W tablicy są przedstawione popyt i podaż na

1
RYNEK
2
A zatem, RYNEK, PAŃSTWO i NORMY KULTUROWE decydują CO, JAK, i DLA KOGO wytwarza gospodarka.WŁAŚNIE
ROZPOCZYNAMY ANALIZĘ RYNKU.
3
RYNEK JEST TO SYSTEM WSPÓŁZALEŻNYCH TRANSAKCJI KUPNA I SPRZEDAŻY DOBRA.
Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało
upodabnia.
4
Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało
łączy (upodabnia).
Niekiedy handel trwa ciągle (np. sprzedaż kanapek na Dworcu Centralnym w Warszawie), innym razem – periodycznie
(np. na giełdzie papierów wartościowych we Frankfurcie n.
Menem).
5
Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało
łączy (upodabnia).
Transakcje zawierane są w wielu miejscach (np. na
straganach i w sklepach na Krowodrzy w Krakowie) lub w
jednym miejscu (np. na aukcjach obrazów w londyńskim domu aukcyjnym Sotheby’s).
6
Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało
łączy (upodabnia).
Cenę ustala się np. przez licytację, targ, naklejenie
nalepki. Handlujacy w różny sposób zdobywają potrzebne
informacje np. o towarze.
7
Budując UPROSZCZONY OBRAZ, CZYLI MODEL rynku,
pominiemy te różnice. Za ważne uznamy natomiast to, że na
rynku zwykle pojawiają się:
1. POPYT,
2. PODAŻ,
3. CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ.
8
POPYT
TABLICA 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI
Cena (P)
(gb/szt.)
Zapotrzebowanie (Q1)
(tys. sztuk/rok)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Źródło: Hypothetian Statistics, nr 5, 1995 r.
9
RYSUNEK 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Zapotrzebowanie (Q1) (tys. sztuk/rok)
1. Klauzula ceteris paribus.
2. Prawo popytu i jego uzasadnienie
10
Rozróżnijmy przesunięcie wzdłuż linii popytu oraz przesunięcie
całej linii popytu.
11
RYSUNEK 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
B
°
C
°
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Zapotrzebowanie (Q1) (tys. sztuk/rok)
12
TABLICA 3.2. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI
Cena (P)
(gb/szt.)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Zapotrzebowanie (Q1) (tys. sztuk/rok)
Przed
Po
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Źródło: jak w tablicy 3.1.
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
13
RYSUNEK 3.2. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
D’
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Zapotrzebowanie (Q1) (tys. sztuk/rok)
14
Linia popytu przesuwa się m. in. pod wpływem:
1. Zmian cen dóbr pokrewnych.
2. Zmian dochodów nabywców.
3. Zmian gustów nabywców.
4. Zmian liczby nabywców.
15
PODAŻ
TABLICA 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI
Cena (P)
(gb/szt.)
Oferta rynkowa (Q2)
(tys. sztuk/rok)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Źródło: Hypothetian Statistics, nr 5, 1995 r.
16
RYSUNEK 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
S
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Oferta rynkowa (Q2) (tys. sztuk/rok)
1. Klauzula ceteris paribus.
2. Prawo podaży i jego uzasadnienie
17
Rozróżnijmy przesunięcie wzdłuż linii podaży oraz przesunięcie
całej linii podaży.
18
RYSUNEK 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
S
B
°
A
°
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Oferta rynkowa (Q2) (tys. sztuk/rok)
19
TABLICA 3.4. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI
Cena (P)
(gb/szt.)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Oferta rynkowa (Q2) (tys. sztuk/rok)
Przed
Po
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Źródło: jak w tablicy 3.3.
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
20
RYSUNEK 3.4. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI
Cena (P)
gb/sztuka
S
S’
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
B
°
A
°
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10
11 12
Oferta rynkowa (Q2) (tys. sztuk/rok)
21
Linia podaży przesuwa się m. in. pod wpływem:
1. Zmian cen czynników produkcji.
2. Zmian sposobu produkcji.
3. Interwencji państwa.
4. Zmian liczby producentów (sprzedawców).
22
CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ
TABLICA 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI
PODAŻ Q2
Cena (P)
(gb/szt.)
POPYT Q1
0
1
2
3
4
10
9
8
7
6
0
1
2
3
4
5
5
5
6
7
8
9
10
4
3
2
1
0
6
7
8
9
10
(tys. sztuk/rok)
Źródło: tablice 3.1.i 3.3.
23
RYSUNEK 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
S
C
F
E
A
B
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Q1, Q2 (tys. sztuk/rok)
1. Kwestia STABILNOŚCI sytuacji w punkcie E.
24
1. Kwestia STABILNOŚCI sytuacji w punkcie E.
25
1. Kwestia STABILNOŚCI sytuacji w punkcie E
26
RYSUNEK 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
S
C
F
E
A
B
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Q1, Q2 (tys. sztuk/rok)
2. „Automat zrobiony z ludzkich działań”.
3. „Niewidzialna ręka rynku”, ktora rozstrzyga, co, jak i
dla kogo jest produkowane.
27
ZADANIE
W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w
Hipotecji.
a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod
wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem.
b) Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe?
c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe”
doprowadzą do jej zmiany?
a)
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
P
6
S
E’
E
3
D’
D
3
6
Q
28
W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w
Hipotecji.
a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod
wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem.
b)Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe?
c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe”
doprowadzą do jej zmiany?
b)
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
S’
P
6
S
E’
E
3
D
3
6
Q
29
W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w
Hipotecji.
a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod
wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem.
b)Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe?
c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe”
doprowadzą do jej zmiany?
c)
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
P
6
PA/B
S
A
B
E
3
D
3
6
Q
30
ZADANIE
Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów.
a) Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na
targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów?
b) Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi
przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią
popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość?
c) A cena?
31
ZADANIE
Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów.
a) Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na
targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów?
b) Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi
przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią
popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość?
c) A cena?
a)
P
S’
P1
E1
S
E
P*
D
Q1
Q*
Q
Linia podaży grzybów przesuwa się w lewo. To jest negatywny
szok podażowy. Ilość grzybów będąca przedmiotem handlu maleje
(z Q* do Q1). Cena wzrasta z P* do P1.
32
Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów.
a) Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na
targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów?
b) Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi
przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią
popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość?
c) A cena?
b)
P
P1
S’
E1
P2
S
E
P*
D’
Q2 Q 1
Q*
D
Q
Linia popytu na grzyby przesuwa się w lewo. To jest negatywny
szok popytowy. W przypadku ilości JEGO SKUTKI MAJĄ TEN
SAM KIERUNEK co skutki opisanego w punkcie (a) negatywnego
szoku podażowego. W efekcie ilość grzybów będąca przedmiotem
handlu maleje jeszcze bardziej (z Q1 do Q2).
33
Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów.
a) Pokaz na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybow na
targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów?
b) Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi
przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią
popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość?
c) A cena?
c)
P
P1
S’
E1
P2
S
E
P*
D’
Q2 Q 1
Q*
D
Q
W przypadku ceny skutki negatywnego szoku podażowego i negatywnego szoku popytowego mają RÓŻNY KIERUNEK. Nie wiadomo, który z szoków okaże się silniejszy (na rysunku arbitralnie
założono, że silniejszy jest szok podażowy). W efekcie ostatecznie
cena może wzrosnąć, zmaleć, a nawet nie zmienić się w porównaniu z sytuacją sprzed nadejścia upałów.
34
ZADANIE
„Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany
tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy
rzeczywiście?
a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli.
35
„Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany
tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy
rzeczywiście?
a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli.
P
S
E’
P1
E
P*
D’
D
Q*
Q1
Q
36
„Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany
tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy
rzeczywiście?
a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli.
P
S
E’
P1
E
P*
D’
D
Q*
Q1
Q
b) Co powiesz o zachowaniu podaży? (Znowu posłuż się rysunkiem).
37
„Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany
tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy
rzeczywiście?
a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli.
P
S
E’
P1
E
P*
D’
D
Q*
Q1
Q
b) Co powiesz o zachowaniu podaży? (Znowu posłuż się rysunkiem).
LINIA PODAŻY NIE ZMIENIA POŁOŻENIA.
c) Czy cytowana opinia jest prawdziwa?
38
„Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany
tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy
rzeczywiście?
a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli.
P
S
E’
P1
E
P*
D’
D
Q*
Q1
Q
b) Co powiesz o zachowaniu podaży? (Znowu posłuż się rysunkiem).
LINIA PODAŻY NIE ZMIENIA POŁOŻENIA.
c) Czy cytowana opinia jest prawdziwa?
NIE. NIE NASTĘPUJE TU WZROST PODAŻY, KTÓRY MÓGŁBY SPOWODOWAĆ ZMIANĘ CENY COLI. NATOMIAST Z Q*
DO Q1 ZWIĘKSZA SIĘ ZAOFEROWANA NA RYNKU ILOŚĆ
NAPOJU, CZEMU ODPOWIADA PRZESUNIĘCIE WZDŁUŻ
LINII PODAŻY Z PUNKTU E DO PUNKTU E1.
39
ZADANIE
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
40
41
42
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
43
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dzialaniami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automatycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny
rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do
potrzeb nabywców.
b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy
słonecznika?
44
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dzialaniami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automatycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny
rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do
potrzeb nabywców.
b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy
słonecznika?
Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej
gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano informacje o wytwarzanej ilości dobra...).
45
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dzialaniami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automatycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny
rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do
potrzeb nabywców.
b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy
słonecznika?
Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej
gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano informacje o wytwarzanej ilości dobra...).
c) A co jest odpowiednikiem słońca?
46
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dzialaniami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automatycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny
rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do
potrzeb nabywców.
b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy
słonecznika?
Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej
gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr
produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano informacje o wytwarzanej ilości dobra...).
c) A co jest odpowiednikiem słońca?
Odpowiednikiem słońca są ZMIENNE potrzeby nabywców dóbr.
47
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dzialaniami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automatycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny
rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do
potrzeb nabywców.
b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy
słonecznika?
Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej
gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr
produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano informacje o wytwarzanej ilości dobra...).
c) A co jest odpowiednikiem słońca?
Odpowiednikiem słońca są ZMIENNE potrzeby nabywców dóbr.
d) Podaj inny przykład podobnej sytuacji.
48
a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo
wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?
W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dzialaniami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automatycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny
rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do
potrzeb nabywców.
b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy
słonecznika?
Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji ta-kiej
gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr
produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano informacje o wytwarzanej ilości dobra...).
c) A co jest odpowiednikiem słońca?
Odpowiednikiem słońca są ZMIENNE potrzeby nabywców dóbr.
d) Podaj inny przykład podobnej sytuacji.
Rakieta samonaprowadzająca się na cel.
49
ZADANIE
Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych
rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co produkować?
50
Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych 51
rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co produkować?
Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za
które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej.
b) Jak produkować?
Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych 52
rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co produkować?
Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za
które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej.
b) Jak produkować?
Producenci wybierają tu takie sposoby (technologia, lokalizacja
produkcji), które pozwalają wytwarzać możliwie najtaniej.
c) Dla kogo produkować?
Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych 53
rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co produkować?
Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za
które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej.
b) Jak produkować?
Producenci wybierają tu takie sposoby (technologia, lokalizacja
produkcji), które pozwalają wytwarzać możliwie najtaniej.
c) Dla kogo produkować?
Sprzedawcy dają te dobra tylko tym, którzy są w stanie zapłacić za
nie cenę równowagi rynkowej.
d) Każdą z odpowiedzi na pytania (a), (b) i (c) zilustruj przykładem
z życia codziennego.
Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych 54
rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co produkować?
Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za
które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej.
b) Jak produkować?
Producenci wybierają tu takie sposoby (technologia, lokalizacja
produkcji), które pozwalają wytwarzać możliwie najtaniej.
c) Dla kogo produkować?
Sprzedawcy dają te dobra tylko tym, którzy są w stanie zapłacić za
nie cenę równowagi rynkowej.
d) Każdą z odpowiedzi na pytania (a), (b) i (c) zilustruj przykładem
z życia codziennego.
d) Oto przykłady:
da) Warszawscy piekarze pieką i sprzedają smaczny chleb śliwkowy,
bo ludzie chcą płacić za taki chleb cenę równowagi rynkowej.
db) Konkurencja rynkowa sprawia, że - ze strachu przed utratą
klientów - wiele sprzedawczyń w małych prywatnych sklepikach jest
bardzo uprzejmych.
dc) Ten chleb śliwkowykupują tylko ci, których na niego stać (cena
nie jest niska i wynosi np. 1,99 zł za opakowanie). Inni nie kupują
tego chleba.
e) Co to znaczy, że dzieje się to „automatycznie”?
e) Co to znaczy, że dzieje się to „automatycznie”?
55
Celem ludzi, o których jest mowa w odpowiedzi na pytanie (d), nie
jest powstanie żadnej „równowagi rynkowej”. Nabywcy chcą tanio
kupić to, co lubią, a producenci (sprzedawcy) chcą jak najwięcej zarobić. Mimo to, nie zamierzonym, ubocznym skutkiem działań tych
wszystkich ludzi jest właśnie stabilna równowaga rynkowa. Rynek
jest automatem zrobionym z ludzkich działań!
ZADANIE
56
a) Punkty 25V i 26V na rys. A odpowiadają cenom i sprzedaży
wielkanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne
- poza ceną – czynniki, od których zależało zapotrzebowanie, były
stałe). Oszacuj linię popytu (uzasadnij metodę).
P
P25V
25V

26V
P26V
0


Q25V

Q26V
Q
ZADANIE
57
a) Punkty 25V i 26V na rys. A odpowiadają cenom i sprzedaży wielkanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne –
poza ceną – czynniki, od których zależało zapotrzebowanie, były stałe). Oszacuj linię popytu (uzasadnij metodę).
P
P25V
25V

26V
P26V
0


Q25V

Q26V
Q
Na rys. A, odwołując się do dostępnych danych obserwacyjnych,
szacujemy linię popytu na czekoladowe zające (jest to linia 25V
26V). Wszak linia popytu składa się z punktów, którym odpowiadają: cena na osi pionowej oraz wielkość zapotrzebowania zgłaszanego
przy tej cenie na osi poziomej. Na rys. A chodzi właśnie o punkty
25V i 26V. Dnia 25 maja cena wynosiła P25V a sprzedaż, czyli zapotrzebowanie (przecież nikt nie kupował pod przymusem!), Q25V .
Dnia 26 maja cenie P26V odpowiadało zapotrzebowanie Q26V .
P
P25V
25V

26V
P26V
0


Q25V

Q26V
Q
b) Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje.
Punkty XI i XII na rysunku B znowu pokazują ceny i wielkość
sprzedaży, tym razem w listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz
punkty, szacując linię popytu. Jesteś zadowolony z wyniku?
P
P12
XII


P11

0

XI
Q11

Q12
Q
b) Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje.
Punkty XI i XII na rys. B znowu pokazują ceny i wielkość sprzedaży, tym razem w listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz punkty, szacując linię popytu. Jesteś zadowolony z wyniku?
P
P12
XII


P11

0

XI

Q11
Q12
Q
b) Na rys. B próba połączenia punktów XI i XII prowadzi do powstania linii o nachyleniu dodatnim. To zaprzecza prawu popytu.! Zapomnieliśmy o klauzuli ceteris paribus! W XI i XII zbliżały się święta. Ludzie coraz chętniej kupowali Mikołaje z czekolady. Pozytywny
szok popytowy przesuwał linię popytu w prawo. A zatem zaobserwowane punkty XI i XII są punktami jej przecięcia z linią podaży.
P
P12
XII


D2
XI
P11


S
0

Q11
D1

Q12
Q
Tak, czy nie?
60
Obniżka ceny benzyny osłabi wpływ wzrostu ceny rowerów na popyt na motorynki.
Tak, czy nie?
61
Obniżka ceny benzyny osłabi wpływ wzrostu ceny rowerów na popyt na motorynki.
Nie.
-Wzrost ceny rowerów zwiększy popyt na motorynki, które są
substytutem rowerów.
- Obniżka ceny benzyny, która jest dobrem komplementarnym w
stosunku do motorynek, także zwiększy popyt na motorynki.
A zatem obniżka ceny benzyny wzmocni, a nie osłabi,
wpływ wzrostu ceny rowerów na popyt na motorynki.
Tak, czy nie?
62
Kiedy substytut drożeje i rosną koszty produkcji, skutkiem musi
być wzrost ceny i spadek zapotrzebowania na dobro, o które chodzi.
Tak, czy nie?
63
Kiedy substytut drożeje i rosną koszty produkcji, skutkiem musi
być wzrost ceny i spadek zapotrzebowania na dobro, o które chodzi.
Nie.
-Podrożenie substytutu zwiększa popyt na dobro, o którym mowa
(linia popytu, D, przesuwa się w prawo).
- Z kolei wzrost kosztów produkcji zmniejsza podaż tego dobra (linia podaży, S, przesuwa się w lewo).
-Ostatecznie efektem tych dwóch zdarzeń okaże się wzrost ceny i
niemożliwa do przewidzenia zmiana ilości dobra, będącej przedmiotem handlu (jej wzrost, jej spadek, brak zmiany).
S1
P
P1
E1
S
E
P*
D1
D
Q* Q1
Q
64
ZADANIE
a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni
zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.
65
ZADANIE
a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni
zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.
NIE ZAWSZE. Co prawda konkurencyjny rynek „automatycznie”
sprawia, że są wytwarzane takie dobra, których potrzebują nabywcy. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie odpowiada
wszystkim. Pomyśl np. o heroinie, usługach prostytutki, karabinku
Kałasznikowa, które tu i ówdzie można kupić w Warszawie.
b) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Jak produkować?” w pełni
zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.
66
ZADANIE
a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni
zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.
NIE ZAWSZE. Co prawda konkurencyjny rynek „automatycznie”
sprawia, że są wytwarzane takie dobra, których potrzebują nabywcy. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie odpowiada
wszystkim. Pomyśl np. o heroinie, usługach prostytutki, karabinku
Kałasznikowa, które tu i ówdzie można kupić w Warszawie.
b) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Jak produkować?” w pełni
zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.
NIE ZAWSZE. Co prawda na rynku przedsiębiorstwa wybierają
najtańsze sposoby produkcji. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie wszystkim odpowiada. Pomyśl o fabryce i związkach
arsenu wdychanych przez okolicznych mieszkańcow, bo to się opłaca właścicielowi.
c) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Dla kogo produkować?” w
pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. Dla kogo produkować?
ZADANIE
67
a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni
zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.
NIE ZAWSZE. Co prawda konkurencyjny rynek „automatycznie”
sprawia, że są wytwarzane takie dobra, których potrzebują nabywcy. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie odpowiada
wszystkim. Pomyśl np. o heroinie, usługach prostytutki, karabinku
Kałasznikowa, które tu i ówdzie można kupić w Warszawie.
b) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Jak produkować?” w pełni
zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.
NIE ZAWSZE. Co prawda na rynku przedsiębiorstwa wybierają
najtańsze sposoby produkcji. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie wszystkim odpowiada. Pomyśl o fabryce i związkach
arsenu wdychanych przez okolicznych mieszkańcow, bo to się opłaca właścicielowi.
c) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Dla kogo produkować?” w
pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. Dla kogo produkować?
NIE ZAWSZE. Co prawda na rynku ludzie DOBROWOLNIE
wymieniają się efektami swojej pracy (np. wykład z ekonomii za wycieczkę na Hvar). Jednak niektórzy – z własnej lub nie z własnej
winy – nie mają nic na wymianę i rynek przydziela im mało dóbr.
Pomyśl o pięciolatku, który za rok umrze na raka krtani, bo tata
pije, a leki są drogie.
68
Kiedy państwo interweniuje w gospodarce, zmieniając rynkowe rozstrzygnięcie kwestii «Co, jak i dla kogo jest produkowane? », rynek
przestaje być „wolny” i staje się „regulowany”. Prawdziwe gospodarki nie są ani „państwowe” ani „rynkowe”, lecz „MIESZANE”.
69
PROSTE PRZYKŁADY INTERWENCJI PAŃSTWA
CENA MAKSYMALNA jest to najwyższa cena, którą można
uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.
70
PROSTE PRZYKŁADY INTERWENCJI PAŃSTWA
CENA MAKSYMALNA jest to najwyższa cena, którą można
uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.
Rysunek: Cena maksymalna chleba w Hipotecji
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
S
E
A
B
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Q1, Q2 (tys. ton/rok)
71
Rysunek: Cena maksymalna chleba w Hipotecji
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
S
E
A
B
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Q1, Q2 (tys. ton/rok)
Co z tego, że szynka jest w sklepach, gdy nikogo na nią nie stać? Za
„komuny” pojawiała się rzadko, ale można ją było „wystać”!
72
CENA MINIMALNA jest to najniższa cena, którą można uzgodnić
w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.
73
CENA MINIMALNA jest to najniższa cena, którą można uzgodnić
w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.
Rysunek: Cena minimalna mięsa w Hipotecji
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
S
C
F
E
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Q1, Q2 (tys. ton/rok)
74
ZADANIE
Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5?
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość
zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
75
ZADANIE
Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5?
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość
zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie
zmaleje do 1.
76
ZADANIE
Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5?
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość
zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie
zmaleje do 1.
b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po
ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2?
77
ZADANIE
Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5?
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość
zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie
zmaleje do 1.
b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po
ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2?
W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa
od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3.
78
ZADANIE
Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5?
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość
zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie
zmaleje do 1.
b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po
ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2?
W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa
od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3.
c) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po
ustaleniu ceny maksymalnej na poziomie 4?
79
ZADANIE
Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5?
Cena
Zapotrzebowanie
Ilość
zaoferowana
0
6
0
1
5
1
2
4
2
3
3
3
4
2
4
5
1
5
6
0
6
Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie
zmaleje do 1.
b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po
ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2?
W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa
od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3.
c) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po
ustaleniu ceny maksymalnej na poziomie 4?
W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena maksymalna 4 przewyższa cenę równowagi rynkowej.
80
BARDZIEJ SKOMPLIKOWANY PRZYKŁAD INTERWENCJI
PAŃSTWA – JAK DZIAŁA PODATEK?
PB
S
P*
E
D
Q*
Q
Oto konkurencyny rynek. Na osi pionowej zaznaczamy cenę
płaconą przez NABYWCĘ. Na takim rynku państwo wprowadza PODATEK OD SPRZEDAŻY (podatek kwotowy).
81
Na takim rynku państwo wprowadza PODATEK OD SPRZEDAŻY
(podatek kwotowy)…
82
PB
S
P*
E
D
Q*
Q
Po wprowadzeniu podatku linia popytu, D, nie zmienia położenia. Przecież nie zmieniają się: ceny dóbr pokrewnych, dochody
nabywców, gusty nabywców.
83
PB
S
P°
T
P*
E
D
Q*
Q
Natomiast linia podaży, S, przesuwa się do góry o odcinek odpowiadający stawce wprowadzonego podatku (w lewo).
Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką dostarczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy zapłacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o stawkę podatku.
84
S1
PB
S
P°
T
P*
E
D
Q*
Q
Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką dostarczali
przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy zapłacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o
stawkę podatku.
Okazuje się, że wprowadzenie podatku od sprzedaży powoduje negatywny szok podażowy na rynku opodatkowanego dobra.
85
S’
PB
S
P1
E1
P*
B
P2
A
E
D
Q1
Q*
Q
Oto końcowy efekt wprowadzenia podatku. Wzrosła cena płacona
przez nabywców, spadła cena, którą dostają sprzedawcy, zmalała
ilość dobra będąca przedmiotem handlu.
Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku
na nabywców... DLACZEGO??
86
S’
PB
P°
P1
S
F
G
E1
P*
P2
E
A
D
Q1
Q*
Q
Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku
na nabywców... DLACZEGO??
Kiedy rosła cena, sprzedawcy sprzedawali coraz mniej,
bo nabywcy kupowali coraz mniej. Powstała nadwyżka oferty nad
zapotrzebowaniem (np. zob. odcinek FG na rysunku) zmuszała
sprzedawców do zaakceptowania niższej ceny...
87
S’
PB
S
P1
E1
P*
B
P2
A
E
D
Q1
Q*
Q
Czy dostrzegasz obszar odpowiadający wpływom z tego podatku
do budżetu państwa? Oczywiście chodzi o pole P1P2AE1.
Kiedy właściwie cena dla nabywcy wzrośnie bardziej niż
spadnie cena dla sprzedawcy? Być może, w odpowiedzi pomoże
Ci „teoria gwoździa”?
88
Teoria gwoździa
S’
PB
S
P1
E
P*
P2
D’
Q1
Q*
D
Q
89
P
P1
P*
E
D’
Q2 Q1 Q*
D
Q
Co to właściwie znaczy, że linia popytu staje się bardziej stroma?
Otóż w takiej sytuacji, reagując na wzrost ceny (P*P1), nabywcy
ograniczają zapotrzebowanie mniej niż w przypadku względnie
płaskiej linii popytu! Q*Q1<Q*Q2. Przyczyną może byc np. brak
bliskich substytutów drożejącego dobra...
90
S’
PB
S
P1
E1
P*
B
P2
A
E
D
Q1
Q*
Q
Na jakim rynku wprowadzenie podatku od sprzedaży spowoduje
większy wzrost ceny, na rynku mleka, czy wody mineralnej?