praca magisterska - 0817161147
advertisement
x60 Islam Spis zagadnień Sura „otwieraj±ca”- Fatiha I. Historyczne i doktrynalne podstawy islamu s. 4 II. Pięć filarów islamu. s. 5 1. „Wyznanie wiary”- szahada2. „Modlitwa”salat3. „Jałmużna”- zakat4. „Post”- saum5. „Pielgrzymka do Mekki”- hadżdż III. Między judaizmem a chrze¶cijaństwem. s. 7 IV. Walka o sukcesje po proroku s. 8 1. Wyodrębnienie się odłamu sunnickiego i szyickiego2. Imam a Kalif V. ¬ródła prawa w islamie s. 10 Bibliografia s. 12 „W imię Boga Miłosiernego, lito¶ciwego!Chwała Bogu, Panu ¶wiatówMiłosiernemu, lito¶ciwemuKrólowi Dnia S±du! Ciebie czcimy i Ciebie prosimy o pomocProwadĽ nas drog± prost±,drog± tych, których obdarzyłe¶ dobrodziejstwami,Na których nie jeste¶ zagniewany, i którzy nie bł±dz±”. (sura „Otwieraj±ca”- Faticha) I. Historyczne i doktrynalne podstawy islamu. Islam, przed pełnym ukształtowaniem się jako religia, system prawny i jako wszechobejmuj±ca ideologia rozpowszechniona i umocniona w¶ród różnych ludów, głównie na obszarach Azji i Afryki, staj±c się religi± uniwersaln±, pojawił się najpierw w swojej skromnej postaci na pustynnej Arabii, w¶ród „synów pustyni”- Beduinów, jako ich religia i ideologia. Kolebk± islamu jest więc Arabia. Prorok islamu- Muhammad, był Arabem, głosił swoje posłannictwo w języku arabskim i kierował je przede wszystkim do Arabów. ¦rodowisko geograficzne i społeczne w jakim wyrastał islam wywarło bardzo istotny wpływ na charakter i ducha nowej religii. Prorok Muhammad był Arabem „z krwi i ko¶ci”, pielęgnuj±cym tradycje dawnych przodków, znaj±cym też dobrze potrzeby, pragnienia i marzenia swoich współrodaków, co również znalazło swoje odbicie w wielu wersetach głoszonej przez niego księgi- Koranie. Podstaw± organizacji społecznej Arabów okresu przedmuzułmańskiego zwanego „okresem niewiedzy”- al dżahilijja był ustrój rodowo- plemienny, a najsilniejszymi więzami społeczno¶ci beduińskiej były więzy krwi. Wszelka krzywda czy obraza wyrz±dzona jednemu człowiekowi rodu czy plemienia, była uważana za krzywdę i obrazę całego plemienia. W wyniku tego prowadziło to do częstych wa¶ni i walk między poszczególnymi plemionami, a prawo zemsty było powszechnie stosowane. Żywa u Arabów ¶wiadomo¶ć pochodzenia od wspólnego przodka, silne przywi±zanie do tradycji plemiennych spowodowały, że Arabowie pielęgnowali „wiedzę genealogii”- nasab. Genealogie poszczególnych plemion były silnie przechowywane i pamięć o wielkich przodkach przekazywana z pokolenia na pokolenie. (...) „Nauka genealogii” stała się póĽniej bardzo cenion± gałęzi± wiedzy w¶ród Arabów.1 Wielk± rolę w życiu dawnych Arabów epoki al.dżahilijja odgrywał „walki międzyplemienne”- ghazawat, na pół łupieskie, na pół rycerskie wyprawy, których celem było b±dĽ pomszczenie jakiej¶ krzywdy wyrz±dzonej człowiekowi plemienia, czy całemu plemieniu, b±dĽ też chęć zdobycia łupu. Czasami takie walki trwały nawet kilkadziesi±t lat i były opisywane w poezji staro- arabskiej, jak również w specjalnych opowiadaniach zwanych „Dniami Arabów”- Ajjam al- Arab. Najbardziej znan± miejscowo¶ci±, ruchliwym centrum handlowym i o¶rodkiem życia duchowego, jeszcze przed islamem była Mekka. Głównymi bogactwami Mekki, był handel i pielgrzymki do ¶wi±tyni- Al Kaby. Wielkie karawany wyruszaj±ce z niej dwa razy do roku były istotnymi wydarzeniami w życiu tego miasta. Jedna wędrowała do Jemenu w lecie, a druga w kierunku Syrii- zim±. 1. Józef B i e l a w s k i „Islam” s. 18 Mówi±c o sytuacji religijnej w Arabii przed pojawieniem się islamu, należy jeszcze zwrócić uwagę, iż docierały do Arabii idee religijne: żydowskie i chrze¶cijańskie. Istniały tam nawet liczne kolonie żydowskie i chrze¶cijańskie, zwłaszcza w południowo- zachodniej czę¶ci Arabii (...) Jednak te skupiska Żydów czy chrze¶cijan ograniczone były raczej do obszarów peryferyjnych Arabii, docieraj± najczę¶ciej do osad miejskich, nie dosięgały prawie do głównego trzonu ludno¶ci Arabii- Beduinów, koczuj±cych po pustyniach Arabii Centralnej czy wyżyny nadżdu.1 Okres przedmuzułmański nazwano potem okresem „niewiedzy”- al dżahilijja. Dopiero islam miał stać się ¶wiatłem oraz m±dro¶ci± Arabów. Spo¶ród twórców wielkich religii, Muhammad jest bez w±tpienia najbardziej historyczn± postaci±. Jego życiorys przepełniony jest niezwykłymi wydarzeniami i „cudowno¶ciami”, mimo iż sam prorok niejednokrotnie powiadał, że jest tylko zwykłym człowiekiem, posłańcem BogaAllaha, by ostrzegać ludzi. Pewne wiadomo¶ci o życiu Proroka można znaleĽć w samym Koranie, a następnie w tradycjach zwanych hadisami, jakie zachowywali w pamięci najbliżsi jego przyjaciele i towarzysze, którzy od pocz±tku uwierzyli w jego misję prorocz±. Specjalna biografia proroka- „Sirat Muhammad”, została napisana w VIII w. Przez Ibn Ishaka, a zachowała się w drugiej redakcji, napisanej przez Ibn Hiszama (zm. 834).Koran- „Recytacja” lub „Czytanie”- dla wierz±cego muzułmanina nie jest dziełem proroka, lecz jest Objawieniem Allaha, przekazanym ludziom za po¶rednictwem Jego posłańca- Muhammada. Księga ta zawiera nie tylko „dogmaty”, przykazania religijne i moralne, lecz również wszelkiego rodzaju przepisy prawne, często nawet drobiazgowe, które miały ogromne znaczenie dla rodz±cego się społeczeństwa arabskiego, muzułmańskiego, które po pojawieniu się islamu uległo istotnym zmianom. Odpowiednie wersety Koranu stały się również podstaw± nowej organizacji państwowej, czyli zawierały, jakby¶my to dzisiaj powiedzieli zasady konstytucji.2 II. Pięć filarów islamu.Islam jako religia opiera się na „pięciu filarach”- arkan ad- din, którymi s±: „wyznanie wiary”szahada; „modlitwa”- salat; „post”- saum; „jałmużna prawem przypisana”- zakat, i „pielgrzymka do Mekki”- hadżdż. Niektórzy dodaj± jeszcze jeden filar, a mianowicie „¶więta wojna”- dżihat, przyjmuje to szczególnie sekta harydżytów. 1.Józef B i e l a w s k i „Islam” s. 232.Tamże s. 45 1. „Wyznanie wiary”- szahada.Wyznanie wiary i islamie jest bardzo krótkie i jasne: „Nie ma bóstwa oprócz Boga Allaha, a Muhammad jest posłańcem Boga”. Przez wypowiedzenie tej formuły zostaje się muzułmaninem. Wierny muzułmanin powinien j± recytować we wszystkich ważnych okoliczno¶ciach życia, a tak samo w obliczu ¶mierci. Ten akt wyznania wiary, obowi±zuj±cy przy przyjmowaniu islamu, polega na uroczystym stwierdzeniu jedno¶ci Boga, jak również charakteru proroczego misji Muhammada. Słowo szahada oznaczać może również w szerszym tego pojęcia znaczeniu ¶wiadectwo składane przez muzułmanina, który walczy za wiarę i ginie w walce. Staje się on w ten sposób „¶wiadkiem”- szahid czyli męczennikiem. 2. „Modlitwa”- salat.Modlitwa rytualna polega na pewnym zespole gestów i słów, rygorystycznie ustalonych, które zawieraj± skłonienia ciała i wybijanie pokłonów z jednoczesnym wymawianiem odpowiednich formuł religijnych i modlitw czy wersetów Koranu. Zgodnie z przepisami, muzułmanin powinien odprawiać modlitwę pięć razy dziennie: o ¶wicie- salat as subh lub salat al.- fadżr, w południesalat az zuhr, po południu- salat al- asr, o zachodzie słońca- salat al- maghrib i w nocy- salat al- isza. Kto zaniedbuje modlitwy jest uważany za „niewiernego”- kafir. Modl±cy zgodnie z tradycj± ma się zwracać w kierunku Mekki.3. „Jałmużna”- zakat.Jałmużna to rodzaj oczyszczenia z „nieczystych” dóbr tego ¶wiata. Można zdobywać i korzystać z tych dóbr, pod warunkiem, że się je oczy¶ci, przekazywać je czę¶ciowo Bogu tzn. współbraciom społeczno¶ci muzułmańskiej. Te zgromadzone dobra, zwierzchnik społeczno¶ci muzułmańskiej, względnie państwa powinien rozdzielić za po¶rednictwem swoich delegatów, pomiędzy biednych, zadłużonych, udaj±cych się dobrowolnie na „¶więt± wojnę”- podróżnych. W ogóle na cele dobroczynne i społeczne. Z czasem- zakat, stracił charakter „miłosiernej ofiary” a stał się zwykłym podatkiem.4. „Post”saum.Tradycja postu sięga prawdopodobnie jeszcze okresu przed islamem w Mekce. Wydaje się, że islam przej±ł zwyczaj postu od żydów i chrze¶cijan. Podstawowa zasada postu jest wyrażona w Koranie, w surze II (ww 179- 181). Post obowi±zuje muzułmanina w miesi±cu ramadanie, za wyj±tkiem chorych i podróżnych, którzy mog± się zwolnić z postu za odpowiedni± rekompensat±. Według powszechnie przyjętej opinii, post, przede wszystkim w miesi±cu ramadanie, stanowi najlepsz± pokutę za wszelkie przewinienia popełnione w ci±gu całego roku. 5. „Pielgrzymka do Mekki”- hadżdż.Pi±tym filarem islamu jest pielgrzymka do Mekki, obowi±zek który wierny muzułmanin powinien spełnić raz w życiu, je¶li tylko ma możliwo¶ci fizyczne i materialne. Podczas- gdy cztery wcze¶niejsze filary s± absolutnie obowi±zuj±ce, to pielgrzymka do Mekki nie jest takim obowi±zkiem koniecznym, ze względu na różne trudno¶ci, jakie mog± się pojawić przy jej realizacji: niebezpieczeństwo na drogach, brak pieniędzy, niezdolno¶ć fizyczna itp. Pielgrzymka duża, uroczysta- hadżdż ma miejsce raz w roku- w miesi±cu al- hidżdża, czyli ostatnim miesi±cu roku muzułmańskiego, a pielgrzymka mniejsza „odwiedzenie”- umra, może być potraktowana w każdym czasie jako akt pobożno¶ci, bardzo zalecany. Do odbycia pielgrzymki, przy istnieniu warunków do jej spełnienia, jest zobowi±zany każdy dorosły muzułmanin, mężczyzna czy kobieta, raz w swoim życiu. Jest jednak dozwolone by wypełnił ten obowi±zek kto¶ w zastępstwie. Poza tym, s± zwolnieni z odbywania pielgrzymki: ludzie chorzy umysłowo, niewolnicy i kobiety, o ile nie maj± żadnego krewnego, który by im towarzyszył. Pielgrzymka do Mekki ma ogromne znaczenie religijne dla wyznawców islamu. Widz± oni w niej sposób wyproszenia sobie u Boga wszelkich łask, a przez złożenie ofiary odpuszczenie grzechów. Ponadto ma ona wielkie znaczenie społeczne podkre¶laj±ce solidarno¶ć i jedno¶ć wyznawców islamu. III. Między judaizmem a chrze¶cijaństwem. W chrze¶cijaństwie szczególnie zwraca się uwagę na centraln± postać Chrystusa, a w zwi±zku z tym religia założona przez Chrystusa w sposób oczywisty zwie się chrze¶cijaństwem. Sytuacja w islamie jest zupełnie inna i z tego wła¶nie powodu, błędem jest nazywanie islamumahometanizmem, choć terminu tego tak długo używano w zachodnich językach, że trudno go usun±ć. Islam jest religi±, która nie opiera się na osobowo¶ci jej założyciela, lecz na samym Allahu. Prorok jest po¶rednikiem, dzięki któremu ludzie otrzymali posłannictwo dotycz±ce natury absolutu, a co za tym idzie również i względno¶ci. Posłannictwo obejmuje zarówno doktrynę jak i metodę. A zatem sam Allah stanowi centraln± rzeczywisto¶ć tej religii, i tym samym role Proroka w islamie i Chrystusa w chrze¶cijaństwie s± wła¶ciwie różne choć jednocze¶nie jako „wysłannicy Boga” s± do siebie w jaki¶ sposób podobni.1 1. Seyyed H o s s e i n – N a s r „Idee i warto¶ci islamu” s. 197 W islamie s± trzy podobne osobowo¶ci: Adam, Abraham i prorok Muhammad. Podobnie jak Adam był u samego pocz±tku ziemskich dziejów człowieka, pierwszym człowiekiem – prorokiem, tak samo Abraham potwierdza tę rolę u ludów semickich. Abraham reprezentuje w islamie pierwotn± religię, potwierdzon± przez islam. Objawienie przekazane Mojżeszowi było jednym z aspektów tej tradycji albo inaczej pierwotn± religi± w formie prawa. I dlatego judaizm podkre¶la znaczenie posłuszeństwa wobec prawa Boskiego, prawa talmudycznego, jako podstawy religii. Chrystus i objawienie chrze¶cijańskie, reprezentuj± natomiast ezoteryczny aspekt tradycji Abrahamowej, wewnętrzny wymiar religii pierwotnej, czyli bardziej drogę duchow± niż prawo. Chrystus nie przyniósł nowego prawa objawionego – szari atu, lecz drogę (tarika) opart± na miło¶ci Boga. Islam uznał t± szczególn± funkcję Chrystusa, która tym się różniła od funkcji innych proroków, że tamci zwykle przynosili nowe prawo albo reformowali stare. Islam nie akceptuje w chrze¶cijaństwie przede wszystkim idei synowskiego zwi±zku Chrystusa z Bogiem oraz Trójcy ¦więtej w jej zwykłym znaczeniu. S± to bowiem idee obce muzułmańskiemu punktowi widzenia, jako że ta druga opiera się na naturze absolutu, a nie na jego „przejawach” czy emanacjach. Z wyj±tkiem tych dwóch spraw islam darzy Chrystusa wielkim szacunkiem, odgrywa On szczególn± rolę w niektórych etapach sufizmu.1 Po judaizmie i chrze¶cijaństwie, islam, uznaje się za trzeci wielki przejaw tradycji Abrahamowej. O ile judaizm reprezentuje prawo, czyli egzoteryczny aspekt tej tradycji, a chrze¶cijaństwo, drogę, czyli egzoteryczny aspekt o tyle sam islam ł±czy te tradycje w pierwotna jedno¶ć, obejmuj±c zarówno prawo jak i drogę, szari’at i tarikę. Można ponadto powiedzieć, że w pewnym sensie judaizm opiera się na bojaĽni Bożej, chrze¶cijaństwo na miło¶ci do Boga, a islam na wiedzy o Bogu. Islam opiera się na uniwersalnych zwi±zkach między Bogiem, a człowiekiem. Bogiem w jego absolucie, a człowiekiem w jego dogłębnie teomorficznej naturze. Opiera urzeczywistnienie się tego podstawowego zwi±zku na inteligencji, woli i mowie a w efekcie na równowadze oraz pewno¶ci. IV. Walka o sukcesje po proroku1. Wyodrębnienie się odłamu sunnickiego i szyickiego.Ażeby zrozumieć sunnicki i szyicki punkt widzenia, konieczne jest spojrzenie na religijn± historię islamu. Patrz±c z zewn±trz różnica między szyizmem a sunn± wi±że się z problemem „następcy” po ¶mierci Proroka będ±cego przywódc± społeczno¶ci. Można więc powiedzieć, że obie szkoły powstały jako odrębne cało¶ci w momencie skończenia się ziemskiej kariery 1. Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” Proroka, wtedy bowiem powstała różnica zdań na temat jego następcy. Niewielka grupa uważała, że tego typu funkcja musi pozostać w rodzinie Proroka, wspierała więc Alego, który ich zdaniem był wyznaczony do tej roli (tajin),w testamencie (nass). Okre¶lano ich jego „zwolennikami” (szi’a), podczas gdy większo¶ć zaakceptowała Abu Bakra, uznaj±c że prorok nie pozostawił żadnej instrukcji w tej sprawie. Nazwano ich „ludĽmi tradycji i zgodnej opinii” (ahl as- sunna wa- al- dżama’a). Najogólniej mówi±c szi’a Alego jako grupa tych spo¶ród towarzyszy Proroka, którzy go wspierali i którzy mu się podporz±dkowali, istniała już za życia Proroka. W wypowiedziach proroka można znaleĽć kilka aluzji do nich. Jednakże dopiero po ¶mierci Proroka uformowali się jako grupa różna od sunnitów. 1 Różnica pogl±dów dotyczyła również funkcji, jak± powinna pełnić osoba, która następuje po Proroku. Nie mogła ona bowiem dysponować sił± proroctwa. Sunnizm uważał, że „następca” Proroka jest jego kalifem, wył±cznie jako władca nowo założonej gminy. Natomiast szyici uważali, że następcy powierzono również ezoteryczn± wiedzę i że jest on interpretatorem nauk religijnych. Dlatego też, choć różnica między szyizmem a sunn± wydaje się być tylko polityczna, jest ona w rzeczewistosci czym¶ więcej, ponieważ ma ona charakter także teologiczny. Istnieje kwestia zarówno następstwa politycznego, jak i autorytetu religijnego. Przy porównywaniu sunnizmu z szyizmem, ważny aspekt stanowi teoria polityczna. Wszyscy sunnici uznaj± czterech pierwszych kalifów: Abu Bakra, Umara, Usmana i Alego jako prawowitych następców Proroka, który te funkcje sprawował w pełni. Z tego względu zwie się ich „słusznie kierowanymi kalifami”. Wraz z powstaniem kalifatu umajjadzkiego nadal używano terminu kalif, lecz w rzeczywisto¶ci kalifat muzułmański został przekształcony w królestwo Arabów. W wyniku tego, póĽniejsi prawnicy sunniccy, uznawali tylko pierwszych czterech kalifów za pełne uciele¶nienie ideału kalifatu. 2. Imam a Kalif.Imam to centralna postać szyizmu. Ta osoba otwieraj±ca cykl wilai, a także ci, którzy w poszczególnych wiekach pełnia funkcję wilai. Dlatego też pierwszy imam Ali, zwany jest- wilai Allah. W zasadzie imam oznacza osobę, która stoi na przedzie, a więc tym samym nazwa ta odnosi się do tego, kto prowadzi zbiorow± modlitwę. W tym wła¶nie codziennym znaczeniu używa się tego terminu w sunniĽmie i szyiĽmie, kiedy na przykład się stwierdza, że ten to, czy inny jest imamem tego czy tamtego meczetu. Ma też znaczenie tytułu honorowego oznaczaj±cego osobę stoj±c± na czele społeczno¶ci religijnej. Termin ten używany był również w sunnickiej teorii politycznej dla okre¶lenia przywódcy społeczno¶ci muzułmańskiej, i w takim sensie immamat jest synonimem kalifatu. 1. Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” s. 146Natomiast w szczególnym wypadku szyizmu, immam oznacza osobę będ±c± rzeczywistym władc± społeczno¶ci, szczególnie za¶ będ±cego dzieckiem ezoterycznych nauk Proroka. Jest tym, który nosi w sobie „¶wiatło Mahometowe” i pełni funkcję wilai. Zarówno według sufizmu jak i szyizmu, od samych pocz±tków w każdym proroku od Adama zawsze istniało profetyczne ¶wiatło. Jest ono Ľródłem wszelkiej profetycznej wiedzy i jest utożsamiane z „¶wiatłem Mahometowym” albo „Mahometow± rzeczywisto¶ci±”, która jest logosem. To wła¶nie ¶wiatło trwa od jednego cyklu proroctwa do drugiego. To ¶wiatło istnieje w imamie, i dzięki niemu staje się on imamem.Sunniccy politologowie, dyskutuj±c nad teori± kalifatu, zwykle okre¶lali go mianem imamatu, przez który rozumieli urz±d osoby, której obowi±zkiem było administrować szari’atem i pełnić funkcje sędziego. Ponieważ termin ten jest w sposób szczególny kojarzony z szyizmem, lepiej będzie okre¶lać sunnicka instytucję kallifatem, a termin immamat stosować do szyizmu, by unikn±ć niejasno¶ci. 1Władze sunnickie rozumiały kalifat jako prawna instytucję polityczn± społeczno¶ci muzułmańskiej. Ze względu na to iż istnieje jedna społeczno¶ć (umma) i jedno prawo Boskie, czyli szari’at, idealne były by rz±dy jednego kalifa nad cał± społeczno¶ci±. Obowi±zkiem kalifa jest ochranianie społeczno¶ci i wprowadzanie w życie szari’atu z godnie z pogl±dami alimów (ulama). PóĽniej, kiedy kalifat stał się słabszy, a ¶wiatem muzułmańskim zaczęli rz±dzić potężni królowie, teorię tę zmodyfikowano i zaczęła ona obejmować kalifa, sułtana i Boskie prawo. Kalif symbolizował jedno¶ć społeczno¶ci oraz panowanie Boskiego prawa, natomiast sułtan sprawował jedynie władzę polityczn± i wojskow± a jego zadaniem było wprowadzać w życie i podtrzymywać prawo, ochraniaj±c społeczno¶ć. W obu tych formach sunnick± teorię polityczn± charakteryzuje uznanie instytucji kalifatu, którego zadaniem nie jest interpretowanie Boskiego prawa i spraw religijnych, lecz wprowadzanie prawa w życie i wydawanie s±dów zgodnie z tym prawem. V. ¬ródła prawa w islamie. Punkt wyj¶cia i podstawę dla rozwoju nauk religijnych ,do których w islamie zalicza się także naukę prawa- fikh, stanowi Koran i sunna. Prawo muzułmańskie jest ¶ci¶le zwi±zane z religi±, a przepisy prawne islamu maj± sankcję religijn±. Islam w znacznie większym stopniu niż inne religie posiada charakter porz±dku prawnego. który reguluje całe życie muzułmanina, od kolebki do grobu. Bóg jest Ľródłem wszelkiego prawa władzy i sprawiedliwo¶ci. Prawo muzułmańskie obejmuje cało¶ć obowi±zków człowieka względem Boga i ludzi, reguły postępowania względem swoich współwyznawców przede wszystkim, ale również względem społeczno¶ci niemuzułmańskich. Prawnicy muzułmańscy wypracowali system prawa muzułmańskiego w VIII i IX w. 1.Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” s. 149Pierwsi mistrzowie prawa muzułmańskiego i ich zwolennicy zbierali się na wspólnych posiedzeniach i dyskutowali nad zagadnieniami religijnymi i pranymi islamu. starali się wypracować przez stosowanie” wysiłku rozumowego”- idżtihad, muzułmański ideał życia jednostkowego i społecznego, zgodnie z nakazami Koranu. Abu Hanifa i Malik Ibn Anas, to pierwsi wybitni mistrzowie szkół prawnych islamu. Abu Hanifa był bardziej my¶licielem spektakularnym, natomiast Malik Ibn Anas- uważany był za tradycjonalistę. Cztery szkoły sunnickie zapanowały w poszczególnych krajach islamu, z tym że w jednym kraju mog± koegzystować ze sob± dwie i więcej szkół prawa muzułmańskiego. S± to szkoły hanaficka, szaficka, malikicka, hambalicka. Obok tych szkół prawnych sunnickich istniały też szkoły prawne głównych odłamów islamu (sekt) jak: szyizm i jego bardziej radykalna gał±Ľ- ismalizm oraz harydżytyzm. Prawo- szari’a, pierwotnie oparte na Koranie i sunnie, zostało rozwinięte przez naukę prawa muzułmańskiego- fikh. Te dzieła, rezultat prawa islamu maja moc prawa, sprowadzaj± Koran i tradycje Proroka do literatury buduj±cej, moralizatorskiej.Je¶li chodzi o czyny ludzkie to podzielono je na pięć kategorii: 1. Istotne obowi±zki, których wypełnianie jest nagradzane , a zaniedbanie karane.2. Obowi±zki, względnie czyny zalecane, których wypełnianie jest nagradzane, lecz zaniedbanie ich nie jest karane.3. Czyny prawnie i moralnie obojętne.4. Czyny ganione lecz nie zakazane .5. Czyny zabronione i karane.Największ± zbrodnia w islamie jest odstępstwo od wiary, a następnie kolejno: morderstwo, nierz±d, sadonia, picie wina, kradzież, fałszywe ¶wiadectwo, oszczerstwo, odmawianie jałmużny prawem przypisanej.W prawie muzułmańskim można wyróżnić z jednej strony reguły i przepisy dotycz±ce kultu religijnego, z drugiej strony przepisy odnosz±ce się do bardziej ¶wieckiej sfery. Przepisy rytualne w islamie to obrzędy religijne, oparte na opisanych przeze mnie w rozdziale II pięciu filarach islamu (wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post i pielgrzymka do Mekki).Przepisy prawne reguluj±ce życie społeczne, zawarte w szczególno¶ci w Koranie, szczególnie w długich surrach medynskich: III, IV, V- które póĽniej zostały rozwinięte przez naukę prawa muzułmańskiego- fikh, przy czym znaczny wpływ na dalszy rozwój prawa islamu miały zwyczaje miejscowe i tradycje obce, jakie zostali Arabowie na obszarach przez siebie opanowanych. Przepisy te dotycz± przede wszystkim dziedziny prawa cywilnego, w skromnym zakresie prawa karnego i zawieraj± też elementy prawa publicznego. Bibliografia: Józef B i e l a w s k i „Islam”Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa- Ksi±żkaRuch”,Warszawa 1980. Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” w przekładzie Janusza Deneckiego.Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988. ¬ródła własne. Islam Spis zagadnień Sura „otwieraj±ca”- Fatiha I. Historyczne i doktrynalne podstawy islamu s. 4 II. Pięć filarów islamu. s. 5 1. „Wyznanie wiary”- szahada2. „Modlitwa”salat3. „Jałmużna”- zakat4. „Post”- saum5. „Pielgrzymka do Mekki”- hadżdż III. Między judaizmem a chrze¶cijaństwem. s. 7 IV. Walka o sukcesje po proroku s. 8 1. Wyodrębnienie się odłamu sunnickiego i szyickiego2. Imam a Kalif V. ¬ródła prawa w islamie s. 10 Bibliografia s. 12 „W imię Boga Miłosiernego, lito¶ciwego!Chwała Bogu, Panu ¶wiatówMiłosiernemu, lito¶ciwemuKrólowi Dnia S±du! Ciebie czcimy i Ciebie prosimy o pomocProwadĽ nas drog± prost±,drog± tych, których obdarzyłe¶ dobrodziejstwami,Na których nie jeste¶ zagniewany, i którzy nie bł±dz±”. (sura „Otwieraj±ca”- Faticha) I. Historyczne i doktrynalne podstawy islamu. Islam, przed pełnym ukształtowaniem się jako religia, system prawny i jako wszechobejmuj±ca ideologia rozpowszechniona i umocniona w¶ród różnych ludów, głównie na obszarach Azji i Afryki, staj±c się religi± uniwersaln±, pojawił się najpierw w swojej skromnej postaci na pustynnej Arabii, w¶ród „synów pustyni”- Beduinów, jako ich religia i ideologia. Kolebk± islamu jest więc Arabia. Prorok islamu- Muhammad, był Arabem, głosił swoje posłannictwo w języku arabskim i kierował je przede wszystkim do Arabów. ¦rodowisko geograficzne i społeczne w jakim wyrastał islam wywarło bardzo istotny wpływ na charakter i ducha nowej religii. Prorok Muhammad był Arabem „z krwi i ko¶ci”, pielęgnuj±cym tradycje dawnych przodków, znaj±cym też dobrze potrzeby, pragnienia i marzenia swoich współrodaków, co również znalazło swoje odbicie w wielu wersetach głoszonej przez niego księgi- Koranie. Podstaw± organizacji społecznej Arabów okresu przedmuzułmańskiego zwanego „okresem niewiedzy”- al dżahilijja był ustrój rodowo- plemienny, a najsilniejszymi więzami społeczno¶ci beduińskiej były więzy krwi. Wszelka krzywda czy obraza wyrz±dzona jednemu człowiekowi rodu czy plemienia, była uważana za krzywdę i obrazę całego plemienia. W wyniku tego prowadziło to do częstych wa¶ni i walk między poszczególnymi plemionami, a prawo zemsty było powszechnie stosowane. Żywa u Arabów ¶wiadomo¶ć pochodzenia od wspólnego przodka, silne przywi±zanie do tradycji plemiennych spowodowały, że Arabowie pielęgnowali „wiedzę genealogii”- nasab. Genealogie poszczególnych plemion były silnie przechowywane i pamięć o wielkich przodkach przekazywana z pokolenia na pokolenie. (...) „Nauka genealogii” stała się póĽniej bardzo cenion± gałęzi± wiedzy w¶ród Arabów.1 Wielk± rolę w życiu dawnych Arabów epoki al.dżahilijja odgrywał „walki międzyplemienne”- ghazawat, na pół łupieskie, na pół rycerskie wyprawy, których celem było b±dĽ pomszczenie jakiej¶ krzywdy wyrz±dzonej człowiekowi plemienia, czy całemu plemieniu, b±dĽ też chęć zdobycia łupu. Czasami takie walki trwały nawet kilkadziesi±t lat i były opisywane w poezji staro- arabskiej, jak również w specjalnych opowiadaniach zwanych „Dniami Arabów”- Ajjam al- Arab. Najbardziej znan± miejscowo¶ci±, ruchliwym centrum handlowym i o¶rodkiem życia duchowego, jeszcze przed islamem była Mekka. Głównymi bogactwami Mekki, był handel i pielgrzymki do ¶wi±tyni- Al Kaby. Wielkie karawany wyruszaj±ce z niej dwa razy do roku były istotnymi wydarzeniami w życiu tego miasta. Jedna wędrowała do Jemenu w lecie, a druga w kierunku Syrii- zim±. 1. Józef B i e l a w s k i „Islam” s. 18 Mówi±c o sytuacji religijnej w Arabii przed pojawieniem się islamu, należy jeszcze zwrócić uwagę, iż docierały do Arabii idee religijne: żydowskie i chrze¶cijańskie. Istniały tam nawet liczne kolonie żydowskie i chrze¶cijańskie, zwłaszcza w południowo- zachodniej czę¶ci Arabii (...) Jednak te skupiska Żydów czy chrze¶cijan ograniczone były raczej do obszarów peryferyjnych Arabii, docieraj± najczę¶ciej do osad miejskich, nie dosięgały prawie do głównego trzonu ludno¶ci Arabii- Beduinów, koczuj±cych po pustyniach Arabii Centralnej czy wyżyny nadżdu.1 Okres przedmuzułmański nazwano potem okresem „niewiedzy”- al dżahilijja. Dopiero islam miał stać się ¶wiatłem oraz m±dro¶ci± Arabów. Spo¶ród twórców wielkich religii, Muhammad jest bez w±tpienia najbardziej historyczn± postaci±. Jego życiorys przepełniony jest niezwykłymi wydarzeniami i „cudowno¶ciami”, mimo iż sam prorok niejednokrotnie powiadał, że jest tylko zwykłym człowiekiem, posłańcem BogaAllaha, by ostrzegać ludzi. Pewne wiadomo¶ci o życiu Proroka można znaleĽć w samym Koranie, a następnie w tradycjach zwanych hadisami, jakie zachowywali w pamięci najbliżsi jego przyjaciele i towarzysze, którzy od pocz±tku uwierzyli w jego misję prorocz±. Specjalna biografia proroka- „Sirat Muhammad”, została napisana w VIII w. Przez Ibn Ishaka, a zachowała się w drugiej redakcji, napisanej przez Ibn Hiszama (zm. 834).Koran- „Recytacja” lub „Czytanie”- dla wierz±cego muzułmanina nie jest dziełem proroka, lecz jest Objawieniem Allaha, przekazanym ludziom za po¶rednictwem Jego posłańca- Muhammada. Księga ta zawiera nie tylko „dogmaty”, przykazania religijne i moralne, lecz również wszelkiego rodzaju przepisy prawne, często nawet drobiazgowe, które miały ogromne znaczenie dla rodz±cego się społeczeństwa arabskiego, muzułmańskiego, które po pojawieniu się islamu uległo istotnym zmianom. Odpowiednie wersety Koranu stały się również podstaw± nowej organizacji państwowej, czyli zawierały, jakby¶my to dzisiaj powiedzieli zasady konstytucji.2 II. Pięć filarów islamu.Islam jako religia opiera się na „pięciu filarach”- arkan ad- din, którymi s±: „wyznanie wiary”szahada; „modlitwa”- salat; „post”- saum; „jałmużna prawem przypisana”- zakat, i „pielgrzymka do Mekki”- hadżdż. Niektórzy dodaj± jeszcze jeden filar, a mianowicie „¶więta wojna”- dżihat, przyjmuje to szczególnie sekta harydżytów. 1.Józef B i e l a w s k i „Islam” s. 232.Tamże s. 45 1. „Wyznanie wiary”- szahada.Wyznanie wiary i islamie jest bardzo krótkie i jasne: „Nie ma bóstwa oprócz Boga Allaha, a Muhammad jest posłańcem Boga”. Przez wypowiedzenie tej formuły zostaje się muzułmaninem. Wierny muzułmanin powinien j± recytować we wszystkich ważnych okoliczno¶ciach życia, a tak samo w obliczu ¶mierci. Ten akt wyznania wiary, obowi±zuj±cy przy przyjmowaniu islamu, polega na uroczystym stwierdzeniu jedno¶ci Boga, jak również charakteru proroczego misji Muhammada. Słowo szahada oznaczać może również w szerszym tego pojęcia znaczeniu ¶wiadectwo składane przez muzułmanina, który walczy za wiarę i ginie w walce. Staje się on w ten sposób „¶wiadkiem”- szahid czyli męczennikiem. 2. „Modlitwa”- salat.Modlitwa rytualna polega na pewnym zespole gestów i słów, rygorystycznie ustalonych, które zawieraj± skłonienia ciała i wybijanie pokłonów z jednoczesnym wymawianiem odpowiednich formuł religijnych i modlitw czy wersetów Koranu. Zgodnie z przepisami, muzułmanin powinien odprawiać modlitwę pięć razy dziennie: o ¶wicie- salat as subh lub salat al.- fadżr, w południesalat az zuhr, po południu- salat al- asr, o zachodzie słońca- salat al- maghrib i w nocy- salat al- isza. Kto zaniedbuje modlitwy jest uważany za „niewiernego”- kafir. Modl±cy zgodnie z tradycj± ma się zwracać w kierunku Mekki.3. „Jałmużna”- zakat.Jałmużna to rodzaj oczyszczenia z „nieczystych” dóbr tego ¶wiata. Można zdobywać i korzystać z tych dóbr, pod warunkiem, że się je oczy¶ci, przekazywać je czę¶ciowo Bogu tzn. współbraciom społeczno¶ci muzułmańskiej. Te zgromadzone dobra, zwierzchnik społeczno¶ci muzułmańskiej, względnie państwa powinien rozdzielić za po¶rednictwem swoich delegatów, pomiędzy biednych, zadłużonych, udaj±cych się dobrowolnie na „¶więt± wojnę”- podróżnych. W ogóle na cele dobroczynne i społeczne. Z czasem- zakat, stracił charakter „miłosiernej ofiary” a stał się zwykłym podatkiem.4. „Post”saum.Tradycja postu sięga prawdopodobnie jeszcze okresu przed islamem w Mekce. Wydaje się, że islam przej±ł zwyczaj postu od żydów i chrze¶cijan. Podstawowa zasada postu jest wyrażona w Koranie, w surze II (ww 179- 181). Post obowi±zuje muzułmanina w miesi±cu ramadanie, za wyj±tkiem chorych i podróżnych, którzy mog± się zwolnić z postu za odpowiedni± rekompensat±. Według powszechnie przyjętej opinii, post, przede wszystkim w miesi±cu ramadanie, stanowi najlepsz± pokutę za wszelkie przewinienia popełnione w ci±gu całego roku. 5. „Pielgrzymka do Mekki”- hadżdż.Pi±tym filarem islamu jest pielgrzymka do Mekki, obowi±zek który wierny muzułmanin powinien spełnić raz w życiu, je¶li tylko ma możliwo¶ci fizyczne i materialne. Podczas- gdy cztery wcze¶niejsze filary s± absolutnie obowi±zuj±ce, to pielgrzymka do Mekki nie jest takim obowi±zkiem koniecznym, ze względu na różne trudno¶ci, jakie mog± się pojawić przy jej realizacji: niebezpieczeństwo na drogach, brak pieniędzy, niezdolno¶ć fizyczna itp. Pielgrzymka duża, uroczysta- hadżdż ma miejsce raz w roku- w miesi±cu al- hidżdża, czyli ostatnim miesi±cu roku muzułmańskiego, a pielgrzymka mniejsza „odwiedzenie”- umra, może być potraktowana w każdym czasie jako akt pobożno¶ci, bardzo zalecany. Do odbycia pielgrzymki, przy istnieniu warunków do jej spełnienia, jest zobowi±zany każdy dorosły muzułmanin, mężczyzna czy kobieta, raz w swoim życiu. Jest jednak dozwolone by wypełnił ten obowi±zek kto¶ w zastępstwie. Poza tym, s± zwolnieni z odbywania pielgrzymki: ludzie chorzy umysłowo, niewolnicy i kobiety, o ile nie maj± żadnego krewnego, który by im towarzyszył. Pielgrzymka do Mekki ma ogromne znaczenie religijne dla wyznawców islamu. Widz± oni w niej sposób wyproszenia sobie u Boga wszelkich łask, a przez złożenie ofiary odpuszczenie grzechów. Ponadto ma ona wielkie znaczenie społeczne podkre¶laj±ce solidarno¶ć i jedno¶ć wyznawców islamu. III. Między judaizmem a chrze¶cijaństwem. W chrze¶cijaństwie szczególnie zwraca się uwagę na centraln± postać Chrystusa, a w zwi±zku z tym religia założona przez Chrystusa w sposób oczywisty zwie się chrze¶cijaństwem. Sytuacja w islamie jest zupełnie inna i z tego wła¶nie powodu, błędem jest nazywanie islamumahometanizmem, choć terminu tego tak długo używano w zachodnich językach, że trudno go usun±ć. Islam jest religi±, która nie opiera się na osobowo¶ci jej założyciela, lecz na samym Allahu. Prorok jest po¶rednikiem, dzięki któremu ludzie otrzymali posłannictwo dotycz±ce natury absolutu, a co za tym idzie również i względno¶ci. Posłannictwo obejmuje zarówno doktrynę jak i metodę. A zatem sam Allah stanowi centraln± rzeczywisto¶ć tej religii, i tym samym role Proroka w islamie i Chrystusa w chrze¶cijaństwie s± wła¶ciwie różne choć jednocze¶nie jako „wysłannicy Boga” s± do siebie w jaki¶ sposób podobni.1 1. Seyyed H o s s e i n – N a s r „Idee i warto¶ci islamu” s. 197 W islamie s± trzy podobne osobowo¶ci: Adam, Abraham i prorok Muhammad. Podobnie jak Adam był u samego pocz±tku ziemskich dziejów człowieka, pierwszym człowiekiem – prorokiem, tak samo Abraham potwierdza tę rolę u ludów semickich. Abraham reprezentuje w islamie pierwotn± religię, potwierdzon± przez islam. Objawienie przekazane Mojżeszowi było jednym z aspektów tej tradycji albo inaczej pierwotn± religi± w formie prawa. I dlatego judaizm podkre¶la znaczenie posłuszeństwa wobec prawa Boskiego, prawa talmudycznego, jako podstawy religii. Chrystus i objawienie chrze¶cijańskie, reprezentuj± natomiast ezoteryczny aspekt tradycji Abrahamowej, wewnętrzny wymiar religii pierwotnej, czyli bardziej drogę duchow± niż prawo. Chrystus nie przyniósł nowego prawa objawionego – szari atu, lecz drogę (tarika) opart± na miło¶ci Boga. Islam uznał t± szczególn± funkcję Chrystusa, która tym się różniła od funkcji innych proroków, że tamci zwykle przynosili nowe prawo albo reformowali stare. Islam nie akceptuje w chrze¶cijaństwie przede wszystkim idei synowskiego zwi±zku Chrystusa z Bogiem oraz Trójcy ¦więtej w jej zwykłym znaczeniu. S± to bowiem idee obce muzułmańskiemu punktowi widzenia, jako że ta druga opiera się na naturze absolutu, a nie na jego „przejawach” czy emanacjach. Z wyj±tkiem tych dwóch spraw islam darzy Chrystusa wielkim szacunkiem, odgrywa On szczególn± rolę w niektórych etapach sufizmu.1 Po judaizmie i chrze¶cijaństwie, islam, uznaje się za trzeci wielki przejaw tradycji Abrahamowej. O ile judaizm reprezentuje prawo, czyli egzoteryczny aspekt tej tradycji, a chrze¶cijaństwo, drogę, czyli egzoteryczny aspekt o tyle sam islam ł±czy te tradycje w pierwotna jedno¶ć, obejmuj±c zarówno prawo jak i drogę, szari’at i tarikę. Można ponadto powiedzieć, że w pewnym sensie judaizm opiera się na bojaĽni Bożej, chrze¶cijaństwo na miło¶ci do Boga, a islam na wiedzy o Bogu. Islam opiera się na uniwersalnych zwi±zkach między Bogiem, a człowiekiem. Bogiem w jego absolucie, a człowiekiem w jego dogłębnie teomorficznej naturze. Opiera urzeczywistnienie się tego podstawowego zwi±zku na inteligencji, woli i mowie a w efekcie na równowadze oraz pewno¶ci. IV. Walka o sukcesje po proroku1. Wyodrębnienie się odłamu sunnickiego i szyickiego.Ażeby zrozumieć sunnicki i szyicki punkt widzenia, konieczne jest spojrzenie na religijn± historię islamu. Patrz±c z zewn±trz różnica między szyizmem a sunn± wi±że się z problemem „następcy” po ¶mierci Proroka będ±cego przywódc± społeczno¶ci. Można więc powiedzieć, że obie szkoły powstały jako odrębne cało¶ci w momencie skończenia się ziemskiej kariery 1. Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” Proroka, wtedy bowiem powstała różnica zdań na temat jego następcy. Niewielka grupa uważała, że tego typu funkcja musi pozostać w rodzinie Proroka, wspierała więc Alego, który ich zdaniem był wyznaczony do tej roli (tajin),w testamencie (nass). Okre¶lano ich jego „zwolennikami” (szi’a), podczas gdy większo¶ć zaakceptowała Abu Bakra, uznaj±c że prorok nie pozostawił żadnej instrukcji w tej sprawie. Nazwano ich „ludĽmi tradycji i zgodnej opinii” (ahl as- sunna wa- al- dżama’a). Najogólniej mówi±c szi’a Alego jako grupa tych spo¶ród towarzyszy Proroka, którzy go wspierali i którzy mu się podporz±dkowali, istniała już za życia Proroka. W wypowiedziach proroka można znaleĽć kilka aluzji do nich. Jednakże dopiero po ¶mierci Proroka uformowali się jako grupa różna od sunnitów. 1 Różnica pogl±dów dotyczyła również funkcji, jak± powinna pełnić osoba, która następuje po Proroku. Nie mogła ona bowiem dysponować sił± proroctwa. Sunnizm uważał, że „następca” Proroka jest jego kalifem, wył±cznie jako władca nowo założonej gminy. Natomiast szyici uważali, że następcy powierzono również ezoteryczn± wiedzę i że jest on interpretatorem nauk religijnych. Dlatego też, choć różnica między szyizmem a sunn± wydaje się być tylko polityczna, jest ona w rzeczewistosci czym¶ więcej, ponieważ ma ona charakter także teologiczny. Istnieje kwestia zarówno następstwa politycznego, jak i autorytetu religijnego. Przy porównywaniu sunnizmu z szyizmem, ważny aspekt stanowi teoria polityczna. Wszyscy sunnici uznaj± czterech pierwszych kalifów: Abu Bakra, Umara, Usmana i Alego jako prawowitych następców Proroka, który te funkcje sprawował w pełni. Z tego względu zwie się ich „słusznie kierowanymi kalifami”. Wraz z powstaniem kalifatu umajjadzkiego nadal używano terminu kalif, lecz w rzeczywisto¶ci kalifat muzułmański został przekształcony w królestwo Arabów. W wyniku tego, póĽniejsi prawnicy sunniccy, uznawali tylko pierwszych czterech kalifów za pełne uciele¶nienie ideału kalifatu. 2. Imam a Kalif.Imam to centralna postać szyizmu. Ta osoba otwieraj±ca cykl wilai, a także ci, którzy w poszczególnych wiekach pełnia funkcję wilai. Dlatego też pierwszy imam Ali, zwany jest- wilai Allah. W zasadzie imam oznacza osobę, która stoi na przedzie, a więc tym samym nazwa ta odnosi się do tego, kto prowadzi zbiorow± modlitwę. W tym wła¶nie codziennym znaczeniu używa się tego terminu w sunniĽmie i szyiĽmie, kiedy na przykład się stwierdza, że ten to, czy inny jest imamem tego czy tamtego meczetu. Ma też znaczenie tytułu honorowego oznaczaj±cego osobę stoj±c± na czele społeczno¶ci religijnej. Termin ten używany był również w sunnickiej teorii politycznej dla okre¶lenia przywódcy społeczno¶ci muzułmańskiej, i w takim sensie immamat jest synonimem kalifatu. 1. Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” s. 146Natomiast w szczególnym wypadku szyizmu, immam oznacza osobę będ±c± rzeczywistym władc± społeczno¶ci, szczególnie za¶ będ±cego dzieckiem ezoterycznych nauk Proroka. Jest tym, który nosi w sobie „¶wiatło Mahometowe” i pełni funkcję wilai. Zarówno według sufizmu jak i szyizmu, od samych pocz±tków w każdym proroku od Adama zawsze istniało profetyczne ¶wiatło. Jest ono Ľródłem wszelkiej profetycznej wiedzy i jest utożsamiane z „¶wiatłem Mahometowym” albo „Mahometow± rzeczywisto¶ci±”, która jest logosem. To wła¶nie ¶wiatło trwa od jednego cyklu proroctwa do drugiego. To ¶wiatło istnieje w imamie, i dzięki niemu staje się on imamem.Sunniccy politologowie, dyskutuj±c nad teori± kalifatu, zwykle okre¶lali go mianem imamatu, przez który rozumieli urz±d osoby, której obowi±zkiem było administrować szari’atem i pełnić funkcje sędziego. Ponieważ termin ten jest w sposób szczególny kojarzony z szyizmem, lepiej będzie okre¶lać sunnicka instytucję kallifatem, a termin immamat stosować do szyizmu, by unikn±ć niejasno¶ci. 1Władze sunnickie rozumiały kalifat jako prawna instytucję polityczn± społeczno¶ci muzułmańskiej. Ze względu na to iż istnieje jedna społeczno¶ć (umma) i jedno prawo Boskie, czyli szari’at, idealne były by rz±dy jednego kalifa nad cał± społeczno¶ci±. Obowi±zkiem kalifa jest ochranianie społeczno¶ci i wprowadzanie w życie szari’atu z godnie z pogl±dami alimów (ulama). PóĽniej, kiedy kalifat stał się słabszy, a ¶wiatem muzułmańskim zaczęli rz±dzić potężni królowie, teorię tę zmodyfikowano i zaczęła ona obejmować kalifa, sułtana i Boskie prawo. Kalif symbolizował jedno¶ć społeczno¶ci oraz panowanie Boskiego prawa, natomiast sułtan sprawował jedynie władzę polityczn± i wojskow± a jego zadaniem było wprowadzać w życie i podtrzymywać prawo, ochraniaj±c społeczno¶ć. W obu tych formach sunnick± teorię polityczn± charakteryzuje uznanie instytucji kalifatu, którego zadaniem nie jest interpretowanie Boskiego prawa i spraw religijnych, lecz wprowadzanie prawa w życie i wydawanie s±dów zgodnie z tym prawem. V. ¬ródła prawa w islamie. Punkt wyj¶cia i podstawę dla rozwoju nauk religijnych ,do których w islamie zalicza się także naukę prawa- fikh, stanowi Koran i sunna. Prawo muzułmańskie jest ¶ci¶le zwi±zane z religi±, a przepisy prawne islamu maj± sankcję religijn±. Islam w znacznie większym stopniu niż inne religie posiada charakter porz±dku prawnego. który reguluje całe życie muzułmanina, od kolebki do grobu. Bóg jest Ľródłem wszelkiego prawa władzy i sprawiedliwo¶ci. Prawo muzułmańskie obejmuje cało¶ć obowi±zków człowieka względem Boga i ludzi, reguły postępowania względem swoich współwyznawców przede wszystkim, ale również względem społeczno¶ci niemuzułmańskich. Prawnicy muzułmańscy wypracowali system prawa muzułmańskiego w VIII i IX w. 1.Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” s. 149Pierwsi mistrzowie prawa muzułmańskiego i ich zwolennicy zbierali się na wspólnych posiedzeniach i dyskutowali nad zagadnieniami religijnymi i pranymi islamu. starali się wypracować przez stosowanie” wysiłku rozumowego”- idżtihad, muzułmański ideał życia jednostkowego i społecznego, zgodnie z nakazami Koranu. Abu Hanifa i Malik Ibn Anas, to pierwsi wybitni mistrzowie szkół prawnych islamu. Abu Hanifa był bardziej my¶licielem spektakularnym, natomiast Malik Ibn Anas- uważany był za tradycjonalistę. Cztery szkoły sunnickie zapanowały w poszczególnych krajach islamu, z tym że w jednym kraju mog± koegzystować ze sob± dwie i więcej szkół prawa muzułmańskiego. S± to szkoły hanaficka, szaficka, malikicka, hambalicka. Obok tych szkół prawnych sunnickich istniały też szkoły prawne głównych odłamów islamu (sekt) jak: szyizm i jego bardziej radykalna gał±Ľ- ismalizm oraz harydżytyzm. Prawo- szari’a, pierwotnie oparte na Koranie i sunnie, zostało rozwinięte przez naukę prawa muzułmańskiego- fikh. Te dzieła, rezultat prawa islamu maja moc prawa, sprowadzaj± Koran i tradycje Proroka do literatury buduj±cej, moralizatorskiej.Je¶li chodzi o czyny ludzkie to podzielono je na pięć kategorii: 1. Istotne obowi±zki, których wypełnianie jest nagradzane , a zaniedbanie karane.2. Obowi±zki, względnie czyny zalecane, których wypełnianie jest nagradzane, lecz zaniedbanie ich nie jest karane.3. Czyny prawnie i moralnie obojętne.4. Czyny ganione lecz nie zakazane .5. Czyny zabronione i karane.Największ± zbrodnia w islamie jest odstępstwo od wiary, a następnie kolejno: morderstwo, nierz±d, sadonia, picie wina, kradzież, fałszywe ¶wiadectwo, oszczerstwo, odmawianie jałmużny prawem przypisanej.W prawie muzułmańskim można wyróżnić z jednej strony reguły i przepisy dotycz±ce kultu religijnego, z drugiej strony przepisy odnosz±ce się do bardziej ¶wieckiej sfery. Przepisy rytualne w islamie to obrzędy religijne, oparte na opisanych przeze mnie w rozdziale II pięciu filarach islamu (wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post i pielgrzymka do Mekki).Przepisy prawne reguluj±ce życie społeczne, zawarte w szczególno¶ci w Koranie, szczególnie w długich surrach medynskich: III, IV, V- które póĽniej zostały rozwinięte przez naukę prawa muzułmańskiego- fikh, przy czym znaczny wpływ na dalszy rozwój prawa islamu miały zwyczaje miejscowe i tradycje obce, jakie zostali Arabowie na obszarach przez siebie opanowanych. Przepisy te dotycz± przede wszystkim dziedziny prawa cywilnego, w skromnym zakresie prawa karnego i zawieraj± też elementy prawa publicznego. Bibliografia: Józef B i e l a w s k i „Islam”Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa- Ksi±żkaRuch”,Warszawa 1980. Seyyed H o s s e i n- N a s r „Idee i warto¶ci islamu” w przekładzie Janusza Deneckiego.Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988. ¬ródła własne.
