Wstęp do prawoznawstwa - zagadnienia egzaminacyjne 1. Czym

Wstęp do prawoznawstwa - zagadnienia egzaminacyjne
1. Czym jest prawo w ujęciu pozytywistycznym?
Prawo jest zespołem norm należycie ustanowionych i chronionych przez państwo środkami
przymusu. Uważa, że przepis prawny nie zawierający sankcji nie jest prawem. Prawo stanowione
musi spełniać podstawowe wartości m.in humanitaryzm.
2. Czym jest prawo w ujęciu prawno-naturalnym?
Źródłem prawa jest sama natura (Bóg gdy jest uosobieniem natury, poczucie
sprawiedliwości, nakaz rozumu, zaliczają prawo do życia, są niezbywalne – samoposiadanie,
prawo własności)
Skrajni naturaliści wszystko co chce nasz instynkt. Jest niezależne od kultury, trwałe i niezmienne.
3. Czym jest prawo w ujęciu realistycznym?
Wyrosło na krytyce praw w ujęciu pozytwistycznym i prawnonaturalnym. Zarzucając
pozytywistycznemu: ślepą wiarę w tekst prawny, a naturalnemu: pogoń za czymś czego nie ma.
Prawo to co urzędnicy, sądy, adwokaci robią ze swoimi prawami tzw. prawo w działaniu. Pogląd
przyjęty w państwach o systemach prawnych common law – USA, Wielka Brytania.
Dzieli się na:
 prawo w ujęciu psychologicznym – istotą prawa są ludzkie przeżycia i emocje które
stanowią faktyczne pobudki ludzkiego postępowania. Większość społeczeństwa nie
podejmie się zachowania prawnie zakazanego ponieważ będzie to dla niech za duże
przeżycie emocjonalne
 prawo w ujęciu socjologicznym – istotą prawa są ludzkie zachowania. Np. Ludzie nie
przechodzą na czerwonym świetle, bo wiedzą że to grozi potrąceniem przez samochód a w
konsekwencji nawet śmiercią
4. Prawo jako zjawisko społeczne.
 występuje między relacjiami przynajmniej 2 osób
 nie dotyczy stosunków człowieka samego do siebie, a także bóstwa i elementów przyrody,
chyba że stosunki miałyby jakieś odniesienia społeczne
 wyraża wartości i potrzeby o szerszym lub węższym zasięgu społecznym - ma je chronić i
urzeczywistniać
 prawo powstaje jako produkt procesu decyzyjnego (mniej lub bardziej sformalizowanego)
toczącego się w obrębie danej grupy społecznej
 jest bronione i formułowane przez społeczeństwo za pośrednictwem jego instytucji i
organów
 realne istnienie norm prawnych uzależnione jest od społecznego przyzwolenia dla prawa
(Instytucja Cywilnego Nieposłuszeństwa – większość społeczeństwa nie realizuje jakiegoś
prawa bo niezgadza się z jego ideą lub samym unormowaniem)
5. Prawo jako zjawisko polityczne.
 stanowi narzędzie sprawowania władzy
 jest ramą w jakiej poruszają się sprawujący władzę, wyznacza ono w sposób pośredni albo
bezpośredni cele działań władczych, strukturę isntytucji władzy, kompetencje oraz
procedury podejmowania decyzji
 prawo określa obowiązki i uprawnienia osób nie sprawujących funkcji władczych
 prawo ma charakter perswazyjny – kształtuje postawy polityczne i zachowania obywateli w
taki sposób aby realizować określone wartości
6. Pojęcie instrumentalizacji prawa
Instrumentalizacja prawa – kiedy prawo przestaje być. Zachwianie równowagi między
założeniami prawa, a celami dążących do realizacji własnych interesów sprzecznych z ogólnymi
wartościami.
7. Funkcja stabilizacyjna prawa.
(Funkcja to rezultat określonych działań)
Utrwala ład i porządek w społeczeństwie.
8. Funkcja dynamizacyjna prawa.
Promuje zmiany w różnych sferach życia społecznego.
9. Funkcja ochronna prawa.
Prawo wspiera różne wartości istotne ze społecznego punktu widzenia.
10. Funkcja organizacyjna prawa.
Polega na tym, że prawo tworzy warunki instytucjonalnego życia społecznego i
państwowego.
11 i 12. Funcja represyjna i wychowawcza prawa
Prawo poprzez dolegliwości, które mogą spotkać członków społeczeństwa wyrabia w
adresatach norm trwałe przekonanie, skłonności i nawyki.
13. Funkcja kontrolna prawa.
Rezultatem działania prawa jest poddanie ludzkich zachowań społecznej kontroli
m.in.poprzez eliminowanie odstępów od obowiązujących norm, zachowanie większości jest
przewidywalne.
14. Funkcja dystrybutywna prawa.
Przyczynia się do rozdziału w społeczeństwie różnego rodzaju dóbr i ciężarów np. prawo
podatkowe.
15. Funkcja regulacyjna prawa.
Rezultatem działania prawa, jego przestrzegania i stosowania jest rozstrzyganie sporów
między ludźmi.
16. Podejście formalno-dogmatyczne do prawa i metody badań stosowane przez przedstawicieli
prawoznawstwa reprezentujących to podejście.
W naukach prawnych rzymska jurysprudencja wyróżniała nauki dogmatyczne
(szczegółowe nauki prawne) koncentrujące się na interpretacji przepisów prawa obowiązujących na
systematyzacji tych przepisów, a także konstruowaniu postulatów na przyszłość. Dogmatyczne
ujęcie badawcze odnosi się do prawa obowiązującego w danym państwie. Stosowane metody:
badanie tekstów prawnych – wykorzystanie metody logiczno-językową (wykorzystanie języka –
sposób użycia wrażeń i ich znaczeń)
17. Podejście socjologiczne do prawa i metody badań stosowane przez przedstawicieli
prawoznawstwa reprezentujących to podejście.
Socjologiczne metoda badawcza pokazuje jak prawo funkcjonuje w danej grupie społecznej
w której obowiązuje. Posługuje się m.in. metodą statystyczną, a także wszystkimi innymi
wypracowanymi przez nauki socjologii.
18. Podejście psychologiczne do prawa i metody badań stosowane przez przedstawicieli
prawoznawstwa reprezentujących to podejście.
Psychologiczne podejście do prawa ukazuje jak ludzie odbierają normy i jakie towarzyszą
im odczucia oraz emocje. Posługuje się m.in. metodą introspekcji (opis własnych przeżyć/odczuć)
19. Podejście aksjologiczne do prawa i metody badań stosowane przez przedstawicieli
prawoznawstwa reprezentujących to podejście.
Aksjologia jako nauka o wartościach przedstawia jaki jest związek prawa z obowiązującym
systemem wartości. Metodą tu jest filozoficzna refleksja nad naturą wartości.
20. Podejście wielopłaszczyznowe do prawa i metody badań stosowane przez przedstawicieli
prawoznawstwa reprezentujących to podejście.
Wykorzystuje metody i narzędzia badań metody formalno-dogmatycznej, socjologicznej,
psychologicznej i aksjologicznej.
21. Pojęcie normy postępowania.
Norma postępowania – wypowiedź dyrektywalna, która określonym podmiotom jako jej
adresatom nakazuje albo zakazuje, aby w określonych okolicznościach postąpiły, albo postępowały
w określony sposób.
Każda norma postępowania zawiera zatem:
a. określenie jej adresata;
b. określenie postępowania wyznaczonemu adresatowi;
c. określenie okoliczności, w których adresat ma w wyznaczonych mu sposób postąpić albo
wielokrotnie postępować, przy czym postępowaniem jest tylko takie zachowanie się jakiejś osoby,
które jest zależne od jej woli.
Struktura normy postępowania: 1. określenie adresata 2. określenie okolicznosci 3. nakaz
albo zakaz zachowania się.
Norma powinna być a. precyzyjna; b. jednoznaczna; c. bezpośrednie wskazanie adresata,
okoliczności i zachowania.
22. Rodzaje norm postępowania ze względu na sposób wskazania adresata.
Norma indywidualna – adresat któremu nakazuje (zakazuje) się określone postępowanie
jest wskazany imiennie przez nazwę indywidualną (tzn taką która jest jemu i tylko jemu
przypisywana bez względu na cechy wyróżniające go)
np.Jan Kowalski
Norma generalna – adresat któremu nakazuje (zakazuje) się określone postępowanie jest
wskazany nazwą rodzajową, generalną, poprzez cechy, które posiada np. student, przedsiębiorca.
Norma generalna może mieć wielu adrsatów, albo może być tak, że w rzeczywistości jej adresat
wcale nie istnieje.
23. Rodzaje norm postępowania ze względu na sposób wyznaczenia zachowania się.
Norma konkretna – wyznacza do spełnienia jakiś określony czyn, który jest niepowtarzalny i
zindywidualizowany (np.oddanie określonego długu).
Norma abstrakcyjna – wyznacza jakieś zachowanie określonego rodzaju, które jest w
zasadzie powtarzalne i niezindywidualizowane (np. wynagrodzenie wyrządzonej szkody).
24. Rodzaje norm postępowania ze względu na to, dla kogo normodawca stanowi normę.
Norma autonomiczna – normodawca stanowi ją sam dla siebie
Norma heteronomiczna – normodawca stanowi ją dla innych podmiotów. Mogą być
indywidualne i generalne.
25. Zakres zastosowania danej normy.
Jest to klasa możliwych przyszłych sytuacji, w których dana norma znajduje zastosowanie.
Adresat/Adresat o określonych cechach spotka się z przewidzianymi przez normę okolicznościami.
26. Zakres normowania danej normy.
Klasa przyszłych możliwych zachowań adresata nakazywanych bądź zakazywanych przez
daną normy, które norma ta wyznacza mu do spełnienia, albo jej konsekwencje.
27. Słowna postać normy.
 wypowiedź rozkazująca – bardzo sugestywnie wyraża nakaz albo zakaz postępowania np.
„Zatrzymaj się!”. Taką postać mają normy gdy normodawca zwraca się bezpośrednio do
adresata.
 wypowiedź hipotetyczna – ma postać: „(W każdym przypadku) jeśli podmiot A mający
cechy C znajdzie się w okolicznościach W to powinien czynić albo nie czynić Z” np.
„Jeżeli ktoś jest studentem i zamierza przystąpić do egzaminu z prawoznawstwa, powinien
dobrze opanować wiadomości o normie postępowania”.
 wypowiedź kategoryczna – ma postać: „Każdy kto jest A i ma cechy C w okolicznościach
W powinien czynić albo nie czynić Z” np. „Każdy kto jest studentem i zamierza przystąpić
do egzaminu z prawoznawstwa, powinien dobrze opanować wiadomości o normie
postępowania”.
28. Tetyczne uzasadnienie obowiązywania normy.
Według tetycznego uzasadnienia normy, można uważać ją za obowiązującą gdy:
 została wlaściwie ustanowiona – przez kompetentny organ (autorytet normodawcy –może wynikać
1.
2.
3.
4.




z:
z charakteru moralny
tradycji kulturowych danego środowiska
dysponuje środkami do tego, by przymusić adresatów normy do posluszeństwa
pochodzi od jakieś instytucji i znajduje wyraz w aktach normatywnych wyższej rangi, w szczególności w
konstytucji np. Konstytucja RP upoważnia Sejm i Senat do uchwalania ustaw)
zgodnie z wiążącym trybem prawodawczym
została należycie ogłoszona
nie jest sprzeczna z żadną inną normą obowiązującą w systemie, a jeśli jest to nie straciła
mocy obowiązującej przez zastosowanie reguł walidacyjnych
nie została formalnie uchylona
za obowiązujące uważa się normy wywnioskowane z norm wysłowionych wprost przez
prawodawcę na podstawie wnioskowań prawniczych
29. Aksjologiczne uzasadnienie obowiązywania normy.
 w świetle przyjmowanych przez kogoś ocen czyny przez tę normę nakazywane są dobre, a
czyny zakazywane złe
 sktuki danych czynów uważane są za złe albo dobre z określonego punktu widzenia
Dzieli się na:
 uzasadnienie autonomiczne – odwoływanie uzasadnienia istnienia danej normy do ocen
własnych tej osoby, która daną normę uznaje za obowiązującą
 uzasadnienie heteronomiczne – ma uzasadnienie także w ocenach innych podmiotów, do
ocen jakiegoś autorytetu.
Mogą być łączone :)
30. Behawioralne uzasadnienie obowiązywania normy.
Realistycznie za obowiązujące uznaje się te normy ktore w przeważającej liczbie przypadków są
realizowane. Adresaci zachowują się zgodnie z tą normą lub gdy dostatecznie prowdopodobne jest,
że za niezreaizowanie tej normy adresatów spotka jakaś dolegliwość (sankcja wymierzona przez np.
organy państwa).
W takim ujęciu „norma obowiązująca” to n tyle co „norma skuteczna” („spotykająca się z
posłuchem”)
31. Pojęcie normy prawnej.
Norma prawna – to taka norma postępowania, która została ustanowiona albo uznana przez
upoważniony organ państwa. W naszej kulturze prawnej przyjmuje się, że normami prawnymi są
jedynie takie normy postępowania, które są generalne i zarazem abstrakcyjne (bo prawo powinno
jednakowo trakować wszystkich adresatów i wyznaczać wzory określonego zachowania, a nie jakieś jedno nie
powtarzalne zachowanie).
Trójczłonowa koncepcja budowy normy prawnej.
a) hipoteza – określenie adresata i okoliczności w jakich wyznacza mu się obowiązek określonego
postępowania
b) dyspozycja – wyznacza nakaz/zakaz określonego postępowania
c) sankcja – element normy wskazujący, jakie konsekwencje nastąpią, gdy adrestat normy ją
przekroczy tj. zachowa się niezgodnie z tą normą





Zarzuty wobec tej koncepcji budowy normy:
tak skonstruowana wypowiedź nie jest jednorodna z gramatycznego punktu widzenia.
Hipoteza i dyspozycja stanowią normę postępowania, natomiast sankcja jest wypowiedzią
opisującą dolegliwość przewidzianą przez państwo za naruszenie normy
jest mało operatywna bo w niektórych gałęziach prawa trudno odnaleźć sankcję
koncepcji tej nie da zastosować się do lex imperfectae
ta koncepcja przeczy socjologicznemu kontekstowi funkcjonowania prawa
adresaci norm potrafią realizować normę choćby ze wg na autorytet który ją stanowi
Koncepcja pary norm sprzężonych profesora Jerzego Lande z UJ.
Prawodawca stanowi 2 normy. Jedną do adresata określająca że w danych okolicznościach ma
nakaz/zakaz takiego postępowania, a za przekroczenie tej normy grozi mu określona sankcja. Drugą
do prawodawcy który ma obowiązek w przypadku gdy adresat danej normy w danych
okolicznościach przekroczy ją wymierzyć określoną sankcję (wyrażoną w tej normie).
Koncepcja jednoelementowa.
Jeśli wypowiedź zawiera wskazanie powinnego zachowania się to taka norma jest normą
postępowania.
Koncepcja dwuelementowa.
Każda wypowiedź która jest normą postępowania sprowadza się do wypowiedzi hipotetycznej:
„Jeżeli X, to Y”
1. X – hipoteza, Y – dyspozycja
2. X - hipoteza, Y – sankcja
nie jest ważna kolejność, warunkiem koniecznym jest HIPOTEZA
32. Lex imperfecta.
To norma która jakiemuś adresatowi w określonych okolicznościach wyznacza obowiązek
określonego postępowania, ale za nie zrealizowanie tego obowiązku prawodawca nie przewiduje
adresatowi jakiejś sankcji np. norma nakazująca małżonką dochowania wierności. Nie mają norm je
sankcjonujących.
33. Norma sankcjonowana.
To norma postępowania wyznaczająca określonemu podmiotowi w określonych
okolicznościach jakieś zachowanie, ale taka z którą jest związana (sprzężona) inna norma – norma
sankcjonująca. Jakaś norma staje się sankcjonowaną ze względu na normę ją sankcjonującą.
art. 148 Kodeksu Karnego: „Każdemu w każdych okolicznościach zakazuje się zabijania ludzi”
34. Norma sankcjonująca.
To norma, która określonym adrsatom nakazuje wymierzać sankcje za niezrealizowanie
nakazów wyznaczonych w innej normie (normie sankcjonowanej), jeżeli ta (ostatnia) znalazła
zastosowanie. Pełni rolę służebną wobec normy sankcjonowanej, ma bowiem przymuszać
adresatów normy sankcjonowanej do tego, by normę tę realizowali.
„Sąd w okolicznościach art.148 Kodeksu Karnego ma obowiązek wymierzenia sankcji w niej
zawartej”
35. Norma merytoryczna.
Nakazują (albo zakazują) jakiegoś zachowania psychofizycznego (np. udzielenie pierwszej
pomocy osobie poszkodowanej) albo konwencjonalne (podpisanie ustawy przez prezydenta RP).
36. Norma kompetencyjna.
Norma która udziela jakiemuś podmiotowi kompetencji (upoważnienia) do dokonania
określonych czynności konwencjonalnych, z takim skutkiem, że przez jej dokonanie powstaną albo
zaktualizują się obowiązki innych podmiotów – tych które podlegają kompetencji. Są zbudowane
wg schematu: „Jeżeli X dokona czynności konwencjonalnej K, to Y nakazuje sie postępowanie Z”
Wskazują one dwa podmioty:
1. Ten którego upoważnia się do jakiejś czynności konwencjonalnej
2. Adresata który ma obowiązek zachowania się w określony sposób, gdy podmiot
upoważniony dokona określonej czynności konwencjonalnej.
Np. Jeżeli strona wygrywająca sprawę toczącą się przed sądem cywilnym zażąda zwrotu kosztów
niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (CZYNNOŚĆ
KONWNCJONALNA) to strona przegrywająca sprawę (ADRESAT NORMY
KOMPETENCYJNEJ) jest zobowiązany te koszty zwrócić.
37. Rodzaje faktów prawotwórczych.
 stanowienie
 umowa
 kształtowanie się prawa zwyczajowego
 precedens prawotwórczy
 opinie uczonych jurystów
38. Pojęcie źródła prawa.
Za źródła prawa uważa się fakty prawotwórcze (stanowienie, umowa, kształtowanie się
prawa zwyczajowego, precedens prawotwórczy, opinie uczonych jurystów), ale także rezultaty tych
faktów. (W rezultacie stanowienia powstaje np. ustawa, dekret z mocą ustawy itd.; w rezultacie
kształtowania się normy zwyczajowej powstaje norma prawa zwyczajowego).
39. Pojęcie źródła poznania prawa.
Każdy dokument lub inna forma przekazu z których czerpiemy informacje o prawie np.
komentarz do ustawy, podręcznik prawa karnego, decyzja administracyjna zawierająca pouczenie
dla zainteresowanego o tym, w jaki sposób może się od niej odwołać.
40. Norma zwyczajowa a norma prawa zwyczajowego.
Norma zwyczajowa powstaje przez wykształcenie się w jakiejś społeczności powszechnie
akceptowanego w niej zwyczaju postępowania w określony sposób i przekonania, że postępowanie
to jest wyznaczone przez jakąś wiążącą normę. Musi wytworzyć się w danej społeczności
powszechne przekonanie, że dana norma zwyczajowa powinna być realizowana jako prawna, a jej
przekroczenie powinno być – zasadniczo – sankcjonowane przez organy państwa.
Jeżeli przy tym jakiś organ państwa (sąd, parlament, organ administracyjny) rozstrzygając
jakąś konkretną sprawę, uczyni podstawą tego rozstrzygnięcia normę zwyczajową, to norma ta staje
się od tego momentu normą prawa zwyczajowego. Jest to tylko akt potwierdzający
rozpowszechnione i utrwalone przekonanie, że norma zwyczajowo ukształtowana powinna być
realizowana tak jak normy prawne (ma charakter precedensu potwierdzającego a w rezultacie
norma zwyczajowa zostaje włączona do systemu obowiązujących norm prawnych).
41. Pojęcie kompetencji prawotwórczej.
Współcześnie prawo powstaje przede wszystkim przez akty jego stanowienia dokonywane
przez upoważnione do tego organy państwa (np. parlament, ministra, wojewodę) lub upoważnione
instytucje (np. Krajową Radę Radiofonii i Telewizji). Upoważnienie to nazywa się kompetencją
prawotwórczą i jest przyznawane na ogół przez akty normatywne najwyższej rangi – konstytucje.
42. Pojęcie stanowienia prawa.
Stanowienie prawa (np. stanowienie ustawy przez parlament) to czynność konwencjonalna
kompetentnego organu państwa, poprzez którą organów „żąda”, aby normy prawne o
ukształtowanej przez niego treści były realizowane. Jest to akt kreujący normy prawne. Jest aktem
jednostronnym – adresaci norm nie muszą wyrazić na nie zgody. Może go dokonać organ
jednoosobowy (np. prezydent, wojewoda), albo organ czy instytucja o charakterze kolegialnym (np.
parlament, KRRiT).
Powinno charakteryzować się 3 przymiotnikami:
 sformalizowany – wyraźny przepis; jeżeli nie ma przepisu to nie ma określonej normy
 konstytutywny – w wyniku tej czynności konwencjonalnej powstaje coś nowego
 prospektywny – akt stanowienia prawa jest na przyszłość, zasada lex retro non agit.
43. Pojęcie współstanowienia prawa.
Współstanowienie polega na tym, że akt stanowienia jest dokonywany przez co najmniej
dwa podmioty, np. przez dwóch ministrów, z których każdy jest wyposażony w kompetencje
prawotwórcze.
Udział w procesie stanowienia aktu normatywnego np. wyrażaniu opinii o projekcie aktu, czy zatwierdzaniu
ustanowionego aktu.
44. Umowa jako fakt prawotwórczy.
Umowa jako fakt prawotwórczy jest czynnością co najmniej dwustronną (podmioty
zawierające umowę nazywają się stronami), poprzez którą strony uczestniczące w umowie ustalają
wiążące je normy generalne i abstrakcyjne, Umowa jest więc aktem kreującym normy prawne i
charakteryzuje się tym, że twórca tych norm jest zarazem ich adresatem.
W prawie wewnętrznym w formie umowy tworzy się w zasadzie jedynie niektóre normy
prawa pracy. Umowy te (tzw. umowy taryfowe), a w Polsce układy zbiorowe pracy, są zawierane
między przedstawicielami pracodawców oraz pracowników i określają powinności stron stosunku
pracy.
Umowa jest podstawowym źródłem prawa w prawie międzynarodowym publicznym, co
tłumaczy się tym, że państwa zawierające umowy są suwerenne, a więc żadne z nich nie może
jednostronnie narzucić drugiemu państwu wiążących je norm prawnych. Wyróżnia się normy
dwustronne (bilateralne) oraz wielostronne (multilateralne) zawierane przez wiele państw i
określane jako traktaty i konwencje.
Dawniej np. pacta conventa zawierana między szlachtą, a nowo obieranym królem i
formułujące zobowiązania, których miał on dotrzymać po wstąpieniu na tron.
Umowa jako czynność prawna w rezultacie wyznacza się dla stron umowy normy konkretne i indywidualne.
45. Pojęcie precedensu prawotwórczego.
Orzeczenia precedensowe organów stosujących prawo powodują, że prawem powszechnie
obowiązującym staje się orzeczenie sądu w jakiejś konkretnej sprawie. Kompetentny organ państwa
rozstrzyga określoną trudną sprawę, mimo że w obowiązującym systemie prawa brak jest podstaw
do rozstrzygnięcia lub też podstawy te są niedostatecznie określone. Rozstrzygając konkretną
sprawę, organ państwa formułuje pewną normę generalną, która czyni podstawą owego
rozstrzygnięcia, a zwaną ratio decidendi. Jeżeli dany system jest tak zbudowany, że obowiązuje w
nim zasada związana z precedensem zasada stare decisis, to zgodnie z nią ratio decidendi, będąca
podstawą konkretnego rozstrzygnięcia precedensowego, powinna być odtąd podstawą rozstrzygania
wszystkich spraw podobnych. To rozstrzygnięcie jest faktem prawotwórczym.
W praktyce precedensy tworzone przez sądy, i to sądy najwyższych instancji. Zdarzają się
także precedensy administracyjne.
W Wielkiej Brytanii strony w rozstrzygnięciach innych spraw szukają normy
odpowiadającej do danej sytuacji i udowadniają, że tamte rozstrzygnięte już sytuacje miały
charakter generalny i abstrakcyjny.
W USA strony szukają w rozstrzygnięciach innych spraw elementów istotnie podobnych do
aktualnej sytuacji znajdującej się na wokandzie.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego ma moc wiążącą dla danej sprawy, którą opiniowało.
46. Faza przygotowawcza procesu prawodawczego.
Przygotowawcza faza procesu prawodawczego rozpoczyna się od podjęcia przez określony
podmiot zamysłu, by uregulować prawnie jakąś dziedzinę spraw (podmiot, którego pozycja
społeczna jest na tyle silna i licząca się, że z jego inicjatywy „uruchomią” proces prawotwórczy) i
obejmuje przygotowanie aktu normatywnego, uzgodnienie go z różnymi podmiotami, jego
krytyczną analizę oraz podjęcie decyzji o przedłożenie projektu organowi, który ma kompetencje
do jego ustanowienia.




Instytucje biorące udział w tym procesie:
instytucje których rolą jest inicjowanie prac prawodawczych
instytucje przygotowujące projekt
instytucje, które powierza się zdanie wszechstronne, krytycznej analizy opracowania
projektu
instytucja stanowiąca i ogłaszająca akt normatywny
47. Konwencjonalny akt stanowienia prawa.
Akt stanowienia może mieć charakter prosty. W przypadku stanowienia (wydawania) aktu
normatywnego przez organ jednoosobowy, np. przez prezydenta, ministra czy wojewodę
stanowienie polega na podpisaniu przedstawionego projektu, np. rozporządzenia czy zarządzenia,
przez podmiot wyposażony w kompetencje prawotwórcze.
W przypadku stanowienia prawa przez organy kolegialne o skomplikowanej strukturze (np.
dwuizbowy parlament) akt stanowienia prawa ma charakter złożony i składa się z wielu prostszych
czynności konwencjonalnych, np. w Polsce z uchwalenia ustawy przez Sejm {I czytanie w sejmie
albo komisji, II czytanie – debata na temat ustawy, zgłoszenie ewentualnych poprawek) co dokonuje się
przez głosowanie(najpierw cała ustawa, potem ewentualne poprawki}, dla ważności którego wymagana
jest zazwyczaj zwykła większość głosów i obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów), przyjęcia tak uchwalonej ustawy zmian przez Senat (30 dni milczenia nad ustawą znaczy że
Senat ją przyjął lub w ciągu 30 dni ,mogą zgłosić poprawki, odrzucić ustawę – Sejm może odrzucić
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów) oraz
podpisania ustawy przez prezydenta RP (21 dni na podpisanie, może zgłosić weto – odrzucane
większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów), albo skierować ustawę
do TK).
48. Prawodawca faktyczny a prawodawca formalny.
Prawodawcą faktycznym (w ujęciu socjologicznym) nazywamy ludzi uczestniczących w
procesie przygotowania i stanowienia aktów normatywnych oraz wywierających rzeczywisty
wpływ na ukształtowanie treści
tych aktów i nadanie im określonego kształtu redakcyjnego. Są to: politycy, eksperci, legislatorzy
(prawnicy przygotowani do opracowywania tekstów prawnych).
Prawodawca formalny to podmiot wyposażony w kompetencje prawodawcze (parlament,
rząd, minister) i dokonujący konwencjonalnego aktu stanowienia, choć sam nie prowadzi
wszystkich prac przygotowawczych. Prawodawca w ujęciu formalnym zazwyczaj jedynie
kontroluje (analizuje krytycznie) przedłożony mu projekt, czasem inicjuje prace nad projektem, a z
reguły nie zajmuje się jego opracowaniem.
Stanowiąc akt normatywny, organ wyposażony w kompetencje bierze jednak na siebie
odpowiedzialność polityczną i prawną za merytoryczną trafność ustanowionego aktu oraz jego
legalność.
Jeżeli z inicjatywy rządu powstanie komisja kodyfikacyjna, której powierzy się zadanie
przygotowania projektu ustawy – kodeks karny i projekt ten zostanie następnie przez rząd
przedłożony parlamentowi i uchwalony przez parlament, to powiemy że twórcą ustawy jest
parlament ( prawodawca formalny), choć merytorycznie ustawa ta została ukształtowana przez
komisję składającą się z wybitnych specjalistów w dziedzinie prawa karnego (prawodawca
faktyczny) j jedynie zmodyfikowana przez członków parlamentu.
49. Pojęcie prawa inicjatywy ustawodawczej.
Kompetencja pewnych podmiotów do dokonania czynności polegającej na przedłożeniu
kompetentnemu organowi państwa projektu ustawy z takim skutkiem prawnym, że organ ten jest
zobowiązany do rozpatrzenia przedłożonego projektu i podjęcia decyzji w sprawie jego
ustanowienia albo odrzucenia.
50. Prawo inicjatywy ustawodawczej w polskim systemie prawnym.
Według art.118 ust.1 i 2 Konstytucji inicjatywa ustawodawcza przysługuje:
 posłom (m.in.15)
 Senatowi
 Prezydentowi RP
 Radzie Ministrów
 grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu
51. Prawo inicjatywy ustawodawczej a inicjowanie praw prawodawczych.
Prawo inicjatywy ustawodawczej - kompetencja pewnych podmiotów do dokonania
czynności polegającej na przedłożeniu kompetentnemu organowi państwa projektu ustawy z takim
skutkiem prawnym, że organ ten jest zobowiązany do rozpatrzenia przedłożonego projektu i
podjęcia decyzji w sprawie jego ustanowienia albo odrzucenia.
Inicjowanie prac prawodawczych – występują z nią te organy i instytucje które mają prawo
inicjatywy ustawodawczej, kierując przygotowanie projektu ustawy grupie specjalistów w danej
dziedzinie np. rząd – dysponujący dobrą obsługą prawną; silne reprezentowane w parlamencie
partie polityczne mogą sobie pozwolić na sfinansowanie prac nad projektem.
52. Pojęcie aktu normatywnego.
Aktem normatywnym nazywamy zbiór przepisów prawnych odpowiednio
uporządkowanych, wydanych przez upoważniony podmiot (np. parlament, prezydenta, ministra),
wyrażających normy w zasadzie generalne i abstrakcyjne przy czym zbiór opatrzony nazwą (np.
„ustawa”, „dekret”, „rozporządzenie”, „zarządzenie”)
53. Pojęcie aktu prawnego.
Akt prawny:
1. znaczenie szerokie: akt wyrażający zarówno normy generalne i abstrakcyjne, jak i
indywidualne i konkretne. (każdy akt normatywny jest takim aktem prawnym)
2. akt który zawiera normy konkretne i indywidualne np. wyrok sądu skazujący imiennie
określoną osobę na określoną karę (pojęcie aktu normatywnego wyklucza się z tym
rozumieniem aktu prawnego)
54. Budowa typowego aktu normatywnego.
Każdy akt normatywny powinien zawierać minimum treściowe:
1. TYTUŁ
2. minimum 1 przepis MERYTORYCZNY
3. minimum 1 przepis o WEJŚCIU W ŻYCIE
1.
2.
3.
4.
Dodatkowo mogą być:
przepisy nowelizujące
przepisy przejściowe
przepisy dostosowujące
przepisy końcowe: a.uchylające; b.o wejściu w życie; c.o wygaśnięciu mocy aktu
normatywnego
Elementy nieartykułowane aktu normatywnego:
1. Tytuł
2. Preambuła
3. Podstawa prawna
4. Podpis
55. Informacje zawarte w tytule aktu normatywnego.
1. nazwa (rodzaj) aktu (np. ustawa)
 każdy niższy akt niż ustawa, po nazwie „ustawa” ma dodane kto jest twórcą aktu, czyli
prawodawcą (np.Rada Ministrów)
2. data wydania (z dnia 23 lutego 2009r.)
3. krótkie omówienie treści
 ustawa zaczyna się od słowa: „o” np.„o pomocy materialnej studentom”; poniżej ustawy
rozpoczynają się od słów: „w sprawie” np. „w sprawie wykonania ustawy o pomocy
materialnej studentom”
 kodeks (pracy), ordynacja (podatkowa), prawo (policyjne) – inne nazwy ustaw.
Ustawa
z dnia 14 kwietnia 2000r.
o umowach międzynarodowych
Rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 28 sierpnia 2000r.
w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy
o umowach międzynarodowych
56. Preambuła.
W niektórych aktach normatywnych np. konstytucjach lub ustawach, które normują jakieś
dziedziny spraw szczególnie doniosłe dla życia danej społeczności, zamieszcza się po tytule aktu
wstęp zwany preambułą (od łac. preambulus – idący przodem) lub arengą. Wyjaśnia się w nim
motywy wydania danego aktu oraz formułuje podstawowe wartości, które zamierza się przez jego
wydanie chronić. Może być poprzedzona inwokacją do Boga.
57. Podstawa prawna jako element konieczny aktu normatywnego o charakterze wykonawczym.
W aktach normatynych, które mają charakter wykonawczy względem ustawy po tytule
takiego aktu zamieszcza się tzw. podstawę prawną jego wydania, a więc przepis upoważniający do
unormowania określonej dziedziny spraw aktem wykonawczym. Podanie postawy prawnej spełnia
dwie funkcje:
 legitymizuje akt wykonawczy, ponieważ ukazuje, że do jego wydania udzielono stosownego
upoważnienia
 wskazuje, z jaką ustawą akt wykonawczy jest powiązany tematycznie i funkcjonalnie.
Powołanie podstawy prawnej przybiera np. następującą postać słowną: Na podstawie art.1 ustawy z
14 czerwca 1967r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24, poz. 110...) zarządza
się co następuje:... .
58. Informacje zawarte w przepisach ogólnych aktu normatywnego.
Kolejność artykułów nie jest przypadkowa.
Pierwszy artykuł z reguły określa zakres podmiotowy danego aktu normatywnego oraz ewentualne
wyłączenia z tego zakresu („Ustawa dotyczy nauczycieli akademicki (z wyłączeniem nauczycieli
powyżej 69 roku życia”...).
Drugi określa zakres przedmiotowy i ewentualne wyłączenia spod niego. („określa zasady
przechodzenia na wcześniejszą emeryturę”).
Trzeci zawiera definicje legalne, objaśnienia określeń używanych w danym akcie lub objaśnienia
występujących w nim skrótów.
Czwarty przepisy wspólne dla innych przepisów.
59. Informacje zawarte w przepisach szczegółowych aktu normatywnego.
Zawierają przepisy:
 wyznaczające określone zachowanie się komuś – przepisy materialne
 prawa o organach – ustrojowe (organizacja, funkcjonowanie, rozwiązywanie,
przekształcanie)
 prawa o postępowaniu przed organami
 prawa karnego
60. Informacje zawarte w przepisach o zmianie przepisów obwiązujących.
Przez zmianę należy rozumieć 1. zmianę treści, 2. zmianę brzmienia jakiegoś przepisu, 3.
dodanie do jakiegoś zbioru przepisów nowych 4.uchylenie jakiegoś przepisu/ów.
Przepisy te są swoistym poleceniem, aby jakiś obowiązujący przepis zastąpić przepisem o
innej treści lub brzmieniu, np.: ad.2: „art.34. ust. 1 otrzymuje brzmienie: ...”; ad.3: „dodaje się
art.16a w brzmieniu:...” ad.4.: „ w ustawie ... uchyla się art.89”.
Przepisy przejściowe zawarte w danym akcie normatywnym odpowiadają na pytanie, które
normy zawarte w dawnym akcie normatywnym czy w akcie nowym, należy stosować do stosunków
i zdarzeń, powstałych wprawdzie zanim akt ten wszedł w życie, np. wg których przepisów
zakończyć postępowania w sprawach będących już w toku w czasie, gdy dokonano zmiany
przepisów; czy utrzymuje się (i przez jaki czas) instytucje prawne, które są znoszone przez nowe
przepisy; jakie przepisy stosować do uprawnień, które powstały w czasie obowiązywania dawnych
przepisów.
Przepisy dostosowujące mają na celu organizację rzeczywistości w celu dostosowania jej do
możliwości realizacji norm zawartych w danym akcie np. gdzie ma powstać placówka instytucji
którą powołuje do życia dany akt normatywny.
61. Informacje zawarte w przepisach końcowych.
Przepisy uchylające tzn. takie poprzez które dokonuje się wyeliminowania jakichś
przepisów czy całych aktów normatywnych z systemu prawnego. (np.: „traci moc”)
Przepis o wejściu w życie aktu normatywnego – jest w nim zawarte adresowane do każdego,
kogo to dotyczy, polecenie, od kiedy należy realizować normy zawarte w danym akcie. Termin od
którego mają być realizowane normy wyrażone w danym akcie, może być przy tym wskazany w
różny sposób, np. „po upływie 3 miesięcy”, „z dniem 12 lutego 2009r.”, „z chwilą wejścia RP do
UE”.
Przpisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego – zamieszcza się tylko wtedy, gdy
prawodawca już w chwili stanowienia danego aktu decyduje, do kiedy ma on obowiązywać. Ma
brzmienie: „Ustawa traci moc z dniem przystąpienia RP do UE”.
62. Konstytucja – akt normatywny o najwyższej mocy prawnej.
Konstytucja (od łac. constituere – urządzać coś, ustanawiać) to akt normatywny o
najwyższej mocy prawnej i szczególnym zakresie regulacji, uchwalany i zmieniany w specjalnej
procedurze (przez specjalnie powołane ciało zwane konstytuantą) i zazwyczaj noszący specjalną
nazwę: „konstytucja”, „ustawa zasadnicza”, „karta konstytucyjna”, „ustawa rządowa”.
Najwyższa moc prawna konstytucji wyraża się tym, że w systemie nie ma aktów, które
zawierałyby normy o mocy wyższej od konstytucji. Konstytucja jest przy tym aktem, z którym
wszystkie inne akty normatywne danego państwa muszą być zgodne. Wymaganie zgodności z
konstytucją ma 2 aspekty:
 proceduralny – akt normatywny może stać się elementem systemu, jeżeli został wydany
przez upoważniony podmiot i w wyznaczonej procedurze, co określa konstytucja,
 inne akty normatywne nie mogą być niezgodne z treścią norm zawartych w konstytucji
Konstytucja stwarza podstawy kompetencyjne całego ustroju państwa – udziela
parlamentowi kompetencji do stanowienia ustaw.
Stwarza podstawy aksjologiczne i treściowe systemu – formułuje wartości, na których ma
się opierać cały tworzony porządek prawny. Normy konstytucyjne w szczególności te o charakterze
zasad prawa wyznaczają kierunek procesu tworzenia prawa, interpretacji ustanwionych przepisów
oraz sposobu ich stosowania, co sprzyja ksztaltowaniu się spójnego porządku prawnego.
Przedmiot regulacji Konstytucji:
 podstawy ustroju politycznego państwa (rodzaje organów państwa, sposób ich
powoływania, zakres ich kompetencji i zadań oraz relacje między nimi)
 elementy ustroju ekonomicznego (np. prawo własności i zasady jego ochrony)
 pozycja jednostki w państwie (wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela)
 procedura zmiany konstytucji
Uchwalana w specjalny sposób przez specjalnie powołane ciało zwane konstytuantą. Tryb
zmiany konstytucji jest utrudniony w stosunku do zmian ustaw – potrzebne jest wyższe
quorum i kwalifikowana większość głosów.
63. Ustawa konstytucyjna.
Jest to ustawa mająca moc prawną równą konstytucji, która w zasadzie obowiązuje obok
konstytucji i która normuje jedynie niektóre sprawy należące tradycyjnie do zakresu spraw
regulowanych przez konstytucję. np. W Polsce Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992r. o
wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polski oraz o
samorządzie terytorialny, zwana potocznie „małą konstytucją” regulująca fragment materii
konstytucyjnej.
64. Ustawa zwykła i materia ustawowa.
Ustawa to akt normatywny uchwalany przez parlament w specjalnej procedurze (w tzw.
trybie ustawodawczym), której elementy określa konstytucja, zajmujący pozycję bezpośrednio po
konstytucji, mający nieograniczony przedmiotowo zakres normowania, co znaczy, że wszystkie
dziedziny spraw mogą być regulowane ustawą, pod warunkiem zgodności z konstytucją.
Materia ustawowa to zakres spraw które mogą być regulowane jedynie ustawą, a nie
jakimkolwiek innym aktem normatywnym (ograniczenie negatywne wobec innych aktów
normatywnych).
Zazwyczaj ustawą i jedynie ustawą można regulować takie sprawy jak:
 prawa i wolności oraz obowiązki obywateli i ich organizacji
 kompetencje organów państwa, ciężary nakładane na obywateli np. podatki
65. Ustawodawstwo delegowane.
Aktem normatywnym o mocy ustawy nazywa się akt wydawnay przez władzę wykonawczą
i regulujący sprawy, które są zazwyczaj normowane ustawą. W państwach demokratycznych zakres
spraw, które można normować aktami o mocy ustawy, jest stosunkowo wąski w porównaniu z
nieograniczonym przedmiotowo zakresem regulacji ustawy, a ich wydawanie jest dopuszczalne
tylko w szczególnych okolicznościach np. wtedy, gdy parlament z przyczyn od siebie niezależnych
nie może się zebrać na posiedzenie. Ograniczenia te mają
przeciwdziałać niebezpieczeństwu zawłaszczania władzy parlamentu przez władzę wykonawczą. W
wyznaczonym zakresie spraw akty o mocy ustawy mogą uchylać i zmieniać ustawy.
Ustawodawstwo tego rodzaju nazywa się ustawodawstwem delegowanym. Formą aktów
normatywnych o mocy ustawy są np. dekrety z mocą ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy.
66. Akt wykonawczy.
Akty wykonawcze (noszące różne nazwy: „rozporządzenie”, „zarządzenie”, „uchwała”) to
akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej na podstawie upoważnienia
udzielonego przez ustawę w celu jej wykonania – każdy akt wykonawczy ma swój przedmiot
regulacji, choć są to na ogół sprawy o charakterze technicznym czy organizacyjnym, często
ulegające zmianie i dlatego nie normowane ustawą.
Spełniają wobec ustawy rolę służebną dlatego są to akty niesamoistne, najściślej związane z
ustawą, bo uzależnione od udzielonego przez nią każdorazowo upoważnienia, od treści ustawy i od
jej obowiązywania.
Są związane z ustawą dwojakiego rodzaju więzami:
 kompetencyjną – jest wydawany wyłącznie wtedy, gdy ustawa do tego upoważnia, a więc
„na podstawie” ustawy
 funkcjonalną – jest związany z treścią ustawy, służy do jej wykonania (nie może
modyfikować i zmieniać treści norm zawartych w ustawie)
67. Akt o charakterze umownym, statut, regulamin.
Akty o charakterze umownym, nazywane w RP „układami zbiorowymi pracy”,
„porozumieniami” a w innych państwach np. „umowami taryfowymi” to akty, które powstają w
drodze porozumienia stron. Stronami tymi są przedstawiciele pracodawców oraz związków
zawodowych jako reprezentantów interesów pracowników. Normują warunki, jakim powinna
odpowiadać treść stosunku pracy oraz wzajemne zobowiązania stron układu odnoszące się do jego
stosowania. Ich cechą szczególną jest to, że mają charakter wiążący dla każdego pracownika
zatrudnionego przez pracodawcę objętego układem, chyba że umawiające się strony postanowiły
inaczej.
Statuty to zazwyczaj akty, które normują organizację i sposób działania określonych
instytucji np. Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Mają one charakter ustrojowy w tym
sensie, że określają reguły powoływania pewnych organów o charakterze wewnętrznym np.
organów pomocniczych Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ich zadania, sposób
funkcjonowania.
Regulamin- zbiór przepisów normujących zasady postępowania lub prac organu
państwowego, instytucji, zakładu lub urządzenia wydany przez organ do tego uprawniony.
Sejm, Senat, Zgromadzenie Narodowe, Narodowa Izba Kontroli, itd. same stanowią dla
siebie regulamin. Rodzi się problem czy jest to tylko akt wewnętrzny czy powszechnie
obowiązujący ponieważ niektóre jego postanowienia mogą stanowić podstawę norm generalnych i
abstrakcyjnych. Aktualnie w doktrynie jednak zaprzecza się temu rozumieniu regulaminu.
68. Akty normatywne powszechnie obowiązujące.
Akty normatywne powszechnie obowiązujące to takie, których normy mogą być adresowane
do każdego podmiotu: do obywateli, ich organizacji, osób prawnych oraz wszystkich innych
podmiotów, i mogę kształtować ich sytuacje prawne, tzn. wyznaczać im obowiązki, przyznawać
uprawnienia, udzielać upoważnień. Aktami powszechnie obowiązującymi w naszym krają są:
Konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia (art. 87 ust. 1 Konstytucji),
akty prawa miejscowego (art. 87 ust. 2 Konstytucji) oraz układy zbiorowe pracy i inne
porozumienia jako tzw. umowne źródła prawa (art. 59. ust. 2 Konstytucji). Poszczególne normy o
charakterze powszechnie obowiązującym mogą być zawarte także w takich aktach jak Regulamin
Sejmu lub Senatu.
Rozporządzenia z mocą ustawy są w RP jedyną formą ustawodawstwa delegowanego, a
rozporządzenia jedyną formą aktów wykonawczych.
W Konstytucji RP przyjęto zamknięty system aktów normatywnych powszechnie
obowiązujących. Oznacza to, że:
 normy powszechnie obowiązujące mogą być zawarte tylko w aktach normatywnych, które
wymienia Konstytucja,
 akty tego rodzaju mogą być wydawane wyłącznie przez podmioty, które Konstytucja do
tego upoważnia
Charakter aktów powszechnie obowiązujących mają w RP także ratyfikowane umowy
międzynarodowe (art. 87. ust. 1 Konstytucji). Przedmiotem regulacji umowy międzynarodowej
mogę być te same sprawy, które regulują ustawy. Możliwe jest zatem, że normy zawarte w ustawie
i w umowie będą ze sobą niezgodne. Dlatego Konstytucja zwiera regułę kolizyjną, zgodnie z którą,
jeżeli ustawy nie da się pogodzić z ratyfikowaną umową międzynarodową to należy przyznać
pierwszeństwo umowie (art. 91 ust. 2 Konstytucji).
69. Akty normatywne o charakterze wewnętrznym.
Są skierowane do jednostek organizacyjnych podporządkowanych podmiotom wydającym
dany akt.
Konstytucja określa że aktami o charakterze wewnętrznym są: uchwały i zarządzenia (art.
93 Konstytucji). Prawo do ich wydawania przysługuje Radzie Ministrów, Prezesowi Rady
Ministrów, ministrom oraz innym podmiotom, które uzyskają upoważnienie ustawowe - system
aktów o charakterze wewnętrznym nie jest systemem zamkniętym w jego aspekcie podmiotowym.
Wśród aktów normatywnych powszechnie obowiązujących szczególny charakter mają:
 akty prawa miejscowego
 układy zbiorowe pracy
Akty prawa miejscowego są stanowione w państwach o monolitycznym charakterze – są
elementem prawa powszechnie obowiązującego na danym terytorium. Stanowione przez różne
podmioty (np. radę gminy, sejmik województwa, radę powiatu, wojewodę), noszą różne nazwy (np.
uchwały – wydawane przez organy kolegialne: rada gminy, rada powiatu; zarządzenia – wójt;
przepisy porządkowe – rada gminy, rada powiatu, zarząd w stanach nadzwyczajnych; przepisy –
wojewodę, sejmik województwa, organy administracji niezespolonej) i są wiążące jedynie na
obszarze działania organów które je ustanowiły. Wiążą więc każdego, kogo dotyczą i kto znajdzie
się na obszarze np. województwa czy gminy.
Akty prawa miejscowego nie mogą powtarzać postanowień zawartych w ustawach, a także
nie mogą rozszerzać zakazów ustawowych.
Akty o charakterze umownym, nazywane w RP „układami zbiorowymi pracy”,
„porozumieniami” a w innych państwach np. „umowami taryfowymi” to akty, które powstają w
drodze porozumienia stron. Stronami tymi są przedstawiciele pracodawców oraz związków
zawodowych jako reprezentantów interesów pracowników. Normują warunki, jakim powinna
odpowiadać treść stosunku pracy oraz wzajemne zobowiązania stron układu odnoszące się do jego
stosowania. Ich cechą szczególną jest to, że mają charakter wiążący dla każdego pracownika
zatrudnionego przez pracodawcę objętego układem, chyba że umawiające się strony postanowiły
inaczej.
70. Rodzaje powiązań między aktami normatywnymi.
Z więzi hierarchicznej łączącej akty normatywne wynikają powiązania:
 kompetencyjne – akt wyższego rzędu upoważnia do wydania aktu niższego rzędu.
podstawą kompetencyjną dla wszystkich obowiązujących aktów normatywnych jest
konstytucja. Jest podstawą bezpośrednią dla aktów takich jak ustawa czy akt o mocy
ustawy, a pośrednią dla aktów wykonawczych czy innych aktów podustawowych (np. akty
o charakterze wewnętrznym).
 treściowe – są powiązane treściowo tylko niektóre, akty normatywne mają wspólne zakresy
treściowe
wszystkie akty normatywne muszą być zgodne treściowo z konstytucją
 derogacyjne (uchylające) – akty wyższego rzędu uchylają akty niższego rzędu
1. gdy zostanie uchylona Konstytucja w mocy mogą pozostać ustawy bo Konstytucja mówi
tylko w sposób ogólny o stanowieniu ustaw.
2. uchylenie rozporządzenia nie ma wpływu na obowiązywanie uchwały rady powiatu
3. uchylenie układu zbiorowego pracy nie ma wpływu na obowiązywanie Regulaminu Sejmu
Moc prawna aktu prawnego wynika z usystematyzowania danego aktu w hierarchii aktów
prawnych.
71. Rodzaje aktów normatywnych Unii Europejskiej.
72. Wejście w życie aktu normatywnego.
Zakres temporalny obowiązywania prawa ( 9 XII 2009r.)
1. Obowiązywanie aktu normatywnego mamy z nim doczynienia wtedy gdy spełnił się ostatni
z warunków koniecznych przewidzianych przez dany system prawa jako warunek nabycia
mocy obowiązującej przez akt normatywny danego rodzaju. Normalnie akt urzędowy
obowiązuje od jego ogłoszenia; zdarza się jednak, że akt obowiązuje od momentu jego
ustanowienia tj. gdy prawo nie przewiduje dla tego aktu obowiązku urzędowego ogłoszenia.
2. Wejście w życie aktu normatywnego – akt wchodzi w życie od wskazanego w tym akcie
dnia, wszyscy których obowiązki zawarte w akcie dotyczą mają ten akt realizować, a w
szczególności normy w nim zawarte.
3. Znalezienie zastosowania przez dany akt normatywny – akt normatywny znajduje
zastosowanie wtedy gdy po raz pierwszy pojawią się okoliczności wskazane w normach
tego aktu albo zaktualizują się adresaci norm w nich zawartych.
Rozstrzygnięcia dotyczące terminu wejścia w życie aktu prawnego. ZASADA OGÓLNA
Upoważnienie do wyznaczenia terminu wejścia w życie określonego aktu normatywnego
przysługuje temu podmiotowi, który dany akt ustanowił


ODSTĘPSTWA:
twórca aktu może uzależnić termin wejścia w życie od zaistnienia pewnych zdarzeń albo
spełnienia określonych warunków
przekazanie upoważnienia do wyznaczenia terminu wejścia w życie poszczególnych
przepisów danego aktu jakiemuś innemu podmiotowi – delegacja kompetencji do wskazania


terminu wejścia w życie (jest to technika nie właściwa z punktu widzenia techniki
prawodawczej
twórca aktu przekazuje generalnie upoważnienie innemu podmiotowi do wyznaczenia
terminu wejście w życie danego aktu
zasada subsydiarna – art.4 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych
aktów prawnych: „W przypadku gdy prawodawaca nie określił terminu wejścia w życie
swego aktu, akt wchodzi w życie z upływem czternastodniowego vacatio legis.”.
Możliwe rozstrzygnięcia merytoryczne dotyczące momentu wejścia w życie aktu
normatywnego:
 akt wchodzi w życie z momentem ogłoszenia i obowiązuje od tego momentu. Jest to
naruszenie zasady jawności prawa ponieważ podmioty, których ma dotyczyć dany akt nie
mogą się z nim zapoznać się z jego treścią
 publikacja i wejście w życie np.12 I 2009r., ale obowiązuję od 12 III 2009r. Jest vacatio
legis (spoczywanie ustawy które daje możliwość zapoznania się z nią)
7 możliwych kombinacji wejścia w życie i obowiązywania ustawy oraz aktu do niej
wykonawczego:
1. akt wykonawczy wchodzi w życie z momentem swojego ogłoszenia, a jednocześnie z
momentem wejścia w życie z dniem ogłoszenia ustawy upoważniającej – brak vacatio legis
w przypadku ustawy i aktu do niej wykonawczego
2. akt wykonawczy wchodzi w życie po upływie vacatio legis równego vacatio legis ustawy
upoważniającej
3. akt wykonawczy zostaje ogłoszony i wchodzi w życie w terminie późniejszym, a niżeli
ustawa upoważniająca – brak vacatio legis aktu wykonawczego
4. akt wykonawczy jest ogłaszany później aniżeli ustawa i później od niej wchodzi w życie
5. akt wykonawczy jest ogłaszany i wchodzi w życie z momentem wejścia w życia ustawy
upoważniającej – brak vacatio legis aktu wykonawczego
6. akt wykonawczy jest ogłaszany później aniżeli ustawa upoważniająca, ale wchodzą w życie
w tym samym momencie – oba mają vacatio legis
7. akt wykonawczy jest ogłaszany i wchodzi w życie w terminie późniejszym niż termin
wejście w życie ustawy upoważniającej.
73. Vacatio legis (spoczywanie ustawy).
Jest to okres czasu od momentu ustanowienia albo ogłoszenia danego aktu normatywnego
do ich wejścia w życie. Służy on temu by zapoznać się z nowymi normami, przygotować do ich
realizowania i stosowania, m.in. by przygotować instytucje i środki materialne niezbędne do
należytego funkcjonowania owych norm.
Eliminowanie aktów prawnych z systemu prawa (9 XII 2009r.)
74. Derogacja.
Jest to czynność konwencjonalna w wyniku której akt prawny jest usuwany z systemu
prawnego. Niepisaną zasadą jest to, że dany akt normatywne deroguje podmiot który go ustanowił.
Uchylenie następuje w wyznaczonej procedurze i tej samej formie w jakiej go ustanowiono.
Rodzaje derogacji:
 wyraźna – jest dokonywana przez ustanowienie przepisu uchylającego
a.cały akt: „traci moc...”
b.jeden artykuł: „uchyla się...” (prawodawca powinien wymienić wszystko co uchyla)
 dorozumiana – dokonanie czynności o ustanowieniu przepisu uchylającego o specyficznej
treści: „uchyla się wszystkie przepisy sprzeczne z niniejszą ustawą”

milcząca – w systemie prawa prawodawca nie ustanawia żadnego aktu uchylającego, ale
przez ustanowienie przepisów o określonej treści uchyla obowiązywanie przepisów z
których można wyinterpretować normy sprzeczne.

delegowana – akt normatywny traci moc obowiązującą poprzez uchylenie go przez inny
podmiot niż ten który akt ustanowił, ale podmiot wyposażony w kompetencje do uchylenia
aktów określonego rodzaju
Reguły kolizyjne co do derogacji milczącej (16 XII 2009r.):
■ chronologiczna – wyrażająca się paremią lex posterior derogat legi priori czyli
ustawa (przepis) późniejszy uchyla ustawę (przepis) późniejszy.
Warunki zastosowania reguły chronologicznej:
 przepis późniejszy i przepis wcześniejszy nie są ustanowione jednocześnie
 lex posterior nie jest hierarchicznie niższy od lex priori
■ merytoryczna – wyrażająca się paremią lex specialis derogat legi generali czyli ustawa
szczegółowa (szczególna) uchyla ustawę ogólną
Warunki zastosowania reguły merytorycznej:
 między lex specialis a lex generalis zachodzi faktyczny związek sprowadzający się
do tego, że lex specialis jest wyjątkiem od lex generalis
 lex specialis nabrał mocy obowiązującej równocześnie, albo później niż lex generalis
 lex specialis ma hierarchicznie stopień nie niższy lex generalis
■ hierarchiczna wyrażająca się paremią lex inferior non derogat legi superior – przepis o
niższej mocy prawnej nie eliminuje przepisu o wyższej mocy prawnej
■ lex posterior generalis non derogat legi priori speciali – ustawa późniejsza szczegółowa
nie eliminuje z systemu prawa ustawy późniejszej szczegółowej.
■ lex benignior – stosowanie prawa względniejszego („łaskawszego”) dla adresata danej
normy
75. Sposoby eliminowania aktów wykonawczych z systemu prawa.
 aktem derogującym
 uchylenie ustawy upoważniającej do wydania aktu wykonawczego
 uchylenie bądź zmiana treści przepisu upoważniającego do wydania takiego aktu
Można też uchylać akty normatywne w inny sposób (9 XII 2009r.):
 akt normatywny traci moc obowiązującą z upływem czasu na który został wydany, a akt
wykonawczy do uchylonej ustawy przestaje obowiązywać z upływem czasu, na który nowa
ustawa zachowała go w mocy
 w wyniku orzeczenia kompetentnego organu akt zostaje uznany za niekonstytucyjny przez
co jest usuwany z systemu – nie obowiązuje od momentu orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego, ale może też mimo swojej niekonstytucyjności pozostać w mocy bo TK
przedłuża jego moc jego obowiązywania.
76. Desuetudo.
Norma traci moc obowiązującą jeżeli przez dłuższy czas jest radykalnie nieefektywna tzn.
jest nie jest realizowana, a przy tym wytwarza się powszechne przekonanie, że nie jest już normą
wiążącą
Dłuższy czas te normy nie znajdują zastosowania.
Np. normy o charakterze zwyczajowym – bo one nie mają odzwierciedlenia w przepisach
prawnych więc inaczej nie mogą być eliminowane z systemu prawa; sąd orzeka, że w danej sprawie
nie wyda wyroku na podstawie danego aktu ponieważ był na tyle długo nie stosowany, że nastąpiła
derogacja w formie desuetudo.
77. Norma retroaktywna.
Możliwe jest aby norma nakazywała w przyszłości wiązać konsekwencje prawne ze
zdarzeniami, które rozegrały się w przyszłości, tzn. zanim ta norma weszła w życie. W takich
sytuacjach norma wyznacza zachowanie możliwe do zrealizowania, ale to zachowanie związane
jest ze zdarzeniami czy stanem rzeczy, które zaistniały przed jej wejściem w życie i na które nie
mamy już żadnego wpływu.
Nie obowiązuje gdy chce nadać komuś uprawnienia których nie miał, ale obowiązuje gdy
zwalnia z obowiązku które dotychczas na nim ciążyły.
Czasem norma ma charakter zarówno retrospektywny jak i prospektywny.
78. Terytorialny aspekt obowiązywania prawa.
Terytorium:
 należy rozumieć część kuli ziemskiej, która podlega zwierzchnictwu określonego państwa.

może oznaczać również przedmiot władzy państwowej.

terytorium może oznaczać też przestrzeń w granicach której państwo wykonuje władzę w
sposób wyłączny i pełny co do osób, rzeczy i zdarzeń








Prawo określonego państwa obowiązuje:
na powierzchni kuli ziemskiej (granice naturalne i sztuczne – wyraźnie wskazane w umowie
międzynarodowej)
wody śródlądowe
w powietrzu – nad terytorium aż do przestrzeni kosmicznej od 80 do 100 km
aż do środka ziemi – stożkowato do możliwości eksploatacyjnych państwa
morze terytorialne do 12 mil morskich
wg artykułu 5 Kodeksu Karnego statki powietrzne i morskie nie są terytorium państwa, ale
stosuje się tam prawo polskie.
Rozszerzenie zasady terytorialności:
ambasady
statki morskie i powietrzne
Zawężenie zasady terytorialności – w określonych miejscach na terytorium danego państwa nie
obowiązuje jego prawo:
 ambasady innych krajów
 obce bazy wojskowe
79. Personalny aspekt obowiązywania prawa.
Prawo danego kraju obowiązuje ich obywateli.
Obywatelstwo to więź prawna łącząca osobę fizyczną z państwem.


Sposoby nabywania obywatelstwa:
pierwotny – prawo ziemi (ius soli), prawo krwi (ius snaquinis) – nabywa się je po rodzicach
tj. obywatelach danego kraju.
W Polsce generalnie obowiązuje prawo krwi, jednak w przypadku gdy rodzice są
bezpaństwowcami lub są nieznani to dziecku nadaje się polskie obywatelstwo.
wtórne:
 naturalizacja – w wynku decyzji organu państwowego o uznaniu obywatelstwa albo
nadaniu obywatelstwa po spełnieniu przez określononą osobę określonych przez
państwo warunków. W Polsce jest to 5 lat nieprzerwanego zamieszkania na terytorium
Polski (nowa ustawa ogranicza ten okres do 3 lat)
 małżeństwo – z obywatelem innego państwa i decyzja określonego rganu w danym
państwie. W Polsce należy pozostać w związku małżeńskim przez okres 3 lat.








opcja – gdy dana osoba posiada więcej niż jedno obywatelstwo i podejmuje decyzje, że
chce być obywatelem danego państwa
repartiacja – osoba, która miała przodków polskich oraz przekraczając granicę państwa
polskiego oświadczy, że chce na stałe zamieszkać w Polsce nabywa obywatelstwo
Utrata obywatelstwa:
zrzeczenie się obywatelstwa
nabycie obywatelstwa innego państwa
zawarcie związku małżeńskiego
wstąpienie do wojska obcego państwa
odmowa spełnienia obowiązku wojskowego
pozbawienie obywatelstwa
Prezydent przyznaje obywatelstwo albo zrzeczenie się obywatelstwa. Od jego decyzji nie
ma odwołania.
Inne osoby przebywające na terenie określonego państwa.
cudzoziemcy i apatryci (bezpaństwowcy) przebywający na stałe na terytorium państwa
 cudzoziemcy i apatryci przebywający czasowo na terytorium określonego państwa
 cudzoziemcy posiadający specjalny status prawny – mają immunitet nietykalności (zakaz
stosowania wobec nich środków przymusu) i immunitet jurysdykcyjny (odpowiadają przed
sądem tylko we własnym państwie)

każda osoba fizyczna która nie ma obywatelstwa państwa na terenie którego przebywa choć
posiada obywatelstwo innego państwa
Ich status prawny prawem krajowym, umowami międzynarodowymi (międzynarodowe
prawo prywatne zawiera reguły kolizyjne)

Apatryci – bezpaństwowcy. Nie posiadają żadnych praw i obowiązków.
Wydawany jest im certyfikat tożsamości m.in. Wielka Brytania, Francja które pełnią rolę
tymczasowego paszportu.
80. Język prawny a język prawniczy.
Język prawny – język tekstu aktu normatywnego, występuje w dwóch postaciach: a. surowa
– język przepisów prawnych; b. język norm prawnych.
Język prawniczy - formułuje się różnego rodzaju wypowiedzi o normach i o przepisach
prawnych, o tym że jakaś norma obowiązuje lub że ma taką, a nie inną treść.
81. Szczególne właściwości języka tekstów prawnych.
 skonstruowany jest ze zdań nazywanych przepisami
 przepisy oznaczone są jednostkami indywidualnym
 mają określone elementy: wcięcia, akapity
 pisany w języku ogólnym (niepotocznym)
 quasi-idiomatyczny – inaczej pisze się przepis, a inaczej się go odczytuje
 rozczłonkowanie norm w przepisach
 kondensacja norm w przepisach
 podlega zmianom
82. Pojęcie przepisu prawnego.
Jest to jednostka redakcyjna tekstu prawnego, będącą zdaniem w sensie gramatycznym,
zazwyczaj wyróżnioną graficznie przez opatrzenie jej nazwą indywidualizującą.
83. Kondensacja tekstu prawnego.
Teksty prawne są tak konstruowane, że w jednym przepisie mogą być zawarte elementy
wielu norm postępowania, albo jest tak, że elementy wspólne wielu normom postępowania
zamieszcza się w jednym przepisie części ogólnej danego aktu.
84. Rozczłonkowanie tekstu prawnego.
Rozczłonkowanie syntaktyczne – polega ma tym, że określenie adresata, okoliczności czy
nakazu (zakazu) zachowania się zamieszczane w różnych przepisach prawnych.
Przepis zrębowy zupełny: zawiera wszystkie elementy przepisu (adresat, okoliczności,
nakaz/zakaz zachowania się)
Przepis zrębowy niezupełny: zawiera nakaz/zakaz zachowania się z albo adresatem, albo
okolicznościami, albo jest sam nakaz/zakaz.
Przepis uzupełniający: zawiera elementy brakujące przepisowi niezupełnemu.
Rozczłonkowanie treściowe – jeśli prawodawca wysłowił w danym przepisie całą treść
zawartej w niej normy czyli ustanowił przepis zrębowy zupełny to taki przepis nazywamy
przepisem centralnym pełnym.
Jeśli prawodawca poza przepisem centralnym wprowadza jakieś inne przepisy, które
wpływają na treść normy współwyznaczając ją z przepisem centralnym – to przepis ten nazywa się
modyfikującym, a z kolei przepis modyfikowany nazywa się przepisem centralnym niezupełnym.
Np. art. 148 Kodeksu Karnego – przepis centralny niezupełny i art. 25 KK, art. 27 itd. - przepisy
modyfikujący.
85. Pożądane cechy języka tekstów prawnych.
1. adekwatność: precyzja i elastyczność
2. komunikatywność
3. zwięzłość
86. Środki stosowane przez pracodawcę w celu osiągnięcia adekwatności tekstu prawnego.
Tekst adekwatny to taki który „wiernie”, „dokładnie” wyraża zamysł prawodawcy dlatego
musi być dostatecznie precyzyjny i elastyczny.





Precyzję tekstu prawnego osiąga się przez:
definicje legalne (przymiotnik ten nadawany jest im przez sam fakt umieszczenia ich tekście
prawnym). Używane gdy:
 prawodawca będzie kreował jakieś podmioty, przedmioty albo czynności o charakterze
konwencjonalnym
 dany zwrot na gruncie danego języka ma wiele znaczeń i konieczne jest dokonanie
wyboru jednego z tych znaczeń
 na gruncie danego języka wyraz/zwrot jest niedookreślony, a prawodawca chce z niej
zrezygnować:
■ w ogóle chce z niej zrezygnować – doprecyzowuje znaczenie
■ w pewnym stopniu dookreślić dany zwrot
definicje równościowe „A znaczy tyle samo co B” A – definiendum, B – definiens, „znaczy
tyle co” - łącznik
definicja cząstkowa – podanie warunku bycia przedmiotem należącym do zakresu
definiowanej nazwy
definicje nawiasowe – skutek uboczny przepisów merytorycznych – stanowi wtrącenie do
tego rodzaju przepisów
Gdzie znajdujemy definicje:
słowniczek




najbliższe sąsiedztwo przepisów merytorycznych
nawiasy
definicje:
klasyczne – wymienienie rodzaju i różnicy gatunkowej
nieklasyczne – wymienienie zakresu nazw
 pełne – wymieniają wszystkie zakresy nazw
 niepełne – wymienienie nie wszystkich nazw które łącznie dają zakres nazwy
definiowane
Elastyczność tekstu prawnego osiąga się przez:
klauzule generalne – zwrot umiejscowiony przez prawodawcę w przepisie prawnym:
 pierwszego typu – zwroty, które odsyłają do subiektywnych ocen podmiotu
stosującego prawo w każdej rozpatrywanej sprawie z osobna np. dobro dziecka,
rodziny, społeczeństwa
 drugiego typu – odsyłają organ stosujący prawo do norm i zasad poza prawnych
mających swoje uzasadnienie aksjologiczne w ocenach ogólnych np. zasady
współżycia społeczeństwa, społeczno – gospodarcze przeznaczenie prawa
Nie mogą stanowić samodzielnej podstawy rozstrzygnięcia, sąd musi powołać konkretną
podstawę prawną.
 używanie umyślnie zwrotów nieostrych w celu pozostawienia swobody interpretacji
 wskazywanie granic swobody podejmowania decyzji przez organy stosujące prawo np. kara
pozbawienia wolności 3 – 12 lat

87. Środki stosowane przez prawodawcę w celu osiągnięcia komunikatywności tekstu prawnego.
Tekst jest komunikatywny gdy czytanie nie powoduje, że mamy problem z jego
zrozumieniem.
Komunikatywność w tekście prawnym uzyskuje się przez:
 formułowanie tekstów aktów normatywnych adekwatnie do treści tych aktów, tak aby na ich
podstawie można było stwierdzić, jakie sprawy dany akt reguluje
 podział tekstu danego aktu normatywnego ja mniejsze części i opatrzenie każdej z nich
śródtytułem
 konsekwentną konstrukcją każdego z osobna aktu normatywnego, taką mianowicie, że
określone rodzaje przepisów są w nim zamieszczane zawsze w takiej samej kolejności („od
ogółu do szczegółu”)
 staranne formułowanie przepisów uchylających, tak aby można było bez wątpliwości
ustalić, które akty normatywne czy które przepisy zostały wyeliminowane z tekstu
prawnego
 unikać zdań wielokrotnie złożonych
 powinien unikać zwrotów języka specjalistycznego, zwrotów obcojęzycznych oraz
neologizmów
88. Środki stosowane przez prawodawcę w celu osiągnięcia zwięzłości tekstu prawnego.
Zwięzłość tekstu prawnego polega na tym, że przepisy zawierają wypowiedzi które są
niezbędne do odtworzenia norm prawnych.
Zwięzłość tekstu prawnego uzyskuje się przede wszystkim przez:
 odesłania – polegają na tym, że jakiś przepis wskazuje na postanowienia zawarte w innym
przepisie lub przepisach:
 wewnętrzne – przepis aktu normatywnego odsyła do innego przepisu w obrębie tego
samego aktu
 zewnętrzne – przepisy aktu normatywnego odsyłają do przepisu/ów innego aktu
normatywnego:
wewnątrzsystemowe – odesłania w ramach systemu prawa
■ zewnętrznosystemowe (pozasystemowe) – przepisy aktu normatywnego
mogą odsyłać także do norm i zasad postępowania spoza systemu prawnego
konsekwentne posługiwanie się spójnikami (i, lub, albo)
■

131. Publikacja aktu normatywnego, a ogłoszenie aktu normatywnego.
Publikacja aktu normatywnego jest to podanie aktu wiadomości ogółu adresatów innych
podmiotów zainteresowanych bez względu na to jaki podmiot to czyni i w jakiej formie.
Ogłoszenie aktu normatywnego jest to urzędowe podanie treści aktu normatywnego do
wiadomości publicznej dokonane przez upoważniony podmiot oraz w formie przewidzianej przez
obowiązujące przepisy. Jest to czynność konwencjonalna doniosła prawnie – znajduje więc
odzwierciedlenie w przepisach (Konstytucja RP, ustawa z dnia 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów
normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, ustawa z dnia 14 kwietnia 2000r. o umowach
międzynarodowych)
Promulgacja – jest to ogłoszenie ustawy zarządzone przez głowę państwa połączone z
kompetencją głowy państwa do potwierdzenia, że ustawa została uchwalona zgodnie z konstytucją
oraz poleceniem jej stosowania adresowanym do wszystkich których ta ustawa dotyczy.
W polskim systemie prawnym nie promulguje się aktów normatywnych.
133. Formy ogłaszania aktów normatywnych.
1. dzienniki urzędowe
2. przez obwieszczenie i zarazem w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie (
konieczność zastosowania obu na raz)
3. przez obwieszczenie i zarazem w środkach masowego przekazu (konieczność zastosowania
obu na raz)
134. Dzienniki Urzędowe w RP.
1. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
2. Dziennik Urzędowy Monitor Polski
3. Dziennik Urzędowy Monitor Polski B
4. Dziennik Urzędowe Ministrów kierujących działaniami administracji rządowej
5. Dzienniki Urzędowe Urzędów Centralnych
6. Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe
135. Akty normatywne publikowane w Dzienniku Ustaw RP.
1. Ustawy
2. Rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP
3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe
4. Rozporządzenia wydawane przez Prezydenta RP, prezesa Rady Ministrów, ministrów
kierujących działami administracji rządowej i innych
5. Testy jednolite aktów normatywnych publikowanych w Dzienniku Ustaw
6. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów publikowanych w Dzienniku
Ustaw
7. uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenia ministrów
8. dotyczące:
 stanu wojny i zawarcia pokoju,
 referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji RP,
 referendów ogólnokrajowych
 wyborów do Sejmu, Senatu oraz Prezydenta RP.
136. Akty normatywne publikowane w Monitorze Polskim.
Zarządzenia Prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy
uchwały Rady Ministrów
zarządzenia prezesa Rady Ministrów wydane na podstawie ustawy
teksty jednolite wyżej wymienionych aktów
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące wyżej wymienionych aktów
uchwały Zgromadzenia Narodowego dotyczące regulaminu Zgromadzenia Narodowego
postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu
urzędu przez Prezydenta RP oraz powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego
wykonywania obowiązków prezydenta
8. zrzeczenie się urzędu Prezydenta RP
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
139. Zasada ignorantia iuris nocet.
Obowiązuje w systemie prawa na regule prawa przepisu obowiązującego pozaopisowego.
Prawodawca przyjmuje fikcję znajomości prawa przez wszystkich obywateli – gdy akt zostanie
ogłoszony czuje się uwolniony od obowiązku poinformowania obywateli o
wprowadzeniu/wyprowadzeniu do systemu danych norm.
Założenia prawodawcy wobec obywateli:
 wiedza o systemie źródeł prawa
 wiedza o faktach prawotwórczych
 posiadanie wiedzy na temat wszystkich pisanych aktów normatywnych raz niepisanych
źródeł prawa
 wiedza na temat reguł walidacyjnych (ma podstawę swojego obowiązywania w akcie
stanowienia przez upoważniony podmiot i obowiązują niezależnie od tego czy są zgodne,
czy nie z normami merytorycznymi) i inferencyjnych (reguły wywnioskowane według reguł
wnioskowania)