dewiacje i kontrola społeczna
advertisement
3/17/2015 DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA dr Agnieszka Kacprzak DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ Dewiacja – postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie Przestępczość – postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie równoznaczne ze złamaniem prawa Dlaczego określone zachowania uważa się za dewiacyjne? Komu społeczeństwo przypisuje dewiację? BIOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI C.Lombroso (1870) – kryminalistę można rozpoznać po pewnych cechach fizycznych (później teorie Sheldona i Glueck- 1949 r.) 1 3/17/2015 PSYCHOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI Również poszukują źródła dewiacji w jednostce, a nie w społeczeństwie Teoria typów osobowości H.Eysencka (1964): osobowość psychopatyczna ma charakter dziedziczny i może predysponować jednostkę do popełniania przestępstw SOCJOLOGICZNE TEORIE DEWIACJI Teorie funkcjonalistyczne • Dewiacja wynika z napięć strukturalnych. • Jeśli jednostka nie może zrealizować swoich aspiracji przy pomocy dostępnych środków, to ma motywację do zachowania dewiacyjnego. Teorie interakcjonistyczne • Dewiacja jako wytwór społeczeństwa. • Dlaczego dane zachowania uznaje się za dewiacyjne a inne nie? Teorie konfliktu • Dewiacja jako świadomy wybór, • Wybór ten jest często natury politycznej i podważa istniejący porządek społeczny TEORIE FUNKCJONALISTYCZNE 2 3/17/2015 ANOMIA (E.DURKHEIM) ANOMIA – poczucie zagubienia i bezcelowości wynikające z braku jasnych norm społecznych W żadnym społeczeństwie nie może istnieć całkowita zgoda, co do obowiązujących norm i wartości Dewiacja przynosi społeczeństwu pożytki: Adaptacja – wprowadzanie nowych idei i innowacji Zwiększa solidarność grupową i pomaga określać normy społeczne TYPOLOGIA DEWIACJI R.MERTONA KONFORMIZM –postępowanie zgodne z regułami (normami i wartościami), które nas dotyczą w danej sytuacji i pozycji społecznej DEWIACJA – postępowanie niezgodne z regułami odnoszącymi się do danej sytuacji i pozycji innowacja – akceptacja wartości, ale szukanie nowych sposobów ich realizacji niż normatywnie przypisane rytualizm – gorliwe przestrzeganie norm, połączone z ignorowaniem odpowiednich wartości rezygnacja – odrzucenie zarówno norm i wartości, ale w sposób pasywny bunt – odrzucenie norm i wartości w sposób aktywny: poprzez zaproponowanie alternatywnych reguł DYSKUSJA Brak szans na sukces jako główny czynnik różnicujący osoby angażujące się w działalność przestępczą od prawowitych obywateli JEDNAK: Czy wszyscy biedni kradną? I czy TYLKO biedni kradną? Większość ludzi realnie ocenia swoją sytuację i dostosowuje do niej swoje aspiracje (wartości klasy średniej wcale nie są powszechne w całym społeczeństwie) Niedopasowanie aspiracji i realnych możliwości dotyka też wyższe klasy społeczeństwa np. przestępczość białych kołnierzyków 3 3/17/2015 TEORIE INTERAKCJONISTYCZNE DEWIACJA WYUCZONA (E.SUTHERLAND) Zachowań dewiacyjnych uczymy się w interakcjach z innymi TEORIA ZRÓŻNICOWANYCH POWIĄZAŃ – zachowania dewiacyjne są w większości wyuczone w grupach pierwotnych, szczególnie rówieśniczych (subkultury) TEORIA ETYKIETOWANIA (H.Becker) Dewiacja jako proces interakcji między dewiantami a niedewiantami Zachowanie dewiacyjne to takie zachowanie, któremu ludzie przypisują taką etykietkę Kluczowe znaczenie, czy dana osoba otrzyma etykietkę dewianta czy nie, ma ubiór, sposób mówienia lub kraj z którego pochodzi Etykiety dewiacji wyrażają strukturę władzy w społeczeństwie. 4 3/17/2015 TEORIA ETYKIETOWANIA ( E.Lemert) Etykietowania wpływ nie tylko na postrzeganie jednostki przez innych , ale tez na jej własne poczucie tożsamości DEWIACJA PIERWOTNA – pierwszy akt przestępczy lub dewiacyjny. Działanie takie jest nieistotne dla tożsamości jednostki, gdyż zazwyczaj dochodzi do ich normalizacji DEWIACJA WTÓRNA – normalizacja nie następuje i dana osoba dostaje etykietkę przestępcy. Jednostka sama zaczyna uważać siebie za dewianta, staje się to elementem jej tożsamości i przyczynia do utrwalania i wzmacniania zachowań dewiacyjnych DYSKUSJA Żadne zachowanie nie jest dewiacyjne samo przez się – to ludzie u władzy i prawo decydują o tym, co jest przestępstwem a co nim nie jest Zaniedbanie procesów, które prowadza do zachowań dewiacyjnych Czy rzeczywiście etykietowanie nasila zachowania dewiacyjne? TEORIE KONFLIKTU 5 3/17/2015 „NOWA KRYMINOLOGIA” Wykorzystanie elementów teorii Marksa do wyjaśnienia zjawiska dewiacji Jednostki czynnie wybierają zachowania dewiacyjne i jest to odpowiedź na nierówności systemu kapitalistycznego Prawo nie jest równe. W miarę pogłębiania się nierówności między klasą panująca a klasą pracującą staje się coraz ważniejszym instrumentem władzy służącym utrzymaniu porządku 6
