Popyt, podaż i rynek

RYNEK
.... (a) rynek (warunki wymiany).... (g)popyt
Pojęcia i określenia
.... (b) cena równowagi
.... (h)dobro niższego rzędu
Każdemu z pojęć ozna- .... (c) dobro normalne
.... (i) wolny rynek
czonych literami przypo- .... (d) nadwyżka podaży
.... (j) nadwyżka popytu
rządkuj
odpowiednie .... (e) statyka porównawcza .... (k)podaż
.... (l) kontrola cen
określenie
oznaczone .... (f) cena rynkowa
liczbą:
1. Cena, przy której oferowana ilość dobra jest równa ilości zapotrzebowanej .
2. Dobro, na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu.
3. Cena obowiązująca na rynku.
4. Badanie wpływu jednego z pozostałych czynników determinujących popyt i
podaż na cenę i ilość dobra odpowiadające równowadze. (To przykład jednego
z możliwych zastosowań metody statyki porównawczej.)
5. Zespół warunków umożliwiających wymianę między sprzedawcami i nabywcami.
6. Przepisy administracyjne określające poziom lub pułap cen, uniemożliwiające
osiągnięcie przez ceny poziomu równowagi rynkowej.
7. Dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu.
8. Sytuacja, w której przy danej cenie ilość dobra oferowana na sprzedaż przekracza ilość, jaką nabywcy są skłonni kupić.
9. Ilość dobra, jaką oferują sprzedawcy przy różnych poziomach ceny. Pojęcia
podaży i popytu w tym rozdziale występują w dwóch znaczeniach: a) ilość dobra oferowa na (nabywana) przy danej cenie, b) ilość dobra oferowana (nabywana) przy różnych po ziomach ceny. Pierwsze znaczenie odpowiada określonemu punktowi na krzywej podaży
(popytu) względem ceny, drugie oznacza cały zbiór punktów tworzący daną krzywą podaży
(popytu). Definicje 9 i 12 dotyczą krzywej podaży (popytu), a więc znaczenia b).
10. Sytuacja, kiedy przy danej cenie popyt przewyższa podaż.
11. Rynek na którym ceny kształtują się jedynie pod wpływem podaży i popytu.
12. Ilość dobra, jaką nabywcy są skłonni zakupić przy różnych poziomach ceny.
.... (a)
.... (b)
.... (c)
.... (d)
.... (e)
.... (f)
rynek (warunki wymiany)
cena równowagi
dobro normalne
nadwyżka podaży
statyka porównawcza
cena rynkowa
Zadania
1. Przyczyny zmian popytu i podaży
.... (g)
.... (h)
.... (i)
.... (j)
.... (k)
.... (l)
Popyt
dobro niższego rzędu
wolny rynek
nadwyżka popytu
podaż
kontrola cen
Pojęcia i określenia
1 (b) 4 (e) 7 (c) 10 (j)
2 (h) 5 (a) 8 (d) 11 (i)
3 (f) 6 (1) 9 (k) 12 (g)
Przeczytaj poniższe tytuły artykułów prasowych. W każdym z przypadków zdecyduj, czy opisywane wydarzenie spowoduje zmianę istniejącego obecnie na rynku popytu na wołowinę. Jeśli tak, zdecyduj, czy będzie to wzrost, czy spadek popytu.
A. Cena wołowiny wzrasta
B. Miliony imigrantów powodują wzrost populacji Stanów Zjednoczonych
C. Spadek cen wieprzowiny
D. Naczelny lekarz kraju ostrzega, że spożycie wołowiny może być niebezpieczne dla zdrowia
E. Wartość netto płac Amerykanów spada trzeci miesiąc z rzędu
F. Ogólnonarodowa moda – jalapeńo burger
G. Wzrost cen węgla drzewnego zagrożeniem dla pikników z okazji
dnia pamięci narodowej
H. W przyszłym miesiącu ceny wołowiny mają gwałtownie wzrosnąć
Przeczytaj poniższe tytuły artykułów prasowych. Zdecyduj, czy opisywane wydarzenie spowoduje wzrost, spadek czy brak zmiany podaży
nowych samochodów sprzedawanych w Stanach Zjednoczonych.
a. Pracownicy fabryk samochodów zgadzają się na zmniejszenie pensji
podstawowej i świadczeń dodatkowych
b. Nowa technologia podnosi wydajność fabryki w Detroit
c. Ceny stali wzrastają o 10%
d. Likwidacja kontyngentów – wzrasta import samochodów z zagranicy
e. Duży producent samochodów bankrutuje i zamyka fabryki
f. Klientom nie podobają się nowe modele samochodów – sprzedawcy
obniżają ceny
g. Niedobory w branży elektronicznej – konsumenci mają trudności z
zakupem nowych gadżetów
1b. Przedstaw graficznie:
A) zmianę popytu na książki pod wpływem wzrostu dochodów nabywców;
B) zmianę podaży książek na skutek spadku kosztów ich druku;
C) zmianę popytu na książki spowodowaną zmianą ich cen.
2a. Tablica 3.1 zawiera dane o rozmiarach podaży fasolki konserwowej i popytu
na nią przy różnych poziomach ceny.
a Sporządź wykresy popytu i podaży, pamiętając o właściwym oznaczeniu obu współrzędnych.
Tablica 3.1. Popyt i podaż fasoli
b Jaka byłaby nadwyżka popytu lub Cena (w Popyt (mln Podaż(mln pupodaży przy cenie równej 8 zł?
zł)
puszek/rok)
szek/rok)
c Jaka byłaby nadwyżka popytu lub
8
70
10
podaży, gdyby cena wyniosła 32 zł?
16
60
30
d Wskaż cenę i liczbę puszek w przy24
50
50
padku stanu równowagi popytu i po32
40
70
daży.
40
30
90
e Załóżmy, że w wyniku wzrostu dochodów konsumentów popyt na fasolkę konserwową wzrósł o 15 mln puszek
rocznie przy każdej cenie. Podaj nową cenę i liczbę puszek odpowiadającą równowadze.
Cena bile- Ilość popytu
2b. Dane w tabeli dotyczą popytu na bilety na spektakl tu - P (zł)
(szt.)
teatralny:
8
1000
A) Teatr, w którym wystawiany jest spektakl ma 400
10
800
miejsc, cena biletu wynosi 12 zł. Czy sala teatral12
600
na będzie całkowicie wypełniona widzami?
14
400
16
200
B) Jeśli nie, ile miejsc będzie wolnych; jeśli tak, ilu miejsc brakuje?
C) Jaka jest cena równowagi biletu na spektakl?
D) Ile wynosi elastyczność cenowa popytu na bilety, gdy ich cena wzrasta z 10
zł do 12 zł?
E) Tomek należy do tych widzów, którzy gotowi są zapłacić za bilet 16 zł. Ile wynosiłaby jego nadwyżka konsumenta netto, gdyby cena biletu była ceną równowagi?
4a Podaj, które z niżej wymienionych dóbr można uznać za substytuty truskawek, a które za dobra komplementarne.
a. Maliny.
b. Śmietana.
c. Benzyna.
d. Lody.
e. Pieczeń wołowa.
f. Podróż autobusem.
g. Komputer.
4b. Wskaż, które z podanych dóbr należą do dóbr normalnych, a które do dóbr
niższego rzędu.
a Telewizor kolorowy.
b Kawa.
c Ryż.
d Telewizor czarno-biały.
e Opony regenerowane (bieżnikowane).
5. Na rysunku 3.1 krzywa popytu na pióra uległa
przesunięciu z pozycji Do do D1. Które z czynników mogły to spowodować ?
a Spadek cen substytutów piór.
b Spadek cen produktów komplementarnych.
c Spadek cen surowców stosowanych do wyrobu
piór.
d Spadek dochodów konsumentów (traktujemy pióra jako dobro niższego rzędu).
e Obniżka podatku od wartości dodanej (VAT).
f Spadek dochodów konsumentów (uznajemy pióra za dobro normalne).
g Reklama piór.
6. Które z poniższych czynników mogły spowodować przesunięcie krzywej popytu na cyfrowe aparaty fotograficzne?
a Spadek ceny aparatów fotograficznych.
b Wzrost dochodów realnych.
c Spadek ceny pamięci do aparatów fotograficznych.
7. Rysunek 3.2 przedstawia przemieszczenie
krzywej podaży namiotów z położenia So do
S1. Które z czynników mogły spowodować
owo przesunięcie?
a Wdrożenie nowej metody produkcji namiotów.
b Spadek cen uzupełniającego wyposażenia
turystyczno-kempingowego.
c Wzrost stawek płac pracowników zatrudnionych przy produkcji namiotów.
d Wzrost dochodów konsumentów (załóżmy,
że namiot jest zaliczany do dóbr normalnych).
e Spadek cen materiałów stosowanych do
produkcji namiotów.
8. Które z poniższych czynników mogą wywołać wzrost cen domów i mieszkań?
a Spadek aktywności budowlanej.
b Zwiększenie kredytów udzielanych nabywcom domów i mieszkań.
c Wzrost oprocentowania kredytów hipotecznych.
d Wyprzedaż mieszkań komunalnych dotychczasowym najemcom.
9. Opisz wpływ tych zdarzeń na położenie linii popytu na mleko i linii podaży
mleka:
a. Na rynku pojawili się nowi producenci mleka.
b. Ceny masła oferowanego przez mleczarnie, które produkują mleko, ser i
masło, wzrosły na skutek nagłego wzrostu popytu na rynku masła.
c. Tempo przyrostu demograficznego podwoiło się.
d. Powódź zniszczyła część mleczarni na południu kraju.
10. „Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany tym wzrost
podaży coli prowadzi do spadku jej ceny". Czy rzeczywiście?
a. Na rysunku pokaż wpływ upału na popyt na colę i jej cenę.
b. Co powiesz o zachowaniu podaży? (Posłuż się rysunkiem).
c. Czy cytowana opinia jest prawdziwa? Dlaczego?
11. Musimy odróżnić przesunięcia (przemieszczenia) krzywych popytu i podaży
od przesunięć dokonujących się wzdłuż tych krzywych. W odpowiednich kolumnach tablicy 3.2 umieść krzyżyki pokazujące efekty zmian każdego z wymienionych czynników, przyjmowanych jako stałe przy wykreślaniu krzywych popytu i
podaży względem ceny (w każdym wierszu powinny być dwa krzyżyki).
Tablica 3.2. Przesunięcia krzywych popytu i podaży oraz ruchy po krzywej
Zmiana czynnika „stałego"
Przesu- Ruch po Przesunięcie
krzywej
nięcie
krzywej popytu krzywej
popytu
podaży
Ruch po
krzywej
podaży
Zmiana cen dóbr substytucyjnych
Zastosowanie nowej techniki produkcji
Moda na dany towar
Zmiana dochodów
Zmiana kosztów produkcji
12a. Cena minimalna to cena:
a. przy której na rynku zawsze powstaje niedobór towarów
b. narzucona przez rząd producentom (handlowcom), powyżej której nie mogą oni sprzedać swojego towaru
c. ustalana poniżej ceny równowagi rynkowej
d. po jakiej rząd obiecuje kupić od producentów dany produkt, jeśli cena rynkowa spadłaby poniżej
tej ceny
12b. Rysunek 3.3 ilustruje sytuację na rynku jaj. Rząd postanawia chronić producentów, ustanawiając gwarantowane ceny minimalne. Nie sprzedane nadwyżki towaru są interwencyjnie skupowane przez państwo po ustalonej cenie.
a Jak ukształtowałyby się cena i liczba jaj oferowanych i nabywanych w stanie
równowagi rynku, gdyby nie było interwencji państwa?
b Jaki poziom osiągnęłaby cena rynkowa, gdyby
rząd gwarantował cenę P1?
c Jakie byłyby rozmiary popytu przy tej cenie?
d Jaką liczbę jaj musiałby zakupić rząd przy
takiej cenie?
e Ile wyniosłaby cena rynkowa, gdyby rząd
gwarantował cenę P3?
f Jakie byłyby rozmiary popytu przy tej cenie?
h Jaką liczbę jaj musiałby zakupić rząd?
12c. Cena maksymalna, to cena:
A) przy której na rynku zawsze powstaje nadmiar towarów
B) narzucona przez rząd producentom (handlowcom), powyżej której nie mogą oni
sprzedać swojego towaru
Tablica 3.3. Popyt i podaż dobra X
C) ustalana powyżej ceny równowagi rynkowej
Cena (w Popyt (liczba Podaż (liczba
D) po jakiej rząd obiecuje kupić od producentów
zł)
sztuk/rok)
sztuk/rok)
dany produkt, jeśli cena rynkowa spadłaby
15
50
35
poniżej tej ceny
16
17
18
19
20
21
22
48
46
44
42
40
38
36
38
41
44
47
50
53
56
12.Tablica 3.3 przedstawia wartości liniowych funkcji popytu i podaży towaru X przy
różnych poziomach cen.
a Wykreśl funkcje popytu i podaży.
15
35
b Wskaż cenę i ilość dobra w stanie równowagi.
c Przyjmijmy, że sprzedaż dobra X zostaje
obciążona podatkiem pośrednim (doliczanym do ceny). Oznacza to, że z ceny płaconej przez nabywcę, wynoszącej np.
20 zł za sztukę, producent (sprzedawca) odprowadza do budżetu 5 zł. Wykreśl
krzywą podaży uwzględniającą opodatkowanie towaru, tzn. zależność między
ilością oferowaną na sprzedaż a ceną płaconą przez nabywców.
d Wskaż cenę i ilość dobra w nowej sytuacji równowagi.
13. Linia podaży szampana dana jest równaniem Qs = P. Linia popytu to
Qd = -P+ 10. Wprowadzono podatek w wysokości 2 zł od każdej kupionej butelki.
a. Na rysunku pokaż wpływ podatku na rynek szampana.
b. Oblicz wielkość przychodów i cenę przed jego wprowadzeniem.
c. Oblicz wielkość przychodów i ceny po wprowadzeniu podatku.
d. Oblicz wpływy do budżetu pochodzące z podatku.
14. Na rynku mleka, na którym popyt i podaż zachowują się tak samo, jak na
rynku szampana, wprowadzono subsydium. Producenci (nabywcy) dostają od
państwa zwrot 2 zł za każdy sprzedany (kupiony) litr mleka.
a. Na rysunku pokaż, co stanie się na tym rynku.
b. Ile wynosiły produkcja i cena przed wprowadzeniem subsydium?
c. Ile wyniosą produkcja i cena po wprowadzeniu subsydium?
d. Czy wpływów podatkowych obliczonych w poprzednim zadaniu starczy na
pokrycie kosztów subsydiowania mleka?
15A. Punkty 25V i 26V na rysunku A odpowiadają cenom i sprzedaży wielkanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne czynniki - poza
ceną - od których zależało zapotrzebowanie, były stałe). Oszacuj linię popytu
(uzasadnij metodę).
(P)
cena
x XII
x 25V
Pr
x 26V
Qr
x XI
(Q) ilość
15B. Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje. Punkty XI i
XII na rysunku B znowu pokazują ceny i wielkość sprzedaży, tym razem w listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz punkty, szacując linię popytu. Czy jesteś
zadowolony z wyniku?
16. W osadzie Przerośl chęć pobierania prywatnych lekcji języka angielskiego
wyrażają trzej uczniowie: Staś, Hela i Olek. Ich popyt indywidualny zestawiono w tabeli. Na podstawie danych wykreśl funkcję popytu na lekcje języka angielskiego na rynku lokalnym
Popyt indywidualny na lekcje języka an- Popyt rynkogielskiego
wy
Staś
Hela
Olek
na lekcje
P (zł/h) Q (h) P (zł/h) Q (h) P (zł/h) Q (h) P (zł/h) Q (h)
14
2
14
11
10
2
10
1
10
9
8
2
8
7
0
7
2
7
6
1
6
4
6
5
2
5
4
3
4
2
4
6
4
3
4
3
2
3
8
3
Tak czy Nie ?
1. Zmiana ceny spowoduje przemieszczenie krzywej popytu.
2. Wzrost dochodów konsumentów spowoduje zwiększenie popytu na wszystkie
dobra.
3. Słabe zbiory ziemniaków (przy innych czynnikach nie zmienionych) spowodują wzrost ceny chipsów.
4. Cena żądana za towar jest ceną równowagi.
5. Dobro niższego rzędu to takie dobro, które zostało wadliwie wykonane.
6. Jeżeli popyt na dane dobro wzrasta w wyniku wzrostu dochodów konsumentów (przy innych czynnikach stałych), to dobro takie nazywamy normalnym.
7. Wprowadzenie ustawowej płacy minimalnej doprowadzi do wzrostu zatrudnienia.
8. O dwóch dobrach X i Y powiemy, że są komplementarne, gdy wzrost ceny
dobra X - przy innych czynnikach stałych - powoduje spadek popytu na Y.
9. Nałożenie na jednostkę towaru podatku w wysokości 1 € spowoduje wzrost
ceny tego towaru o 1 €
10. Kiedy katolicy uzyskali przyzwolenie papieża na spożywanie mięsa w piątek, popyt na ryby i ich ceny obniżyły się.
11. Opodatkowanie sprzedaży mleka spowoduje mniejszy wzrost ceny, niż opodatkowanie sprzedaży coca-coli.
12. Urodzaj zwiększa podaż jabłek; ich cena maleje; wywołane tym zwiększenie
się popytu na jabłka może spowodować wzrost ceny.
13. Wprowadzenie ceny minimalnej, która jest wyższa od ceny odpowiadającej
równowadze rynkowej, nie zmienia tego, co, jak i dla kogo gospodarka wytwarza.
Wzajemne oddziaływanie rynków
Jak na danym rynku zmieni się popyt, podaż, cena i ilość równowagi?
Np. Jaki wpływ będzie miał wzrost cen gazu ziemnego na rynek materiałów izolacyjnych? (Więcej konsumentów zacznie izolować swoje domy i firmy, by
zmniejszyć wysokość rachunków za gaz, co spowoduje wzrost popytu na materiały izolacyjne. Wzrośnie cena równowagi i ilość kupowanego surowca)
Rynek 1: cukier wyprodukowany w Stanach Zjednoczonych. Informacja: Rząd
Stanów Zjednoczonych ogranicza dozwoloną ilość cukru importowanego przez
amerykańskie firmy. W efekcie konsumenci cukru, tacy jak firmy produkujące
słodycze, kupują więcej cukru od producentów w Stanach Zjednoczonych.
Rynek 2: słodycze. Informacja: Polityka państwa chroniąca amerykańskich
producentów cukru powoduje wzrost cen cukru.
Rynek 3: kukurydza. Informacja: Z powodu polityki państwa popierającej ceny
cukru, producenci napojów orzeźwiających używają więcej zawierającego fruktozę syropu kukurydzianego jako substytutu cukru.
Rynek 4: rynek cukru na Karaibach. Informacja: Z powodu kontyngentu na cukier importowany do Stanów Zjednoczonych, ilość cukru sprzedawanego do
Stanów Zjednoczonych maleje i producenci cukru na Karaibach ograniczają
wielkość produkcji.
Rynek 5: rynek niewykwalifikowanej siły roboczej na Karaibach. Informacja: Z
powodu zmniejszonego eksportu cukru do Stanów Zjednoczonych, plantacje
trzciny cukrowej zwalniają robotników, a niektóre cukrownie są zamykane.
Rynek 6: marihuana na Karaibach. Informacja: Z powodu spadku popytu na
cukier wyprodukowany na Karaibach, niektórzy plantatorzy trzciny cukrowej zaczynają uprawiać marihuanę, aby zwiększyć zyski.
Rynek 7: rynek niewykwalifikowanej siły roboczej w Stanach Zjednoczonych.
Informacja: W związku ze zmniejszeniem produkcji cukru w ich krajach niektórzy pracownicy plantacji trzciny cukrowej i cukrowni decydują się na nielegalną
imigrację do Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu pracy.
Rynek 8: soja produkowana w Stanach Zjednoczonych. Informacja: Ponieważ
wyższe ceny cukru zachęcają wielu amerykańskich rolników do uprawy trzciny
cukrowej, buraków cukrowych i kukurydzy (na słodziki kukurydziane), produkcja
pszenicy i soi spada.
Rynek 9: ziemia uprawna w Stanach Zjednoczonych. Informacja: Wyższe ceny
zbóż i dochody z ich uprawy powodują wzrost cen dzierżawy ziemi uprawnej w
Stanach Zjednoczonych.
Wzajemne oddziaływanie rynków – dalszy ciąg
Jak na danym rynku zmieni się popyt, podaż, cena i ilość?
Np. Jaki wpływ będzie miał wzrost cen gazu ziemnego na rynek energii elektrycznej oraz cenę równowagi i ilość kupowanego towaru? (Koszt produkcji
elektryczności w elektrowniach zasilanych gazem ziemnym wzrośnie. Spowoduje to spadek podaży, wzrost cen energii elektrycznej i zmniejszenie ilości nabywanego towaru.)
Rynek 1: światowy rynek ropy. Informacja: OPEC (Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową) ogłasza znaczące zmniejszenie ilości ropy produkowanej przez każdego z członków.
Rynek 2: olej napędowy. Informacja: Cena ropy naftowej wzrasta dwukrotnie.
Rynek 3: usługi przewozowe samochodami ciężarowymi. Informacja: Gwałtowny wzrost cen oleju napędowego.
Rynek 4: olej opałowy. Informacja: Ceny ropy naftowej zdecydowanie rosną, a
bardzo niskie temperatury dotkliwie odczuwają mieszkańcy północno-wschodnich stanów, gdzie olej opałowy jest podstawowym paliwem zasilającym domowe piece grzewcze.
Rynek 5: drewno. Informacja: Z powodu wysokich cen oleju opałowego, ludzie
częściej korzystają z opalanych drewnem kominków, których ceny wzrastają.
Rynek 6: mrożone warzywa. Informacja: Firmy przewozowe naliczają wyższe
ceny za dostarczanie produktów do fabryk, magazynów, sklepów spożywczych i
innych odbiorców detalicznych.
Rynek 7: przewozy lotnicze. Informacja: Gwałtowny wzrost cen paliwa lotniczego.
Rynek 8: pracownicy linii lotniczych. Informacja: Linie lotnicze zmniejszają liczbę lotów, gdyż z powodu wysokich cen biletów spada liczba pasażerów.
Rynek 9: Beczki substancji chemicznych stosowanych przez zakłady uzdatniania wody. Informacja: Wysokie ceny ropy powodują wzrost cen oleju napędowego i benzyny, co podnosi koszty wysyłki i transportu.
17. Problemy do przemyślenia
1. Przedstaw uproszczony model ekonomiczny, za pomocą którego można dokonać analizy popytu na książki w księgarni studenckiej. Jakie czynniki wpływają na rozmiary popytu studentów na książki? Czy siła oddziaływania tych czynników na popyt jest jednakowa?
2. Sporządź wykresy przedstawiające krzywe popytu i podaży pewnego towaru.
Załóżmy, że cena towaru jest ustalona na poziomie wyższym niż cena równoważąca rynek. Jaka będzie reakcja producentów i konsumentów na taką sytuację? Jaka byłaby ich reakcja, gdyby cena została ustalona na poziomie niższym od ceny równowagi?
3. Jakich zjawisk oczekiwałbyś na rynku kawy, na którym nastąpił gwałtowny
spadek podaży spowodowany złymi zbiorami? Czy, twoim zdaniem, przychody
plantatorów kawy ulegną w konsekwencji obniżeniu czy zwiększeniu?
4. Wyobraź sobie, że analizujesz krzywą popytu na określone dobro. Po zebraniu danych dotyczących jego cen i ilości w poszczególnych latach stwierdzasz,
że występuje między nimi dodatnia korelacja. Jakiego uzasadnienia i jakich dodatkowych informacji potrzebujesz, aby zinterpretować te dane?
Rynek i elastyczność popytu/podaży
Dopasuj opis (A-O) do definicji (1-16)
1) Rynek wolny.
2) Rynek regulowany. 3) Wielkość zapotrzebowania.
4) Popyt.
5) Ilość zaoferowana.
6) Podaż.
7) Substytut.
8) Dobro komplementarne.
9) Cena równowagi rynkowej. 10) Siły rynkowe. 11) Cena minimalna.
12) Cena maksymalna.
13) Cenowa elastyczność popytu prosta.
14) Cenowa elastyczność popytu mieszana.
15) Dochodowa elastyczność popytu. 16) Cenowa elastyczność podaży.
A) Dobro, którego posiadanie jest warunkiem korzystania z innego dobra.
B) Stosunek względnej zmiany zaoferowanej ilości dobra do niewielkiej względnej zmiany ceny tego samego dobra.
C) Rynek, na którym na wysokość cen - poza popytem i podażą - wpływa państwo.
D) Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na pewne dobro do
niewielkiej względnej zmiany ceny tego dobra.
E) Ilość dobra, którą przy danej wysokości ceny sprzedawcy chcą i mogą sprzedać na rynku.
F) Ilości dobra, które przy różnych wysokościach ceny chcą i mogą kupić nabywcy.
22
G) Ilość dobra, którą przy danej wysokości ceny chcą i mogą kupić nabywcy.
H) Cena, przy której wielkość zapotrzebowania zrównuje się z ilością zaoferowaną.
I) Dobro zaspokajające potrzeby podobne do potrzeb zaspokajanych przez inne
dobro.
J) Górna granica ceny pewnego dobra, której - legalnie - nie można przekroczyć, zawierając transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
K) Dolna granica ceny pewnego dobra, której - zgodnie z prawem - nie można
przekroczyć, zawierając transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
L) Działania handlujących dobrami ludzi, które sprawiają, że cena zmierza do
poziomu równoważącego zapotrzebowanie z ofertą rynkową.
Ł) Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dobro do niewielkiej względnej zmiany dochodu nabywców.
M) Ilości dobra, które przy różnych wysokościach ceny sprzedawcy chcą i mogą
sprzedać na rynku.
N) Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dobro do niewielkiej względnej zmiany ceny innego dobra.
O) Rynek, na którym ceny powstają tylko na skutek działania popytu i podaży.
ELASTYCZNOŚĆ
23
(a) mieszana elastyczność cenowa popy
Pojęcia i określenia
tu
Każdemu z pojęć oznaczonych literami przyporządkuj odpowiednie okre- (b) popyt nieelastyczny
(c) długi okres
ślenie oznaczone liczbą:
1. Stosunek względnej zmiany wiel- (d) udział w budżecie
kości zapotrzebowania do odpo- (e) dobro zwykłe (normalne)
wiadającej jej względnej zmiany do- (f) dobro niezbędne
(g) dobra substytucyjne (substytuty)
chodu.
2. Udział wydatków na określone do- (h) popyt o elastyczności cenowej równej
jedności
bro w całości wydatków.
3: Wielkość zapotrzebowania reaguje (i) krótki okres
słabo na zmiany ceny: elastyczność (j) dochodowa elastyczność popytu
(k) popyt elastyczny
w przedziale od 0 do -1.
4. Dobro o dodatniej elastyczności (1) dobro niższego rzędu
(m) suma wydatków
dochodowej popytu.
5. Dobro o ujemnej elastyczności do- (n) dobra komplementarne
(o) dobro luksusowe
chodowej popytu.
6. Miara reakcji popytu na jedno do- (p) prosta cenowa elastyczność popytu
bro na zmianę ceny innego dobra.
7. Dobro o elastyczności dochodowej popytu niższej od 1.
24
8. Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania do odpowiadającej jej
względnej zmiany ceny.
9. Tak nazywane dobra charakteryzują się tym, że wzrostowi ceny jednego z
nich towarzyszy zwykle zwiększenie popytu na drugie dobro.
10. Dobro o elastyczności dochodowej popytu większej od 1.
11. Iloczyn nabywanej ilości dobra i jego ceny.
12. Wielkość zapotrzebowania reaguje silnie na zmiany ceny: elastyczność niższa od -1.
13. Wielkość wydatków nie zmienia się po obniżeniu (lub podniesieniu) ceny:
cenowa elastyczność popytu równa -1.
14. Okres niezbędny do pełnego przystosowania się nabywców do nowej ceny.
15. Dobra charakteryzujące się tym, że wzrostowi ceny jednego z nich towarzyszy zwykle zmniejszenie popytu na drugie dobro.
16. Okres, w którym trwają jeszcze przystosowania nabywców do nowej ceny.
Pojęcia i określenia
1 (j) 5 (I)
9 (g)
2 (d) 6 (a) 10 (o)
3 (b) 7 (f) 11 (m)
4 (e) 8 (p) 12 (k)
13 (h)
14 (c)
15 (n)
16 (i)
25
Zadania
Tablica 5.1. Popyt na prażoną kukurydzę
Cena Ilość naby- Suma wy- Prosta cenowa
torebki( wana (tys. datków
elastyczność
€)
torebek) (utarg w
popytu
tys. €)
2,10
10
1,80
20
1,50
30
1,20
40
0,90
50
0,60
60
0,30
70
1 Tablica 5.1 przedstawia nabywane
ilości prażonej kukurydzy przy różnych
poziomach ceny:
a Wykreśl krzywą popytu, odkładając
cenę na osi pionowej, a ilość na osi
poziomej.
b Przypuśćmy, że cena jednostkowa
wynosi 1,20 €. O ile zmieni się wielkość zapotrzebowania po obniżeniu
ceny o 0,30 €? Jaka byłaby odpowiedź, gdyby cena wyjściowa była
inna?
c Oblicz sumę wydatków nabywców przy każdym wskazanym poziomie ceny.
d Oblicz prostą elastyczność cenową popytu dla każdego poziomu ceny od 0,60 €
do 2,10 €.
e Narysuj wykres przedstawiający sumę utargu jako funkcję sprzedawanych ilości.
Wielkość utargu odłóż na osi pionowej, a nabywaną ilość na osi poziomej.
f Przy jakiej cenie utarg jest największy?
g Przy jakiej cenie elastyczność popytu równa się -1?
h W jakim przedziale cen popyt jest elastyczny, a w jakim nieelastyczny?
26
1b) Czy popyt opisany prostymi o takim samym nachyleniu ma zawsze równą
elastyczność? Odpowiedź uzasadnij. Narysuj sytuację, w której dwie linie popytu, które są liniami prostymi, mają takie samo nachylenie, lecz odpowiada
im różna elastyczność cenowa popyTablica 5.2. Proste i mieszane elastycztu (prosta cenowa).
ności cenowe popytu w Mitwie
Względna zmiana
W stosunku do 1%
zapotrzebowania
zmiany ceny:
żywności wina
na:
piwa
żywność
-0,25 0,06
0,01
wino
-0,13 -1,20 0,27
piwo
0,07
0,41 -0,85
2 Na podstawie ocen elastyczności
przedstawionych w tablicy 5.2 wykonaj
poniższe polecenia.
a Zinterpretuj proste cenowe elastyczności popytu na trzy wymienione dobra
i wskaż,
które z nich charakteryzują się popytem elastycznym, a które nieelastycznym.
b Jaki wpływ na spożycie wina i piwa wywierają
zmiany cen żywności? Jaka zależność występuje
między żywnością i pozostałymi dobrami?
c Rysunek 5.1 przedstawia funkcję popytu na
wino (Dw). Naszkicuj, jak na tę krzywą popytu
wpłynie wzrost cen żywności i piwa.
27
3. Tablica 5.3 przedstawia wielkość wydatków pewnego gospodarstwa domowego na dobra A, B, C i D oraz wysokość tygodniowych dochodów w dwóch kolejnych latach.
a Oblicz udziały wydatków na poszczególne dobra w budżecie gospodarstwa
domowego w poszczególnych latach.
b Oblicz dochodową elastyczność popytu na każde dobro.
c Określ, które dobra są normalne, a które niższego rzędu.
d Określ, które dobra są luksusowe, a które niezbędne.
Tablica 5.3. Dochody i wydatki gospodarstwa domowego
Wydatki budżetu Udział w Elastycz- Dobro normalne Dobro luksusowe
Do- rok 1
budżecie ność do- (N) lub dobro
(L) lub dobro
rok 2
bro (dochód (dochód rok 1 rok 2 chodowa podrzędne (P)
podstawowe
niższego rzędu (niezbędne) (P)
100)
200)
A
30
50
B
30
70
C
25
20
D
15
60
Odpowiedź:
28
Wydatki budżetu
Udział w budżecie Elastyczność doDobro rok 1 (dochód rok 2 (dochód
chodowa popytu
100)
200)
rok 1
rok 2
A
30
50
30%
25%
2/3
B
30
70
30%
35%
4/3
C
25
20
25%
10%
-1/5
D
15
60
15%
30%
3
Dobro normalne (N) lub
dobro podrzędne (P)
niższego rzędu
N
N
P
N
Dobro luksusowe (L) lub
dobro podstawowe (niezbędne) (P)
P
L
P
L
4. Która z dwóch funkcji popytu DD i dd na rysunku
5.2 może przedstawiać kształtowanie się popytu na
energię elektryczną w długim okresie, a która w
okresie krótkim? Odpowiedź uzasadnij.
5. W długim okresie
elastyczność cenowa popytu jest inna
niż w krótkim.
a. Na rysunku, na
którym linia D1 ilustruje popyt w
krótkim okresie, pokaż położenie linii popytu
po upływie długiego okresu (D2).
b. Powiedzmy, że rysunek dotyczy rynku węgla. Pokaż krótkookresowe skutki spadku
ceny ropy naftowej z PA do PB.
29
c. Co zmieni się po upływie długiego okresu?
6a). Sklasyfikuj następujące dobra, posługując się kryterium elastyczności dochodowej popytu. Odwołaj się przy tym do zdrowego rozsądku. Odpowiedzi
uzasadnij:
a. Sól.
b. Kaszanka. c. Wczasy na Krecie.
d. Tani chleb
6b)Tablica 5.4 przedstawia dochodową elastyczność popytu na trzy dobra.
Określ, jakiego rodzaju są to dobra. Objaśnij krótko, jak zmieni się krzywa popytu na każde z tych dóbr pod wpływem spadku dochodów?
Tablica 5.4.
Dobra: A
B
C
D
Dochodowa elastyczność popytu: 1,7 -0,5 0,0
0,55
7 Które z wymienionych niżej dóbr można zaliczyć do dóbr niższego rzędu, a
które do dóbr normalnych?
a Dobro o elastyczności dochodowej popytu - 0,1.
b Dobro o mieszanej elastyczności cenowej popytu +0,3.
c Dobro o prostej elastyczności cenowej popytu -1,1.
d Dobro o elastyczności dochodowej popytu + 0,9:
e Dobro o prostej elastyczności cenowej popytu -0,2.
Co oznacza prosta cenowa elastyczność popytu równa +0,3?
30
8. Flora Ziółko lubi dobrą herbatę, ale czasami pije również kawę. Do filiżanki
kawy wsypuje dwie łyżeczki cukru, herbaty zaś nie słodzi. Jakie znaki (+, -) należy postawić przy mieszanych cenowych elastycznościach jej popytu dotyczących tych trzech dóbr?
9. Jeżeli masło i margaryna mają mieszaną elastyczność popytu równą 2, a
cena masła wzrasta z 80 do 90 pensów za funt, to o ile procent wzrośnie popyt
na margarynę?
10. Zaznacz w tabelce, które z wymienionych dóbr charakteryzują się popytem
elastycznym, a które
nieelastycznym.
Dobra
Popyt elastyczny Popyt nieelastyczny
Chleb
Teatr
Wycieczki zagraniczne
Energia elektryczna i gaz
Usługi gastronomiczne
Mleko i przetwory
Odzież
31
11 W różnych okresach zanotowano wysokość dochodów pewnej rodziny i
Tablica 5.5. Dochód a spoży- strukturę jej wydatków. Tablica 5.5 pokazuje,
jak kształtowały się zakupy boczku wieprzowecie boczku
Roczny do- Zakupy boczku go przy różnych poziomach dochodu.
a Narysuj wykres obrazujący spożycie boczku
chód realny (€) (kg/miesiąc)
(na osi pionowej) w zależności od poziomu do2 000
2,0
chodu (na osi poziomej).
3 000
3,0
b Jaka jest zależność między tymi zmiennymi:
4 000
3,5
dodatnia czy ujemna?
5 000
4,0
c Czy oznacza to, że boczek jest dobrem nor6 000
4,3
malnym czy też niższego rzędu? d Jak wyglą7 000
4,4
dałby wykres dla dobra niższego rzędu?
8 000
4,5
12a. W Hipotecji panuje nierównowaga na rynku chleba! Obywatele burzą się,
rządzącej partii grozi przegrana w wyborach... Cena chleba równa się 10, popyt wynosi 120, podaż jest sztywna na poziomie 110. Wiadomo, że linie popytu na chleb i podaży chleba to proste, współczynnik elastyczności popytu na
chleb równa się EPD= -1,25. O ile należy zmienić cenę, aby przywrócić równowagę? (Podaj szkic obliczeń).
32
12b. Cena równa się 11, a zapotrzebowanie 122, podaż jest sztywna i wynosi
110. Linie popytu i podaży są proste, współczynnik elastyczności popytu na
chleb, EPD, równa się -1,2. Aby przywrócić równowagę, trzeba podwyższyć
cenę o …....
Tak/Nie
1. Elastyczność cenowa popytu ukazuje reakcję wielkości popytu na zmianę
względnej ceny dobra.
2. Na całej długości liniowej funkcji popytu prosta cenowa elastyczność popytu
jest liczbą stałą.
3. Jeżeli popyt jest nieelastyczny, to obniżka ceny zwiększy wielkość wydatków
na dane dobro.
4. Popyt jest zwykle bardziej elastyczny w długim niż w krótkim okresie.
5. Suma wydatków nabywców tworzy sumę utargu sprzedawców.
6. Utarg całkowity osiąga maksymalną wielkość, gdy elastyczność popytu jest
równa -1.
7. Szerokie grupy towarowe, takie jak żywność, charakteryzują się na ogół wyższą elastycznością popytu niż konkretne towary, np., rumsztyki.
8. Dla dóbr komplementarnych mieszana cenowa elastyczność popytu powinna
być dodatnia
33
9. Elastyczność dochodowa mierzy reakcję popytu na zmiany realnej wartości
dochodu, czyli jego siły nabywczej.
10. Udział dobra normalnego w budżecie konsumenta zawsze rośnie, gdy wzrasta jego dochód.
11. Jeśli dwa dobra są substytutami, to mieszana elastyczność cenowa popytu
powinna być ujemna.
12. Powszechna inflacja powoduje głębokie zmiany w strukturze popytu.
13. Nieurodzaj ma katastrofalne skutki dla rolników, gdyż zmniejsza dochody ze
sprzedaży płodów rolnych.
14. To, co jest słuszne z punktu widzenia jednostki, nie musi być słuszne dla
społeczeństwa. I odwrotnie.
15. Wzrost dochodów konsumentów to optymistyczny sygnał dla wszystkich
producentów.
16. W przypadku zmiany cen mówimy, że popyt jest bardziej elastyczny w długim niż w krótkim okresie. Podobnie należałoby, przyjąć, że dochodowa elastyczność popytu wzrośnie, gdy konsumenci będą mieć więcej czasu na przystosowanie się do wzrostu dochodu. Jeżeli podkreślamy różnicę między długo- i
krótkookresową elastycznością popytu w odniesieniu do elastyczności cenowej,
a nie dochodowej, to tylko dlatego, że zmiany poziomu dochodu są zwykle niewielkie.
34
17. Spadek zapotrzebowania na pewne dobro, któremu towarzyszy obniżka
ceny, oznacza, że krzywa popytu musi mieć dodatnie nachylenie.
18. Płaskiej linii popytu zawsze odpowiada większa elastyczność cenowa popytu (prosta) niż stromej linii popytu.
19. Ponieważ najwyższy zaobserwowany poziom mieszanej elastyczności popytu na produkt pewnego przedsiębiorstwa wynosi 0,0000019, przedsiębiorstwo
to może nie obawiać się konkurencji.
20. Dla trzech różnych grup konsumentów to samo dobro może być - odpowiednio - dobrem niższego rzędu, dobrem pierwszej potrzeby i dobrem luksusowym.
21. Jeśli elastyczność cenowa popytu na pewne dobro jest mniejsza od 1, niewielkie obniżenie ceny tego dobra powoduje wzrost przychodów ze sprzedaży.
22. Pionowa linia podaży odpowiada sytuacji, w której cenowa elastyczność podaży jest nieskończenie duża.
Problemy do przemyślenia
1 Ceny pewnych dóbr wykazują znaczne wahania, a ceny innych są dosyć stabilne. Jaki wpływ na wahania cen różnych towarów ma elastyczność cenowa
popytu?
35
2 Wyjaśnij, jak wymienione niżej czynniki wpływają na mieszaną elastyczność
cenową popytu na określone dobro.
Dobra Elastyczność doa Preferencje konsumenta przesądzające o tym, czy traktuje
chodowa popytu
on dane dobro jako dobro luksusowe lub dobro niezbędne.
A
0,46
b Szerokość kategorii dobra.
B
- 1,73
c Długość rozpatrywanego okresu.
C
2,31
d Dostępność substytutów danego dobra.
D
0,0
3 Gospodarka pewnego kraju rozwija się pomyślnie. Oczekuje się, że dochody
realne mieszkańców w ciągu najbliższych pięciu lat będą szybko rosły. Cztery
wybrane towary wytwarzane w tym kraju mają następujące ↑ dochodowe elastyczności popytu:
Oceń perspektywy rozwojowe gałęzi wytwarzających powyższe towary.
4 Wyobraź sobie, że kierujesz przedsiębiorstwem przewozów autobusowych i
uzyskałeś następujące dane o elastyczności popytu na podróże autobusowe.
a Elastyczność dochodowa - 0,4.
b Prosta elastyczność cenowa -1,2.
c Mieszana elastyczność cenowa w stosunku do podróży koleją +2,1.
W jaki sposób można wykorzystać te informacje w sytuacji, gdy twoje przedsiębiorstwo notuje aktualnie straty?
36