popyt, - podaż

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 13.
Temat: Analizowanie elementów rynku
Temat w podręczniku: Popyt, podaż i cena
Elementy rynku:
 popyt,
 podaż,
 cena.
Między popytem, podażą i cenami zachodzą związki przyczynowo-skutkowe. Zmiana
jednego z tych elementów wyzwala tendencję do zmiany pozostałych. Zależności te noszą nazwę
mechanizmu rynkowego.
POPYT
Wielkość popytu jest to ilość dóbr i usług jaką konsumenci są gotowi (czyli chcą i mogą,
inaczej mówiąc: mają taką potrzebę i mają takie możliwości finansowe) kupić po danej cenie,
w określonym czasie i w określonych warunkach.
Zależność wielkości popytu od cen nazywamy krzywą popytu. Wykres krzywej popytu
jest graficznym obrazem prawa popytu.
Prawo popytu: Wraz ze wzrostem ceny danego dobra, wielkość popytu na dane dobro zmaleje,
a wraz ze spadkiem ceny wielkość popytu wzrośnie.
Popyt można rozpatrywać w ujęciu mikroekonomicznym lub makroekonomicznym.
W ujęciu mikroekonomicznym rozróżniamy:
 popyt indywidualny – określa wielkość popytu od strony pojedynczego, konkretnego
podmiotu gospodarczego na określone dobro,
 popyt rynkowy – suma popytów indywidualnych, który obrazuje wielkość popytu wszystkich
podmiotów gospodarczych na określone dobro.
W tych przypadkach popytu jest mierzony w jednostkach fizycznych, np. sztuki.
W ujęciu makroekonomicznym mówimy o popycie globalnym (zagregowanym). Określa on
wielkość popytu na wszystkie dobra lub ich określone grupy ze strony wszystkich nabywców.
W tym przypadku rozmiar popytu jest mierzony wartościowo.
W praktyce używane są również dwa inne pojęcia: popyt funkcjonalny i popyt
niefunkcjonalny.
Popyt funkcjonalny wynika z cech jakościowych danego dobra. Jest funkcją jego wartości
użytkowej.
Popyt niefunkcjonalny wynika z oddziaływania tzw. efektów zewnętrznych na użyteczność,
która może zmieniać się w zależności od zachowania innych konsumentów. Wyróżniamy tutaj:
 efekt owczego pędu – popyt na dane dobro wzrasta dlatego, że inni również konsumują to
dobro;
 efekt snobizmu – popyt na dane dobro maleje bo inni je nabywają;
 efekt Veblena – dotyczy popytu na tzw. dobra prestiżowe, które nabywane są ze względu na
ostentacyjną konsumpcję (Występuje tu odstępstwo od prawa popytu, gdyż w tym przypadku
wielkość popytu wzrasta, gdy wzrasta cena.);
 efekt Giffena – wzrost cen artykułów podstawowych wywołuje wzrost wielkości popytu na
te artykuły (Jeżeli wzrośnie cena chleba, uboga ludność nie może sobie pozwolić na zakup
droższych artykułów spożywczych, więc w celu zaspokojenia głodu kupuje więcej chleba.);
 popyt spekulacyjny – wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości.
Czynniki kształtujące wielkość popytu:
 wielkość dochodów,
 cena towaru:
1
Krzysztof Gergelewicz
- ceny substytutów,
- ceny dóbr komplementarnych,
- przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,
 preferencje konsumentów:
- gusty konsumentów,
- upodobania i przyzwyczajenia,
 moda,
 czynniki demograficzne.
Dobra substytucyjne są to dobra i usługi spełniające podobne funkcje i konkurujące ze sobą,
np. kredyt i pożyczka od znajomych, PKP i PKS.
Dobra komplementarne są to dobra i usługi wzajemnie się uzupełniające, nie mogące bez
siebie funkcjonować, np. komputer i monitor, narty i buty narciarskie.
PODAŻ
Wielkość podaży jest to ilość dóbr i usług jaką producenci są gotowi sprzedać po danej cenie,
w określonym czasie i w określonych warunkach.
Zależność wielkości podaży od cen nazywamy krzywą podaży. Wykres krzywej podaży
jest graficznym obrazem prawa podaży.
Prawo podaży: Wraz ze wzrostem ceny danego dobra, wielkość podaży danego dobra wzrasta,
a wraz ze spadkiem ceny wielkość podaży maleje.
Czynniki kształtujące wielkość podaży:
 cena danego dobra
 ceny czynników produkcji (poziom kosztów produkcji),
 postęp techniczny i technologiczny,
 ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych,
 liczba producentów na danym rynku,
 cele przedsiębiorstwa,
 oczekiwania dotyczące zmian cen,
 eksport oraz import,
 wielkość rezerw,
 czynniki przypadkowe, np. pogoda,
 czas, jakim dysponują producenci,
 interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne,
 elastyczność podaży,
CENA
Cena jest to wartość jednostki produktu/ towaru wyrażona w jednostkach pieniężnych.
Prawo jednej ceny: Dostarczane i kupowane ilości będą sobie równe jedynie przy jednej cenie,
cenę taką nazywamy ceną równowagi.
Często posługujemy się pojęciem ceny równowagi rynkowej.
Cena równowagi rynkowej jest to cena, przy której następuje zrównanie wielkości popytu
z wielkością podaży.
Nadwyżka rynkowa jest to taki stan na rynku, w którym wielkość podaży jest większa od
wielkości popytu, a następuje ona na ogół przy zbyt wysokiej cenie.
Niedobór rynkowy jest to taki stan na rynku, w którym wielkość popytu jest większa od
wielkości podaży, a występuje na ogół przy zbyt niskiej cenie.
2
Krzysztof Gergelewicz
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ćwiczenia
Zdefiniuj pojęcia: dobra substytucyjne (podaj dwa przykłady), dobra komplementarne (podaj
dwa przykłady), cena, cena równowagi rynkowej.
Wyjaśnij, na czym polegają następujące pojęcia: nadwyżka rynkowa, niedobór rynkowy.
Wymień czynniki kształtujące popyt.
Wymień czynniki kształtujące podaż.
Zdefiniuj wielkość popytu, narysuj krzywą popytu i sformułuj prawo popytu.
Zdefiniuj wielkość podaży, narysuj krzywą podarzy i sformułuj prawo podaży.
Określ cenę równowagi rynkowej chleba żytniego razowego wiedząc, że w ostatnich
czterech miesiącach cena, podaż i popyt na ten produkt wytwarzany przez piekarnię
„BUBLICZKI” kształtowały się na poziomie przestawionym w poniższej tabeli.
Dane dotyczące rynku
Cena
Wielkość podaży
zł
szt.
1,80
5000
2,00
5500
2,20
6000
2,40
6500
Wielkość popytu
szt.
6300
5800
5300
4800
Aby wykonać ćwiczenie należy:
 narysować układ współrzędnych,
 nanieść punkty odnoszące się do krzywej podaży,
 narysować krzywą podaży,
 nanieść punkty odnoszące się do krzywej popytu,
 narysować krzywą popytu,
 punkt przecięcia krzywych rzutować na oś ceny (oś pionowa) i odczytać wartość ceny (jest
to cena równowagi rynkowej).
8. Opisz, jak zadziała mechanizm rynkowy w sytuacji, gdy na dane dobro popyt jest większy od
podaży.
Mechanizm rynkowy
Popyt mniejszy od podaży

Cena maleje

Producenci ograniczają produkcję

Moment równowagi rynkowej
(popyt = podaż)
Na rynku jest coraz mniej danego dobra

Cena wzrasta

Producenci zwiększają produkcję
Popyt większy od podaży

…..

…..

…..
(
…..
)
…..

…..

…..
3
Krzysztof Gergelewicz
Zadania testowe
1. Przykładem dóbr komplementarnych mogą być
A. narty i buty oraz okulary i szkła kontaktowe.
B. zeszyty i okładki oraz spodnie i pasek.
C. komputer i monitor oraz komputer i laptop.
D. narty i buty narciarskie oraz olej i masło.
2. Ilość dóbr i usług jaką nabywcy są gotowi kupić w określonym czasie, po danej cenie
i w określonych warunkach nazywamy
A. podażą.
B. mechanizmem rynkowym.
C. wielkością podaży.
D. popytem.
3. Wraz ze wzrostem ceny chleba zwykłego, popyt na to pieczywo
A. wzrośnie lub spadnie, w zależności od dochodów rozpatrywanej grupy społecznej.
B. wzrośnie.
C. spadnie.
D. wzrośnie lub spadnie (trudno to przewidzieć, gdyż prawo podaży w tym wypadku nie
działa).
4. Dane dotyczące rynku pieczywa wskazują, że cena równowagi rynkowej chleba żytniego
razowego wynosi
A. 1,80 zł.
Dane dotyczące rynku chleba żytniego razowego
B. 1,90 zł.
Cena
Wielkość podaży
Wielkość popytu
C. 2,00 zł.
zł
szt.
szt.
D. 2,10 zł.
1,80
5000
6000
2,00
5500
5500
2,20
6000
5000
2,40
6500
4500
5. Wraz ze spadkiem popytu na sery
A. zmieni się popyt na bilety PKP.
B. wzrosną ceny biletów PKP.
C. wzrośnie cena sera.
D. spadnie cena sera.
4