EKONOMIA
advertisement
EKONOMIA WOJCIECH WILAMOWSKI EGZAMIN ZASOBY : LUDZKIE – ludzie z ich wiedzą i praktycznymi umiejętnościami NATURALNE – ziemia z jej bogactwami, woda, powietrze Gospodarka = zawsze można ją potraktować jako wyodrębniony system. Towar – produkty przeznaczone na sprzedaż Gospodarka Towarowa – gospodarka z produktami przeznaczonymi na sprzedaż Gospodarka naturalna – nastawiona przede wszystkim na bezpośrednie zaspokajanie własnych potrzeb wytwórców. Gospodarka rynkowa – regulatorem procesów gospodarczych jest w niej rynek. Gospodarka nakazowa – regulatorem procesów gospodarczych są różnego typu nakazy, zakazy i dyrektywy wydawane przez biurokrację państwową. Gospodarka rynkowa przeważa tam gdzie jest więcej własności prywatnej. Biurokracja i gospodarka centralnie planowana przeważa tam gdzie jest więcej własności publicznej System gospodarczy Zdecentralizowany – uprawnienia do decyzji w rękach producentów i konsumentów Scentralizowany – uprawnienia do decyzji tylko w rękach biurokracji państwowej Obecnie dominują systemy MIESZANE. Potrzeby ludzkie są zazwyczaj większe niż możliwości ich zaspokojenia (ponadto stale rosną) Musi dokonać się wybór między nakładem produkcji na bieżącą konsumpcję a nakładem produkcji celem zwiększenia możliwości wytwórczych. *KRZYWA TRANSFORMACJI --- GRANICA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH Znajdują się na niej tylko warianty ekonomicznie efektywne. - 15strona podręcznik Ekonomii. Rys. wykresu. 1 Nie jest możliwe zwiększenie produkcji jakiegoś dobra bez jednoczesnego zmiejszenia produkcji innego dobra. Jeśli taka możliwość występuje to sygnał, że znajdujemy się poniżej granicy możliwości wytwórczych gospodarki. Położenie krzywej transformacji może być różne. Lokując pieniądze w jeden rodzaj działalności, rezygnujemy z ewentualnego dochodu z innych lokat. Z każdym tego typu wyborem wiąże się jakiś koszt. -> tak pojmowany koszt nazywamy kosztem alternatywnym. Zasada racjonalnego gospodarowania 1./ należy dokonać takiego wyboru, aby przy danym nakładzie środków osiągnąć największy efekt. 2./ należy dokonać takiego wyboru, aby dany efekt osiągnąć kosztem najmniejszego nakładu środków. Odnosząc EFEKTY do NAKŁADÓW określamy EKONOMICZNĄ EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Porównanie EFEKTÓW do NAKŁADÓW w celu wybrania najlepszego wariantu nazywamy RACHUNKIEM EKONOMICZNYM. są 3 warunki 1. nakłady muszą być mierzalne. 2. muszą być w takich samych jednostkach miary 3. musi być jednoznaczne kryterium wyboru. Prawidłowości rządzące prawami ekonomicznymi nazywamy PRAWAMI EKONOMICZNYMI. Prawo popytu i podaży – jedno równoważy drugie. Prawo malejących przychodów- po przekroczeniu pewnego stosunku między nakładem czynnika stałego i zmiennego dalsze zwiększanie nakładu zmiennego prowadzi do ZMNIEJSZENIA przyrostu produkcji. Prawa ekonomiczne są statystyczne i są prawami wielkich liczb tzn. ze nie dotyczą jednostkowych przypadków a raczej wypadkowych dużej liczby przypadków. PRAWA EKONOMICZNE działają obiektywnie tzn : 1. są one rzeczywistą i realną cechą procesu gospodarowania. 2. ich istnienie oraz działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi. 3. wpływ ludzi może być co najwyżej pośredni. Modele ekonomiczne. Klauzula CETERIS PARIBUS – przy innych warunkach nie zmienionych Uproszczony obraz gospodarczej rzeczywistości to MODEL EKONOMICZNY ZASOBY wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie. 2 STRUMIENIE wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym okresie Zmienne ENDOGENICZNE – okresowe w ramach danego modelu Zmienne EGZOGENICZNE – determinowane przez czynniki zewnętrzne w stosunku do modelu RyNek popyt podaż Rynkiem nazywamy całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Podziały Według obrotu : Dóbr i usług konsumpcyjnych, rynek czynników produkcji Według zasięgu geograficznego : Lokalne, regionalne, krajowe, międzynarodowe, światowy W zależności od sytuacji rynkowej : Sprzedawcy – długotrwałą przewaga popytu nad podażą, Nabywcy – nadwyżka podaży nad popytem. W zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji: Homogeniczny (jednorodny) , Heterogeniczny (różnorodny) W zależności od stopnia wyrównania się cen : Rynek doskonaly i niedoskonały Rynek doskonały: 1. rozproszenie po stronie popytu i podaży 2. brak barier wejścia na rynek 3. przejrzystość 4. jednorodność dóbr i usług Przeciwieństwo doskonałego – monopolistyczny - jedno przedsiębiorstwo mające wyłączność na produkcję i zbyt danego towaru. - kontroluje w pełni sytuację rynkową - monopolista jest dawcą cen Gospodarka wolnokonkurencyjna - istnienie niemal w każdej dziedzinie wielu stosunkowo równorzędnych przedsiębiorstw. - między którymi – ostra walka konkurencyjna - konkurencja cenowa 3 Czysty monopol -> jak działa tylko 1 dostawca danego dobra. Monopson -> w sytuacji gdy działa tylko 1 odbiorca danego dobra. Oligopol - > dominacja kilku przedsiębiorstw Konkurencja nie cenowa : innowacji techniczno-ekonomicznych (szczególnie reklamy) Wzrost ekonomicznej roli państwa ->nasilenie ingerencji rządu w gospodarkę kraju Postępująca internacjonalizacja wielu procesów i zjawisk gospodarczych Warunki istnienia dojrzałego rynku: 1/ dominacja własności prywatnej i swoboda w zakresie transferu prywatnych praw własności 2/ swoboda prowadzenia działalności gospodarczej 3/ istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek 4/ integralność rynku FUNKCJONOWANIE RYNKU: Funkcje rynku - wycena dóbr - źródło informacji dla podmiotów gospodarczych - warunek racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych - umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce - weryfikator społecznej przydatności produkcji - pomaga w dostosowaniu produkcji do potrzeb istnienie efektywnej konkurencji – duża produkcja mała cena Popyt na dane dobro jest to ilość tego dobra jaką nabywcy są w stanie po określonej cenie i w określonym czasie kupić. Popyt efektywny – bo chcą i mają $ Popyt potencjalny – chcą i nie mają $ Popyt funkcjonalny – wynika z cech jakościowych danego dobra jest funkcją jego wartości użytkowej Popyt niefunkcjonalny – wynika z oddziaływania tzw. Efektów zewnętrznych użyteczność ( użyteczność danego dobra może ulegać zmianie w zależności od zachowania się innych konsumentów ) 3 zachowania nabywców efekt owczego pędu -> popyt wzrasta bo inni kupują efekt snobizmu -> popyt maleje w skutek tego, że inni kupują to dobro efekt veblenowski -> popyt wzrasta wraz ze wzrostem cen – dobra prestiżowe Popyt spekulacyjny – oczekiwania co do cen w przyszłości POPYT a CENA 4 Zależność między popytem a ceną jest na ogół zależnością odwrotną. Krzywa popytu rysunek 2.1 str. 47 podr. Zmiana cen powoduje dwojaki efekt -> substytucyjny i dochodowy. Efekt substytucyjny – szukanie tańszego odpowiednika dla dobra Wzrost cen obniża także dochód realny konsumenta – > za tą samą $ kupi mniej rzeczy Nietypowe reakcje popytu na zmianę ceny : 1. popyt może nie reagować na zmianę cen – doskonale nie elastyczny, sztywny – dobra zaspokajające pierwsze potrzeby, które nie mają substytutów 2. popyt doskonale elastyczny – podniesienie ceny = brak popytu. 3. jak wzrost ceny powoduje wzrost popytu -> paradoks -> 3 takie przypadki a) paradoks Veblena -> prestiż b) paradoks Giffena -> efekt dochodowy jest silniejszy od efektu substytucyjnego c) paradoks spekulacyjny -> prognozowanie trendu na przyszłość, w którym cena jeszcze wzrośnie Dobra komplementarne – to takie dobra, które uzupełniają się w zaspokajaniu określonej potrzeby PODAŻ Podaż danego dobra jest to ilość tego dobra zaoferowana przez producenta do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie Poza cenowe czynniki podaży: a) koszty wytwarzania b) rentowność produkcji dóbr substytucyjnych c) czynniki naturalne d) czynniki o charakterze obiektywnym subsydia – oznaczają spadek kosztów wytwarzania Reakcja podaży na zmianę czynników ją określających wymaga czasu W okresie ultrakrótkim podaż jest stała.- cena funkcją popytu W okresie krótkim – podaż może rosnąć w ramach zakreślonych przez możliwości produkcyjne Gra popytu i podaży to istota mechanizmu rynkowego. W wyniku tej gry kształtuje się cena. 2sytuacje 5 nadwyżka – cena jest wyższa od ceny równowagi – popyt niższy od podaży niedobór – cena jest niższa -> popyt większy od podaży Równowaga rynkowa może zostać zakłocona przez czynniki poza cenowe determinujące popyt i podaż Krzywa popytu ilustruje reakcję popytu na zmianę ceny – siłę tę można mierzyć -> o3many wynik nazywamy -> współczynnikiem cenowej elastyczności popytu. Jak procentowo wzrost ceny o 10% spowoduje spadek popytu o 10% to -> ELASTYCZNOŚĆ WZORCOWA Popyt na dane dobro reaguje na : a) zmianę jego ceny b) zmianę cenny dóbr substytucyjnych – mieszana cenowa elastyczność popytu c) zmianę cenny dóbr komplementarnych – mieszana cenowa elastyczność popytu WZÓR : EcPp – współczynnik cenowej elastyczności popytu vP – względna zmiana popytu vC – względna zmiana ceny EcPp = vP : vC EcMPp – współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu vPX – wzg. Zmiana popytu na dobro X vCY – względna zmiana ceny dobra Y EcMPp = vPX : vCY Znak ujemny EcMPp = komplementarne znak dodatni -> substytucyjne Współczynnik dochodowy – dziala tak samo jak cenowy EDPp = vP : vD Gospodarstwo domowe – 2 funkcje – konsumpcyjna i produkcyjna Cel działalności gospodarstwa domowego – Maxymalizacja użyteczności koszyka dóbr (przy swoim dochodzie) i satysfakcji z czasu wolnego Co ogranicza konsumenta ? Jego dochody + ceny oferowanych dóbr Krzywa obojętności obrazuje różne kombinacje 2 dóbr dające ten sam poziom użyteczności 6 Ilość dobra X jakie możemy poświecić dla uzyskania dobra Y nazywamy krancową stopą substytucji wzór vX : vY = KSS linia nachylenia ograniczenia budżetowego – kształtuje się zależnie od cen dobra Xi Y nachylenie linii ograniczenia budżetowego = vCX : vCY Strukturę spożycia wyznacza punkt przecięcia się linii ograniczenia budżetowego z możliwą do osiągnięcia krzywą obojętności. Uzyteczność krańcowa = zmiana użyteczności całkowitej / zmianę ilości konsumowanego dobra Użyteczność całkowita zmienia się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Przy założeniu niezmienności preferencji konsumenta, dochodu konsumenta i ceny dobra to możemy wykreślić krzywą - > Krzywa cena-konsumpcja Rys. 3.12 Utarg całkowity = ilość produktów sprzedanych x cena Utarg przeciętny = Uc / Q = cena Utarg krańcowy = vUc / vQ KoszTY Koszty całkowite = koszty stałe + koszty zmienne Koszt przeciętny = Kc / Q Koszty krańcowe informują nas o ile wzrosną koszty całkowite, jeżeli produkcja wzrośnie o jednostkę Kk = vKc / vQ Krótki okres Kk = vKz /vQ Krzywa kosztów całkowitych ma identyczny kształt jak krzywa kosztów zmiennych z tą wszakże różnicą ,że jest na wykresie przesunięta wyżej o krzywą kosztów stałych. Przeciętny koszt stały = koszt stały / ilość produktów Przeciętny koszt zmienny = koszt zmienny / ilość produktów Miejsce przecięcia się krzywej kosztu krańcowego z krzywą kosztu przeciętnego wyznacza optimum technologiczne – optymalną z technicznego punktu widzenia wielkość produkcji. 7 Utarg całkowity Uc = c x Q Całkowity zysk Różnica między Uc a Kosztami całkowitymi Zc = Uc – Kc Gdy krzywa Kosztu przeciętnego zrównuje się w punktach z utargiem przeciętnym, który z kolei = utargowi krańcowemu i cenie to punkty te wyznaczają PRZEDZIAŁ OPŁACALNEJ PRODUKCJI PRÓG RENTOWNOŚCI dopóki koszt krańcowy jest niższy od kosztu przeciętnego , zwiększenie produkcji obniża koszt przeciętny i przyczynia się do zwiększenia rozmiarów zysku. Jeżeli cena rynkowa jest niższa od kosztu przeciętnego przedsiębiorstwa to przedsiębiorstwo ponosi straty. Granicę racjonalnych strat wyznacza poziom minimalnego przeciętnego kosztu zmiennego. Dopóki cena jest wyższa od tego kosztu jest OK. Cena równa przeciętnym kosztom zmiennym jest określana jako cena zamknięcia. Krzywa podaży gałęzi jest sumą jednostkowych krzywych podaży wszystkich przedsiębiorstw. W okresie długim wszystkie czynniki produkcji podlegają jakimś zmianom. W punkcie zrównania się cen z minimum długookresowego kosztu przeciętnego ukształtuje się długookresowa równowaga przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego. Krzywa popytu na produkty wytwarzane przez monopol jest równocześnie krzywą popytu rynkowego. – ponieważ na tym rynku występuje tylko 1 producent. Równowaga przedsiębiorstwa MONOPOLISTYCZNEGO punkt zrównania się utargu krańcowego z kosztem krańcowym. Zysk monopolu w równowadze = Uc – Kc cena która umożliwia max zysk z monopolu to CENA MONOPOLOWA Monopol prowadzi do niższej łącznej produkcji i wyższej ceny. Dyskryminacja ilościowo czasowa różnicowanie cen w zależności od ilości kupowanego towaru. Różnicowanie cen dla różnych nabywców – ulgi. + monopolu - rosnące korzyści w skali i występowanie monopolu naturalnego - większe możliwości przeznaczenia środków finansowych na innowacje techniczne 8 Teoria konkurencji monopolistycznej – Chamberlain Jeśli firm jest n to na każdą przypada 1/n popytu rynkowego, przy każdym poziomie ceny. Holding – spółka akcyjna, która posiada akcje w różnych przedsiębiorstwach, najczęściej z 1 gałęzi przemysłu, w ilościach zapewniających jej sprawowanie kontroli nad ich działalnością. Teoria podziału wyjaśnia od czego zależą ceny czynników produkcji, które z kolei determinują poziom i zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie. Status ekonomiczny mierzymy 2 kategoriami – dochodem i majątkiem. Majątek zasób aktywów finansowych, oraz rzeczy w określonym momencie. Kilka podstawowych przyczyn nierównego podziału dochodów : Przedsiębiorczość Skłonność do ryzyka Własność czynników produkcji Rodzaj pracy Wysokość nakładów pracy Uzdolnienia Wykształcenie 2 tezy: 1. Nierówności w podziale dochodów odzwierciedlają energię , talent i motywację oraz inwestycje w kwalifikacje. 2. Nierówności tworzą konflikty, które nie sprzyjają stabilnemu rozwojowi gospodarki Podmiotowy podział dochodów rozłożenie dochodów między poszczególnymi gospodarstwami domowymi. Nie pokazuje jednak źródła pochodzenia dochodów. Funkcjonalny podział dochodów odzwierciedla dystrybucję dochodu według źródła jego pochodzenia. Metoda decylowa społeczeństwo podzielone na 10 grup według poziomu zamożności. Krzywa Lorenza pokazuje jaka część całkowitych dochodów danego społeczeństwa przypada poszczególnym grupom gospodarstw domowych uszeregowanych według wysokości dochodów. Linia absolutnej równości Teoretyczny przypadek całkowitej równości w podziale dochodów pomiędzy poszczególne procentowe grupy gospodarstw domowych. Aby określić zróżnicowanie dochodów stosuje się współczynnik Ginniego jest on relacją pola położonego pomiędzy krzywą Lorenza a linią absolutnej równości do całkowitego pola leżącego poniżej linii równości. Na wsi silna eksplozja nierówności dochodowych. 9 Ujęcie neoklasyczne zakłada ,że teoria podziału to przede wszystkim teoria cen czyników produkcji. Jej istotną częścią składową jest teoria produkcyjności krańcowej J.B. Klarka nawiązująca do prawa malejących przychodów. Doskonały rynek czynników produkcji: Podmioty są ceno biorcami –żaden z podmiotów nie ma takiej siły ekonomicznej , aby wpływać na ceny czynników produkcji Przejrzystość – pełna wiedza na temat ofert pracy, płac warunków zatrudnienia Czynniki produkcji są homogeniczne. Dochody z czynników produkcji zależą od ilości i jakości czynników produkcji Im wyższa produktywność danego czynnika tym wyższe są zarobki właściciela. Nierówności dochodowe w Polsce mają charakter nierówności nieefektywnych , które skutkują negatywnymi zjawiskami. Na niedoskonałym rynku czynników produkcji społeczeństwo i przedsiębiorstwa mają niedoskonałą wiedzę na temat sytuacji rynkowej. MAKROEKONOMIA dział ekonomii zajmujący się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości. makrowielkości gospodarcze: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, konsumpcję, popyt, ogólny poziom cen, eksport, import Problemy współczesnej makroekonomii to: czynniki określające poziom i wzrost produkcji ogółem w gospodarce w okresie krótkim i długim cykliczność rozwoju gospodarki – cykl koninkturalny, antycykliczna działalność państwa zatrudnienie i bezrobocie- przyczyny bezrobocia i sposoby zmniejszania ogólny poziom cen i tendencji inflacyjnych , polityka antyinflacyjna państwa powiązania gospodarki z zagranicą bilans płatniczy kraju, kursy walutowe roli polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych Zabieg łączenia wielkości mikroekonomicznych celu otrzymania makrowielkości gospodarczych nazywamy –AGREGACJĄ Ważne aby wielkoście ekonomiczne dotyczyły tego samego momentu w przypadku strumieni okresu. Q x C = pieniężna wartość produkcji W celu określenia realnego wzrostu produkcji w latach 1999- 2000 mierzymy wartość produkcji z 2000 w cenach z 1999. i porównujemy z wartością produkcji w 1999. -> metoda defilowania 10 PKB syntetyczna miara wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku. Gospodarstwa domowe są właścicielami czynników produkcji Za usługi czynników produkcji przedsiębiorstwa wypłacają gospodarstwom domowym wynagrodzenia. Rozmiary działalności można mierzyć albo mierząc strumienie pieniężne w gospodarce, albo strumienie rzeczowe 3 sposoby pomiaru działalności gospodarczej. Gospodarstwa domowe tylko część dochodów przeznaczają na zakup krajowych dóbr i usług, a przedsiębiorstwa tylko część dochodów na zakup czynników produkcji. Odpływy -> oszczędności (S), podatki (T), wydatki na import (Im) Dopływy -> wydatki inwestycyjne (I), wydatki rządowe (G), dochody z eksportu (Ex) PKB – można obliczyć 3ma metodami. 1. Metoda sumowania produktów sumowanie wartości dóbr i usług wytworzonych w kraju 2. Metoda sumowania dochodów sumując dochody uzyskane przy jego wytwarzaniu 3. Metoda sumowania wydatków sumując wydatki ponoszone na zakupy wytworzonych dóbr i usług. Jak liczyć PKB Albo liczyć wartość produktów finalnych (ostatecznych) albo sumować wartości dodane (np. do mąki ciasto i chleb). Płatności transerowe (emerytury, renty,stypendia) ->wypłacane ,ale nie biorące udziału w procesie produkcji. Wydatki na produkty konsumpcyjne – krajowe - > Ck Wydatki na krajowe produkty inwestycyjne - > Ik Wydatki rządowe na produkty finalne (bez transferowych) -> Gk Wydatki zagranicy na eksport -> Exk PKB = Ck + Ik + Gk + Exk – Im (Im – import) Należy odjąć też podatki POŚREDNIE i dodać SUBSYDIA PRODUKT NARODOWY BRUTTO Łączne dochody obywateli 1 kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług. PNB = PKB + dochód netto z własności za granicą. Amortyzacja – wartość zużycia się kapitału w danym czasie. 11 I netto = I brutto – amortyzacja Produkt narodowy netto = dochód narodowy = PNB – amortyzacja Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego opracowali Nordhaus i Tobin Produkcja potencjalna produkcja możliwa do uzyskania w gospodarce przy racjonalnym wykorzystaniu czynników produkcji zasoby pracy, kapitału , ziemi Produkcja faktyczna rzeczywista taka jaka występuje Agregatywny popyt to łączna ilość towarów jakie nabywcy decydują się zakupić w danym czasie. ZALEŻY OD: Poziomu cen towarów Wysokości dochodów ludności Agregatywna podaż to łączna ilość towarów jakie producenci decydują się dostarczyć na rynek w danym czasie. ZALEŻY OD: Zasobów czynników produkcji Efektywności ich wykorzystania Ogólnego poziomu cen Kosztów produkcji Krzywa agregatywnego popytu pokazuje zależność agregatywnego popytu od ogólnego poziomu cen towarów Krzywa agregatywnej podaży określa zależność agregatywnej podaży od ogólnego poziomu cen Neoklasycy Podejście podażowe determinantów dochodu narodowego upatruje się w czynnikach określających maxymalne rozmiary podaży Keynesistowskie Podejście popytowe ze względu na akcentowanie popytowych determinantów dochodu narodowego. Poziom faktycznego dochodu narodowego = zrównanie agregatywnego popytu i agregatywnej podaży = stan równowagi na rynku towarów jest to sytuacja, w której nabywcy chcą kupić dokładnie tyle towaru ile wytwarzają producenci. Nierównowaga pojawia się, więc wówczas, gdy zamierzone wydatki na towary nie są równe wartości produkcji tych towarów. Linia 45stopni pokazuje, jakie rozmiary dochodu narodowego i agregatywnego popytu śa ok., aby na rynku była równowaga. Y= APp 12 Y- dochód narodowy wytworzony w gospodarce w danym okresie. APp – zamierzony agregatywny popyt na towary w Tm okresie Dezagregacja łącznego popytu na cztery elementy składowe dobra konsumpcyjne, inwestycyjne, wydatki rządowe i eksport netto. APp = C+ I +G + (Ex – Im) C- konsumpcyjne I – inwestycyjne G – wydatki rządowe Ex – export Im – import Zmiana wydatków konsumpcyjnych spowodowana zmianą realnej wartości majątku nazywana jest w literaturze efektem majątkowym, bądź efektem bogactwa. Związek pomiędzy wydatkami konsumpcyjnymi a bieżącymi dochodami =funkcja konsumpcji Stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego C/Y nazywamy przeciętną skłonnością do konsumpcji. – mówi jaka część dochodu poświęcona jest na konsumpcję. Stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu nazywamy krańcową skłonnością do konsumpcji. Nachylenie prostej ilustrującej funkcję konsumpcji zależy od wysokości krańcowej skłonności do konsumpcji. Stosunek oszczędności do dochodu S/Y nazywamy przeciętną skłonnością do oszczędzania Przyrostowe vS/vY nazywamy krańcową skłonnością do oszczędzania. Inwestycja – powiększenie lub u3manie zasobów kapitału fizycznego w postaci maszyn urządzeń , budynków oraz zapasów. Im wyższa stopa procentowa tym droższe finansowanie inwestycji Inwestycję można więc potraktować jako malejącą funkcję stopy procentowej. Rozmiary inwestycji zależą od przyrostu popytu konsumpcyjnego. Rozmiary inwestycji zależą od kosztów i efektywności wyposażenia kapitałowego. Warunek ! równowagi na rynku towarów -> łączne wydatki = dochód narodowy Każdy różny od 100 poziom dochodu narodowego -> stan nierównowagi I= Y-C Inwestycje = dochód narodowy – zamierzona konsumpcja 13 MNOŻNIK vY (przyrost dochodu narodowego) = (1 / 1-Ksk) x vI Ksk krańcowa skłonność do konsumpcji vI przyrost wydatków inwestycyjnych Mnożnik zawsze jest większy od 1. Wysokość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji. MNOŻNIK JEST ODWROTNOŚCIĄ KRAŃCOWEJ SKŁONNOŚCI DO OSZCZĘDZANIA 1/ Kso Oszczędzanie jest cnotą - neoklasycy i klasycy --- odwrotne zdanie Keyneiści ich zdaniem nie dla całej gospodarki oszczędzanie dobre Zjawisko polegające na spadku dochodu narodowego pod wpływem wzrostu oszczędności nazywane jest paradoksem zapobiegliwości. Warunek równowagi w gospodarce zamkniętej można zapisać następująco Y= C+I+G Mnożnik podatkowy -> określa wpływ zmiany podatków na zmianę dochodu narodowego. Budżet państwa rozdział 11 Budżet państwa plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa -> po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym Funkcja fiskalna gromadzenie dochodów budżetowych. Funkcja redystrybucyjna umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego. Funkcja stymulacyjna oddziaływanie dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Funkcja alokacyjna umożliwia dokonywanie zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego. System podatkowy -> określa podmioty podlegające opodatkowaniu, rodzaje podatków i wysokości stawek, ulgi i zwolnienia i kształtowanie wydatków zgodnie z wytycznymi państwowymi Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych, lokalnych i ubezpieczeń społecznych. Zasada rocznego budżetowania plan budżetowy ustala się na rok Zasada zupełności obejmuje wszystkie dochody i wydatki Zasada jedności wszystkie dochody i wydatki ujęte w 1 zestawieniu 14 Zasada jawności powinien być podany do publicznej wiadomości Zasada równowagi budżetowej , aby bierzące dochody z podatków starczały na wydatki Deficyt budżetowy nadwyżka wydatków państwa nad dochodami budżetowymi. Nadwyżka budżetowa Podatki są przymusowe bezzwrotne nieodpłatne świadczone pieniężnie i pobierane przez państwo. Rodzaje podatków Ze względu na przedmiot opodatkowania: Podatki dochodowe Podatki konsumpcyjne (VAT) Podatki majątkowe Pośrednie i bezpośrednie Bezpośrednie – dochodowe i majątkowe Pośrednie – konsumpcyjne Proporcjonalne – gdy każdy płaci ten sam % swoich dochodów Progresywne – osoby zarabiające więcej płacą wyższy % Regresywne – osoby zarabiające więcej płacą mniejszy % Vat – Value Added TaX Podatek od dochodów osobistych – PIT Składki na ubezpieczenia społeczne.- powszechne i obowiązkowe Podatki obciążające ludność wykazują w gospodarce rynkowej długookresową tendencję wzrostową. W krajach rozwiniętych niski udział podatków od dochodów przedsiębiorstw. Dlaczego? 1/ państwo stara się dać swobodę przedsiębiorstwom 2/ dochody budżetowe idą na po3eby społeczne 3/ polityka podatkowa narzędzie redystrybucji – kształtuje dochody ludności. Gdy stopa podatkowa rośnie powyżej 0% to wzrastają dochody budżetowe, jeśli jednak podatki nadmiernie wzrastają to ludzie zaczynają mniej pracować, zatem produkcja i dochody spadają a w konsekwencji spada i budżet A. Smith i 4 zasady podatków 1 podatki powinny być sprawiedliwe i nie przekraczać możliwości podatnika 2 wysokość podatków z góry określona 3 sposoby i warunki płatności powinny być wygodne dla płatnika 4 koszty poboru powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność przedsiębiorczą. 15 W Polsce wprowadzenie podatku dochodowego od osob fizycznych -1992 O zmianach dochodu narodowego w wyniku zmiany kwot podatku informuje mnożnik podatkowy Mt = vY /vT = Ksk /1-Ksk Jak rząd przeznacza 1 złotówkę na zakup dóbr i usług to cała ta Złotówka staje się elementem dochodu narodowego. Przy obniżeniu podatków o 1zł tylko część tej złotówki jest przeznaczona na zakupy konsumpcyjne a reszta oszczędzana. Wzrost wydatków budżetowych i podatków Mozę przyczynić się do wzrostu dochodu narodowego jak: 1. Wydatki budżetowe w całości na wydatki konsumpcyjne 2. wzrost podatków nie obniży wielkości wydatków konsumpcyjnych Polityka fiskalna – podatkami stabilizuje gospodarkę Aktywna polityka fiskalna decyzje o zmianach w dochodach i wydatkach budżetowych tak aby osiągnąć cele gospodarcze Pasywna polityka fiskalna automatyczne stabilizatory koniunktury Opóźnienia w działaniu instrumentów polityki fiskalnej: 1. 2. 3. 4. Diagnostyczne – związane z zebraniem info o gospodarce Decyzyjne – związane z czasem na dobór narzędzi i procesy legislacyjne Wdrożeniowe – ze względu na czas potrzebny do praktycznej zmiany Związane z czasem reakcji – podmiotów gospodarczych na zmiany Dług publiczny jest finansowym zobowiązaniem państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności , w wyniku których państwo płaci odszkodowanie. Problem finansowania wydatków = jak Oszczędności ludności nie wystarczają Brak zainteresowania obligacjami Państwo może emitować dodatkowe banknoty Duże zapotrzebowanie na kredyty udzielane przez banki na rządy prowadzi do wzrostu stopy procentowej -> negatywne działanie na inwestycje prywatne Traktat z Maastricht- deficyt max 3%PKB, dług publiczny max 60%PKB) Pieniądz – rozdział 12 Wymiana bartelowa – towar za towar 16 Pieniądz – powszechnie akceptowany w danym kraju środek płatniczy Funkcje pieniądza: Środek wymiany Jednostka obrachunkowa Środek płatniczy Środek przechowywania bogactwa Pieniądz jako środek wymiany jeśli spełnione warunki: Powszechna akceptowalność Łatwa przenośność Podzielność na mniejsze nominały Trudność falsyfikacji Wartość jednostki pieniężnej określa państwo stosując tzw skalę cen Transakcje kredytowe oznaczają ODROCZONĄ SPŁATĘ ZOBOWIĄZAŃ INFLACJA- wzrost przeciętnego poziomu cen – spada wtedy siła nabywcza pieniądza Pierwsze monety VII p.n.e w Lidii Bimetalizm – system pieniężny dwukruszcowy, w którym jednostka pieniężna kraju jest ustalana jednocześnie w złocie i srebrze Mikołaj Kopernik (1526) (sposób bicia monet) – prawo monetarne – pieniądz gorszy wypiera gorszy. Pieniądz papierowy – starożytne Chiny Nominalna stopa oprocentowania obligacji – r Realna stopa oprocentowania obligacji = r – inflacja Popyt na pieniądz – ilość pieniądza na jaką zapotrzebowanie zgłaszają podmioty gospodarcze Podaż pieniądza – ilość pieniędzy wprowadzona do obiegu. Fisher -> równanie wymiany (przy równowadze na rynku towarowym) MV = PQ M – ilość $ w obiegu w ujęciu nominalnym V – szybkość obiegu $ P – przeciętny poziom cen dóbr i usług Q – liczba transakcji w danym okresie Ilościowa teoria głosi , że przeciętny poziom cen w gospodarce jest proporcjonalny do nominalnego zasobu pieniądza w obiegu. Keynes 3 rodzaje motywów zgłaszania popytu na pieniądz 17 1 motyw transakcyjny 2 motyw przezorności owy 3 motyw spekulacyjny Popyt transakcyjny – posiadanie w celu przewidywanych zakupów dóbr i usług Popyt przezorności owy – posiadanie na nieoczekiwane wydatki Popyt spekulacyjny – czekając na okazję do korzystnych lokat $ Popyt transakcyjny = średni poziom cen x realny dochód narodowy Ltr = PY Konsola – obligacja, która przynosi posiadaczowi w nieskończoność stały dochód roczny Popyt na pieniądz rośnie jak rośnie nominalny dochód narodowy a maleje jak rośnie stopa procentowa Czynniki wpływające na popyt na pieniądz Całkowite bogactwo – im większe tym wyższy Oczekiwane stopy zwrotu – im wyższe tym mniejszy Banki Bank handlowy XVI wiek Włochy Casa di San Giorgio – Genua – 1586r. Banco de Rialto – Wenecja – 1587r. XVII w. Anglia – banknoty Funkcje banków: 1. 2. 3. 4. Przyjmowanie depozytów w zamian za odsetki Świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem $ Udzielanie kredytów Kreowanie pieniądza Kredyty obrotowe -> na potrzeby związane z działalnością gospodarczą Krótkoterminowe – poniżej roku Średnioterminowe – od 1 do 5 lat Kredyty inwestycyjne -> na działalność gospodarczą Długoterminowe Stopa rezerw obowiązkowych – minimalny stosunek rezerw gotówkowych do wkładów Zadanie 18 Kdp – współczynnik kreacji depozytów Zro – stopa rezerw obowiązkowych Wzór : Kdp = 1/ Zro Facet wpłaca 1000zł A stopa rezerw = 20% Więc Kdp -5 Więc depozyty w systemie wzrosły o 5000zł Europejski bank centralny – wyłączne prawo do emisji euro Bank centralny kontroluje podaż pieniądza przez 1. zmiany stóp rezerw obowiązkowych 2. zmianę stopy redyskontowej 3. operacje otwartego rynku Podwyższenie stóp rezerw obowiązkowych powoduje: 1. ograniczenie możliwości ekspansji kredytowej banków 2. obniża zyski banków komercyjnych 3. mobilizuje banki komercyjne do ściągania wierzytelności od dłużników 4. zachęca banki komercyjne do sprzedaży papierów wartościowych – aby uzupełniać swoje rezerwy obowiązkowe Kryteria zróżnicowania stopy obowiązkowej rezerw: 1. termin zobowiązań wkłady a Vista wyższą niż terminowe mają 2. wielkość wkładu 3. rodzaj właściciela wkładu jest to instrument o charakterze długofalowym STOPA REDYSKONTOWA - jest stopą procentową pobieraną przez bank centralny od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio nie zdyskontowanych weksli lub innych papierów wartościowych. Stopa dyskontowa stopa procentowa według której banki komercyjne skupują weksle handlowe od swoich klientów przed terminem ich płatności Wzrost stopy redyskontowej podnosi koszt kredytu Operacje otwartego rynku są najczęściej stosowanym dość elastycznym i skutecznym instrumentem polityki pieniężnej Polityka ekspansywna obniżenie stopy rezerw obowiązkowych 19 obniżenie stopy redyskontowej skupienie papierów wartościowych przez bank centralny - ma pobudzić podmioty gospodarcze popuścić smycz bankom Polityka restrykcyjna podniesienie stopy rezerw obowiązkowych podniesienie stopy redyskontowej sprzedaż papierów wartościowych -- zmniejsza podaż pieniądza i aktywność podmiotów gospodarczych M = mm x Bm M- podaż pieniądza Mm – mnożnik pieniężny Bm – baza monetarna Stopa ubytku gotówki z systemu bankowego – poza kontrolą banków Um =Mg / Md Md – depozyty na rządanie Mg – gotówka Stosunek rezerw gotówkowych do depozytów jest najważniejszą zmienną decyzyjną banków Na stopy % kredytów i wkładów na RORze ma wpływ polityka banku centralnego Stopa zwrotu = roczne odsetki / rynkowa wartość obligacji x 100% Obligacja $ jak spadek stopy % $ Obligacje jak wzrost stopy % CYKL KONINKTURALNY 13 rozdział Okresowe zmiany aktywności gospodarczej Faza kryzysu – nadprodukcja Faza depresji – zastój – stabilizacja na obniżonym poziomie- najniższy pkt. – dolny punkt zwrotny Faza rozkwitu – idzie w górę do – górny punkt zwrotny 2 podział Faza spadkowa i faza wzrostowa Rys. 13.1 20 Cykle Kitchina co 3,5 roku Junglara 10lat Kondratiewa 50lat Linia prosta skierowana na północny wschód na krzywej cyklu koniunkturalnego to TREND Teorie neoklasyczne: Czynniki zakłócające równowagę – charakter egzogeniczny, a zachwianie równowagi uruchamia czynniki endogeniczne Teoria plam na Słońcu – Jevons – prawa natury rzutują na cykl koniukturalny - nieurodzaj to mogiła Teoria innowacji organizacyjno technicznych – Schupeter – wynalazki tworzą cykl Teoria cyklu politycznego – np. przez ekspansywną politykę fiskalną Teorie Keynesistowskie Cykl związany tylko endogenicznie Kryzys – większa podaż niż popyt nadprodukcja Inwestycje spowodowane zmianami dochodu narodowego i konsumpcji – Inwestycje indukowane (pobudzone) Zasada akceleracji zmiana dochodu narodowego powoduje z opóźnieniem zwielokrotnione zmiany inwestycji indukowanych Inwestycje powiększają moce produkcyjne – efekt podażowy Luka czasowa efekt popytowy – od razu (w trakcie inwestycji), a efekt podażowy (po czasie) Ekspansja kończy się gdy konsumpcja nie rośnie równie szybko jak dochód narodowy. Faza spadkowa – osiąga kres , gdyż konsumpcja nie spada równie szybko, jak dochód narodowy. Interwencjonizm antykryzysowy – podejmowanie działań w celu łagodzenia kryzysu Interwencjonizm antycykliczny – na wszystkie fazy cyklu 1. stymulacyjna polityka fiskalna –wzrost inwestycji, miejsc pracy i cen 2. hamowanie koninktury – obniża poziom zatrudnienia i produkcje spadają ceny Arytmia w gospodarce centralnie planowanej -> wahania w stopniu niedoborów. Gospodarkę planowaną cechowały ekspansywne systemy gospodarowania 21 Postulaty inwestycyjne zgłaszane przez przedsiębiorstwa nie były limitowane przez ich własne możliwości finansowe. Zwiększenie rozwarcia między popytem i podażą na rynku dóbr konsumpcyjnych -> tworzenie się luki inflacyjnej Granice tolerancji – ograniczenia wynikające z braku społecznej akceptacji Ich przekroczenie zmuszało władze do rewizji polityki gospodarczej Od 1992r odwrócenie tendencji spadkowej w Polsce Bezrobocie 14 rozdział Minusy Niepełne wykorzystanie siły roboczej Produkcja niższa od potencjalnej Pogorszenie stanu budżetu państwa BEZROBOCIE sytuacja, w której część osób w wieku produkcyjnym zdolnych i gotowych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce pozostaje bez pracy, pomimo podejmowanych poszukiwań Stosunek liczby aktywnych zawodowo, a więc zasobów siły roboczej (Sr) do liczby ludności w wieku produkcyjnym (Lp) nazywamy współczynnikiem aktywności zawodowej (Az) Az = Sr / Lp Rozmiary bezrobocia zależą od: Współczynnika aktywności zawodowej Liczby ludności w wieku produkcyjnym Rozmiarów zatrudnienia Wskaźnik stopy bezrobocia stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej b =(B / Sr) x 100% Dwie metody pomiaru bezrobocia: Metoda urzędu pracy Bezrobotni to: Osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia Osoby bez pracy i nie uczące się w szkole Osoby zarejestrowane w urzędzie pracy, jeżeli: Ukończyły 18lat Kobiety nie ukończyły 60 a faceci 65 Brak prawa do emerytury Nie są posiadaczami , właścicielami gospodarstwa rolnego Nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej 22 Metoda BAEL W okresie badanego tygodnia nie pracują Aktywnie poszukiwały pracy w ciągu ostatnich 4 tygodni Są gotowe podjąć pracę Wielkość zasobu bezrobocia: Różnica między strumieniem napływu i odpływu vB = Nb – Ob. Bezrobocie frykcyjne- nieredukowalne minimum bezrobocia w dynamicznie rozwijającej się gospodarce , w związku z powolnością podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonującym rynku pracy. Bezrobocie strukturalne – powstaje w rezultacie nie dopasowań struktury podaży i popytu na siłę roboczą , przede wszystkim w aspektach kwalifikacyjnym , zawodowym , regionalnym Bezrobocie koninkturalne – w wyniku generalnego osłabienia aktywności gospodarczej Keyneiści = przyczyny w niedostatecznym popycie na towary Neoklasycy = zbyt wysokie płace (397 rys) Teoria naturalnej stopy bezrobocia (Friedman , Phelps) – tendencja do ustalania się równowagi na rynku pracy – dopuszczającej istnienie bezrobocia naturalnego Przyczyny powstawiania bezrobocia nierównowagi – nadwyżka globalnej podaży pracy nad globalnym popytem na pracę NEOKLASYCZNE STANOWISKO Marshall, Pigou W warunkach wolnorynkowej gospodarki – występuje tendencja do ustalania się rynku pracy stanu równowagi. 400str rys Neoklasyczne ujęcie bezrobocia Powstanie bezrobocie związane z nadwyżką GL. Podaży pracy nad popytem na pracę – bezrobocie dobrowolne Więc aktywna polityka państwa nie potrzebna. UJĘCIE KEYNESISTOWSKIE Keynes Nadwyżki podaży siły roboczej nad popytem oznaczają istnienie bezrobocia 23 Przyczyna w niewystarczającym popycie na towary Założenie sztywnych płac nominalnych. Keynesistowskie ujęcie bezrobocia 402str. Konieczność ingerencji państwa BEZROBOCIE A DZIAŁALNOŚĆ PANSTWA Aktywna polityka państwa na rynku pracy Aktywna polityka makroekonomiczna – instrumenty fiskalne, pieniężne w celu redukcji bezrobocia Aktywna polityka mikroekonomiczna: Publiczne programy zatrudnienia Subsydiowanie zatrudnienia – państwo udziela bezzwrotnej pomocy finansowej przedsiębiorstwom, które u3mują miejsca pracy Pożyczki dla przedsiębiorstw w celu zrobienia nowych miejsc pracy Szkolenia zawodowe Usługi pośrednictwa pracy – info ROZDZIAŁ 15 INFLACJA – proces wzrostu ogólnego poziomu cen Obliczaniem Inflacji zajmuje się GUS w tym celu robi WSKAŹNIK CEN będący miarą procentowych zmian wydatków związanych z zakupem pewnego ustalonego zestawu dóbr W jakimś okresie TYPY INFLACJI pełzająca – nie przekraczająca 5% rocznie umiarkowana – między 5 a 10% galopująca – między 10 a 150% hiperinflacja – powyżej 150% Powolne procesy inflacyjne wywierają korzystny wpływ na przebieg procesów gospodarczych., dynamikę wzrostu gospodarczego NEGATYWNE SKUTKI INFLACJI zniekształcanie informacyjnej funkcji ceny redystrybucja dochodów wzrost niepewności osłabienie aktywności gospodarczej niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej Iluzja pieniężna – polega na utożsamieniu zmian wielkości nominalnych i realnych przez podmioty gospodarcze, co wiąże się z niepewną i opóźnioną percepcją inflacji. Inflacja powoduje redystrybucję dochodów , a więc ponowny podział dochodów między podmioty gospodarcze 24 System indeksacji dochodów – miej lub bardziej automatyczne uwzględnienie inflacji w kształtowaniu się dochodów nominalnych 3 teorie inflacji monetarna popytowa kosztowa Monetarna Równianie wymiany towarowej M x Vm = PY M – ilość $ w obiegu w ujęciu nominalnym Vm – szybkość obiegu pieniądza P – poziom cen towarów Y – dochód realny narodowy Popytowa Keynesowska Przyczyny inflacji agregatywny popyt na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia Rozmiar luki inflacyjnej = różnica między łącznym popytem na towary a wielkością dochodu narodowego Przyczyna inflacji wzrost agregatywnego popytu, więc zadziałać można ograniczając wzrost tegoż popytu. Kosztowa Przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatywnego popytu na towary. Według Galbraitha spirala finansowa gdy -> Podnosi się ogólny poziom cen i rosną koszty utrzymania, związki wysuwają postulaty płacowe. Pracodawcy nie kłócą się bo związki mają broń strajkową każdą podwyżkę płac przerzucą w ceny - powstaje spirala płacowo cenowa – która potęguje inflację Polityka antyinflacyjna -> zmniejszenie tempa wzrostu kosztów Osłabienie monopolistycznego wpływu na ceny i płace 25 Koncepcja krzywej Philipsa Wniosek o nasilenie procesów inflacyjnych zależy od tego w jakiej sytuacji koniunkturalnej działają czynniki proinflacyjne. Philips zaobserwował istnienie odwrotnej zależności między stopą płac nominalnych a stopą bezrobocia. -> im więcej pracuje tym mają więcej $ Stagflacja -> wysoka inflacja i wysokie bezrobocie w 1 momencie. wykorzystywanie ekspansywnej polityki makroekonomicznej do ograniczania bezrobocia jest niewskazane. Rozdział 16 HANDEL Granice międzynarodowego podziału pracy są nieostre Import – kupno towarów za granicą Handel światowy -> suma eksportu wszystkich krajów Korzyści z handlu przez różnice w absolutnych kosztach produkcji towarów w różnych warunkach klimatycznych Zasada kosztów komparatywnych – korzyści ze specjalizacji Zakaz handlu – embargo Cło – jest opłatą , którą importer lub eksporter musi uiścić na rzecz budżetu państwa przy dokonaniu transakcji zagranicznej. Wskutek nałożenia cła popyt krajowy i import maleją a podaż krajowa rośnie. Motywy nakładania ceł: dążenie władz do zwiększenia dochodów budżetowych popieranie działalności produkcyjnej w wybranych dziedzinach osłanianie zatrudnienia w niekonkurencyjnych wobec zagranicy gałęziach. Ochrona pewnych grup społecznych Przeciw cłu: Strata konsumentów Strata społeczna Nieefektywna alokacja zasobów Ograniczenia ilościowe w imporcie -> wspieranie rodzimych gałęzi produkcji Subsydia eksportowe -> służące promowaniu eksportu 26 Subsydia przeciwko importowi Obszar preferencyjnego handlu członkowie obniżają wobec siebie taryfy celne Strefa wolnego handlu całkowite zniesienie ceł Unia celna ujednolicenie ceł Wspólny rynek unia celna + swobodny przepływ kapitału i pracowników Unia ekonomiczna ujednolicenie polityki gospodarczej Unia dała Polsce pomoc gospodarczą 6mld euro 1990-2003 Układ europejski -> polska a UE od 1.02.1994 17 rozdział Kurs walutowy jest relacją wymienną danej waluty na inną Podażą jest suma danej waluty oferowanej do sprzedaży Popytem łączna ilość waluty nabywana przez kupujących Ceną – kurs waluty System kursów sztywnych niezmiennych w dłuższym okresie Jak waluta rośnie to rewaluacja Jak spada to dewaluacja DZIŚ System kursów płynnych relacja popyt – podaż Wzrost – aprecjacja Spadek – deprecjacja Jak państwo dąży do umocnienia waluty to sprzedaje waluty obce z rezerw. Jak chce spadku kursu własnej waluty to skupuje obce za własną Wymienialność jest to stan stosunków bankowych w którym rząd i bank centralny tworzą podmiotą gospodarczym i osobom fizycznym możliwość swobodnego obrotu dewizami. Prawo jednej ceny Et x PkA = PzA PkA – cena dobra A w 1 kraju PzA – cena dobra A za granicą PkA x Et – cena dobra A wyrażona w walucie zagranicznej Et – kurs walutowy w okresie t 27 Przeciętne poziomy cen w krajach powinny być sobie równe parytet siły nabywczej Bilans płatniczy Zestawienie wartości wszystkich transakcji ekonomicznych w danym okresie miedzy gospodarką krajową a zagranicą. Skład bilansu 3 rachunki a) rachunek obrotów bieżących – handel wymiana usług b) rachunek obrotów kapitałowych – przepływ inwestycji c) rachunek zmian rezerw rządowych 28
