Popyt, podaż i rynek

RYNEK
.... (a) rynek (warunki wymiany) ....
popyt
Pojęcia i określenia
(g)
Każdemu
z
pojęć .... (b) cena równowagi
....
dobro niższego rzędu
(h)
oznaczonych
literami
.... (c) dobro normalne
.... (i) wolny rynek
przyporządkuj
.... (j) nadwyżka popytu
odpowiednie określenie .... (d) nadwyżka podaży
.... (e) statyka porównawcza .... (k) podaż
oznaczone liczbą:
.... (f) cena rynkowa
.... (l) kontrola cen
1. Cena, przy której oferowana
ilość dobra jest równa ilości
zapotrzebowanej .
2. Dobro, na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu.
3. Cena obowiązująca na rynku.
4. Badanie wpływu jednego z pozostałych czynników determinujących popyt i
podaż na cenę i ilość dobra odpowiadające równowadze. (To przykład jednego
z możliwych zastosowań metody statyki porównawczej.)
5. Zespół warunków umożliwiających wymianę między sprzedawcami i
nabywcami.
6. Przepisy administracyjne określające poziom lub pułap cen, uniemożliwiające
osiągnięcie przez ceny poziomu równowagi rynkowej.
7. Dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu.
8. Sytuacja, w której przy danej cenie ilość dobra oferowana na sprzedaż
przekracza ilość, jaką nabywcy są skłonni kupić.
9. Ilość dobra, jaką oferują sprzedawcy przy różnych poziomach ceny. Pojęcia
podaży i popytu w tym rozdziale występują w dwóch znaczeniach: a) ilość dobra
oferowana (nabywana) przy danej cenie, b) ilość dobra oferowana (nabywana) przy
różnych poziomach ceny. Pierwsze znaczenie odpowiada określonemu punktowi na
krzywej podaży (popytu) względem ceny, drugie oznacza cały zbiór punktów tworzący
daną krzywą podaży (popytu). Definicje 9 i 12 dotyczą krzywej podaży (popytu), a więc
znaczenia b).
10. Sytuacja, kiedy przy danej cenie popyt przewyższa podaż.
11. Rynek na którym ceny kształtują się jedynie pod wpływem podaży i popytu.
12. Ilość dobra, jaką nabywcy są skłonni zakupić przy różnych poziomach ceny.
.... (a)
.... (b)
.... (c)
.... (d)
.... (e)
.... (f)
rynek (warunki wymiany)
cena równowagi
dobro normalne
nadwyżka podaży
statyka porównawcza
cena rynkowa
.... (g)
.... (h)
.... (i)
.... (j)
.... (k)
.... (l)
Popyt
dobro niższego rzędu
wolny rynek
nadwyżka popytu
podaż
kontrola cen
Pojęcia i określenia
1 (b) 4 (e) 7 (c) 10 (j)
2 (h) 5 (a) 8 (d) 11 (i)
3 (f) 6 (1) 9 (k) 12 (g)
Zadania
1. Przyczyny zmian popytu i podaży
Przeczytaj poniższe tytuły artykułów prasowych. W każdym z
przypadków zdecyduj, czy opisywane wydarzenie spowoduje zmianę
istniejącego obecnie na rynku popytu na wołowinę. Jeśli tak, zdecyduj,
czy będzie to wzrost, czy spadek popytu.
A. Cena wołowiny wzrasta
B. Miliony imigrantów powodują wzrost populacji Stanów
Zjednoczonych
C. Spadek cen wieprzowiny
D. Naczelny lekarz kraju ostrzega, że spożycie wołowiny może być
niebezpieczne dla zdrowia
E. Wartość netto płac Amerykanów spada trzeci miesiąc z rzędu
F. Ogólnonarodowa moda – jalapeńo burger
G. Wzrost cen węgla drzewnego zagrożeniem dla pikników z okazji
dnia pamięci narodowej
H. W przyszłym miesiącu ceny wołowiny mają gwałtownie wzrosnąć
Przeczytaj poniższe tytuły artykułów prasowych. Zdecyduj, czy
opisywane wydarzenie spowoduje wzrost, spadek czy brak zmiany
podaży
nowych
samochodów
sprzedawanych
w
Stanach
Zjednoczonych.
a. Pracownicy fabryk samochodów zgadzają się na zmniejszenie pensji
podstawowej i świadczeń dodatkowych
b. Nowa technologia podnosi wydajność fabryki w Detroit
c. Ceny stali wzrastają o 10%
d. Likwidacja kontyngentów – wzrasta import samochodów z zagranicy
e. Duży producent samochodów bankrutuje i zamyka fabryki
f. Klientom nie podobają się nowe modele samochodów – sprzedawcy
obniżają ceny
g. Niedobory w branży elektronicznej – konsumenci mają trudności z
zakupem nowych gadżetów
1b. Przedstaw graficznie:
A) zmianę popytu na książki pod wpływem wzrostu dochodów nabywców;
B) zmianę podaży książek na skutek spadku kosztów ich druku;
C) zmianę popytu na książki spowodowaną zmianą ich cen.
2a. Tablica 3.1 zawiera dane o rozmiarach podaży fasolki konserwowej i popytu
na nią przy różnych poziomach ceny.
a Sporządź wykresy popytu i podaży, pamiętając o właściwym oznaczeniu obu
współrzędnych.
Tablica 3.1. Popyt i podaż fasoli
b Jaka byłaby nadwyżka popytu lub Cena (w Popyt (mln
Podaż(mln
podaży przy cenie równej 8 zł?
zł)
puszek/rok) puszek/rok)
c Jaka byłaby nadwyżka popytu lub
8
70
10
podaży, gdyby cena wyniosła 32 zł?
16
60
30
d Wskaż cenę i liczbę puszek w przy24
50
50
padku stanu równowagi popytu i
32
40
70
podaży.
40
30
90
e Załóżmy, że w wyniku wzrostu dochodów konsumentów popyt na fasolkę konserwową wzrósł o 15 mln puszek
rocznie przy każdej cenie. Podaj nową cenę i liczbę puszek odpowiadającą
równowadze.
2b. Dane w tabeli dotyczą popytu na bilety na spektakl teatralny:
A) Teatr, w którym wystawiany jest spektakl ma 400
Cena
Ilość popytu
miejsc, cena biletu wynosi 12 zł. Czy sala
(szt.)
teatralna będzie całkowicie wypełniona widzami? biletu - P
(zł)
B) Jeśli nie, ile miejsc będzie wolnych; jeśli tak, ilu
8
1000
miejsc brakuje?
10
800
C) Jaka jest cena równowagi biletu na spektakl?
12
600
D) Ile wynosi elastyczność cenowa popytu na bilety,
14
400
gdy ich cena wzrasta z 10 zł do 12 zł?
16
200
E) Tomek należy do tych widzów, którzy gotowi są
zapłacić za bilet 16 zł. Ile wynosiłaby jego nadwyżka konsumenta netto,
gdyby cena biletu była ceną równowagi?
4a Podaj, które z niżej wymienionych dóbr można uznać za substytuty
truskawek, a które za dobra komplementarne.
a. Maliny. b. Śmietana.
c. Benzyna. d. Lody. e. Pieczeń wołowa. f. Podróż autobusem.
g. Komputer.
4b. Wskaż, które z podanych dóbr należą do dóbr normalnych, a które do dóbr
niższego rzędu.
a Telewizor kolorowy. b Kawa. c Ryż.
d Telewizor czarno-biały. e Opony regenerowane (bieżnikowane).
5. Na rysunku 3.1 krzywa popytu na pióra uległa
przesunięciu z pozycji Do do D1. Które z
czynników mogły to spowodować ?
a Spadek cen substytutów piór.
b Spadek cen produktów komplementarnych.
c Spadek cen surowców stosowanych do wyrobu
piór.
d Spadek dochodów konsumentów (traktujemy
pióra jako dobro niższego rzędu).
e Obniżka podatku od wartości dodanej (VAT).
f Spadek dochodów konsumentów (uznajemy
pióra za dobro normalne).
g Reklama piór.
6. Które z poniższych czynników mogły spowodować przesunięcie krzywej popytu na cyfrowe aparaty fotograficzne?
a Spadek ceny aparatów fotograficznych.
b Wzrost dochodów realnych.
c Spadek ceny pamięci do aparatów fotograficznych.
7. Rysunek 3.2 przedstawia przemieszczenie
krzywej podaży namiotów z położenia So do
S1. Które z czynników mogły spowodować
owo przesunięcie?
a Wdrożenie nowej metody produkcji
namiotów.
b Spadek cen uzupełniającego wyposażenia
turystyczno-kempingowego.
c
Wzrost
stawek
płac
pracowników
zatrudnionych przy produkcji namiotów.
d Wzrost dochodów konsumentów (załóżmy,
że namiot jest zaliczany do dóbr normalnych).
e Spadek cen materiałów stosowanych do
produkcji namiotów.
8. Które z poniższych czynników mogą wywołać wzrost cen domów i mieszkań?
a Spadek aktywności budowlanej.
b Zwiększenie kredytów udzielanych nabywcom domów i mieszkań.
c Wzrost oprocentowania kredytów hipotecznych.
d Wyprzedaż mieszkań komunalnych dotychczasowym najemcom.
9. Opisz wpływ tych zdarzeń na położenie linii popytu na mleko i linii podaży
mleka:
a. Na rynku pojawili się nowi producenci mleka.
b. Ceny masła oferowanego przez mleczarnie, które produkują mleko, ser i
masło, wzrosły na skutek nagłego wzrostu popytu na rynku masła.
c. Tempo przyrostu demograficznego podwoiło się.
d. Powódź zniszczyła część mleczarni na południu kraju.
10. „Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany tym wzrost
podaży coli prowadzi do spadku jej ceny". Czy rzeczywiście?
a. Na rysunku pokaż wpływ upału na popyt na colę i jej cenę.
b. Co powiesz o zachowaniu podaży? (Posłuż się rysunkiem).
c. Czy cytowana opinia jest prawdziwa? Dlaczego?
11. Musimy odróżnić przesunięcia (przemieszczenia) krzywych popytu i podaży
od przesunięć dokonujących się wzdłuż tych krzywych. W odpowiednich
kolumnach tablicy 3.2 umieść krzyżyki pokazujące efekty zmian każdego z
wymienionych czynników, przyjmowanych jako stałe przy wykreślaniu krzywych
popytu i podaży względem ceny (w każdym wierszu powinny być dwa krzyżyki).
Tablica 3.2. Przesunięcia krzywych popytu i podaży oraz ruchy po krzywej
Zmiana czynnika „stałego"
Zmiana cen dóbr substytucyjnych
Zastosowanie nowej techniki produkcji
Moda na dany towar
Zmiana dochodów
Przesunię Ruch po Przesunię Ruch po
cie
krzywej
cie
krzywej
krzywej popytu krzywej podaży
popytu
podaży
Zmiana kosztów produkcji
12a. Cena minimalna to cena:
a. przy której na rynku zawsze powstaje niedobór towarów
b. narzucona przez rząd producentom (handlowcom), powyżej której nie mogą oni sprzedać
swojego towaru
c. ustalana poniżej ceny równowagi rynkowej
d. po jakiej rząd obiecuje kupić od producentów dany produkt, jeśli cena rynkowa spadłaby poniżej
tej ceny
12b. Rysunek 3.3 ilustruje sytuację na rynku jaj. Rząd postanawia chronić
producentów, ustanawiając gwarantowane ceny minimalne. Nie sprzedane
nadwyżki towaru są interwencyjnie skupowane przez państwo po ustalonej
cenie.
a Jak ukształtowałyby się cena i liczba jaj oferowanych i nabywanych w stanie
równowagi rynku, gdyby nie było interwencji państwa?
b Jaki poziom osiągnęłaby cena rynkowa, gdyby rząd gwarantował cenę P1?
c Jakie byłyby rozmiary popytu przy tej cenie?
d Jaką liczbę jaj musiałby zakupić rząd przy takiej cenie?
e Ile wyniosłaby cena rynkowa, gdyby rząd gwarantował cenę P3?
f Jakie byłyby rozmiary popytu przy tej cenie?
h Jaką liczbę jaj musiałby zakupić rząd?
12c. Cena maksymalna, to cena:
A) przy której na rynku zawsze powstaje nadmiar towarów
B) narzucona przez rząd producentom
(handlowcom), powyżej której nie mogą oni Tablica 3.3. Popyt i podaż dobra X
Cena (w Popyt (liczba Podaż (liczba
sprzedać swojego towaru
zł)
sztuk/rok)
sztuk/rok)
C) ustalana powyżej ceny równowagi rynkowej
15
50
35
D) po jakiej rząd obiecuje kupić od producentów
16
48
38
dany produkt, jeśli cena rynkowa spadłaby
17
46
41
poniżej tej ceny
12.Tablica
3.3
przedstawia
wartości
liniowych funkcji popytu i podaży towaru X
przy różnych poziomach cen.
18
19
20
21
22
15
44
42
40
38
36
44
47
50
53
56
35
a Wykreśl funkcje popytu i podaży.
b Wskaż cenę i ilość dobra w stanie równowagi.
c Przyjmijmy, że sprzedaż dobra X zostaje obciążona podatkiem pośrednim
(doliczanym do ceny). Oznacza to, że z ceny płaconej przez nabywcę,
wynoszącej np. 20 zł za sztukę, producent (sprzedawca) odprowadza do
budżetu 5 zł. Wykreśl krzywą podaży uwzględniającą opodatkowanie towaru,
tzn. zależność między ilością oferowaną na sprzedaż a ceną płaconą przez
nabywców.
d Wskaż cenę i ilość dobra w nowej sytuacji równowagi.
13. Linia podaży szampana dana jest równaniem Qs = P. Linia popytu to
Qd = -P+ 10. Wprowadzono podatek w wysokości 2 zł od każdej kupionej
butelki.
a. Na rysunku pokaż wpływ podatku na rynek szampana.
b. Oblicz wielkość przychodów i cenę przed jego wprowadzeniem.
c. Oblicz wielkość przychodów i ceny po wprowadzeniu podatku.
d. Oblicz wpływy do budżetu pochodzące z podatku.
14. Na rynku mleka, na którym popyt i podaż zachowują się tak samo, jak na
rynku szampana, wprowadzono subsydium. Producenci (nabywcy) dostają od
państwa zwrot 2 zł za każdy sprzedany (kupiony) litr mleka.
a. Na rysunku pokaż, co stanie się na tym rynku.
b. Ile wynosiły produkcja i cena przed wprowadzeniem subsydium?
c. Ile wyniosą produkcja i cena po wprowadzeniu subsydium?
d. Czy wpływów podatkowych obliczonych w poprzednim zadaniu starczy na
pokrycie kosztów subsydiowania mleka?
15A. Punkty 25V i 26V na rysunku A odpowiadają cenom i sprzedaży
wielkanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne czynniki poza ceną - od których zależało zapotrzebowanie, były stałe). Oszacuj linię
popytu (uzasadnij metodę).
(P)
cena
x XII
x 25V
Pr
x 26V
Qr
(Q) ilość
x XI
15B. Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje. Punkty XI i
XII na rysunku B znowu pokazują ceny i wielkość sprzedaży, tym razem w
listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz punkty, szacując linię popytu. Czy
jesteś zadowolony z wyniku?
16. W osadzie Przerośl chęć pobierania prywatnych lekcji języka angielskiego
wyrażają trzej uczniowie: Staś, Hela i Olek. Ich popyt indywidualny
zestawiono w tabeli. Na podstawie danych wykreśl funkcję popytu na lekcje
języka angielskiego na rynku lokalnym
Popyt indywidualny na lekcje języka
Popyt
angielskiego
rynkowy
Staś
Hela
Olek
na lekcje
P (zł/h) Q (h) P (zł/h) Q (h) P (zł/h) Q (h) P (zł/h) Q (h)
14
2
14
11
10
2
10
1
10
9
8
2
8
7
0
7
2
7
6
1
6
4
6
5
2
5
4
3
4
2
4
6
4
3
4
3
2
3
8
3
Tak czy Nie ?
1. Zmiana ceny spowoduje przemieszczenie krzywej popytu.
2. Wzrost dochodów konsumentów spowoduje zwiększenie popytu na wszystkie
dobra.
3. Słabe zbiory ziemniaków (przy innych czynnikach nie zmienionych)
spowodują wzrost ceny chipsów.
4. Cena żądana za towar jest ceną równowagi.
5. Dobro niższego rzędu to takie dobro, które zostało wadliwie wykonane.
6. Jeżeli popyt na dane dobro wzrasta w wyniku wzrostu dochodów
konsumentów (przy innych czynnikach stałych), to dobro takie nazywamy
normalnym.
7. Wprowadzenie ustawowej płacy minimalnej doprowadzi do wzrostu
zatrudnienia.
8. O dwóch dobrach X i Y powiemy, że są komplementarne, gdy wzrost ceny
dobra X - przy innych czynnikach stałych - powoduje spadek popytu na Y.
9. Nałożenie na jednostkę towaru podatku w wysokości 1 € spowoduje wzrost
ceny tego towaru o 1 €
10. Kiedy katolicy uzyskali przyzwolenie papieża na spożywanie mięsa w
piątek, popyt na ryby i ich ceny obniżyły się.
11. Opodatkowanie sprzedaży mleka spowoduje mniejszy wzrost ceny, niż
opodatkowanie sprzedaży coca-coli.
12. Urodzaj zwiększa podaż jabłek; ich cena maleje; wywołane tym zwiększenie
się popytu na jabłka może spowodować wzrost ceny.
13. Wprowadzenie ceny minimalnej, która jest wyższa od ceny odpowiadającej
równowadze rynkowej, nie zmienia tego, co, jak i dla kogo gospodarka
wytwarza.
Wzajemne oddziaływanie rynków
Jak na danym rynku zmieni się popyt, podaż, cena i ilość równowagi?
Np. Jaki wpływ będzie miał wzrost cen gazu ziemnego na rynek materiałów
izolacyjnych? (Więcej konsumentów zacznie izolować swoje domy i firmy, by
zmniejszyć wysokość rachunków za gaz, co spowoduje wzrost popytu na
materiały izolacyjne. Wzrośnie cena równowagi i ilość kupowanego surowca)
Rynek 1: cukier wyprodukowany w Stanach Zjednoczonych. Informacja: Rząd
Stanów Zjednoczonych ogranicza dozwoloną ilość cukru importowanego przez
amerykańskie firmy. W efekcie konsumenci cukru, tacy jak firmy produkujące
słodycze, kupują więcej cukru od producentów w Stanach Zjednoczonych.
Rynek 2: słodycze. Informacja: Polityka państwa chroniąca amerykańskich
producentów cukru powoduje wzrost cen cukru.
Rynek 3: kukurydza. Informacja: Z powodu polityki państwa popierającej ceny
cukru, producenci napojów orzeźwiających używają więcej zawierającego
fruktozę syropu kukurydzianego jako substytutu cukru.
Rynek 4: rynek cukru na Karaibach. Informacja: Z powodu kontyngentu na
cukier importowany do Stanów Zjednoczonych, ilość cukru sprzedawanego do
Stanów Zjednoczonych maleje i producenci cukru na Karaibach ograniczają
wielkość produkcji.
Rynek 5: rynek niewykwalifikowanej siły roboczej na Karaibach. Informacja: Z
powodu zmniejszonego eksportu cukru do Stanów Zjednoczonych, plantacje
trzciny cukrowej zwalniają robotników, a niektóre cukrownie są zamykane.
Rynek 6: marihuana na Karaibach. Informacja: Z powodu spadku popytu na
cukier wyprodukowany na Karaibach, niektórzy plantatorzy trzciny cukrowej
zaczynają uprawiać marihuanę, aby zwiększyć zyski.
Rynek 7: rynek niewykwalifikowanej siły roboczej w Stanach Zjednoczonych.
Informacja: W związku ze zmniejszeniem produkcji cukru w ich krajach
niektórzy pracownicy plantacji trzciny cukrowej i cukrowni decydują się na
nielegalną imigrację do Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu pracy.
Rynek 8: soja produkowana w Stanach Zjednoczonych. Informacja: Ponieważ
wyższe ceny cukru zachęcają wielu amerykańskich rolników do uprawy trzciny
cukrowej, buraków cukrowych i kukurydzy (na słodziki kukurydziane), produkcja
pszenicy i soi spada.
Rynek 9: ziemia uprawna w Stanach Zjednoczonych. Informacja: Wyższe ceny
zbóż i dochody z ich uprawy powodują wzrost cen dzierżawy ziemi uprawnej w
Stanach Zjednoczonych.
Wzajemne oddziaływanie rynków – dalszy ciąg
Jak na danym rynku zmieni się popyt, podaż, cena i ilość?
Np. Jaki wpływ będzie miał wzrost cen gazu ziemnego na rynek energii
elektrycznej oraz cenę równowagi i ilość kupowanego towaru? (Koszt produkcji
elektryczności w elektrowniach zasilanych gazem ziemnym wzrośnie.
Spowoduje to spadek podaży, wzrost cen energii elektrycznej i zmniejszenie
ilości nabywanego towaru.)
Rynek 1: światowy rynek ropy. Informacja: OPEC (Organizacja Krajów
Eksportujących Ropę Naftową) ogłasza znaczące zmniejszenie ilości ropy
produkowanej przez każdego z członków.
Rynek 2: olej napędowy. Informacja: Cena ropy naftowej wzrasta dwukrotnie.
Rynek 3: usługi przewozowe samochodami ciężarowymi. Informacja:
Gwałtowny wzrost cen oleju napędowego.
Rynek 4: olej opałowy. Informacja: Ceny ropy naftowej zdecydowanie rosną, a
bardzo niskie temperatury dotkliwie odczuwają mieszkańcy północnowschodnich stanów, gdzie olej opałowy jest podstawowym paliwem zasilającym
domowe piece grzewcze.
Rynek 5: drewno. Informacja: Z powodu wysokich cen oleju opałowego, ludzie
częściej korzystają z opalanych drewnem kominków, których ceny wzrastają.
Rynek 6: mrożone warzywa. Informacja: Firmy przewozowe naliczają wyższe
ceny za dostarczanie produktów do fabryk, magazynów, sklepów spożywczych i
innych odbiorców detalicznych.
Rynek 7: przewozy lotnicze. Informacja: Gwałtowny wzrost cen paliwa
lotniczego.
Rynek 8: pracownicy linii lotniczych. Informacja: Linie lotnicze zmniejszają
liczbę lotów, gdyż z powodu wysokich cen biletów spada liczba pasażerów.
Rynek 9: Beczki substancji chemicznych stosowanych przez zakłady
uzdatniania wody. Informacja: Wysokie ceny ropy powodują wzrost cen oleju
napędowego i benzyny, co podnosi koszty wysyłki i transportu.
17. Problemy do przemyślenia
1. Przedstaw uproszczony model ekonomiczny, za pomocą którego można
dokonać analizy popytu na książki w księgarni studenckiej. Jakie czynniki
wpływają na rozmiary popytu studentów na książki? Czy siła oddziaływania tych
czynników na popyt jest jednakowa?
2. Sporządź wykresy przedstawiające krzywe popytu i podaży pewnego towaru.
Załóżmy, że cena towaru jest ustalona na poziomie wyższym niż cena
równoważąca rynek. Jaka będzie reakcja producentów i konsumentów na taką
sytuację? Jaka byłaby ich reakcja, gdyby cena została ustalona na poziomie
niższym od ceny równowagi?
3. Jakich zjawisk oczekiwałbyś na rynku kawy, na którym nastąpił gwałtowny
spadek podaży spowodowany złymi zbiorami? Czy, twoim zdaniem, przychody
plantatorów kawy ulegną w konsekwencji obniżeniu czy zwiększeniu?
4. Wyobraź sobie, że analizujesz krzywą popytu na określone dobro. Po
zebraniu danych dotyczących jego cen i ilości w poszczególnych latach
stwierdzasz, że występuje między nimi dodatnia korelacja. Jakiego
uzasadnienia i jakich dodatkowych informacji potrzebujesz, aby zinterpretować
te dane?
Rynek i elastyczność popytu/podaży
Dopasuj opis (A-O) do definicji (1-16)
1) Rynek wolny. 2) Rynek regulowany. 3) Wielkość zapotrzebowania.
4) Popyt.
5) Ilość zaoferowana. 6) Podaż.
7) Substytut.
8) Dobro komplementarne.
9) Cena równowagi rynkowej. 10) Siły rynkowe. 11) Cena minimalna.
12) Cena maksymalna.
13) Cenowa elastyczność popytu prosta.
14) Cenowa elastyczność popytu mieszana.
15) Dochodowa elastyczność popytu. 16) Cenowa elastyczność podaży.
A) Dobro, którego posiadanie jest warunkiem korzystania z innego dobra.
B) Stosunek względnej zmiany zaoferowanej ilości dobra do niewielkiej względnej zmiany ceny tego samego dobra.
C) Rynek, na którym na wysokość cen - poza popytem i podażą - wpływa
państwo.
D) Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na pewne dobro do
niewielkiej względnej zmiany ceny tego dobra.
E) Ilość dobra, którą przy danej wysokości ceny sprzedawcy chcą i mogą
sprzedać na rynku.
F) Ilości dobra, które przy różnych wysokościach ceny chcą i mogą kupić
nabywcy.
G) Ilość dobra, którą przy danej wysokości ceny chcą i mogą kupić nabywcy.
H) Cena, przy której wielkość zapotrzebowania zrównuje się z ilością
zaoferowaną.
I) Dobro zaspokajające potrzeby podobne do potrzeb zaspokajanych przez inne
dobro.
J) Górna granica ceny pewnego dobra, której - legalnie - nie można przekroczyć, zawierając transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
K) Dolna granica ceny pewnego dobra, której - zgodnie z prawem - nie można
przekroczyć, zawierając transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
L) Działania handlujących dobrami ludzi, które sprawiają, że cena zmierza do
poziomu równoważącego zapotrzebowanie z ofertą rynkową.
Ł) Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dobro do niewielkiej względnej zmiany dochodu nabywców.
M) Ilości dobra, które przy różnych wysokościach ceny sprzedawcy chcą i mogą
sprzedać na rynku.
N) Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dobro do
niewielkiej względnej zmiany ceny innego dobra.
O) Rynek, na którym ceny powstają tylko na skutek działania popytu i podaży.
ELASTYCZNOŚĆ
Pojęcia i określenia
Każdemu z pojęć oznaczonych
literami przyporządkuj odpowiednie
określenie oznaczone liczbą:
1. Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania do odpowiadającej jej względnej zmiany
dochodu.
2. Udział wydatków na określone dobro w całości wydatków.
3: Wielkość zapotrzebowania reaguje
słabo na zmiany ceny: elastyczność
w przedziale od 0 do -1.
4. Dobro o dodatniej elastyczności
dochodowej popytu.
5. Dobro o ujemnej elastyczności dochodowej popytu.
6. Miara reakcji popytu na jedno
(a) mieszana elastyczność cenowa
popytu
(b) popyt nieelastyczny
(c) długi okres
(d) udział w budżecie
(e) dobro zwykłe (normalne)
(f) dobro niezbędne
(g) dobra substytucyjne (substytuty)
(h) popyt o elastyczności cenowej równej
jedności
(i) krótki okres
(j) dochodowa elastyczność popytu
(k) popyt elastyczny
(1) dobro niższego rzędu
(m) suma wydatków
(n) dobra komplementarne
(o) dobro luksusowe
(p) prosta cenowa elastyczność popytu
dobro na zmianę ceny innego dobra.
7. Dobro o elastyczności dochodowej popytu niższej od 1.
8. Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania do odpowiadającej jej
względnej zmiany ceny.
9. Tak nazywane dobra charakteryzują się tym, że wzrostowi ceny jednego z
nich towarzyszy zwykle zwiększenie popytu na drugie dobro.
10. Dobro o elastyczności dochodowej popytu większej od 1.
11. Iloczyn nabywanej ilości dobra i jego ceny.
12. Wielkość zapotrzebowania reaguje silnie na zmiany ceny: elastyczność
niższa od -1.
13. Wielkość wydatków nie zmienia się po obniżeniu (lub podniesieniu) ceny:
cenowa elastyczność popytu równa -1.
14. Okres niezbędny do pełnego przystosowania się nabywców do nowej ceny.
15. Dobra charakteryzujące się tym, że wzrostowi ceny jednego z nich
towarzyszy zwykle zmniejszenie popytu na drugie dobro.
16. Okres, w którym trwają jeszcze przystosowania nabywców do nowej ceny.
Pojęcia i określenia
1 (j) 5 (I)
9 (g)
2 (d) 6 (a) 10 (o)
3 (b) 7 (f) 11 (m)
4 (e) 8 (p) 12 (k)
13 (h)
14 (c)
15 (n)
16 (i)
Zadania
Tablica 5.1. Popyt na prażoną kukurydzę
Cena
Ilość
Suma Prosta cenowa
torebki( nabywana wydatków elastyczność
€)
(tys.
(utarg w
popytu
torebek)
tys. €)
2,10
10
1,80
20
1,50
30
1,20
40
0,90
50
0,60
60
0,30
70
1 Tablica 5.1 przedstawia nabywane
ilości prażonej kukurydzy przy różnych
poziomach ceny:
a Wykreśl krzywą popytu, odkładając
cenę na osi pionowej, a ilość na osi
poziomej.
b Przypuśćmy, że cena jednostkowa
wynosi 1,20 €. O ile zmieni się wielkość zapotrzebowania po obniżeniu
ceny o 0,30 €? Jaka byłaby odpowiedź, gdyby cena wyjściowa była
inna?
c Oblicz sumę wydatków nabywców przy każdym wskazanym poziomie ceny.
d Oblicz prostą elastyczność cenową popytu dla każdego poziomu ceny od 0,60 €
do 2,10 €.
e Narysuj wykres przedstawiający sumę utargu jako funkcję sprzedawanych ilości.
Wielkość utargu odłóż na osi pionowej, a nabywaną ilość na osi poziomej.
f Przy jakiej cenie utarg jest największy?
g Przy jakiej cenie elastyczność popytu równa się -1?
h W jakim przedziale cen popyt jest elastyczny, a w jakim nieelastyczny?
1b) Czy popyt opisany prostymi o takim samym nachyleniu ma zawsze równą
elastyczność? Odpowiedź uzasadnij. Narysuj sytuację, w której dwie linie
popytu, które są liniami prostymi, mają takie samo nachylenie, lecz
odpowiada im różna elastyczność
Tablica 5.2. Proste i mieszane
cenowa popytu (prosta cenowa).
elastyczności cenowe popytu w Mitwie
Względna zmiana
W stosunku do 1%
zapotrzebowania
zmiany ceny:
żywności
na:
wina piwa
żywność
-0,25 0,06
0,01
wino
-0,13 -1,20 0,27
piwo
0,07
0,41 -0,85
2 Na podstawie ocen elastyczności
przedstawionych w tablicy 5.2 wykonaj
poniższe polecenia.
a Zinterpretuj proste cenowe elastyczności popytu na trzy wymienione dobra
i wskaż, które z nich charakteryzują się
popytem elastycznym, a które nieelastycznym.
b Jaki wpływ na spożycie wina i piwa wywierają
zmiany cen żywności? Jaka zależność występuje
między żywnością i pozostałymi dobrami?
c Rysunek 5.1 przedstawia funkcję popytu na
wino (Dw). Naszkicuj, jak na tę krzywą popytu
wpłynie wzrost cen żywności i piwa.
3. Tablica 5.3 przedstawia wielkość wydatków pewnego gospodarstwa
domowego na dobra A, B, C i D oraz wysokość tygodniowych dochodów w
dwóch kolejnych latach.
a Oblicz udziały wydatków na poszczególne dobra w budżecie gospodarstwa
domowego w poszczególnych latach.
b Oblicz dochodową elastyczność popytu na każde dobro.
c Określ, które dobra są normalne, a które niższego rzędu.
d Określ, które dobra są luksusowe, a które niezbędne.
Tablica 5.3. Dochody i wydatki gospodarstwa domowego
Wydatki budżetu Udział w Elastycz Dobro normalne Dobro luksusowe
Dob rok 1
budżecie
ność
(N) lub dobro
(L) lub dobro
rok 2
ro (dochód (dochód rok 1 rok 2 dochodo podrzędne (P)
podstawowe
wa
niższego rzędu (niezbędne) (P)
100)
200)
30
50
A
B
30
70
C
25
20
D
15
60
Odpowiedź:
Wydatki budżetu
Udział w budżecie
Elastyczność
Dobro rok 1 (dochód rok 2 (dochód
dochodowa popytu
100)
200)
rok 1
rok 2
A
30
50
30%
25%
2/3
B
30
70
30%
35%
4/3
C
25
20
25%
10%
-1/5
D
15
60
15%
30%
3
Dobro normalne (N) lub
dobro podrzędne (P)
niższego rzędu
N
N
P
N
4. Która z dwóch funkcji popytu DD i dd na rysunku
5.2 może przedstawiać kształtowanie się popytu na
energię elektryczną w długim okresie, a która w
okresie krótkim? Odpowiedź uzasadnij.
Dobro luksusowe (L) lub
dobro podstawowe
(niezbędne) (P)
P
L
P
L
5. W długim okresie elastyczność cenowa popytu jest inna niż w krótkim
okresie.
a. Na rysunku, na którym linia D1 ilustruje popyt w krótkim okresie, pokaż
położenie linii popytu po upływie długiego okresu (D2).
b. Powiedzmy, że rysunek dotyczy rynku
węgla. Pokaż krótkookresowe skutki spadku
ceny ropy naftowej z PA do PB.
c. Co zmieni się po upływie długiego okresu?
6a). Sklasyfikuj następujące dobra, posługując
się kryterium elastyczności dochodowej popytu.
Odwołaj się przy tym do zdrowego rozsądku.
Odpowiedzi uzasadnij:
a. Sól.
b. Kaszanka.
c. Wczasy na Krecie.
d. Tani chleb
6b)Tablica 5.4 przedstawia dochodową elastyczność popytu na trzy dobra.
Określ, jakiego rodzaju są to dobra. Objaśnij krótko, jak zmieni się krzywa
popytu na każde z tych dóbr pod wpływem spadku dochodów?
Tablica 5.4.
Dobra: A
B
C
D
Dochodowa elastyczność popytu: 1,7
-0,5
0,0
0,55
7 Które z wymienionych niżej dóbr można zaliczyć do dóbr niższego rzędu, a
które do dóbr normalnych?
a Dobro o elastyczności dochodowej popytu - 0,1.
b Dobro o mieszanej elastyczności cenowej popytu +0,3.
c Dobro o prostej elastyczności cenowej popytu -1,1.
d Dobro o elastyczności dochodowej popytu + 0,9:
e Dobro o prostej elastyczności cenowej popytu -0,2.
Co oznacza prosta cenowa elastyczność popytu równa +0,3?
8. Flora Ziółko lubi dobrą herbatę, ale czasami pije również kawę. Do filiżanki
kawy wsypuje dwie łyżeczki cukru, herbaty zaś nie słodzi. Jakie znaki (+, -)
należy postawić przy mieszanych cenowych elastycznościach jej popytu
dotyczących tych trzech dóbr?
9. Jeżeli masło i margaryna mają mieszaną elastyczność popytu równą 2, a
cena masła wzrasta z 80 do 90 pensów za funt, to o ile procent wzrośnie popyt
na margarynę?
10.
Zaznacz
w
tabelce,
które
z
wymienionych dóbr
charakteryzują
się
popytem
elastycznym, a które
nieelastycznym.
Dobra
Popyt elastyczny Popyt nieelastyczny
Chleb
Teatr
Wycieczki zagraniczne
Energia elektryczna i gaz
Usługi gastronomiczne
Mleko i przetwory
Odzież
11 W różnych okresach zanotowano wysokość dochodów pewnej rodziny i
strukturę jej wydatków. Tablica 5.5 pokazuje,
Tablica 5.5. Dochód a
jak
kształtowały
się
zakupy
boczku
spożycie boczku
przy
różnych
poziomach
Roczny dochód Zakupy boczku wieprzowego
realny (€)
(kg/miesiąc) dochodu.
a Narysuj wykres obrazujący spożycie boczku
2 000
2,0
(na osi pionowej) w zależności od poziomu
3 000
3,0
dochodu (na osi poziomej).
4 000
3,5
b Jaka jest zależność między tymi zmiennymi:
5 000
4,0
dodatnia czy ujemna?
6 000
4,3
7 000
4,4
8 000
4,5
c Czy oznacza to, że boczek jest dobrem normalnym czy też niższego rzędu? d
Jak wyglądałby wykres dla dobra niższego rzędu?
12a. W Hipotecji panuje nierównowaga na rynku chleba! Obywatele burzą się,
rządzącej partii grozi przegrana w wyborach... Cena chleba równa się 10,
popyt wynosi 120, podaż jest sztywna na poziomie 110. Wiadomo, że linie
popytu na chleb i podaży chleba to proste, współczynnik elastyczności popytu
na chleb równa się EPD= -1,25. O ile należy zmienić cenę, aby przywrócić
równowagę? (Podaj szkic obliczeń).
12b. Cena równa się 11, a zapotrzebowanie 122, podaż jest sztywna i wynosi
110. Linie popytu i podaży są proste, współczynnik elastyczności popytu na
chleb, EPD, równa się -1,2. Aby przywrócić równowagę, trzeba podwyższyć
cenę o …....
Tak/Nie
1. Elastyczność cenowa popytu ukazuje reakcję wielkości popytu na zmianę
względnej ceny dobra.
2. Na całej długości liniowej funkcji popytu prosta cenowa elastyczność popytu
jest liczbą stałą.
3. Jeżeli popyt jest nieelastyczny, to obniżka ceny zwiększy wielkość wydatków
na dane dobro.
4. Popyt jest zwykle bardziej elastyczny w długim niż w krótkim okresie.
5. Suma wydatków nabywców tworzy sumę utargu sprzedawców.
6. Utarg całkowity osiąga maksymalną wielkość, gdy elastyczność popytu jest
równa -1.
7. Szerokie grupy towarowe, takie jak żywność, charakteryzują się na ogół
wyższą elastycznością popytu niż konkretne towary, np., rumsztyki.
8. Dla dóbr komplementarnych mieszana cenowa elastyczność popytu powinna
być dodatnia
9. Elastyczność dochodowa mierzy reakcję popytu na zmiany realnej wartości
dochodu, czyli jego siły nabywczej.
10. Udział dobra normalnego w budżecie konsumenta zawsze rośnie, gdy
wzrasta jego dochód.
11. Jeśli dwa dobra są substytutami, to mieszana elastyczność cenowa popytu
powinna być ujemna.
12. Powszechna inflacja powoduje głębokie zmiany w strukturze popytu.
13. Nieurodzaj ma katastrofalne skutki dla rolników, gdyż zmniejsza dochody ze
sprzedaży płodów rolnych.
14. To, co jest słuszne z punktu widzenia jednostki, nie musi być słuszne dla
społeczeństwa. I odwrotnie.
15. Wzrost dochodów konsumentów to optymistyczny sygnał dla wszystkich
producentów.
16. W przypadku zmiany cen mówimy, że popyt jest bardziej elastyczny w
długim niż w krótkim okresie. Podobnie należałoby, przyjąć, że dochodowa
elastyczność popytu wzrośnie, gdy konsumenci będą mieć więcej czasu na
przystosowanie się do wzrostu dochodu. Jeżeli podkreślamy różnicę między
długo- i krótkookresową elastycznością popytu w odniesieniu do elastyczności
cenowej, a nie dochodowej, to tylko dlatego, że zmiany poziomu dochodu są
zwykle niewielkie.
17. Spadek zapotrzebowania na pewne dobro, któremu towarzyszy obniżka
ceny, oznacza, że krzywa popytu musi mieć dodatnie nachylenie.
18. Płaskiej linii popytu zawsze odpowiada większa elastyczność cenowa
popytu (prosta) niż stromej linii popytu.
19. Ponieważ najwyższy zaobserwowany poziom mieszanej elastyczności
popytu na produkt pewnego przedsiębiorstwa wynosi 0,0000019,
przedsiębiorstwo to może nie obawiać się konkurencji.
20. Dla trzech różnych grup konsumentów to samo dobro może być - odpowiednio - dobrem niższego rzędu, dobrem pierwszej potrzeby i dobrem
luksusowym.
21. Jeśli elastyczność cenowa popytu na pewne dobro jest mniejsza od 1,
niewielkie obniżenie ceny tego dobra powoduje wzrost przychodów ze
sprzedaży.
22. Pionowa linia podaży odpowiada sytuacji, w której cenowa elastyczność
podaży jest nieskończenie duża.
Problemy do przemyślenia
1 Ceny pewnych dóbr wykazują znaczne wahania, a ceny innych są dosyć
stabilne. Jaki wpływ na wahania cen różnych towarów ma elastyczność cenowa
popytu?
2 Wyjaśnij, jak wymienione niżej czynniki wpływają na mieszaną elastyczność
cenową popytu na określone dobro.
a Preferencje konsumenta przesądzające o tym, czy traktuje on dane dobro jako dobro luksusowe lub dobro niezbędne.
b Szerokość kategorii dobra.
Dobra Elastyczność
c Długość rozpatrywanego okresu.
dochodowa
d Dostępność substytutów danego dobra.
popytu
A
0,46
3 Gospodarka pewnego kraju rozwija się pomyślnie.
B
- 1,73
Oczekuje się, że dochody realne mieszkańców w
C
2,31
D
0,0
ciągu najbliższych pięciu lat będą szybko rosły. Cztery wybrane towary
wytwarzane w tym kraju mają następujące dochodowe elastyczności popytu:
Oceń perspektywy rozwojowe gałęzi wytwarzających powyższe towary.
4 Wyobraź sobie, że kierujesz przedsiębiorstwem przewozów autobusowych i
uzyskałeś następujące dane o elastyczności popytu na podróże autobusowe.
a Elastyczność dochodowa - 0,4.
b Prosta elastyczność cenowa -1,2.
c Mieszana elastyczność cenowa w stosunku do podróży koleją +2,1.
W jaki sposób można wykorzystać te informacje w sytuacji, gdy twoje
przedsiębiorstwo notuje aktualnie straty?