pozioma analiza bilansu
advertisement
Analiza bilansu przedsiębiorstwa farmaceutycznego Jelfa SA _____________________________________________________________________ 1. Charakterystyka bilansu.................. 2. Analiza pionowa........ 3. Analiza poziom.................................... 4. Struktura bilansu wg branż...... 1. Charakterystyka bilansu Bilans jest to dwustronne, syntetyczne, wartościowe zestawienie aktywów (wszystkich składników majątku ) z pasywami (źródłami pochodzenia majątku) na dany moment bilansowy. Bilans jednostki gospodarczej jest jednocześnie dokumentem księgowym oraz sprawozdaniem finansowym. Bilans jest podstawowym sprawozdaniem finansowym sporządzanym co roku przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Dane w nim zawarte informują o sytuacji majątkowej i finansowej jednostki w pierwszym i ostatnim dniu roku obrotowego. Przeważnie jest to 31 grudnia, ale są też sytuacje, że sporządza się go w ciągu roku np.: w przypadku likwidacji jednostki gospodarczej, na skutek ogłoszenia upadłości jednostki, gdy ze względów podatkowych jednostka sporządza bilans na inny dzień, dzielenia jednostki na dwie odrębne, klęski żywiołowej w wyniku której nastąpiły straty w majątku oraz zniszczenie dokumentów (należy dokonać spisu z natury i sporządzić bilans rozpoczęcia). Bilans sporządzony jest w oparciu księgi rachunkowe (muszą wykazywać wewnętrzną zgodność), w których ujęto wszystkie operacje gospodarcze dotyczące okresu sprawozdawczego i w których aktywa i pasywa zostały wykazane wg rzeczywistego stanu z ostatniego dnia roku obrotowego opartego o inwentaryzację. Bilans, który ma odzwierciedlić sytuację finansową i majątkową podmiotu powinien charakteryzować się następującymi cechami: zupełnością - czyli ujęcia wszystkich zmian w bilansie pod wpływem operacji gospodarczych, rzetelnością - dane zawarte w bilansie powinny być zgodne z rzeczywistym stanem ilościowym i wartościowym, sprawdzalnością - dane są porównywalne ze źródłem z którego pochodzą, ciągłością - oznacza , że bilans zamknięcia jest jednocześnie bilansem otwarcia w następnym okresie W zależności od okoliczności sporządzania rozróżnia się m.in.: bilans jednostkowy wykonywany przez każdy samodzielny podmiot gospodarczy, zawiera aktywa i pasywa tylko tego podmiotu; bilans zbiorczy (łączny, skumulowany) sporządzany przez podmiot dominujący, nadrzędny, na podstawie bilansów jednostek podległych oraz własnego bilansu jednostkowego; bilans otwarcia ilustrujący otwarcie nowego okresu sprawozdawczego; bilans zamknięcia rozrachunkowego; (roczny) ilustrujący zamknięcie minionego okresu bilans rozpoczęcia sporządzany w momencie rozpoczęcia przez podmiot działalności gospodarczej; bilans likwidacyjny sporządzany na początek i koniec okresu likwidacyjnego podmiotu gospodarczego; bilans krótkookresowy (okresowy) sporządzany na koniec okresu krótszego niż rok rozrachunkowy (np. koniec miesiąca, kwartału). Bilans jednostki gospodarczej może być sporządzony w układzie porządkowym lub analitycznym. Układ porządkowy: - dla aktywów polega na wykazaniu ich wg zasady wzrastającej lub malejącej płynności tj. łatwość zamiany ich na gotówkę. Zasada wzrastającej płynności polega na uszeregowaniu aktywów wg stopnia możliwości ich spieniężenia (pierwszą pozycją będą - inwestycje rozpoczęte, ostatnią - gotówka w kasie. Zasada malejącej płynności polega na odwrotnym uszeregowaniu aktywów wg możliwości ich spieniężenia (pierwszą pozycją będzie - gotówka w kasie, ostatnią inwestycje rozpoczęte). - dla pasywów polega na przyjęciu zasady rosnącego lub malejącego stopnia wymagalności. Zasada rosnącego stopnia wymagalności polega na uszeregowaniu pasywów wg obowiązku spłaty (początek - fundusze własne, koniec - zobowiązania krótkoterminowe). Zasada malejącego stopnia wymagalności odwrotnie niż ww. zasada. Układ analityczny bilansu polega na grupowaniu aktywów i pasywów w kolejności ułatwiającej analizę w celu szybkiego określenia sytuacji majątkowej i finansowej jednostki. Aktywa i pasywa łączy się w pewne grupy i porównując odpowiednie pozycje wyciąga się odpowiednie wnioski. Bilans powinien zawierać następujące elementy: nazwę i rodzaj jednostki gospodarczej, dla której jest sporządzany, określenie momentu bilansowego na który jest sporządzany - daty, wyszczególnienie składników majątku i ich wartości, z zachowaniem określonej ustawą o rachunkowości, kolejności i z określonym stopniem szczegółowości, wyszczególnienie źródeł finansowania majątku i jego wartości, z zachowaniem warunków wymienionych w poprzednim punkcie, sumy cząstkowe poszczególnych grup składników majątku i źródeł ich finansowania, sumy ogólne aktywów i pasywów, podpisy osób sporządzających oraz kierownika jednostki. Bilans niezależnie od układu może być sporządzony wg metody brutto, netto i mieszanej. Metoda brutto polega na tym, że wartość składników bilansowych podaje się w rozbiciu na wartość podstawową oraz korekty czyli podanie sald wszystkich kont syntetycznych, np. "Środki trwałe" i "Umorzenie środków trwałych". Takie zestawienie zwiększa wartość informacyjną, ale jest mało czytelne i suma aktywów nie odzwierciedla wartości majątku podmiotu. Metoda netto - wykazuje realne wartości aktywów i pasywów czyli uwzględnia korekty. Np. środki trwałe wykazane są w bilansie po potrąceniu dotychczasowego umorzenia. Bilans wykazuje wartości netto ,a suma aktywów równa się wartości majątku. Wadą tej metody jest dołączanie do bilansu informacji dodatkowej. Metoda mieszana jest połączeniem ww metod. Składniki bilansu, które z punktu widzenia potrzeb analizy powinny dostarczać informacji szczegółowej wykazuje się wg metody brutto, pozostałe zaś wg metody netto. Wzór bilansu obowiązujący w Polsce od 1 stycznia 1995 roku z późniejszymi zmianami określają załączniki 1-3 ustawy o rachunkowości. Załącznik 1 zawiera wzór bilansu jednostek innych niż banki i ubezpieczyciele. Określa on układ pozycji bilansu, które zostały uszeregowane: W aktywach według zasady wzrastającej płynności, a zatem poczynając od pozycji najtrudniejszych do spieniężenia (aktywa trwałe), a kończąc na najbardziej płynnych, czyli środkach pieniężnych; W pasywach zgodnie z zasadą rosnącego stopnia wymagalności, a więc od kapitałów własnych poczynając, a na zobowiązaniach krótkoterminowych kończąc. Układ bilansu został przedstawiony w tabeli 1. Tabela 1. Bilans przedsiębiorstwa Aktywa Pasywa A. Aktywa trwałe I. Wartości niematerialne i prawne 1. 2. 3. 4. Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartość firmy Inne wartości niematerialne i prawne Zaliczki na wartości niematerialne i prawne A. Kapitał (fundusz) własny I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) III. Udziały (akcje) własne do umorzenia (wielkość ujemna) IV. Kapitał (fundusz) zapasowy, w tym: - ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej II. Rzeczowe aktywa trwałe 1. 2. 3. Środki trwałe Środki trwałe w budowie Zaliczki na środki trwałe w budowie III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1. 2. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Inne rozliczenia międzyokresowe V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) netto IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania II. Zobowiązania długoterminowe 1. 2. B. Aktywa obrotowe I. Zapasy 1. 2. 3. 4. 5. Materiały Półprodukty i produkty w toku Produkty gotowe Towary Zaliczki na dostawy III. Zobowiązania krótkoterminowe 1. II. Należności krótkoterminowe III. Krótkoterminowe aktywa finansowe 1. 2. 3. 4. W jednostkach powiązanych a) udziały lub akcje b) inne papiery wartościowe c) udzielone pożyczki d) inne krótkoterminowe aktywa finansowe W pozostałych jednostkach a) udziały lub akcje b) inne papiery wartościowe c) udzielone pożyczki d) inne krótkoterminowe aktywa finansowe Środki pieniężne a) środki pieniężne w kasie i na rachunkach b) inne środki pieniężne Udziały (akcje) własne do zbycia IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1. 2. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Inne rozliczenia międzyokresowe Wobec jednostek powiązanych Wobec pozostałych jednostek a) kredyty i pożyczki b) zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) inne zobowiązania długoterminowe 2. 3. Wobec jednostek powiązanych, o okresie wymagalności: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy Wobec pozostałych jednostek a) kredyty i pożyczki b) zobowiązania z tytuł emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) zobowiązania z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy e) zaliczki otrzymane na dostawy f) zobowiązania wekslowe g) zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń h) zobowiązania z tytułu wynagrodzeń i) inne zobowiązania krótkoterminowe Fundusze specjalne IV. Rozlicznia międzyokresowe 1. 2. Ujemna wartość firmy Inne rozliczenia międzyokresowe - długoterminowe - krótkoterminowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości. Aktywa trwałe obejmuje te składniki majątku rzeczowego, które są przeznaczone do długookresowego używania: budynki, maszyny i urządzenia, środki transportu. W tej kategorii mieszczą się także wartości niematerialne i prawne: prawa autorskie, patenty, licencje prawa do projektów, programy komputerowe i podobne składniki majątkowe o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok i przeznaczone na własne potrzeby jednostki, a także koszty zakończonych prac rozwojowych, wartość firmy i zaliczki na wartości niematerialne i prawne. Do aktywów trwałych zalicza się również inwestycje finansowe o charakterze długoterminowym (np. udziały w jednostkach zależnych) oraz należności długoterminowe, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok. Na aktywa obrotowe składają się: zapasy (materiały, półproduktu i produkty w toku, produkty gotowe, towary, zaliczki na dostawy), należności i roszczenia (należności z tytułu dostaw i usług, podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz inne, papiery wartościowe przeznaczone do obrotu oraz środki pieniężne. W aktywach bilansu ujmowane są również rozliczenia międzyokresowe czynne kosztów. Jest to kwota poniesionych już kosztów, które jednak nie dotyczą bieżącego okresu. przykładem może być opłacenie prenumeraty gazet na rok następny. Powoduje to ubytek środków pieniężnych (pozycji majątku obrotowego). Koszt ten nie dotyczy jednak roku bieżącego i wobec tego nie zmniejszy wyniku finansowego, który stanowi część pasywów strona pasywów i aktywów nie byłyby równe. Ponadto koszt ten stanowi pewien majątek podmiotu, bowiem reprezentuje roszczenie o otrzymanie gazet przez cały następny rok. Stąd też powinien zostać ujęty w aktywach bilansu. Na kapitały własne składają się: kapitał akcyjny, kapitał zapasowy, kapitały rezerwowe. Kapitał akcyjny jest równy sumie wartości nominalnej wszystkich wyemitowanych przez spółkę akcji. Pokazuje on wielkość potencjalnych roszczeń akcjonariuszy do majątku spółki. Jeżeli akcje są emitowane po cenie przewyższającej wartość nominalną akcji, to nadwyżka jest już składnikiem kapitału zapasowego. Na kapitał zapasowy wpływają również zyski zatrzymane w przedsiębiorstwie (czyli nie wypłacone w formie dywidend), jednak dopiero po podjęciu przez walne zgromadzenia akcjonariuszy odpowiedniej decyzji w tej sprawie. Generalnie przeznaczeniem kapitału zapasowego jest pokrywanie strat. Kodeks Handlowy przewiduje, że na kapitał zapasowy powinno być przelewane przynajmniej 8% zysku rocznego, do momentu, kiedy kapitał ten osiągnie wartość co najmniej jednej trzeciej kapitału akcyjnego. Statut spółki może również postanowić o tworzeniu kapitałów rezerwowych na pokrycie szczególnych strat lub wydatków. Kapitały w spółce pełnią jak widać głównie funkcje gwarancyjną, zwłaszcza z punktu widzenia wierzycieli spółki. Wiadomo jednak, że w istocie o wypłacalności spółki decyduje posiadany przez nią majątek. Drugim - obok kapitałów własnych - najważniejszym źródłem finansowania są zobowiązania. Do kategorii tej zalicza się: zobowiązania długoterminowe (o okresie spłaty dłuższym niż rok), czyli: kredyty, pożyczki, wyemitowane obligacje itp. zobowiązania krótkoterminowe: kredyty kupieckie, krótkoterminowe kredyty bankowe, krótkoterminowe papiery dłużne wyemitowane przez spółkę, zobowiązania z tytułu wynagrodzeń, wobec ZUS itp. fundusze specjalne. Ciekawą kategorię pasywów stanowią rezerwy na zobowiązania. Można powiedzieć, że są to potencjalne zobowiązania spółki, których wielkości nie można jednak dokładnie określić, a czasem nie można nawet powiedzieć czy kiedykolwiek powstaną. Mogą one wynikać z przewidywanych przez spółkę strat, które mogą powstać w przyszłości z tytułu prowadzonych przedsięwzięć (np.: udzielonych poręczeń, postępowań sądowych itp.) lub niespłacenia przez kontrahenta należności. Tworzenie rezerw polega na podwyższeniu pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych, co zmniejsza wypracowany zysk. Ponieważ jednak strata jeszcze nie powstała, a więc nie nastąpił jeszcze rzeczywisty ubytek w majątku spółki, kwotę rezerwy ujmuje się w pasywach bilansu. Tak więc z jednej strony mamy zmniejszenie pasywów (spadek zysku netto) a z drugiej - zwiększenie poprzez umieszczenie kwoty rezerwy w pasywach. Operacja taka nie zmienia łącznej wartości aktywów ani pasywów. W skład rezerw na zobowiązania wchodzą: rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego( powstaje na skutek różnic w podatku ustalonym na potrzeby sprawozdawczości finansowej i faktycznego zobowiązania podatkowego. Różnice te wynikają z innego momentu uznania niektórych przychodów za zrealizowane lub kosztów za poniesione dla celów księgowych i podatkowych. Rozliczenia międzyokresowe ujmowane po stronie pasywów (bierne) można określić jako rezerwy na wydatki przyszłych okresów. Jednostki dokonują rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości przypadających na bieżący miesiąc: ściśle oznaczonych świadczeń na rzecz jednostki, lecz jeszcze nie stanowiących zobowiązania prawdopodobnych kosztów, których kwota lub data powstania nie są jeszcze znane, w szczególności z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane, złożone produkty długotrwałego użytku. Rozliczenia te mają charakter zobowiązań (jednak nie udokumentowanych fakturami), których wystąpienie jest pewne lub bardzo prawdopodobne. Rozliczenia międzyokresowe bierne dotyczą raczej przyszłych kosztów, a nie potencjalnych strat, jak to ma miejsce w przypadku rezerw. Przychody przyszłych okresów funkcjonują na podobnej zasadzie, jak rozliczenia międzyokresowe czynne, tyle, że dotyczą przychodów a nie kosztów. Spółki niekiedy inkasują należności za świadczenia, które będą wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Ponieważ nie dotyczą one okresu bieżącego, nie mogą być ujęte w rachunku zysków i strat. Jednak w aktywach bilansu pojawiają się środki pieniężne lub należności z tytułu jeszcze nie wykonanych przez spółkę świadczeń. Zobowiązania do wykonania tych świadczeń należy więc ująć w pasywach bilansu. Ocena stanu majątkowego jest jednym z kryteriów zdolności kredytowej. Przeprowadza się ją na podstawie bilansu przedsiębiorstwa. Dla celów analitycznych służących ocenie sytuacji majątkowej przydatne jest ujęcie aktywów w postaci majątku trwałego i majątku obrotowego oraz pasywów jako kapitałów własnych i obcych, długoi krótkoterminowych. Globalna analiza bilansu polega na określeniu stanowiska banku odnośnie : majątku trwałego przedsiębiorstwa, struktury finansowania tego majątku (doboru źródeł), polityki inwestycyjnej przedsiębiorstwa, kapitału własnego, kapitału obrotowego, tendencji występujących w badanych elementach oraz ustalenia ryzyka banku w zakresie dokonanej oceny. Jednak zakres analizy banku ustala analityk w zależności od rodzaju rozpatrywanego kredytu, znajomości przedsiębiorstwa pod kątem widzenia czy to staly kredytobiorca znany bankowi, czy też to nowy „klient”. Etapy analizy bilansu można ustalić następująco: wstępne ( szybkie spojrzenie na bilans) -koncentruje się na badaniu: struktury majątkowej na podstawie wskaźników struktury A., struktury kapitałowej, poprzez ustalenie wskaźników struktury P., struktury kapitałowo-majątkowej. Analiza może być przeprowadzona w ujęciu statycznym i dynamicznym. Analiza statyczna dotyczy struktury majątku p. i źródeł jego finansowania w wybranym momencie. Ujęcie dynamiczne pozwala ocenić kierunki zmian tej struktury oraz dynamikę poszczególnych elementów A. i P. przez porównanie danych z kilku kolejnych lat. Przeprowadzenie dynamicznej wstępnej analizy wymaga wykorzystania: wskaźników dynamiki, określających kierunek i stopień zmian poszczególnych elementów bilansu w porównaniu do stanu początkowego lub ich poziomu w bilansach wcześniejszych. Badanie dynamiki poszczególnych pozycji bilansowych aktywów i pasywów umożliwia ustalenie kierunków rozwoju majątku przedsiębiorstwa oraz wzrostu kapitałów finansujących ten rozwój. Zastosowanie tych wskaźników stanowi uzupełnienie analizy przeprowadzonej z uwzględnieniem wskaźników struktury. Wskaźniki dynamiki pokazują tempo tych zmian. wskaźników struktury - wyrażają one procentowy stosunek poszczególnych pozycji aktywów i pasywów do łącznej sumy bilansu. Stosuje się je przy porównaniach w czasie (za kilka kolejnych okresów sprawozdawczych) i porównaniach między przedsiębiorstwami. Zestawiając bilanse tego samego przedsiębiorstwa z kilku kolejnych okresów sprawozdawczych, na podstawie wskaźników struktury można określić, w jakim kierunku szły zmiany w majątku przedsiębiorstwa i źródłach jego finansowania Porównując bilanse za pomocą wskaźników struktury można określić: - bilanse tego samego przedsiębiorstwa - w jakim kierunku szły zmiany w jego majątku i źródłach finansowania - bilanse różnych przedsiębiorstw o takim samym profilu działalności, – które przedsiębiorstwo ma lepszą strukturę majątkową, które znajduje się w korzystniejszej sytuacji finansowej Jednak o ostatecznych wynikach finansowych decyduje sprawność zarządzania, efektywność gospodarowania czynnikami produkcji, trafność decyzji operacyjnych, finansowych i marketingowych, ponieważ może okazać się, że przedsiębiorstwo o relatywnie korzystniejszej strukturze majątkowej i kapitałowej uzyskuje gorsze rezultaty finansowe w porównaniu z przedsiębiorstwem charakteryzującym się strukturą majątkowo – kapitałową odbiegającą znacznie od uznawanej za prawidłową. Wskaźnikową analizę bilansu- stanowi rozwiniecie analizy wstępnej. Oparta na badaniu wzajemnych relacji zachodzących między poszczególnymi elementami A. i P. 2. Pionowa analiza bilansu Pionowa analiza bilansu jest to porównanie stanów na koniec roku sprawozdawczego ze stanami na początek roku. Porównanie ich pozwala na zaobserwowanie zmian jakie nastąpiły w majątku przedsiębiorstwa i źródłach jego finansowania. Umożliwia tym samym uchwycenie nieprawidłowości i zagrożeń w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Celem analizy pionowej bilansu jest ocena struktury składników majątkowych (aktywów) i funduszów przedsiębiorstwa (pasywów), tzn. udziału poszczególnych pozycji aktywów i pasywów w sumie bilansowej. Znaczenie struktury aktywów dla sytuacji finansowej przedsiębiorstwa wynika głównie z faktu, że poszczególne składniki majątkowe różnią się między sobą: Stopniem płynności Skalą ryzyka, jakim jest obarczone ich wykorzystanie Formą uczestnictwa w realizacji operacji gospodarczych Analiza pionowa jest ujęciem dynamicznym bilansu, która pozwala ocenić kierunki zmian tej struktury oraz dynamikę poszczególnych elementów A. i P. przez porównanie danych z kilku kolejnych lat. Przeprowadzenie dynamicznej wstępnej analizy wymaga wykorzystania: wskaźników dynamiki, określających kierunek i stopień zmian poszczególnych elementów bilansu w porównaniu do stanu początkowego lub ich poziomu w bilansach wcześniejszych. Badanie dynamiki poszczególnych pozycji bilansowych aktywów i pasywów umożliwia ustalenie kierunków rozwoju majątku przedsiębiorstwa oraz wzrostu kapitałów finansujących ten rozwój. Zastosowanie tych wskaźników stanowi uzupełnienie analizy przeprowadzonej z uwzględnieniem wskaźników struktury. Wskaźniki dynamiki pokazują tempo tych zmian. wskaźników struktury - wyrażają one procentowy stosunek poszczególnych pozycji aktywów i pasywów do łącznej sumy bilansu. Stosuje się je przy porównaniach w czasie (za kilka kolejnych okresów sprawozdawczych) i porównaniach między przedsiębiorstwami. Zestawiając bilanse tego samego przedsiębiorstwa z kilku kolejnych okresów sprawozdawczych, na podstawie wskaźników struktury można określić, w jakim kierunku szły zmiany w majątku przedsiębiorstwa i źródłach jego finansowania. Oprócz obliczanych wskaźników dynamiki i struktury ( ewentualnie ich wzrostu lub zmniejszenia) ustala się zazwyczaj odchylenia w wartościach bezwzględnych. Analiza trendu rozwoju przedsiębiorstwa ma podstawowe znaczenie dla oceny przedsiębiorstwa. Analiza ta koncentruje się w następujących dziedzinach: - wielkość i struktura wzrostu majątku przedsiębiorstwa - struktura wzrostu kapitału posiadanego przez przedsiębiorstwo - zestrojenie zmian majątkowych i kapitałowych w przedsiębiorstwie.1 Oceniając wskaźniki dynamiki rozpatruje się zmiany: - początkowo - ogólnej sumy, poszczególnych grup, rozdziałów - następnie w ich ramach – pozycji bilansowych. Ten tok dedukcyjny pozwala na stwierdzenie, w jakiej zależności pozostają zmiany całości aktywów i pasywów w stosunku do ich elementów składowych. 1 W.L.Jaworski „ Bankowość – podstawowe zalożenia” Poltext, Warszawa 2001 Na pozytywną ocenę zasługują zmiany umacniające zasoby własne przedsiębiorstwa: - wzrost majątku trwałego i kapitału własnego, - spadek zapasów, należności o charakterze nieprawidłowym oraz wszelkich zaległych zobowiązań. Analiza struktury bilansu koncentruje się na 3 dziedzinach: - strukturze majątku, który posiada kredytobiorca ( czy jego kapitał odbiega od struktury w przedsiębiorstwie tej branży). - strukturze kapitału, a przede wszystkim wielkości udziału kapitału własnego w całości kapitału ( bilansu). - wzajemnym stosunku między pojedynczymi elementami strony aktywnej, a pojedynczymi elementami strony pasywnej. U postaw analizy, która ma ocenić stopień płynności przedsiębiorstw oraz stopień pokrycia środków trwałych( inwestycji) przez kapitał własny, stoi- krytycznie oceniana przez wielu ekonomistów teza, że określone pasywa powinny finansować określone aktywa2. Gospodarowanie aktywami wymaga ustalenia i utrzymywania ich optymalnej struktury, tj. pożądanej proporcji środków trwałych i obrotowych W ogólnej ocenie zmian strukturalnych bilansu jako prawidłową uznaje się w normalnych warunkach rozwojowych: W AKTYWACH - wzrost rzeczowych i finansowych aktywów trwałych w połączeniu ze składnikami działalności inwestycyjnej- ogółem szybszy od wzrostu środków obrotowych(powiększenie zdolności produkcyjnej), lecz wolniejszy od dynamiki sprzedaży, - stabilizację lub niewielkie zmniejszenie zapasów i należności w sumie aktywów - przy wzroście sprzedaży (przyspieszenie rozliczeń z odbiorcami), - spadek pozostałych składników majątku obrotowego - wzrost wartości środków pieniężnych i ich udziału w ogólnej sumie aktywów3. Ogólnie rzecz biorąc: „wartość rzeczowego majątku trwałego powinna wzrastać w większym stopniu niż zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego, a zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego powinny wzrastać w większym stopniu niż należności i roszczenia”4. W.L.Jaworski „ Bankowość – podstawowe założenia” Poltext, Warszawa 2001 I. Heropolitańska „ Kredyty i gwarancje bankowe” TWIGGER Warszawa 1997 4 Mirosława Wypycha „ Finanse przedsiębiorstwa z elementami zarządzania i analizy” Absolwent , Łódź 2000 2 3 Wzrost wartości środków trwałych o charakterze produkcyjnym jest zjawiskiem pozytywnym, ale z drugiej strony relatywnie wysoki udział majątku prowadzi do usztywnienia reguł podejmowania decyzji finansowych (ogranicza płynność przedsiębiorstwa). W praktyce – zwiększenie udziału rzeczowych składników majątku w jego ogólnych zasobach zmniejsza zdolność przedsiębiorstwa do wypracowania przychodu. W PASYWACH - wzrost kapitałów własnych – świadczy o umacnianiu się finansowym przedsiębiorstwa, o możliwościach jego wypłacalności, - spadek kapitałów obcych ( zobowiązań). Ogólnie rzecz biorąc: W strukturze pionowej pasywów za zjawisko pozytywne uważa się szybszy wzrost funduszów własnych w porównaniu ze wzrostem zobowiązań. Wzrost funduszów własnych świadczy o wzrastającej wartości majątku własnego przedsiębiorstwa ( objaw korzystny). Wzrost zadłużenia z tytułu kredytów obrotowych może być uzasadniony potrzebami finansowymi, pod warunkiem, że nie są to kredyty przeterminowane5. Pewien wzrost stanu zobowiązań można uzasadnić wzrostem produkcji, ale zbyt duży ich wzrost jest zwykle objawem trudności finansowych firmy. Jednocześnie wysoki udział kapitału własnego w przeciwieństwie do wysokiego udziału zobowiązań jest korzystnie oceniany przez kredytodawców ( zapewnia obciążenie ryzykiem związanym z prowadzoną działalnością właścicieli przedsiębiorstwa). W nieco rozwiniętym badaniu zjawiskiem pozytywnym jest wzrost składników bilansu o charakterze prawidłowym, przy równoczesnym spadku składników o charakterze nieprawidłowym, np. zapasy nadmierne lub zbędne, mało użyteczne wyposażenie, należności przeterminowane, roszczenia sporne, zobowiązania przeterminowane. Wskaźnik ( ogólny) charakteryzujący aktywa to np. majątek trwały / majątek obrotowy – powinien wykazywać tendencję rosnącą, która świadczyła by o umacnianiu się zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa. Wskaźnik ( ogólny) charakteryzujący pasywa to np. kapitał własny / kapitał obcy – jego wzrost świadczy o rozszerzeniu się zasobów własnych przedsiębiorstwa oraz o zmniejszeniu zadłużenia. 5 Mirosława Wypycha „ Finanse przedsiębiorstwa z elementami zarządzania i analizy” Absolwent , Łódź 2000 W analizie pionowej aktywów obejmującej wybrane ich elementy, wyróżnić można analizę: - struktury majątku trwałego - struktury majątku obrotowego - i ich poszczególnych elementów Ważny jest: udział rzeczowych składników majątku trwałego w jego całości, udział zapasów lub ich składników w wartości majątku obrotowego, struktura zapasów materiałowych z uwzględnieniem ich rodzajów, struktura należności według terminów ich występowania lub z podziałem wg grup kontrahentów, struktura środków trwałych przy uwzględnieniu stopnia ich zużycia Dążenie do osiągnięcia takiej struktury kapitału, która byłaby pozytywnie postrzegana zarówno kredytobiorców i kredytodawców jest nazywane optymalizacją poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa. Teoretycznie optymalny poziom zadłużenia występuje przy 50 % udziale kapitału własnego w kapitale łącznym. W praktyce optymalizacja poziomu zadłużenia zależy od przyjętej przez przedsiębiorstwo strategii finansowej. Sytuacja majątkowa kredytobiorcy „O strukturze majątkowej przedsiębiorstwa decyduje branża, w której działa przedsiębiorstwo oraz rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Zaś struktura źródeł finansowania powinna być odpowiednio dostosowana do struktury majątku. Im wyższy stopień kapitałochłonności właściwy dla danego rodzaju działalności, tym wyższy powinien być udział majątku w strukturze aktywów. W przypadku dziedzin wymagających znacznego zaangażowania środków trwałych, struktura majątku odzwierciedlająca wysoki udział aktywów bieżących może wskazywać na nieracjonalny sposób prowadzenia operacji bieżących ( np. kumulacja zapasów, wydłużający się cykl należności) „Polityka finansowa przedsiębiorstwa kształtuje wzajemna relację między kapitałem własnym i kapitałem obcym. Jak nazwa wskazuje kryterium podziału stanowi źródło pochodzenia kapitału. Kapitał własny powstaje z pierwotnych układów własności, a także z zysków osiąganych przez podmiot w trakcie działalności. „Kapitał własny ma dla przedsiębiorstwa podstawowe znaczenie gdyż bez jego posiadania nie istnieje możliwość pozyskania, w standardowy sposób (kredyt bankowy), kapitału obcego. Obok funkcji finansowania kapitał własny spełnia również trzy następujące funkcje: - funkcje gwarancji dla wierzytelności, - funkcje zabezpieczenia dla przedsiębiorstwa, - funkcje inicjatywne dla kierownictwa przedsiębiorstwa. Kapitał własny umożliwia firmie zachowanie niezależności w stosunku do obcych wpływów i pozwala na przeprowadzenie innowacji, nawet obciążonych ryzykiem, których skuteczność nie jest całkowicie pewna”6. Z reguły jednak funkcjonowanie przedsiębiorstwa w oparciu jedynie o kapitały własne jest rzadko spotykane. Przedsiębiorstwa korzystają bowiem również z finansowania zewnętrznego – kapitałów obcych. Poprzez odpowiednie wykorzystanie kapitałów obcych można przy tym zwiększyć zyskowność kapitałów własnych. Powstaje zatem, niedoceniany w praktyce przez wiele firm, problem wyboru najkorzystniejszej struktury źródeł finansowania majątku, z uwzględnieniem zapewnienia właściwego poziomu bieżącej i przyszłej płynności finansowej (zdolności do terminowego regulowania zobowiązań), to jest przy ograniczeniu ryzyka do granic uznanych za rozsądne. Wybór optymalnej struktury kapitałów wymaga rozpatrzenia skutków pozyskania kapitałów obcych z różnych źródeł. Ze względu na fakt, że majątek przedsiębiorstwa stanowić ma zabezpieczenie zaciągniętych zobowiązań, skala zadłużenia nie może przekroczyć łącznej wartości aktywów. W normalnej sytuacji zabezpieczeniem dla bieżących zobowiązań (pasywa) firmy są składniki aktywów bieżących. Ze względu na fakt, że realne możliwości upłynnienia wszystkich bieżących składników majątku są ograniczone, za bezpieczną uważa się sytuację, gdy pasywa bieżące stanowią co najwyżej 50% bieżących aktywów. Kumulacja bieżących zobowiązań powyżej bieżących składników majątku sugeruje kłopoty z utrzymaniem płynności. Ta część aktywów bieżących przedsiębiorstwa, która nie jest finansowana przez pasywa bieżące w zasadzie powinna być pokrywana ze środków kapitałowych. Pozostałe składniki majątkowe mogą być finansowane zadłużeniem długoterminowym. Wzrost udziału kapitału własnego świadczy o umocnieniu się finansowym przedsiębiorstwa, o możliwościach jego wypłacalności. W określonych warunkach kapitały obce intensyfikują efektywność kapitału własnych w postaci wyższej rentowności (działanie 6 J. Szczepaniak - „Ocena przedsiębiorstwa na podstawie sprawozdań finansowych” EKORNO, Łódź 1992 str. 151 dźwigni finansowej), choć także zwiększa się ryzyko oraz mniejsza jest pewność stabilnej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Głębsza analiza relacji pomiędzy poszczególnymi składnikami aktywów i pasywów, jak również elementami pozostałych sprawozdań finansowych może być przeprowadzona przy wykorzystaniu innego instrumentu analizy, jakim są wskaźniki finansowe. WSKAŹNIKI STRUKTURALNE PODMIOTU W ŚRODKI GOSPODARCZE 1. Udział trwałych składników majątku w aktywach ogółem (Majątek trwały/ Aktywa ogółem) x 100% Wskaźnik jest wyższy w przedsiębiorstwach produkcyjnych niż w handlu czy usługach. Trend- W firmach rozwijających się powinien być rosnący. Alarm: Znaczący spadek wartości wskaźnika. Niski poziom udziału środków trwałych w całkowitym majątku świadczy o elastyczności przedsiębiorstwa. Firmy o niskim udziale środków trwałych mogą lepiej dopasować się do zmian zatrudnienia i zamówień, gdyż mniejsza część kapitałów jest związana długookresowo. Relatywnie mniejszy udział środków trwałych umożliwia szybkie przestawienie działalności gospodarczej niższe koszty stałe powodują, że spadek zamówień i zatrudnienia nie wpływa na szybki spadek zysku. Pozytywnym efektom towarzyszą w przemyśle również skutki negatywne. Niska wartość środków trwałych może świadczyć o przestarzałych maszynach i utracie kontaktu z wiodą technologią. 2. Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem (Majątek obrotowy / Aktywa ogółem) x 100% 3. Udział środków pieniężnych w aktywach ogółem (Środki pieniężne/ Aktywa ogółem) x 100% 4. Wskaźnik struktury majątku ( podstawowy) (aktywa trwałe/ aktywa obrotowe) x 100 % Jeśli w firmach handlowych i usługowych jest niski poziom środków trwałych i wysoki środków obrotowy, wówczas kondycje finansową firmy uważamy za pozytywną, a w przypadku przemysłu w takiej sytuacji konieczna jest dodatkowa, wnikliwa analiza zmian wskaźników szczegółowych wynikających ze specyfiki działalności przedsiębiorstwa i ich porównanie z danymi innych przedsiębiorstw i średnimi wielkościami branżowymi. Duże znaczenie ma analiza relacji zachodzących w obrębie majątku obrotowego. Struktura majątku obrotowego wywiera wpływ na wielkość zaangażowanego majątku obrotowego, rentowność środków (kapitałów) i wypłacalność przedsiębiorstwa WSKAŹNIKI STRUKTURALNE PASYWÓW 1. Wyposażenie w kapitał własny (Kapitał własny/ Pasywa ogółem) x 100% 2. Udział kapitału obcego w pasywach ogółem ( kapitał obcy/ pasywa ogółem) x 100% 3. Obciążenie zobowiązaniami długoterminowymi (Zobowiązania długoterminowe/ Pasywa ogółem)x 100% 4. Obciążenie kredytami krótkoterminowymi (Kredyt krótkoterminowy/ Pasywa ogółem) x 100% 5. Obciążenie zobowiązaniami bieżącymi (Zobowiązania bieżące/ Pasywa ogółem ) x 100% 6. Źródła finansowania ( podstawowy wskaźnik struktury pasywów) ( kapitał własny / kapitał obcy) x 100 % 7. Wskaźnik zadłużenia ( kapitał obcy/ kapitał własny) x 100 % PODSUMOWANIE BILANSU Przy ocenie wypłacalności przedsiębiorstwa od której wychodzi analiza bankowa, można zastosować jako wspomagające ocenę, wskaźniki zadłużenia całkowitego. Wskazuje on, ile razy zobowiązania ogółem są większe od kapitału własnego. POZIOMA ANALIZA BILANSU Oddzielna analiza poszczególnych pozycji pasywów i aktywów jest niewystarczająca by wyczerpująco ocenić sytuację ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa. Rzeczywisty obraz stanu ekonomiczno-finansowego firmy można uzyskać dopiero na podstawie oceny wzajemnego związku między kapitałami (pasywami) a odpowiadającymi im środkami majątkowymi (aktywami). Ocenę tę przeprowadza się w oparciu o poziomą analizę bilansu. Pozioma analiza bilansu zmierza do oceny: stopnia wyposażenia jednostki gospodarczej w kapitały (fundusze) własne, sposobu finansowania tej części majątku, która nie została sfinansowana kapitałem (funduszem) własnym, zdolności płatniczej, a więc wywiązywania się przez jednostkę na czas z obowiązku spłaty zaciągniętych długów.7 Poszczególne składniki majątkowe różnią się od siebie stopniem płynności, a więc możliwością ich zamiany na zasoby gotówkowe. Wpływa to znacząco na ryzyko finansowe. Uzasadnione jest, aby składniki majątkowe charakteryzujące się znacznym ryzykiem (niską płynnością) finansowane były ze źródeł stabilnych, natomiast składniki majątkowe wykazujące stosunkowo wysoką płynność przez kapitały udostępnione firmie na krótki okres. Do działań szczególnie ryzykownych zaliczyć można angażowanie kapitałów w finansowanie składników majątku trwałego, gdyż ulegają one zamrożeniu na długi czas. Ich odzyskiwanie odbywa się bowiem, za pośrednictwem amortyzacji (w przypadku finansowania majątku trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych), poprzez sprzedaż udziałów, akcji i obligacji (przy lokatach finansowych) ewentualnie w miarę udzielonych pożyczek długoterminowych. Dla zachowania równowagi finansowej niezbędne jest więc pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania, nie wymagającymi szybkiego zwrotu. Funkcję taką spełniają kapitały własne oraz zobowiązania długoterminowe (długoterminowe kredyty, pożyczki, obligacje). Łącznie tworzą one tzw. kapitał stały. Redukcji ryzyka finansowego sprzyja więc, pełne pokrycie majątku trwałego kapitałami długoterminowymi. Niepełne pokrycie stwarza natomiast sytuację ciągłego zagrożenia płynności finansowej. 7 J. Matuszewicz, P. Matuszewicz- „Rachunkowość od podstaw”, Warszawa 2002r. str. 385. Finansowanie majątku trwałego krótkoterminowymi kapitałami, nawet w niewielkim zakresie, jest bardzo ryzykowne, ponieważ wymaga stałego odnawiania zobowiązań co, w niesprzyjających dla firmy okolicznościach może być przyczyną powstania trudności w pozyskaniu środków finansowych. Przedsiębiorstwo może wówczas utracić płynność finansową a w konsekwencji nawet ogłosić upadłość. W takiej sytuacji przedsiębiorstwo staje często przed koniecznością likwidacji części posiadanych trwałych składników majątkowych. Środki niezbędnego uregulowania rat kredytowych i obsługę kosztów kapitału obcego uwalniane w takim trybie, niosą dla firmy dodatkowe ryzyko poniesienia strat i wynikających stąd zagrożeń dla równowagi finansowej. Pozbywanie się rzeczowych składników majątku trwałego stwarza ponadto niebezpieczeństwo naruszenia podstaw działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Relacja miedzy wysokością kapitału stałego i wartością majątku trwałego wyższa od jedności, powszechnie określana jest jako złota reguła finansowania. Jej przestrzeganie oznacza, że majątek trwały w pełni finansowany jest kapitałem długoterminowym, nie wymagającym szybkiego zwrotu. Relację tą wyraża się przy zastosowaniu tzw. wskaźnika pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym8: FMTKS gdzie: FMTKS – KS KW + ZD MT MT wskaźnik pokrycia (finansowania) majątku trwałego ..............................stałym, 8 KS - kapitał stały, MT - majątek trwały, KW - kapitał własny, ZD - zobowiązania długoterminowe. M. Wypycha-„Finanse przedsiębiorstw z elementami zarządzania i analizy”, Łódź 2000r str.190. kapitałem Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym w przedsiębiorstwie farmaceutycznym Jelfa S.A. prezentuje tabela X Zobowiązania długoterminowe 17487 Majątek trwały 220460 FMTKS 1998 Kapitał własny 308534 1999 314573 11613 216868 1,5 2000 314594 - 231987 1,36 2001 336669 - 225654 1,49 Wyszczególnienie 1,48 Źródło: opracowanie własne W badanych latach wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym wykazuje wysoki poziom, co korzystnie wpływało na stabilność struktury kapitałowej. Majątek trwały był w pełni pokryty kapitałem stałym, którego wysokość przewyższała nawet jego stan. Tak wysoki poziom wskaźnika przyczynia się do zachowania płynności finansowej w przedsiębiorstwie. Należy zauważyć, iż w latach 2000-2001 przedsiębiorstwo zrezygnowało z wykorzystania kapitału obcego. Biorąc pod uwagę, iż kapitał stały obejmuje fundusze własne oraz fundusze obce istotne jest, w jakim stopniu majątek trwały finansowany jest kapitałem własnym. Relacja między tymi wielkościami jest szczególnie ważna dla kredytodawców, ponieważ to między innymi kapitał własny spełnia funkcję gwarancyjną. Kredytodawcy skłonni są zatem udostępnić firmie swoje środki co najwyżej do wysokości równej wartości kapitału własnego. Wyznacza to dolną granicę wspomnianej relacji na poziomie 0,5, kiedy to majątek trwały jest w połowie finansowany kapitałem własnym a w połowie długoterminowym kapitałem obcym. Górną granicę tej relacji wyznacza sytuacja, gdy majątek trwały w całości znajduje pokrycie w kapitale własnym-jest ona wówczas równa 1,0. Relacja kapitału własnego do majątku trwałego określana jest mianem wskaźnika pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym: FMTKW = KW MT FMTKW - wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym. Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym w przedsiębiorstwie farmaceutycznym Jelfa S.A. prezentuje tabela X Wyszczególnienie Kapitał własny Majątek trwały FMTKW 1998 308534 220460 1,4 1999 314573 216868 1,5 2000 314594 231987 1,36 2001 336669 225654 1,49 Źródło: opracowanie własne W badanym okresie wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym utrzymuje się na relatywnie wysokim poziomie. Można uznać, iż prowadzona była zbyt zachowawcza polityka finansowa, co nie musi być zjawiskiem negatywnym. Przy tak wysokim poziomie wskaźnika firma Jelfa S.A. mogła liczyć na uzyskanie ewentualnego wsparcia od kredytodawców. Utrzymywanie tego wskaźnika w przedziale (0,5;1,0) ogranicza ryzyko utraty płynności związanej z brakiem gwarancji ciągłego dostępu do linii kredytowej. Sprzyja ponadto angażowaniu się przedsiębiorstwa w finansowanie nie tylko środków trwałych, lecz obrotowych majątku, co dodatkowo stabilizuje płynność krótkoterminową. Relacja mieszcząca się w tym przedziale powszechnie nazywana jest złotą regułą bilansową lub złotą regułą bankową. Majątek trwały należy finansować głównie kapitałem własnym (przyjmuje się, że optymalny poziom sfinansowania majątku trwałego kapitałem własnym wynosi 70%) oraz w razie potrzeby długoterminowym kapitałem obcym, natomiast majątek obrotowy powinien znaleźć częściowe pokrycie w kapitale własnym (kapitał własny powinien stanowić pokrycie dla 30% wartości majątku obrotowego) i długoterminowym obcym oraz częściowo krótkoterminowym kapitale obcym, co ilustruje schemat 1. Schemat 1. „Złota reguła bilansowa”. Majątek trwały Kapitał własny Długoterminowy kapitał obcy Majątek obrotowy Krótkoterminowy kapitał obcy Źródło: K. Sawicki- „Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw” 9 9 K. Sawicki- „Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw”, Wrocław 1998r. str.296. Dla utrzymania równowagi finansowej przedsiębiorstwa istotne jest również zachowanie bieżącej płynności, co łączy się z finansowaniem majątku obrotowego. Podstawowym źródłem jego finansowania są kapitały krótkoterminowe (krótkoterminowe kredyty bankowe, pożyczki, bony komercyjne) oraz zobowiązania bieżące. Jeżeli zobowiązania krótkoterminowe w pełni pokrywają majątek obrotowy wówczas zachowana jest złota reguła bilansowania w stosunku do obrotowych składników majątku przedsiębiorstwa. W praktyce jednak obserwuje się, iż część środków obrotowych finansowana jest kapitałem stałym, co zgodne jest ze złotą regułą finansową. Ta część kapitału stałego, która finansuje środki obrotowe określana jest mianem kapitału obrotowego netto lub kapitału pracującego. Celem kapitału pracującego w przedsiębiorstwie jest minimalizacja ryzyka wynikającego z unieruchomienia części środków obrotowych (zapasów, należności) lub też wynikającego ze strat związanymi z tymi środkami (trudności zbytu produktów, kłopoty ze ściąganiem należności). Jest to więc pewnego rodzaju element bezpieczeństwa ułatwiający zachowanie bieżącej płynności finansowej. Przedstawiona relacja charakteryzująca poziomą strukturę bilansu może zostać zapisana w postaci następującego wzoru matematycznego10: MO BPF = ZK gdzie: BPF - wskaźnik bieżącej płynności finansowej, MO - majątek obrotowy, ZK - zobowiązania krótkoterminowe (kapitały krótkoterminowe i płatności bieżące), Relacja wyższa od jedności jest pozytywnie oceniana przez kredytodawców i wierzycieli (często postuluje się, by kształtowała się ona na poziomie zbliżonym do 2). Oznacza wówczas dodatnią różnicę między kapitałem stałym a trwałymi składnikami majątku, tzn. informuje, że część kapitałów długoterminowych pozostaje w ciągłej dyspozycji przedsiębiorstwa i służy finansowaniu środków obrotowych. 10 M. Wypycha-„Finanse przedsiębiorstw z elementami zarządzania i analizy”, Łódź 2000r str.192. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej w przedsiębiorstwie farmaceutycznym Jelfa S.A. prezentuje tabela X Wyszczególnienie Majątek obrotowy Zobowiązania krótkoterminowe BPF 1998 160748 39545 4,06 1999 154310 27981 5,52 2000 141323 38132 3,70 2001 162207 34653 6,58 Źródło: opracowanie własne W badanym okresie mamy do czynienia z utrzymującą się wysoką nadpłynnością finansową, co spowodowane jest niskim poziomem zobowiązań krótkoterminowych. Może to wynikać z błędnej strategii zarządzania płynnością, ponieważ kapitał nie zaangażowany w działalność nie pracuje na siebie, a więc nie przyczynia się do zwiększenia zyskowności firmy. Kredytodawcy mogą chętnie udzielić przedsiębiorstwu kredytu, ale utrzymująca się w dłuższym czasie wysoka nadpłynność może spowodować obniżenie atrakcyjność przedsiębiorstwa na giełdzie, co powodować może wycofywanie się akcjonariuszy z Jelfy S.A.. Na podkreślenie zasługuje też fakt, iż poziom wskaźników z poszczególnych okresów jest do siebie zbliżony. Świadczy to o stabilności finansowej pewnej konsekwentnej realizacji określonej strategii finansowej. Kapitał długoterminowy, stanowiący kapitał pracujący może być: a) w pełni kapitałem własnym, b) sumą części kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych, c) tylko kapitałem obcym, pochodzącym z kredytów i pożyczek. Za korzystanie z kapitału obcego przedsiębiorstwo płaci odsetki, które w odniesieniu do kredytów długoterminowych są relatywnie wysokie. Z tego powodu angażowanie kapitału obcego w finansowanie działalności bieżącej nie zawsze jest opłacalne. Przestrzeganie opisanych reguł charakteryzuje relacje między strukturą majątku i strukturą źródeł jego finansowania. Ponadto sprzyja utrzymaniu równowagi finansowej przedsiębiorstwa, warunkującej bieżącą jego egzystencje i rozwój. Banki w celu zbadania bilansu stosują określone metody, dlatego przedsiębiorstwo świadomie powinno przygotować się. Analizę zestawienia aktywów i pasywów bank przeprowadzi według następujących etapów: 1. Badanie składu – zawartości poszczególnych elementów bilansu. 2. Ocena zastosowanych przez przedsiębiorstwo zasad wyceny majątku i zobowiązań, tzn. czy zachowano zasadę ostrożnej wyceny, czy ujęto wszystkie zobowiązania wobec banku. 3. Ustalenie wypłacalności przedsiębiorstwa. 4. Ocena struktury bilansu i badanie zmian w majątku przedsiębiorstwa i zobowiązań; ustalenie przyczyn zmian i określenie występujących tendencji. 5. Określenie ryzyka bankowego zajęcie stanowiska przez bank wobec badanych elementów Bank przetwarza bilans dostarczony przez przedsiębiorcę do własnych celów a mianowicie ustalenia czy dany podmiot gospodarczy posiada zdolność kredytową. Poniżej zaprezentowano jeden ze wzorów takiego analitycznego dokumentu: A. Majątek trwały I. Wartości niematerialne i prawne 1.Koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzaniu spółki akcyjnej 2. Koszt prac rozwojowych 3. Wartość firmy 4. Inne wartości niematerialne i prawne 5. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowy majątek trwały 1. Grunty własne 2. Budynki i budowle 3. Urządzenia techniczne i maszyny 4. Środki transportu 5. Pozostałe środki trwałe 6. Inwestycje rozpoczęte 7. Zaliczki na poczet inwestycji III. Finansowy majątek trwały 1. Udziały i akcji 2. Papiery wartościowe 3. Udzielone pożyczki długoterminowe 4. Inne składniki finansowego majątku trwałego IV. Należności długoterminowe B. Majątek obrotowy niepieniężny I. Zapasy 1. Materiały 2. Półprodukty i produkty w toku 3. Produkty gotowe 4. Towary ABC. Zasoby stałe A. Kapitał (fundusz ) własny I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. Należne wpłaty na poczet kapitału podstawowego III. Kapitał (fundusz) zapasowy 1. Ze sprzedaży akcji powyższej ich wartości nominalnej 2. Tworzony ustawowo 3. Tworzony zgodnie ze statutem lub umową 4. Z dopłat wspólników 5. Inny IV. Kapitał (fundusz rezerwowy z aktualizacji wyceny V. Pozostałe kapitały rezerwowe VI. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych zysk(+), strata(-) VII. Wynik finansowy netto roku obrotowego 1. Zyski (+); strata(-) 2. Odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obrotowego BI. Rezerwy 1. Rezerwy na podatek dochodowy 2. Pozostałe rezerwy BII. Inne zasoby stałe C. Zobowiązania długoterminowe 1. Długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe 2. Długoterminowe kredyty bankowe 3. Pozostałe zobowiązania długoterminowe D. Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne I. Zobowiązania krótkoterminowe 1. Zaliczki otrzymane na poczet dostaw 2. Zobowiązania z tytułu dostaw 3. Zobowiązania wekslowe 4. Zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych 5. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń 3. Należności z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń 6. Zobowiązania społecznych wewnątrzzakładowe 4. Należności wewnątrzzakładowe 7. Zobowiązania pozostałe 5. Należności pozostałe II. Fundusze specjalne 6. Należności dochodzone na drodze III. Rozliczenia międzyokresowe i sądowej przychody przyszłych okresów III. Rozliczenia międzyokresowe 1. Bierne rozliczenia miedzyokresowe 1. Czynne rozliczenia międzyokresowe 2. Przychody przyszłych okresów kosztów 2. Inne rozliczenia E. Kredyt i pożyczki międzyokresowe krótkoterminowe C. Środki pieniężne 1. Pożyczki , obligacje i papiery wartościowe 1. Środki pieniężne w kasie 2. Kredyty bankowe krótkoterminowe 2. Środki pieniężne w banku 3. Kredyt dyskontowy 3. Inne środki pieniężne 4. Kredyty bankowe przeterminowane 4. Udziały i akcje własne do zbycia 5. Inne papiery wartościowe do zbycia Suma bilansu przetworzonego Suma bilansu przetworzonego Suma bilansu księgowego Suma bilansu księgowego źródło: materiały dydaktyczne CFPB w Paryżu, dostosowane do warunków polskich 5. Zaliczkina poczet dostaw II. Należności i roszczenia 1. Należności z tytułu dostaw i usług 2. Należności wekslowe Grupa A „majątek trwały” nie podlega zmianom, natomiast w grupie B proponuje się ujecie zapasów i roszczeń oraz rozliczeń międzynarodowych czynnych. Elementy tego majątku obrotowego uczestniczą w cyklu eksploatacyjnym i w sposób naturalny rodzą zapotrzebowanie na kapitał obrotowy. Ponadto w należnościach i roszczeniach proponuję się ujęcie pozycje pozabilansowe dotyczące zdyskontowanych w banku weksli handlowych. Jest to sprzedaż z odroczonym terminem płatności, która spowodowała potrzebę dodatkowego zasilania w środki poprzez zdyskontowanie ich w banku. Dla zróżnicowania bilansu, również po stronie pasywów należy ująć kredyty dyskontowy, który jest zobowiązaniem kredytowym warunkowym pozabilansowym. Jest to w prawdzie złamaniem zasady bilansowej, ale jest to bilans przetworzony dla potrzeb analizy bankowej i właściwego odczytania sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. W grupie C zaproponowano ujęcie środków pieniężnych i papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu. Jest to najbardziej płynny majątek ale nie uczestniczący cyklu eksploatacyjnym. ABC wprowadza pojęcie „zasoby stałe”, które stanowią sumę grupy: A. Kapitał (fundusz) własny; grupa BI rezerwy i grupa BII inne zasoby stałe jest to część grupy E2bilansu, „przychody przyszłych okresów” dotyczące: 1. Otrzymanych dotacji, subwencji i dopłat do inwestycji i prac rozwojowych 2. Ujemnej wartości firm Celem tych przemieszczeń jest dostosowanie źródeł finansowania majątku trwałego. Bez tego przemieszczenia można popełnić błąd w ocenie równowagi finansowej przedsiębiorstwa np. z dotacji finansowano inwestycje ochrony środowiska, a po stronie kapitału długoterminowego- brak źródeł pokrycia bo ujęto w dalszej części bilansu. Drugi przykład za symboliczną złotówkę przedsiębiorstwo zakupiło upadłe przedsiębiorstwo i majątek przyjęto według wartości rynkowej w przychodach przyszłych okresów wynosi wartość majątku pomniejszoną o 1 złoty, a „góra” bilansu wykaże ujemny kapitał obrotowy co jest nie zgodne z prawdą. Zestawione w przetworzonym bilansie zasoby stałe wyeliminują ten błąd i pozwolą na szybką ocenę czy firma zachowuje minimalną równowagę tzn. czy zasoby stałe są równe co najmniej równe majątku trwałemu. Zobowiązani krótkoterminowe i fundusze specjalne – w przetworzonym bilansie w tej grupie proponuje się ująć nieoprocnetowane źródła finansowania bieżących potrzeb firmy. Z grupy D pozycja I 1 i 2 kredyt i pożyczki krótkoterminowe, które stanowią grupę E bilansu przetworzonego, zaś grupę E bilansu „rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów” (uszczuploną o część przyszłych przychodów przeniesionych z „góry” bilansu ). Proponuje się o włączenie do grupy D „zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne”. Przetworzony bilans stanowi przejrzystą do odczytania strukturę i pozwala na prawidłowe ustalenie sald strukturalnych istotnych do oceny kondycji finansowej firmy.. Suma przetworzonego bilansu będzie wyższa od bilansu- sprawozdanie o wartości kredytu zdyskontowanego finansującego ujęto po stronie aktywów należnośc iwekslowe. Branża, rodzaj działalności a struktura bilansu. Cechy Środki trwałe charakterystyczn Cykl Zapasy eksploatacyjny Należności od klientów e majątku Rodzaj działalności Przemysł Przeważanie Raczej długi Raczej wysokie, Względnie bardzo wysoki zależy od zarówno wysokie. Zależą stan i udział w technologii materiały jak i od atrakcyjności strukturze produkcji i produkcja nie produktów i majątku asortymentu zakończona, rodzaju potrzeb produkty gotowe jakie zaspokajają (Maszyny i urządzenia) Budownictwo Mogą być niskie; Bardzo długi. Dominuje z Należności nie musza Zależny do reguły produkcja zależą od umów posiadać struktury robót w toku. Produkty dotyczących budynków. gotowe nie zapłaty. Długi Powinny powinny cykl dominować występować. eksploatacyjny maszyny i finansuje urządzenia zaliczkami techniczne oraz środki transportu. Działalność Mogą być handlowa Gastronomia Towary w Należności mogą wysokie, ale zależności od być wysoki w można bogactwa handlu hurtem. działalność asortymentoweg W detalicznym handlową o. Powinny być nie występują. prowadzić finansowane dzierżawiąc kredytem budynki dostawców. Średnie lub Krótki Bardzo mało, Sporadyczne i niskie. Niewielki kilka godzin jedynie bardzo niskie. udział w sumie pomocnicze. Nie Klienci płacą Bardzo krótki, nadają się do bilansowej gotówką. dłuższego przechowywania Usługowa Bardzo niskie , Bardzo zmienny, Występuje Najwyższa komputery mogą zależy od sprzedaż pracy pozycja być dzierżawione zlecenia wiec zapasy bilansowa oraz środki minimalne bądź transportu ich brak Ocena struktury bilansu powinna być prowadzona z punktu widzenia branży i rodzaju prowadzonej działalności. Czy przedsiębiorstwo dokonało optymalnych wyborów w zakresie gromadzenia majątku niezbędnego do wykonania działalności gospodarczej, czy dokonane wybory są bezpieczne z punktu widzenia stabilności działalności.
