mgr Anna Datko dyżury: poniedziałek 1000 – 11

mgr Anna Datko
[email protected]
METODOLOGIA NAUK SPOŁECZNYCH
rok akademicki: 2010/2011
forma zajęć: ćwiczenia obowiązkowe (30 godz.)
termin: piątek, godz. 945 – 1115, sala 109
forma zaliczenia: kolokwium, referat
uwagi: konieczna – znajomość literatury, premiowana – aktywność podczas zajęć, dopuszczalna –
jedna nieusprawiedliwiona nieobecność
1.
Zajęcia organizacyjne 8.10.2010 r.
a) podstawowe informacje dotyczące zajęć
b) metodologia socjologii a jej przedmiot:

definicja metodologii

zadania metodologii

pojęcie wiedzy

metodologia w socjologii
Literatura:
 Encyklopedia socjologii. T 2: K – N, H. Domański (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa 1999,
hasło: Metodologia socjologiczna.
 Encyklopedia socjologii T 4:S – Ż, K. W. Frieske (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa 2002,
hasło: Wiedza.
 Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, PAN, Wydział Nauk Społecznych, Komitet Nauk
Filozoficznych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987, hasło: Socjologia
wiedzy.
 Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008, ss. 9 – 18.
2.
Pojęcia metodologiczne 15.10.2010 r.
a) typy definicji
b) eksplikacja
c) pojęcia jako konstrukty
d) konceptualizacja
e) operacjonalizacja
e) kryteria jakości pomiaru (rzetelność, trafność)
f) kwestia wskaźników
dyżury: poniedziałek 1000 – 1100, czwartek 915 – 1115
3. Typy nauk i ich odmienności metodologiczne 22.10.2010 r.
a) dwa dogmaty empiryzmu
b) dystynkcja: analityczne – syntetyczne
b) naturalizm i antynaturalizm
c) problem bazy empirycznej
d) typy nauk: nauki formalne i empiryczne, nauki dedukcyjne i indukcyjne
Literatura:
 Grobler A., Metodologia nauk, Znak, Kraków 2006, ss. 209 – 239.
 Hajduk Z., Ogólna metodologia nauk, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007, ss. 183 – 187.
 Popper K. R., Logika odkrycia naukowego, Warszawa 2002, ss. 89 – 107.
 Van Orman Quine, W., Dwa dogmaty empiryzmu, http://www.calculemus.org/decidtract/quine-pol.pdf.
4. Prawa nauki 29.10.2010 r.
a) prawa ściśle ogólne (niestatystyczne i statystyczne)
b) generalizacje historyczne (niestatystyczne i statystyczne)
c) prawa: następstwa czasowego, przyczynowe, funkcjonalne, zależności funkcyjnych
d) idealizacyjny charakter praw nauki
e) prawa fundamentalne a empiryczne
Literatura:
 Kmita J., Wykłady z logiki i metodologii nauk, PWN, Warszawa1977, ss. 163 – 197.
 Grobler A, Metodologia nauk, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006, ss. 164 – 168.
5. Teoria naukowa 5.11.2010 r.
a) różne znaczenia terminu „teoria”
b) funkcjonowanie terminu teoria w socjologii
c) przesłanki budowy teorii
d) moc predyktywna predykatów i ich funkcje
e) teoria a paradygmat
Literatura:
 Kmita J., Wykłady z logiki i metodologii nauk, PWN, Warszawa, 1977, ss. 128 – 136.
 Kuhn T. S., Struktura rewolucji naukowych, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2001,
ss. 19 – 52.
 Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008, ss. 394 – 406, 443 – 447.
Literatura:
 Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008, ss. 165 – 181.
 Pawłowski T., Tworzenie pojęć i definiowanie w naukach humanistycznych, PWN, Warszawa
1978, ss. 9 – 47, 145 – 180.
1
mgr Anna Datko
dyżury: poniedziałek 1000 – 1100, czwartek 915 – 1115
[email protected]
6. Modele teoretyczne 19.11.2010 r.
Literatura:
 Benton T., Craib I., Filozofia nauk społecznych, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły
Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2003, ss. 32 – 38.
 Kuderowicz Z., Dilthey, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987, ss. 87 – 127.
 Popper K. R., Nędza historycyzmu, Wydawnictwo Krąg, Warszawa 1989, ss. 38 – 94.
Literatura:
 Encyklopedia socjologii. T. 4: S – Ż, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002, hasło: Teoria w
socjologii.
 Znaniecki F., Metoda socjologii, PWN, Warszawa 2008, ss. 35 – 64.
7. Empiryczna weryfikacja hipotez 26.11.2010 r.
a) sądy spostrzeżeniowe
b) obserwacja rozumiejąca
c) dane i ustalenia faktyczne
d) uogólnianie obserwacji jednostkowej
11.
Literatura:
 Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008, ss. 276 – 298.
8. Wyjaśnianie i przewidywanie w naukach społecznych 3.12.2010 r.
a) rozumowanie dedukcyjne i indukcyjne
b)
rodzaje wyjaśnień wg S. Nowaka
c)
pojęcia probabilistyczne w teorii socjologicznej
Literatura:
 Mokrzycki E., Metodologiczny dogmat naturalizmu, Studia Filozoficzne, nr 7, 1975,
ss. 67 – 81.
 Szczepański J., Socjologia. Rozwój problematyki i metod, PWN, Warszawa 1969,
ss. 326 – 392.
12.
Literatura:
 Grobler A, Metodologia nauk, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006, ss. 23 – 55.
 Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008, ss. 351 – 393.
10.
Krytyczna interpretacja wiedzy naukowej 21.01.2011 r.
a) zasada anything goes Feyerabenda
b) kontrindukcjonizm
c) zagrożenie dla nauki w jednolitości teoretycznej
d) wartość idei naukowych
Literatura:
 Feyerabend P.K., Przeciw metodzie, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 2001,
ss. 23 – 62.
 Braudel F., Historia i trwanie, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1971, ss. 46 – 89 (rozdz.
„Historia i nauki społeczne: długie trwanie”), 152 – 176 (rozdz. „Historia i socjologia”).
9. Racjonalność – zobiektywizowane pojęcie racjonalności 10.12.2010 r.
a) Weber, typy idealne, fenomenologia, pragmatyzm
b) Marks, Hegel, Habermas
Literatura:
 Benton T., Craib I., Filozofia nauk społecznych, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły
Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2003, ss. 91 – 111, 126 – 138.
 Garfinkel H., Racjonalne cechy działalności naukowej i potocznej, w: Kryzys i schizma.
Antyscjenstystyczne tendencje w socjologii współczesnej, E. Mokrzycki (wybór), PIW,
Warszawa 1984, t. 1, str. 193 – 220.
Specyficzne elementy metodologii socjologicznej – cz. 2. (socjologia rozumiejąca)
14.01.2011 r.
a) teoria typów idealnych Webera
b) socjologia humanistyczna: antynaturalizm, interakcjonizm, Verstehen Webera, wolność
od wartościowania, kulturalizm Znanieckiego
13.
Kolokwium zaliczeniowe 28.01.2011 r.
Specyficzne elementy metodologii – cz. 1. 17.12.2010 r.
a) metodologia w początkach socjologii – pozytywizm, ewolucjonizm, organicyzm,
psychologizm
b) intuicjonizm antynaturalistyczny Diltheya
c) krytyka historycyzmu Poppera
d) metodologia Durkheima, socjologizm
2