henoteistycznego charakteru pierwotnej religii
Hebrajczyków, w której główną rolę odgrywał bóg wojny YHWH Zastępów. Biblijne
świadectwa pokazują lokalne kulty, sprawowany na "wyżynach", na przykład na górze
Garizim.
Król Salomon dokonał centralizacji kultu, budując w 967 p.n.e. świątynię jerozolimską, lecz
po jego śmierci królestwo rozpadło się na dwa królestwa: Izrael (z siedzibą w Sychem) i Judę
(z siedzibą w Jerozolimie). W obu ośrodkach kapłani spisywali teksty religijne i prawne,
które stały się trzonem Biblii hebrajskiej i żydowskiego prawa religijnego.
Upadek królestw Izraela (722 p.n.e.) oraz Judy (586 p.n.e.) spowodowany był według tradycji
licznymi odstępstwami od przykazań boga Jahwe, a szczególnie obdarzaniem czcią bogów
"cudzoziemskich".
Upadek królestwa Judy oznaczał zburzenie pierwszej świątyni jerozolimskiej i okres niewoli.
• Świątynny :
Powstał w czasach niewoli babilońskiej, po wypędzeniu ludności Izraela na tereny dzisiejszego
Iraku i po najeździe Palestyny przez Achemenidów. W tym czasie ostatecznie zredagowano większą część
Starego Testamentu oraz przeprowadzono reformę religijną (reforma Ezdrasza). Odnowiony judaizm
zaczerpnął prawdopodobnie niektóre nowe koncepcje z zaratusztrianizmu: idee wędrówki dusz po śmierci
do piekła lub nieba, Sądu Ostatecznego, przyjścia Mesjasza i osobistej odpowiedzialności za swoje czyny
przed Bogiem. Reforma wiązała się z włączeniem w kanon Biblii pism proroków: Izajasza, Jeremiasza,
Ezechiela i innych. Po powrocie z niewoli babilońskiej oprócz odnowionego systemu wierzeń opracowano
skomplikowaną liturgię, która była sprawowana wyłącznie przez kapłanów w Świątyni Jerozolimskiej
wybudowanej w 536-515 p.n.e. na miejscu starej świątyni króla Salomona. W świątyni tej nie było już
jednak zaginionej Arki Przymierza. Pod panowaniem hellenistycznej dynastii Seleucydów (190-141 p.n.e.)
próbowano zmusić Żydów do kultu bogów greckich, co spowodowało powstanie machabejskie. W II w.
p.n.e. obok kapłanów i związanego z nimi stronnictwa saduceuszy, którzy bronili znaczenia kultu
świątynnego, pojawili się "uczeni w piśmie" i stronnictwo faryzeuszy, którzy kładli nacisk na znajomość
pism pięcioksięgu mojżeszowego i proroków oraz na skrupulatnym wypełnianiu zawartych w Biblii
przepisów moralnych, rytualnych oraz prawnych. Oprócz nich powstawały mniejsze "sekty": ascetycznych
esseńczyków, których poglądy zachowały się w rękopisach z Qumran, zwolenników Jana Chrzciciela oraz
zwolenników Jezusa Chrystusa, którzy dali początek religii chrześcijańskiej. Po podbiciu kraju przez
Rzymian (63 p.n.e.) rosnące znaczenie zdobywało niepodległościowe stronnictwo zelotów, których wysiłki
spowodowały w końcu wybuch powstań żydowskich i zburzenie Jerozolimy przez Tytusa w 70 r. n.e., a
następnie przez Hadriana w 135 r. We wszystkich dotychczasowych etapach rozwojowych judaizmu
największe znaczenie religijne posiadali kapłani na czele z arcykapłanem.
Rabiczny:
Zburzenie świątyni jerozolimskiej oznaczało koniec kultu świątynnego i skoncentrowanie
religii wokół Biblii. Miejsce kapłanów ostatecznie zajęli rabini - dawni "uczeni w piśmie"
nauczyciele religii, którzy odtąd gwarantowali ciągłość wiary żydowskiej. Żydzi rozproszyli
się po całym terenie Imperium Rzymskiego oraz państwa Partów. W tym okresie powstały
charakterystyczne dla dzisiejszego judaizmu instytucje. Najważniejsze znaczenie miały
dyskusje rabinów prowadzone w Jawne (132-90), które zaowocowały ostatecznym ustaleniem
kanonu Biblii żydowskiej oraz obowiązującej interpretacji żydowskiego prawa religijnego. W
Babilonie i Aleksandrii istniały dwa współpracujące z sobą ośrodki religijne, które zawarły w
Talmudzie - będącym rodzajem komentarza do Pięcioksięgu mojezszowego - zasady judaizmu
w warunkach wypędzenia. Talmud nie jest świętą księgą, tak jak Biblia żydowska (zwana
przez chrześcijan Starym Testamentem), ma jednak moc obowiązującą dla ortodoksyjnego
Żyda w kwestiach kultu, ubioru, odżywiania się, prawa cywilnego i karnego, obowiązującego
w żydowskiej wspólnocie. Talmud jest z kolei interpretowany przez rabinów, których
dogłębna wiedza pozwala na ustalenie w konkretnej sytuacji, jakie zachowanie jest właściwe.
W istocie podstawą judaizmu stała się nie wiara, ale raczej sposób postępowania, stąd
niekiedy uważa się, że nie ma sprzeczności między tożsamością żydowską a brakiem wiary w
Boga, pod warunkiem, że choćby w pewnym stopniu przestrzegane będzie prawo. Część
Żydów pod przywództwem Anana ben Dawida odrzuciła Talmud (767 r.) dając początek
religii karaitów. Talmud zawiera też pewne idee teologiczne, takie jak idea ofiary
symbolicznej, koncepcja Szechiny - czyli Bożej Obecności, będącej wszędzie tam, gdzie
zbierze się dziesięciu pobożnych Żydów, oraz wezwanie do nieustającego oczekiwania na
Mesjasza, który poprowadzi Lud Izraela z powrotem do Palestyny.
Rabiczny:
Dalsze dzieje judaizmu wiążą się z jednej strony z próbami racjonalistycznego uzasadnienia
judaizmu, którego ukoronowaniem jest "Podręcznik błądzących" Mojżesza ben Majmona
(Mojżesz Majmonidesa, 1136-1204) - synteza myśli żydowskiej i filozofii Arystotelesa, a z
drugiej mistyczne spekulacje dotyczące tzw. Maasei Bereszit (Tajemnic Stworzenia).
Podstawowe dzieło mistyczne judaizmu, anonimowa Sefer Jecira, rozwija teorię o emanacji
Boga w naukach o sefirot, osnutej wokół "Merkaba" - tajemniczego boskiego rydwanu z wizji
Ezechiela. Najbardziej znaną szkołą mistycyzmu żydowskiego stała się Kabała, której
"biblię" stanowi "Zohar" - dzieło powstałe w XIII wieku w Hiszpanii. Wśród mistyków
żydowskich należy też wymienić Izaaka Lurię (1535-1572) oraz twórcę chasydyzmu Baal
Szem Towa (1700-1760). Dalszy rozwój myśli żydowskiej zdominował problem antysemityzmu
i stosunku wobec świata chrześcijańskiego i muzułmańskiego.
Nadzieje mesjańskie zmaterializowały się w ruchach sabataistów i frankistów, pochodzących
od nazwisk "mesjaszy" Sabbataja Cwi (1626-1676) oraz Jakuba Franka (1726-1791), które
jednak zakończyły się konwersją religijną - pierwszego z nich na islam, a drugiego - na
chrześcijaństwo. Wstrząsem dla judaizmu był "Traktat teologiczno-polityczny" filozofa
żydowskiego Barucha Spinozy, wydany w 1670 r., który zaatakował podstawy judaizmu:
objawienie, koncepcję narodu wybranego, wiarę w cuda, metodę objaśniania Biblii oraz jej
autorstwo. Spinoza za swoje poglądy został wyklęty przez rodzimą gminę amsterdamską.
• Ortodoksyjny:
Judaizm ortodoksyjny opiera się na pełnym stosowaniu Talmudu w życiu codziennym; dzieli się
na następujące nurty:
* haredim (judaizm ultraortodoksyjny) - mają negatywne stanowisko wobec postępu
kulturalnego i ograniczają do minimum kontakty ze światem zewnętrznym, tworząc swoiste getto.
Domagają się niezmienionej normy tradycjonalizmu, noszą XIX-wieczne ubiory, nie skracają
brody ani pejsów, rygorystycznie przestrzegają koszerności (koszerna jest nawet długość włosa na
charakterystycznych, futrzanych kapeluszach). Kobiety noszą peruki. Ich stanowisko dobrze
oddają słowa Mojżesza Sofera: "Wszystko co nowe, jest przez Torę zakazane". Niektórzy mają
negatywny stosunek do świeckiego państwa Izrael, a niektórzy uważają nawet samo jego istnienie
za przejaw bałwochwalstwa.
* chasydzi - ruch zapoczątkował Baal Szem Tow właściwie Izrael Ben Eliezer (1700-1760).
Chasydzi uznają wagę skrupulatnego wypełniania rytuałów, ale ważniejsze znaczenie ma
pobożność i radość ze służenia Bogu. Chasydzi gromadzą się wokół wybitnych rabinów, zwanych
cadykami, którzy zgodnie z ich przekonaniami są pośrednikami między światem Boga, a światem
ludzi oraz uczą ich nawiązywać z nim kontakt. Często zajmują się dociekaniami kabalistycznymi.
Ruch ten powstał na terenie dzisiejszej Ukrainy, Polski i Białorusi, ale przetrwali tylko chasydzi,
którzy uciekli przed Holocaustem do USA i Izraela. Najbardziej znani są chasydzi bracławscy,
lubawiccy i satmarscy. Często pielgrzymują do Polski do grobów cadyków m.in. z Kocka,
Międzyrzecza, Leżajska, Góry Kalwarii, Nowego Sącza i Lelowa.
• Ortodoksyjny:
* aszkenazyjska (neoortodoksja), w Izraelu wyznawcy określani są jako datim - stworzona przez
Rafaela Hirscha 1808-1888), rabina z Frankfurtu, którego hasłem było "Tora im derek erec"
(Prawo z miejscowymi zwyczajami) chce pogodzić prawowierny judaizm ze współczesną kulturą,
nauką i społeczeństwem. Żydzi wyznający ortodoksję nowoczesną noszą współczesne ubiory,
chodzą ogoleni i nie izolują się od świata zewnętrznego. Większość Żydów ortodoksyjnych stara
się znaleźć kompromis między prawem żydowskim, a rolą zawodową i obowiązkami
społecznymi. W ostateczności ich ortodoksja może polegać jedynie na przynależności do
synagogi ortodoksyjnej. Ortodoksja dominuje w większości krajów zamieszkanych przez Żydów
(z wyjątkiem USA), posiada rozbudowaną sieć szkolnictwa ze szkółkami niedzielnymi, jesziwami
i uniwersytetami (Bar Ilan w Izraelu, Yeshiva University w Nowym Jorku). W Izraelu zajmuje
pozycję religii urzędowej z (jednym z dwóch) Naczelnych Rabinów Izraela. Warszawska
synagoga im. Rywki i Zalmana Nożyków, jest wedle wyraźnego życzenia fundatorów synagogą
ortodoksyjną. Ortodoksyjni są też wszyscy rabini zatrudnieni w tej chwili przez Związek Gmin
Wyznaniowych w RP, ale członkiem Gminy może zostać każdy, niezależnie od stopnia
religijności, kto podlega Prawu Powrotu Państwa Izraela (tzn. wystarczy, by przynajmniej jedno z
dziadków było Żydem).
* ortodoksja sefardyjska - podział Żydów na aszkenazyjskich i sefardyjskich wiąże się z
dwoma ośrodkami żydowskimi we wczesnym średniowieczu: Niemcami i Hiszpanią.
Sefardyjczykami nazywani są potomkowie Żydów hiszpańskich (wypędzonych w 1492 r.), a
także portugalskich i włoskich, których łączyło stosowanie języka ladino i dialektów judeoromańskich (tak jak Aszkenazyjczyków język jidysz) oraz dziedzictwo kulturowe. Pewne różnice
liturgiczne, prawne, w zwyczajach, w metodach studiów talmudycznych spowodowały powołanie
sefardyjskiego Naczelnego Rabina Izraela.
• Postępowy:
Powstał w XIX wieku w Niemczech. Zapoczątkowała go reforma liturgiczna Izraela
Jacobsona w 1810 r., który wprowadził hymny w języku niemieckim, muzykę organową,
krótsze modlitwy. Synagogi reformowane są określane jako "Tempel" (świątynia). Różni się
on od tradycyjnego Judaizmu rabinicznego przede wszystkim uznawaniem prawa
żydowskiego za historyczne i podlegające reformom, pełnym równouprawnieniem kobiet w
liturgii, wprowadzeniem dowolności przestrzegania restrykcyjnych przepisów koszerności i
obchodzenia Szabatu, ułatwiając funkcjonowanie Żydów w nowoczesnych społeczeństwach.
Nurt ten porzucił "nadzieję mesjanistyczną", uznając Żydów za grupę wyznaniową, a nie
odrębny lud. Stąd jego zwolennicy określali się chętnie jako Niemcy (Francuzi,
Amerykanie, Polacy) wyznania mojżeszowego. Od czasu Holocaustu judaizm reformowany
akceptuje jednak Państwo Izrael i syjonizm. Istnieją jego różne, skłócone z sobą często
odmiany, które różnią się stopniem dowolności w interpretacji starych zasad obyczajowych.
Żydzi reformowani przeprowadzają mniej uciążliwą procesuę konwersji (przejścia na
judaizm), ale konwertyci nie są uznawani przez pozostałe odłamy judaizmu. Judaizm
reformowany jest najliczniejszy w USA, w Izraelu natomiast - bardzo nieliczny i dopiero
niedawno uzyskał pewną formę akceptacji państwowej. W Wielkiej Brytanii oprócz
judaizmu reformowanego istnieje bardziej radykalny judaizm liberalny.
• Konserwatywny :
Utworzył rabin reformowany Zachariasz Frenkel w 1845 roku. Jest to ruch pośredni między judaizmem
ortodoksyjnym i reformowanym opowiadający się za utrzymaniem języka hebrajskiego w liturgii,
zachowaniem szabatu i przepisów koszerności. Rytuałów konwersji dokonywanych przez rabinów
konserwatywnych nie uznają rabini ortodoksyjni (choć uznają je reformowani), co powoduje duży zamęt.
W USA Zjednoczona Synagoga Ameryki należąca do nurtu konserwatywnego jest najliczniejsza pod
względem liczby synagog (na 5,6 mln Żydów amerykańskich 1,3 mln należy do judaizmu
konserwatywnego, dalsze 1,3 mln do judaizmu reformowanego, 0,6 mln do judaizmu ortodoksyjnego, a 0,3
mln do judaizmu rekonstrukcjonistycznego - jednak formalna przynależność do synagogi nie oznacza
wypełniania praktyk i poziom wypełniania jest różny). Poza USA i Wielką Brytanią nurt ten jest bardzo
nieliczny. Od 2005 roku trwają intensywne prace w Polsce nad utworzeniem w ramach judaizmu
konserwatywnego Open Synagogue synagogi otwartej.
• Rekonstrukcjonistyczny :
Najmniejszy z 4 głównych nurtów współczesnego judaizmu, założony przez Mordechaja Kaplana.
Powstał (formalnie) w roku 1968 – po odejściu Kaplana z synagogi konserwatywnej, choć jego początki
można cofnąć aż do 1920 roku. Ruch liczy 60.000 do 150.000 wiernych (prawie wyłącznie w USA), ma
jednak znaczny wpływ na społeczność żydowską Ameryki. Judaizm rekonstrukcjonistyczny uznaje Boga za
pewną ludzką ideę, a judaizm za ewoluującą cywilizację. Większość rekonstrukcjonistów odrzuca ideę
"narodu wybranego", a także wiarę w cuda i wydarzenia nadprzyrodzone (choć w ostatnich latach
informacje o niektórych cudach powracają do rekonstrukcjonistycznych modlitewników).
Rekonstrukcjoniści, w odróżnieniu od reformatorów, ściśle zachowują prawo żydowskie (czasem ściślej niż
ortodoksi), natomiast w innych kwestiach są od reformatorów znacznie bardziej liberalni. Dotyczy to
głównie sfery prywatnej – akceptują w takim samym stopniu seks homoseksualny tak jak heteroseksualny
oraz propagują emancypację kobiet (konsekracja pierwszej kobiety - rabina oraz pierwsza bat micwa miały
miejsce w ich wspólnocie).
•Mesjanistyczny (judeochrześcijaństwo) :
Nie jest uznawany przez pozostałe odłamy judaizmu, ale jego członkowie uważają się za
żydów i chrześcijan, spadkobierców starożytnych judeochrześcijan zwanych
nazarejczykami. Żydzi mesjanistyczni łączą stosowanie prawa żydowskiego z
chrześcijańskimi dogmatami (przeważnie w wersji protestanckiego ewangelikalizmu). Ruch
rozpada się na wiele grupek (największa z nich - Jews for Jesus) i jest bardziej popularny w
USA (liczy prawdopodobnie kilkaset tysięcy członków), zwłaszcza wśród małżeństw
mieszanych. Pomysł utworzenia oddzielnego rytu judeochrześcijańskiego miało też kilku
księży katolickich, np. karmelita Daniel Rufaisen, który walczył z władzami Izraela o
uznanie go za Żyda. Przedstawicielem tego nurtu jest Joseph Baruch Shulam.
Synagoga w Hamburgu
•Felaszowie (Falaszowie, Felasza):
Sami wolą o sobie mówić Beta Izrael. Są to Żydzi etiopscy, którzy mają
nieco inny kanon pism, zwyczaje, a w liturgii stosują język gyyz.
•Karaimowie (judaizm karaicki):
Powstali w 767 r. n.e. na skutek działalności rabina Anana ben Dawida.
Karaimi odrzucają Talmud, interpretują Biblię w sposób bardziej rygorystyczny
i z powodu zasadniczych różnic utracili więź z pozostałymi odłamami judaizmu
i stworzyli własną kulturę.
Synagoga w Pilźnie
Wyznawców judaizmu od chrześcijan różni przede wszystkim wizja Boga, sposób zbawienia oraz interpretacja
prawa i przymierza mojżeszowego, czego następstwem jest również spór o mesjaństwo Jezusa Nazarejskiego:
• Kult samego Boga:
Stary Testament zezwala na oddawanie chwały, składanie ofiar i kierowanie modlitw
jedynie do samego Boga. Kult wszelkich innych istot określany jest mianem
bałwochwalstwa, nieświadomej czci demonów i przedstawiony został jako jeden z
największych grzechów.
Jednocześnie judaizm postrzega Boga jako jednoosobowego i w żaden sposób
niepodzielnego, głównie w oparciu o takie wersety jak Powtórzonego Prawa 6:4. Z kolei
większość wyznań chrześcijańskich uznaje jednego Boga trój osobowego wskazując na
wypowiedzi Boga w liczbie mnogiej z Genesis 1:26, 3:22, 11:6-7, a także Izajasza 6:8 oraz
Ozeasza 12:4(5). Innymi słowy, dla wyznawcy judaizmu kult Jezusa jest bałwochwalstwem,
gdyż jest On postrzegany nie jako wcielenie samego Stwórcy, Boga Izraela, lecz jako
stworzenie. Istnieje wiele wspólnot chrześcijańskich np. Kościół Chrześcijan Dnia
Sobotniego, Jednota Braci Polskich odrzucających boskość Jezusa z Nazaretu, a traktujących
go jako człowieka - Mesjasza obiecanego Żydom w proroctwach. Są również drobne grupy
chrześcijan odrzucające tzw.preegzystencję Jezusa i uznające Jezusa za syna Miriam i Josefa,
urodzonego w Betlejem jako obiecanego Mesjasza Izraela. Z kolei wielu chrześcijan uważa
Jezusa za wcielenie samego Boga Jahwe.
Innymi słowy, wielokrotnie z powodu niezrozumienia poglądów chrześcijanie w judaizmie
postrzegani są jako czciciele dwóch bogów: prawdziwego Jahwe i falszywego Jezusa,
podobnie jak niegdyś zbuntowany Izrael czcił Jahwe i Baala (1 Królewska 18:21). Jeszcze
krytyczniej oceniani są wyznawcy różnych odłamów katolicyzmu, gdyż poza kultem Jahwe i
Jezusa występuje tam adoracja aniołów oraz zmarłych uznawanych za świętych (gł. kult
maryjny), a także kult obrazów, posągów, relikwii i hostii (sporządzanie jakichkolwiek
kultowych podobizn czegokolwiek i kogokolwiek zostało zakazane przez Mojżesza w
księdze Powtórzonego Prawa 4:15-18.25-26 czy 5:8).
Adam i Ewa
• Postrzeganie prawa mojżeszowego:
Góra Synaj
Wyznawcy judaizmu uważają, iż prawo nadane Mojżeszowi na górze
Synaj było ostatecznym wyrazem woli Bożej, przez co jest ono
wieczne i niezmienne. Z kolei chrześcijanie twierdzą, iż prawo
mojżeszowe było tymczasowym rozwiązaniem, które miało
obowiązywać aż do nadejścia Chrystusa.
Nie oznacza to jednak, iż chrześcijanie odrzucają przepisy Tory,
lecz część z nich uważają za obrazowe lub obowiązujące w sensie
duchowym. Dla przykładu, składanie ofiar w świątyni miało
symbolizować ofiarę Chrystusa, przez co jego śmierć jest
ucieleśnieniem i końcem tych ofiar. Podobnie rzecz ma się z Paschą.
Zakaz spożywania nieczystych zwierząt był jedynie obrazem duchowej
rzeczywistości i chrześcijanie interpretują go jako zakaz kontaktu ze
wszystkim co jest demoniczne.
Nakaz uśmiercania grzeszników był jedynie wyrazem ostatecznych standardów Bożej świętości i
sprawiedliwości oraz wiecznego sądu, który czeka niepokutującego grzesznika. Za aktualne uznaje się jednak
większość przepisów o charakterze czysto duchowym, jak np. nakaz miłości Boga i bliźniego czy zakaz
bałwochwalstwa, morderstwa itp.
Taką definicję prawa mojżeszowego wprowadził sam Jezus o czym wielokrotnie wspominają Ewangelie.
Było to prawdopodobnie głównym powodem jego odrzucenia przez kapłanów oraz teologów żydowskich,
którzy obstawali przy literalnej i niezmiennej interpretacji Tory. Według judaizmu nauki Jezusa są sprzeczne z
tym, co nakazał Mojżesz, dlatego też nauczyciel z Nazaretu uznawany jest przez nich za zwodziciela i
fałszywego proroka.
Podstawa zbawinia:
Cmentarz żydowski w Jerozolimie
W judaizmie podstawą zbawienia jest wypełnianie
przykazań Bożych (podobnie zresztą jak w przypadku
większości religii na świecie). Z kolei chrześcijaństwo
głosi zbawienie z wiary w Jezusa niezależnie od
uczynków (Gal. 2:16). Nauczanie to od początku
wzbudzało wiele kontrowersji i było opacznie
interpretowane - wyznawcy judaizmu i innych religii
zarzucali chrześcijanom rozpustę (Rzymian 3:8). Jezus
obiecywał swoim wyznawcom wieczne życie i
uniknięcie sądu ostatecznego, gdyż sam miał ponieść
karę za ich grzechy (Jana 3:18, 5:24). Nie oznaczało to
jednak życia w rozpuście i samowoli, lecz całkowite
przebłaganie za uchybienia i upadki tych, którzy
szczerze żyją nie dla siebie samych, ale dla Jezusa (2
Koryntian 5:15; 1 Jana 2:1). Odrzucenie prawa
mojżeszowego i przykazań Bożych jako podstawy
zbawienia było postrzegane przez większość Żydów
jako herezja najgorsza z możliwych.
Wiele odłamów chrześcijaństwa różnie interpretuje powyższe zagadnienia. Część uznaje Jezusa za objawienie
jednoosobowe i w żaden sposób niepodzielnego Boga Jahwe (branhamowcy). Z kolei adwentyści nakazują
zachowywanie przepisów związanych z przestrzeganiem szabatu. W katolicyzmie zamiast siódmego dnia świętowany
jest pierwszy dzień tygodnia, niedziela, na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa. Adwentyści, podobnie jak starożytni
Żydzi, nie jedzą wieprzowiny, zaś katolicy, na wzór kapłaństwa mojżeszowego, posiadają świątynię, ołtarz, miejsce
najświętsze, rodzaj krwawej ofiary (ofiara mszy uosabiająca powtórne ukrzyżowanie Jezusa, baranka Bożego), wodę
oczyszczenia czy ofiary z kadzidła. Na przestrzeni wieków doszło do wymieszania różnych elementów judaizmu z
chrześcijaństwem, czego przyczyną były rozbieżności dotyczące sposobu interpretacji Starego Testamentu, na którym
opierało się nauczanie apostolskie.