ROLA POLITYKI PIENIĘŻNEJ

advertisement
Milton Friedman
ROLA POLITYKI PIENIĘŻNEJ
NOTKA BIOGRAFICZNA
Milton Friedman
(31 lipca 1912 - 16 listopada 2006, USA)
Studia:
• Rutgers University (stan New Jersey),
• Uniwersytet Chicago
Praca:
• Komitet Zasobów Narodowych
• Narodowe Biuro Badań Ekonomicznych
• Departament Skarbu
OSIĄGNIĘCIA
1976 - nagroda Banku Szwecji
im. Alfreda Nobla w dziedzinie
ekonomii
za dokonania w zakresie analizy
konsumpcji, historii i teorii
monetarnej oraz za pokazanie
złożoności polityki stabilizacji.
WYBRANE PUBLIKACJE
• Essays in Positive Economics (1953)
• A Theory of the Consumption Function (1957)
• Kapitalizm i wolność (1962, wydanie polskie 1984)
• A Monetary History of the United States 1867-1960
(współautor, 1963)
• Wolny wybór (współautor, 1980, wydanie polskie 1996)
• The Essence of Friedman (1984)
Niektóre prace napisał z żoną, Rose Friedman.
•
był jednym z twórców monetaryzmu,
szkoły ekonomicznej zalecającej prowadzenie stałej i
przewidywalne jpolityki mocnego pieniądza.
•
był zwolennikiem gospodarki wolnorynkowej,
jako środka do realizacji celu, jakim jest wolność jednostki
•
opowiadał się za legalizacją marihuany i prostytucji
ze względów zarówno moralnych (eliminacja czarnego rynku,
przemocy, przestępczości zorganizowanej) jak i
ekonomicznych
Do najbardziej znanych spostrzeżeń
zaliczyć należy:
•
Nie istnieje coś takiego jak darmowy obiad.
•
Inflacja jest formą podatku, który można nałożyć bez ustawy.
•
Rządy nie uczą się niczego. Tylko ludzie się uczą.
Poglądy na temat roli polityki pieniężnej w
historii
Optymizm lat 20-tych
Utrata znaczenia po Wielkim Kryzysie
1929-1933
Powrót do wiary w siłę polityki
pieniężnej po 1951 r.
Milton Friedman
Optymizm lat 20-tych
System Rezerwy Federalnej
wiara w możliwość „precyzyjnego zestrojenia”
Mniemanie o nadejściu nowej ery, w której
polityka pieniężna zostanie panaceum na cykle
koniunkturalne
Milton Friedman
Utrata znaczenia polityki pieniężnej po Wielkim
Kryzysie 1929-1933
Przeskok na przeciwległy biegun
odwrót
od polityki pieniężnej
Analiza Keynesa
nieskuteczność polityki pieniężnej w
zwalczaniu depresji
interpretacja depresji oparta na
czynnikach niepieniężnych
Milton Friedman
Jeżeli preferencja płynności jest absolutna
- co Keynes uważał za możliwe w okresach
poważnego bezrobocia – nie można obniżyć
stóp procentowych za pomocą środków
polityki pieniężnej.
Stopy procentowe w niewielkim stopniu
wpływają na inwestycje i konsumpcję – do
takiego przekonania doszedł Hansen i inni
uczniowie Keynesa
Milton Friedman
Zarzuty stawiane polityce pieniężnej
W tym okresie argumentowano, że kryzysu
wywołanego przez skurczenie się inwestycji
lub brak okazji do inwestowania, lub przez
uporczywe oszczędzanie nie można byłoby
powstrzymać środkami polityki pieniężnej
Za lepszą alternatywę uznano politykę
fiskalną
Milton Friedman
Utrata znaczenia pieniądza na 20 lat
Przekonanie o zdezaktualizowanie się polityki
pieniężnej za sprawą postępu wiedzy ekonomicznej
Na 20 lat pieniądz traci znaczenie
Jedyna rola jaka mu pozostała to utrzymanie stóp
procentowych na niskim poziomie
Milton Friedman
Opinie ekonomistów z tego okresu
„Nie widzę żadnej szansy na przywrócenie do życia w
okresie powojennym polityki ogólnej regulacji
gospodarki za pomocą pieniądza” – John H. Williams
„Jestem przekonany, że polityka fiskalna musi wziąć na
siebie największy ciężar w dziedzinie działalności
kompensacyjnej. Zdaje się, że główna jej rywalka,
polityka pieniężna, jest zdyskwalifikowana z przyczyn
instytucjonalnych. Kraj nasz sprawia wrażenie, jak gdyby
związał swój los z utrzymywaniem w długim okresie,
podobnego jak obecnie, niskiego poziomu stopy
procentowej.” – A. Smithies
Milton Friedman
Powrót do wiary w moc polityki pieniężnej
po 1951r.
Układ pomiędzy Systemem Rezerwy Federalnej
a skarbem państwa
Nowe osiągnięcia teoretyczne:
Sposób w jaki zmiany realnej ilości pieniądza mogą
oddziaływać na ogólny popyt, nawet jeżeli nie
wpływają na zmianę stóp procentowych [Pigou]
Podważenie tezy Keynesa: nawet w świecie
elastycznych cen możliwa jest sytuacja braku
równowagi przy pełnym zatrudnieniu
Milton Friedman
Zrewidowanie poglądu na temat
Wielkiego Kryzysu
Keynes i większość pozostałych ekonomistów byli
przeświadczeni, że Wielki Kryzys wystąpił w USA
pomimo energicznej ekspansywnej polityki
monetarnej.
Badania jednakże wykazały, że władze pieniężne USA
prowadziły w tamtym okresie w wysokim stopniu
politykę deflacyjną.
Wielki kryzys jest tragicznym świadectwem siły
polityki pieniężnej, a nie dowodem na jej niemoc.
Milton Friedman
Rozczarowanie polityką fiskalną
Okazało się, że wydatki reagują opieszale i z
dużymi opóźnieniami na próby ich
dostosowania do przebiegu koniunktury.
Nacisk został przesunięty na podatki.
Procesy polityczne przeszkodziły w szybkim
procesie dostosowawczym.
Milton Friedman
Czego polityka pieniężna nie może
dokonać?
Dwa główne nieosiągalne zadania
przypisywane polityce pieniężnej:
Utrzymywanie na danym poziomie:
1.
2.
stopy procentowej
stopy bezrobocia
Działa tylko przez bardzo ograniczony czas
– bankructwo polityki taniego pieniądza w USA (1951
r.)
Milton Friedman
Utrzymywanie stopy procentowej
Źle rozumiany związek między pieniądzem a stopami
procentowymi:
Wzrost ilości pieniądza
spadek stóp procentowych
Faktyczny przebieg procesów w gospodarce:
(1) Wzrost podaży pieniądza w tempie szybszym niż poprzednio
→ stopy procentowe na niższym poziomie
(2) 1. Zwiększanie wydatków
2. Wzrost dochodów
→ większa skala preferencji płynności
→ wzrost popytu na pożyczki
3. Wzrost cen
→ zmniejszenie realnej ilości pieniądza
Milton Friedman
Skutki wzrostu podaży pieniądza dla stopy
procentowej
Efekt punktów 1 i 2:
– odwrócenie presji na obniżanie stóp procentowych
– powrót do poziomu wyjściowego lub przejściowo wyższego
(proces dostosowań)
Efekt punktu 3:
– społeczeństwo oczekuje dalszego wzrostu cen → efekt
Fishera (kilkadziesiąt lat)
Wniosek długookresowy:
Wzrost podaży pieniądza
wyższe stopy procentowe
– Niskie (wysokie) nominalne stopy procentowe przy polityce
deflacyjnej (inflacyjnej) – „sztywna („rozluźniona”) polityka
pieniężna
Milton Friedman
Terminologia Wicksella
„Naturalna” stopa procentowa: taki poziom stopy
realnej, przy której inflacja jest stabilna
Inflacja (deflacja) gdy stopa „rynkowa” niższa
(wyższa) od „naturalnej”
Związek między inflacją a stopą procentową:
– polityka inflacyjna; nominalna stopa rynkowa poniżej
„naturalnej”:
– oczekiwania inflacyjne; stopa „naturalna” rośnie
– wymaganie jeszcze szybszej inflacji aby stopa rynkowa
nie wzrosła
Milton Friedman
Utrzymywanie stopy bezrobocia
Powszechna opinia:
Wzrost (spadek) ilości pieniądza
stymulowanie (hamowanie) zatrudnienia
Polityka restrykcyjna (ekspansywna) gdy
bezrobocie mniejsze (większe) od
założonego
Milton Friedman
„Naturalna” stopa bezrobocia
„Naturalna” stopa bezrobocia:
poziom bezrobocia, który odpowiada stanowi równowagi
w strukturze płac realnych (równowaga Walrasa)
płace realne podnoszą się przeciętnie według
„normalnej” stopy długookresowej
akumulacja kapitału, ulepszenia technologiczne itd.
przebiegają według swoich długookresowych trendów
Niższe (wyższe) bezrobocie wynika z nadwyżki
popytu (podaży) na siłę roboczą
– presja na podwyżki (obniżki) płac realnych (krzywa
Phillipsa)
Milton Friedman
Inflacja a bezrobocie – przykład Brazylii
Wzrost cen o 75% rocznie
Stan równowagi: wzrost płac nominalnych w tym
samym tempie (płace realne nie zmienione)
Nadwyżka podaży siły roboczej: wolniejszy wzrost
płac nominalnych
Stopa wzrostu cen obniżona do 45% rocznie
Płace nominalne pod wpływem wcześniejszych
oczekiwań rosną szybciej niż ceny
Gwałtowny wzrost bezrobocia
Milton Friedman
Skutki wzrostu podaży pieniądza dla
bezrobocia
Hipotetyczne założenia:
– „naturalna” stopa bezrobocia > 3%
– stopa „rynkowa”, którą próbują utrzymać władze
pieniężne = 3%
– stałe ceny
Przebieg procesów w gospodarce:
(1) Większe tempo wzrostu podaży pieniądza
(polityka ekspansywna)
→ niższe stopy procentowe
→ wzrost dochodów i wydatków
Milton Friedman
Skutki wzrostu podaży pieniądza dla
bezrobocia 2
Przebieg procesów w gospodarce:
(2) Wzrost produkcji i zatrudnienia przy stałych
cenach (doktryna klasyczna)
Spadek ex post płac realnych dla pracodawców i
wzrost ex ante płac realnych dla pracowników
→ zwiększenie zatrudnienia (2-5 lat)
(3) Zmiana oczekiwań płacowych pracowników pod
wpływem wzrostu cen produktów
→ wzrost płac nominalnych
Bezrobocie rynkowe niższe od naturalnego;
nadwyżka popytu na siłę roboczą
→ wzrost płac realnych (20 lat)
Milton Friedman
Wzrost podaży pieniądza a bezrobocia –
wnioski
Przebieg procesów w gospodarce:
(4) Odwrócenie tendencji; wzrost bezrobocia do
początkowego poziomu; presja na dalsze
zwiększanie podaży pieniądza
→ inflacja przybierająca na sile
Wnioski ogólne:
– zmniejszyć bezrobocie może rosnące tempo inflacji,
a nie wysoka inflacja
– władze pieniężne mogą wpływać na wielkości
nominalne, ale nie realne
Milton Friedman
POLITYKA PIENIĘŻNA
NIE MOŻE utrzymać realnych wielkości na
określonych poziomach
natomiast
MOŻE wywierać poważny wpływ na realne
wielkości
JOHN STUART MILL
„… nie może być wewnętrznie bardziej
znaczącej rzeczy w gospodarstwie
społecznym od pieniądza, poza jego
charakterem urządzenia dla oszczędzania
czasu i pracy.”
WŁAŚCIWOŚĆ PIENIĄDZA –
- PRZENIKANIE
Wielki Kryzys
Dezorganizacja
systemu pieniężnego
Inflacja
Ekspansywna polityka
pieniężna
POLITYKA PIENIĘŻNA
Może nie dopuścić, by sam pieniądz stał się
poważnym źródłem wstrząsów
gospodarczych.
Może zapewnić gospodarce stabilne zaplecze.
Może przyczyniać się do równoważenia
zakłóceń systemu gospodarczego
spowodowanych przez inne źródła.
Milton Friedman
Jak należy prowadzić politykę pieniężną?
1. Władze pieniężne powinny kierować się
wielkościami, które mogą regulować
Kursy walut (możliwe jedynie przy systemie
stałych kursów walutowych)
Poziom cen (najważniejszy wskaźnik)
Masa pieniądza (najlepsze kryterium)
NAJCZĘSCIEJ POPEŁNIANY BŁĄD:
Jeżeli władze pieniężne przyjmują stopy procentowe
i bieżącą stopę bezrobocia za bezpośrednie
kryterium.
Milton Friedman
2. Władze pieniężne powinny unikać
gwałtownych wahań w polityce
Główne problemy:
Zbyt późno i zbyt daleko
Nieuwzględnienie opóźnień
Władze pieniężne
wykazują tendencje
do określenia swoich
działań na
podstawie dnia
dzisiejszego
Presja na zbyt
mocne przyciskanie
zależnie od
okoliczności
hamulca lub
akceleratora
Milton Friedman
Stały wzrost stopy podaży pieniądza
Określenie wielkości masy pieniądza
Określenie stopy wzrostu podaży pieniądza
Podanie do wiadomości publicznej w/w informacji
Milton Friedman
Okresy względnej stabilności stopy wzrostu masy
pieniądza były również okresami względnej
stabilności koniunktury.
Stały wzrost podaży pieniądza pozwala uniknąć
inflacji.
Stały wzrost podaży pieniądza stwarza
sprzyjający klimat działaniu następujących
czynników:
Przedsiębiorczość
Pomysłowości
Wynalazczości
Intensywnej pracy
Milton Friedman
Podsumowanie
Milton Friedman:
Monetarysta
Przedstawiciel szkoły chicagowskiej,
mentor Chicago Boys (latynoamerykańscy
ekonomiści)
Krytyk Keynesa
Milton Friedman
Ograniczenia polityki pieniężnej
Stopa procentowa
Stopa bezrobocia
Nie można utrzymać na
wyznaczonym poziomie
„Naturalna” stopa bezrobocia
Czego może dokonać polityka pieniężna?
Jak należy prowadzić politykę pieniężną?
Milton Friedman
Dziękujemy za uwagę.
Milton Friedman
Download