mikroekonomia - Ekonomicznie.pl

EKONOMIA
MIKRO I MAKRO
Ekonomia (mikro i makro)
Ekonomia spełnia określone funkcje:
-
PC
Granica możliwości produkcyjnych
PC - produkcja
cywilna
PW - produkcja
wojskowa
poznawcza
aplikacyjna (pragmatyczna, utylitarna, praktyczna)
przewidywania, prognozowania
Funkcja poznawcza – polega na zdefiniowaniu, opisaniu
praw, zjawisk i zależności rynkowych. Daje podstawy do
analiz, prognoz i wyliczeń.
Funkcja aplikacyjna – polega na praktycznym zastosowaniu
(wykorzystaniu) wiedzy o rynku przy podejmowaniu decyzji
ekonomicznych (przy zarządzaniu).
Funkcja przewidywania – polega na wykorzystaniu praw,
wyliczeń i zależności w celu określenia stanu danej części
rynku (branży, firmy itp.) w określonej przyszłości.
MIKROEKONOMIA – bada zachowania konsumentów,
producentów, firm na rynku; bada czynniki regulujące rynek i
konkurencję; stara się określić i zdefiniować prawa i zależności
regulujące rynek i konkurencję.
MAKROEKONOMIA – bada całą gospodarkę (inwestycje,
bezrobocie, produkt krajowy brutto, gałęzie przemysłu).
EKONOMIA POZYTYWNA – polega na analizie zjawiska
ekonomicznego według wszystkich możliwych czynników,
zajmuje się alokacją zasobów (np.. cena benzyny rośnie o 10%
 sprzedaż samochodów spada o 15% - przrykład analizy
konkretnych wskaźników)
EKONOMIA NORMATYWNA – polega na ocenie
(negatywnej lub pozytywnej) zjawisk ekonomicznych (np.
wzrost ceny benzyny spowodował spadek sprzedaży
samochodów – jest to przykład oceny zjawiska a nie analizy).
METODA – systematycznie stosowany sposób postępowania
badawczego. Każda metoda jest sposobem ale nie każdy
sposób jest metodą.
MODEL – odzwierciedlenie metody przy konkretnych
założeniach (np. model OLIGOPOLU)
.... POLE :
MONOPOL – jedna jedyna firma wytwarza dany produkt (np.
Polski Monopol Loteryjny, Polski Przemysł Spirytusowy)
DUOPOL – tylko dwie firmy wytwarzają dany produkt (np.
OLI(GO)POL – klika firm wytwarza dany produkt
POLIPOL Zasoby ekonomiczne
Zasoby naturalne
– wszystko to, czym
obdarzyła nas natura a nie wytworzyliśmy tego sami
Zasoby ludzkie - ludzie, ich umiejętności, kompetencje,
religie, tradycje i wszystko to co charakteryzuje ich w danym
momencie.
Zasoby kapitałowe
- dzielimy na dwie grupy:
- rzeczowe (środki trwałe, technologie)
- finansowe (waluty wymienialne, papiery wartościowe)
Czynniki produkcji
Człowiek, praca - najważniejszy czynnik, wszystko co jest
wyprodukowane dzięki człowiekowi
Zasoby naturalne
- czynnik bierny, trzeba go
uruchomić
Kapitał rzeczowy
- czynnik bierny, trzeba go
uruchomić
Wzrost zatrudnienia
doskonalsze technologie
PW
Recesja
Zwiększenie PW
Zwiększenie PC
Korzyści i koszty
Analiza mikroekonomiczna oparta jest na rachunku
marginalnym (korzyściach i kosztach krańcowych).
Podmioty gospodarcze dążą do optymalizacji swoich decyzji
zgodnie z zasadami optymalizacji:
 korzyść marginalna > koszt marginalny – (wskazana
dalsza produkcja)
korzyść marginalna – przyrost zysku marginalnego
wynikający ze sprzedaży ostatniej jednostki produkcji
 korzyść marginalna < koszt marginalny – (wskazane
ograniczenie lub zaprzestanie produkcji)
 korzyść marginalna = koszt marginalny – w tym
wypadku poziom działalności jest optymalny i ten stan każdy
przedsiębiorca powinien utrzymywać
Zasada optymalizacji
Zasada optymalizacji opiera się na dwóch zjawiskach:
- malejące korzyści marginalne
- rosnące koszty marginalne
Korzyści marginalne maleją wraz z rozwojem działalności.
Zwiększając
produkcję
rezygnujemy z
możliwości
wytwarzania innych dóbr – ponosimy koszt alternatywny.
Zasada produktywności – maksymalna produkcja przy
posiadanych zasobach
Zasada minimalizacji kosztów – osiągnięcie maksymalnego
zysku.
GOSPODARKA RYNKOWA
Podstawowe cechy
U podstaw gospodarki rynkowej leżą:
1. Dominacja prywatnej własności zasobów i czynników
wytwórczych, bez której nie można zapewnić racjonalności
zachowań i działań przedsiębiorstw i jednostek (wytwórcy i
konsumenci).
Podejmowanie
decyzji
zdeterminowane
konkurencją oparte jest na rachunku mikroekonomicznym i na
indywidualnej
(finansowej)
odpowiedzialności
za
konsekwencje
tych
decyzji.
Ponadto
wolność
przedsiębiorczości, słowa, wyboru, wolne media.
2. Gospodarka rynkowa ma charakter pieniężny. Jest
przeciwieństwem gospodarki materialnej. Pieniądz stanowi
kryterium ocen a jego wymienialność jest warunkiem
porównywalności i sprawnego funkcjonowania mechanizmu
rynkowego.
3. Mechanizm rynkowy rozumiany jako gra sił rynkowych,
jako interakcja popytu i podaży jest podstawą funkcjonowania
gospodarki, zapewnia prawdziwe ceny i tendencję do
równoważenia gospodarki.
Wolnorynkowy mechanizm kształtowania cen – cenę kształtuje
rynek.
Rynek zrównoważony – podaż = popyt
5. Rozwarstwienie
przestępczości.
społeczeństwa
powodujące
wzrost
Uboczne skutki produkcji lub konsumpcji:
- edukacja – same korzyści
- konsumpcja alkoholu – wada mogąca prowadzić do
alkoholizmu, za którego leczenie płacą wszyscy podatnicy
- zapora wodna – same korzyści (chyba, że narusza
równowagę ekologiczną)
- produkcja przemysłowa – dostarcza dóbr ale i
zanieczyszcza środowisko naturalne
gospodarka mieszana – to gospodarka rynkowa, w której
mechanizm rynkowy jest korygowany, uzupełniany lub
częściowo zastępowany przez Państwo z uwagi na
ograniczenia, niedostatki, ułomności mechanizmu rynkowego.
Państwo:
1. Sejm
2. Rząd
3. Aparat Sprawiedliwości
Zadania Państwa:
- stworzenie porządku prawnego, którego podstawą jest
konstytucja (ustawa zasadnicza),
- realizacja praw gwarantujących przestrzeganie reguł gry
rynkowej
(wolności
gospodarczej,
własności
i
odpowiedzialności),
- popieranie (podtrzymywanie) wolnej konkurencji (urząd
antymonopolowy) w celu zachowania swobód ekonomicznych
i równych szans oraz tworzenia i zachowania warunków
rozwoju przedsiębiorczości (small business),
- redystrybucja dochodu narodowego (przy pomocy systemu
podatkowego) na rzecz osób, które z przyczyn naturalnych lub
losowych nie są w stanie sprostać regułom wolnego
rynku(pomoc społeczna),
- działanie na rzecz stabilizacji przy pomocy instrumentów
pośrednich (walka z inflacją),
- regulacja pewnych dziedzin eliminująca efekty zewnętrzne
(normy ochrony środowiska, służba zdrowia, edukacja),
- regulacja naturalnych monopoli (woda, gaz, energia),
- dostarczanie informacji statystycznych,
- zapewnianie zdrowego systemu monetarnego.
Nierynkowe formy (systemy) gospodarowania
1. Gospodarka permanentnego niedoboru –
charakteryzowała się głównie ciągłym brakiem towarów i
usług na rynku przy jednoczesnej centralnej (rządowej)
regulacji cen. Popyt na wszelkie towary i usługi znacznie
przekraczał podaż. Znaczną większość przemysłu i handlu
kontrolowało Państwo (gospodarka państwowa). System
charakterystyczny dla PRL.
2. System nakazowo-rozdzielczy – podobnie jak gospodarka
permanentnego niedoboru z tym, prawie 100% majątku
znajdowało się w rękach Państwa (kołchozy). System
charakterystyczny dla ZSRR.
Cena
Podział czynników wytwórczych i ich formy dochodów
PRACA

PŁACA
ZIEMIA

RENTA
KAPITAŁ

ZYSK
Przedsiębiorczość
Przedsiębiorca to osoba, która ma lub może mieć kapitał (jeśli
przekona inwestora np. bank, fundusz). Ponadto realizuje
swoje zamierzenia wykorzystując ten kapitał.
Technologia wytwarzania dóbr
Technologia – określa ilość i jakość czynników wytwórczych
oraz warunki użycia tych czynników.
Cechą większości ludzi jest ogromne zapotrzebowanie (chęć
posiadania) na produkty i usługi. Nasze potrzeby rozwijają się
znacznie szybciej niż możliwości ich zaspokajania. Rozmiary
tego zapotrzebowania możemy wyrazić ilością dóbr i usług
jaką chcielibyśmy posiadać gdyby ich cena była równa „0”.
W celu wytwarzania dóbr ludzie wykorzystują różne zasoby.
Zasoby te nazywamy nakładami lub czynnikami produkcji.
Zasoby te są zdeterminowane przez technologię. Od stopnia
zaawansowania technologii zależą możliwości produkcyjne.
Zjawisko ograniczoności zasobów i technologii
Zasoby oraz technologie są w danym momencie ograniczone
co powoduje, że ograniczone są ilości dóbr, które możemy
wytworzyć przy pomocy w/w zasobów i technologii.
Zasada Nierówności polega na różnicy nieograniczonego
zapotrzebowania a możliwościami wytworzenia dóbr i usług.
Nazywamy tą nierówność zasadą rzadkości.
Konieczność dokonywania wyborów (koszt alternatywny)
Konieczność wyboru wynika bezpośrednio z ograniczoności
zasobów.
Koszt alternatywny – rezygnacja z jakiegoś dobra lub usługi
na rzecz innego dobra lub usługi.
Każdy wybór pociąga za sobą korzyści i koszty.
Wykorzystanie zasobów do osiągnięcia jednego celu oznacza
rezygnację z możliwości osiągnięcia innego celu.
RZADKOŚĆ  WYBÓR  KORZYŚCI Z WYBORU 
KOSZTY ALTERNATYWNE
Podaż
Popyt
Wolnorynkowy
mechanizm
kształtowania
cen
jest
przeciwieństwem
administracyjnego
mechanizmu
kształtowania cen (KUBA, KOREA PŁN ., PRL, ZSRR).
4. Ograniczona rola rządu w procesach oddziaływania na
gospodarkę i jej regulacji (interwencjonizm ingerencja
Państwa). Światowe tendencje charakteryzuje zmniejszanie się
interwencjonizmu (Reaganomika, Tacheryzm) – te zjawisko
nazywamy liberalizacją rynku.
Gospodarki wysokorozwinięte (z bardzo ograniczonym
interwencjonizmem państwowym) są do siebie bardzo
podobne. Jednak posiadają specyficzne cechy, które oznaczają,
że gospodarka USA, RFN, SINGAPURU, AUSTRALII,
SZWECJI, JAPONII, SZWAJCARII jest wolnorynkowa ale te
gospodarki się różnią np. stopami procentowymi, wysokością
podatków itp.
Zalety, korzyści, przewagi
1. Producenci i konsumenci mają swobodę wyboru w
podejmowaniu decyzji. System pobudza do konkurencji
przedsiębiorców, którzy są zmuszeni do zwiększania
efektywności.
2. Konkurencja  co raz lepsze produkty, usługi.
3. rynek konsumenta  konsument wybiera.
4. Chłonność rynku  wynalazki, innowacje produktów i
usług (odkrywanie nowych potrzeb ludzkich. Gospodarka
rynkowa zapewnia warunki rozwoju technicznego.
5. Różnorodność i obfitość produktów i usług.
6. Wyższy poziom edukacji społeczeństwa wymuszany przez
rozwój nowych technologii.
7. Co raz większa dbałość o środowisko naturalne (większa
efektywność,
poszukiwanie nowych
źródeł
energii,
przetwórstwo odpadów)
Ułomności i ograniczenia
1. Niedoskonałość konkurencji i tendencja do monopolizacji
(w większości krajów obowiązuje zakaz monopoli).
2. Niedostateczna wiedza o rynku, niepewność, ryzyko,
zmienność warunków.
3. Niestabilność, cykliczny charakter rozwoju (spadek 
ożywienie  spadek  ...).
4. Bezrobocie.
MIKROEKONOMICZNA ANALIZA RYNKU
Rynek
Rynek z teoretycznego punktu widzenia to ogół stosunków
zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesie
wymiany: sprzedawcami i nabywcami reprezentującymi i
kształtującymi podaż i popyt a także wzajemne relacje między
nimi. Przedmiotem wymiany mogą być dobra konsumpcyjne i
inwestycyjne.
Koniecznym warunkiem istnienia i funkcjonowania rynku jest
występowanie sprzedawców (SP) i nabywców (NB), którzy
zamierzają dokonać sprzedaży lub zakupu. Rynek tworzą
stosunki zachodzące między:
- SP i NB
- stosunki pierwotne,
- SP
- stosunki wtórne,
- NB
- stosunki wtórne.
Jeżeli SP nie nawiązują stosunku z NB to nie zachodzą
stosunki równoległe (z innymi SP).
Treścią stosunków wymiany są:
- ujawniane przez SP zamiary sprzedaży i ujawniane przez
NB zamiary zakupu,
- wzajemna konfrontacja ujawnianych zamiarów,
- mechanizm przetargowy na tle ujawnionych i
konfrontowanych zamiarów sprzedaży i zakupu.
Popyt
Mechanizm przetargowy – jest to mechanizm negocjacyjny.
Finalnym elementem stosunków wymiany jest zazwyczaj
wspólne uzgodnienie decyzji SP i NB przybierające postać
aktu kupna-sprzedaży.
Wszystkie elementy treści rynku tworzą więc wzajemnie
powiązaną oraz uwarunkowaną całość.
Treścią stosunków równoległych jest:
- konfrontacja zamiarów SP dotyczących sprzedaży z
zamiarami innych SP dotyczącymi sprzedaży,
- konfrontacja zamiarów NB dotyczących zakupu z
zamiarami innych NB dotyczącymi zakupu.
Rynek powstaje i rozwija się w następstwie społecznego
podziału pracy (SPP) oraz jego pogłębiania się w procesach
gospodarowania. SPP powoduje, iż podmioty życia
gospodarczego (PŻG) zaspokajają swoje potrzeby wytworami
pracy innych podmiotów. Dążenie PŻG do korzystania z
wytworów pracy innych podmiotów wymaga nawiązywania
między nimi stosunków tworzących rynek.
Przegląd rozwoju SPP
Pierwotne plemiona były samowystarczalne. Jednak
zaczęła się kształtować specjalizacja, która spowodowała
podział na:
- uprawiających rolę,
- myśliwych.
Pierwszym faktem historycznym znaczącym dla SPP było
powstanie rolnictwa. Kolejnym milowym krokiem w SPP było
powstanie rzemiosła (manufaktura). Następnym wielkim
wydarzeniem w SPP był początek rozwoju przemysłu (od
wynalezienia maszyny parowej).
Popyt – wielkość zapotrzebowania zgłaszanego w danym
czasie (okresie) przy danej cenie.
Popyt kształtują trzy elemeny: ilość, cena, czas (okres)
RUCH WZDŁUŻ KRZYWEJ POPYTU
Techniczny podział pracy (TPP) polega na dzieleniu
procesu wytwarzania produktu na poszczególne czynności.
Rozwój TPP doprowadził do gwałtownego wzrostu
wydajności pracy.
SP i NB oraz podaż i popyt tworzą splot stosunków i
zależności będących podstawą istnienia i funkcjonowania
rynku.
Elementy rynku
Stosunki między podmiotami uczestniczącymi w procesach
wymiany obok aspektu podmiotowego mają również aspekt
przedmiotowy.
Elementami rynku są:
- podaż
- popyt
- cena.
Podaż wyraża zamiary NB w zakresie zakupu. Popyt wyważa
zamiary SP w zakresie sprzedaży.
krzywa popytu
80
500
300
I/T
Przyczyną zmiany popytu jest zmiana ceny. Jest to zależność
przyczynowo-skutkowa oraz funkcyjna (popyt jest funkcją
ceny).
Prawo popytu
Prawem
popytu
nazywamy
obiektywną
zależność
przyczynowo-skutkową oraz funkcyjną zachodzącą pomiędzy
ceną i popytem o charakterze odwrotnym co oznacza, że w
przeważającej liczbie przypadków wzrost ceny powoduje
spadek popytu i spadek ceny powoduje wzrost popytu.
Podaż
Podaż – wielkość oferowana w danym czasie (okresie)
przy danej cenie.
RUCH WZDŁUŻ KRZYWEJ PODAŻY
C
C 100 80
I 700 500
krzywa podaży
100
80
C - cena
I - ilość
T - czas
500
700
Wyjątki od praw podaży i popytu:
dobra GRIFFENA
OWCZY PĘD
Dobra VEBLENA
CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ
nadwyżka podaży
cena równowagi rynkowej
krzywa podaży
Aspiracje SP i NB dotyczące sprzedaży i zakupu stają się
podażą i popytem przy danych cenach w danym czasie
(okresie).
Poszczególne elementy rynku nie zmieniają się samoistnie
lecz wskutek decyzji i działań podmiotów rynku.
Cena to nie tylko wartość towarów i usług wyrażona w
pieniądzu czy kurs waluty ale także cena pracy, która nosi
nazwę płacy. Ponadto cena może przybrać postać dzierżawy
czyli opłaty za korzystanie np. ziemi. Ceną są również odsetki
od depozytu lub kredytu.
Cena klasycznych czynników wytwórczych:
Ziemia
 Renta
Kapitał
 Zysk
Praca
 Płaca
Definicja rynku:
Rynek to regulator wymiany dóbr oparty na wolności
podejmowania decyzji przez uczestników wymiany, którzy
występują (często naprzemian) jako NB i SP. Wymiany nie
można znieść – można co najwyżej znieść wolność
podejmowania decyzji przez jej uczestników czyli znieść
rynek!
Mechanizm rynkowy (MR)
Mechanizm rynkowy wyraża zależności przyczynowoskutkowe, jakie zachodzą między podażą, popytem i ceną
zarówno w krótkim jak i w długim czasie. Każdy element
rynku ulegając zmianom wywiera wpływ na pozostałe
elementy. Oznacza to, że MR są charakterystycznie
powtarzające się współzależności o charakterze dynamicznym.
Np. zmiana ceny powoduje zmianę popytu i podaży itp.
Podstawowym ogniwem łączącym całokształt tych
współzależności są ceny.
MR dzielimy na:
- klasyczny
- ograniczony
Klasyczny MR występuje tylko w warunkach doskonałej
konkurencji. W innych warunkach ulega większym lub
mniejszym deformacjom. Powstawanie deformacji w procesie
funkcjonowania klasycznych współzależności między
elementami rynku prowadzi do wykształcenia się
ograniczonego MR.
Ograniczony MR charakteryzuje się pojawianiem się
jednostronnych współzależności np.:
- zmiana ceny powoduje zmianę popytu natomiast zmiana
popytu nie wywołuje zmiany cen
- cena się zmienia a podaż nie ulega zmianie.
Ograniczony MR pojawia się gdy ceny są usztywniane
(regulowane) w sposób odbiegający od klasycznych zależności
(np. w warunkach monopolu).
% zmiana popytu
% zmiana ceny
stosunek procentowej zmiany popytu do procentowej zmiany
ceny.
Popyt jest elastyczny wtedy, gdy mała zmiana ceny powoduje
względnie dużą zmianę popytu. Z punktu widzenia sprzedaży:
jeżeli popyt jest elastyczny to wzrost ceny powoduje
zmniejszenie przychodów całkowitych, a spadek ceny
powoduje zwiększenie przychodów całkowitych.
Jeżeli popyt jest nieelastyczny to wzrost ceny powoduje wzrost
przychodów całkowitych a spadek ceny powoduje spadek
przychodów całkowitych.
Popyt na produkty o niezbędnym charakterze wykazuje
tendencję do bycia nieelastycznym.
Mobilność popytu oznacza przemieszczanie się popytu
między sprzedawcami.
Mieszana (krzyżowa) elastyczność popytu
Elastyczność mieszana (krzyżowa) popytu jest miarą
względnej zmiany wielkości popytu na dobro x pod wpływem
względnej zmiany ceny na dobro y. Jeżeli stosunek
względnych zmian popytu na dobro x do względnych zmian
ceny dobra y jest dodatni wówczas dobra x i y są substytutami
a jeżeli jest ujemny to mamy do czynienia z dobrami
kmplementarnymi.
% zmiana popytu na x
mep =
% zmiana ceny na Y
mep - współczynnik mieszanej elastyczności popytu
Cenowa elastyczność podaży
Cenowa elastyczność podaży to iloczyn względnej zmiany
podaży do względniej zmiany ceny albo iloraz procentowej
zmiany podaży do procentowej zmiany ceny.
Jeśli współczynnik CEP jest większy od 1 to podaż jest
elastyczna a jeśli mniejszy od 1 to nie jest elastyczna.
Współczynnik CEP = % zmiana podaży x % zmiana ceny
Podażjest nieelastyczna gdy nie może być szybko zmieniona.
Cena równowagi rynkowej
C
ep =
I/T
Prawo podaży
Prawem
podaży
nazywamy
obiektywną
zależność
przyczynowo-skutkową oraz funkcyjną zachodzącą pomiędzy
ceną i podażą o charakterze dodatnim, co oznacza, że w
przeważającej liczbie przypadków wzrost ceny powoduje
wzrost podaży i spadek ceny powoduje spadek podaży.
-
p
c
:c
e
=p
p
Jest to stosunek względnej zmiany popytu do względnej
zmiany ceny
albo
100
C - cena
I - ilość
T - czas
PŻG dzielimy na:
1. przedsiębiorstwa konsumenckie (rodzina, obywatel)
2. firmy
3. banki, instytucje finansowe, giełdy
4. państwo (rząd, sejm, sądy).
W gospodarce rynkowej każdy podmiot oferuje innym
podmiotom określone produkty (materialne, usługi, prawa
własności, licencje, i.t.p.).
SPP jest procesem, który wywiera wpływ zarówno na
wyodrębnianie się SP i NB jak i na kształtowanie się podaży i
popytu.
C
C 100 80
I 300 500
Cenowa elastyczność popytu
Cenowa elastyczność popytu jest to wrażliwość popytu na
czynniki go kształtujące (np. o ile zmniejszy się popyt jak cena
wzrośnie o 10%).
Współczynnik cenowej elastyczności popytu ustala wielkość
wpływu ceny na zmianę popytu
krzywa popytu
C - cena
I - ilość
T - czas
Przykłady nieelastycznej podaży:
- wysoko kwalifikowana praca
- płody rolne
W długim okresie czasu podaż większości dóbr i usług jest
elastyczna.
Elastyczność dochodowa (popytu)
Reakcją popytu na zmianę dochodu mierzy
współczynnikiem dochodowej elastyczniości popytu.
ed =
się
% zmiana popytu
% zmiana dochodu
I/T
nadwyżka popytu
Cena maksymalna
– kształtuje się zazwyczaj
powyżej ceny równowagi (np. czynsz mieszkań komunalnych
w RFN)
Cena minimalna
- kształtuje się zazwyczaj
poniżej ceny równowagi
Zmiany popytu – poza cenowe determinanty popytu
1. dochody konsumentów – wzrost dochodów powoduje
wzrost popytu przy jednoczesnej zmianie struktury popytu
2. gusty nabywców, preferencje, moda
3. substytuty – np. wzrost ceny masła (związany ze spadkiem
popytu na masło) powoduje wzrost popytu na margarynę;
wzrost ceny benzyny (związany ze spadkiem popytu na
benzynę) powoduje spadek popytu na samochody
4. przewidywania – przewidywanie spadku ceny powoduje
spadek popytu do momentu spadku ceny
5. liczba nabywców
6. struktura nabywców
7. naśladownictwo – powoduje wzrost popytu np. moda
młodzieżowa, ideologia itp.
8. reklama
9. sprzedaż ratalna
10. kultura – np. wzrost popytu na karpia przed Bożym
Narodzeniem
11. religia
12. wykształcenie
13. jakość
14. warunki klimatyczne
Zmiany popytu wynikające z poza cenowych determinantów
powodują przemieszczanie się całej krzywej popytu (w lewo
lub w prawo) np. wzrost liczby nabywców powoduje
zwiększenie popytu przy tej samej cenie.
Ruch krzywej w prawo powoduje, że przy każdej cenie wzrasta
popyt.
Ruch krzywej w lewo powoduje, że przy każdej cenie maleje
popyt.
Zmiany podaży – poza cenowe determinanty podaży
1. ceny czynników produkcji
2. technologia
3. podatki, subsydia, cła.
ed = p
p :
d
d
Prawo ENGLA:
W miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka
rodziny nie tylko rośnie ogólny popyt ale również zmienia się
jego struktura. Zmiany te idą w kierunku zmniejszania się
procentowego udziału wydatków na żywność i inne dobra
niższego rzędu przy jednoczesnym wzroście procentowego
udziału wydatków na dobra wyższego rzędu.
Popyt wzrasta (spada) wraz ze wzrostem (spadkiem) dochodu
konsumenta. Biorąc pod uwagę reakcję popytu na zmiany
dochodu konsumenta wszystkie dobra można podzielić na:
- normalne – takie, na które popyt wzrasta (spada) wraz ze
wzrostem (spadkiem) dochodów konsumenta,
- podrzędne – takie, na które popyt spada wraz ze wzrostem
dochodów konsumenta.
Dobra normalne mają współczynnik elastyczności dochodowej
większy od zera.
ed > 0
Dobra luksusowe mają
współczynnik elastyczności
dochodowej większy od jeden.
ed > 1
Dobra 1-szej potrzeby (żywność) mają współczynnik
elastyczności dochodowej większy od zera i mniejszy od jeden.
1>ed > 0
Dobra podrzędne (niższego rzędu) mają współczynnik
elastyczności dochodowej mniejszy od zera.
ed < 0
Każde dobro podrzędne jest dobrem 1-szej potrzeby gdyż ma
ujemny współczynnik elastyczności dochodowej. Kategoria
dóbr 1-szej potrzeby obejmuje także dobra normalne o
współczynniku elastyczności dochodowej zawierającym się w
przedziale od zera do jeden.
Zmiana ceny danego dobra powoduje działanie dwóch efektów
wpływających na popyt:
- efekt substytucji – polega na tym, że wzrost ceny dobra x
powoduje zastąpienie dobra x dobrem y, które staje się
relatywnie tańsze,
- efekt dochodowy – w wyniku wzrostu ceny dobra x
zmniejsza się dochód realny konsumenta co wpływa na
wielkość zakupów konsumenta.
Efekt substytucji jest zawsze ujemny (spadek  wzrost) a
efekt dochodowy jest dodatni (spadek  spadek) w przypadku
dobra normalnego i ulemny w przypadku dobra podrzędnego.
Dobra GRIFFENA – to takie dobra podrzędne, dla których
negatywny efekt dochodowy przewyższa efekt substytucji –
wzrostowi (spadkowi) ceny towarzyszy wzrost (spadek)
popytu.
Paradoks GRIFFENA – wzrost ceny chleba powoduje wzrost
popytu na niego.
Owczy Pęd – zjawisko wzrostu popytu w wyniku
naśladownictwa (utożsamiania się z kimś, czymś).
Snobizm – postawa przeciwna owczemu pędowi (kupuję to,
czego nikt nie ma)
Dobra VEBLENA (dobra luksusowe) – to takie dobra, które
konsumuje się ostentacyjnie (na pokaz), wzrost popytu
spowodowany jest wyłącznie wzrostem ceny (prestiż)
Efekt owczego pędu i snobizm są następstwem konsumpcji
innych ludzi. Efekt VEBLENA jest funkcją rosnącej ceny.
TEORETYCZNE PODSTAWY EKONOMICZNYCH
DECYZJI KONSUMENTA
(konsument na wolnym rynku)
Dochód możemy podzielić na:
- nominalny
– wyrażony w pieniądzu,
- realny
wyrażony w ilości dóbr, które można nabyć.
W warunkach gospodarki rynkowej konsument jest
suwerennym podmiotem gospodarczym podejmującym
decyzje dotyczące zakupu w oparciu o własne preferencje i
istniejące ograniczenia. Podstawą teorii zachowania się
konsumenta są trzy założenia:
1. wybory konsumenta są zgodne z jego własnym interesem
2. konsument dokonuje wyboru pomiędzy alternatywami
konsumpcji w oparciu o dostępne informacje
3. istnieje możliwość substytucji dóbr w procesach wyboru
konsumenta.
Kategorią wyjaśniającą prawidłowość zachowania się
konsumenta jest użyteczność dóbr, która wyraża poziom
zadowolenia konsumenta z konsumpcji dóbr.
Krzywa użyteczności całkowitej rośnie w miarę zwiększania
ilości konsumowanego dobra jednakże jej przyrosty są coraz
mniejsze. Wynika to z istnienia prawidłowości malejącej
użyteczności marginalnej.
Podstawą współczesnej teorii wyborów konsumenta jest
uporządkowany system preferencji odnośnie kombinacji
konsumowanych dóbr.
Założenia dotyczące preferencji konsumenckich:
- kompletność preferencji - konsument jest zdolny określić
swoje preferencje (oddzielić produkty, które preferuje od tych,
które są mu obojętne),
- przechodniość preferencji – konsument preferuje
kombinację A i jednocześnie woli B od C,
- nienasycenie zadowolenia konsumenta – każdy konsument
woli więcej aniżeli mniej co oznacza, że konsument preferuje
tę kombinację, która przynosi mu więcej zadowolenia.
Krzywe obojętności – nachylenie jest ujemne, są wypukłe, nie
mogą się przecinać i jest ich nieskończenie wiele.
Krzywe obojętności charakteryzują się spadkową tendencją
krańcowej stopy substytucji dobra x przez dobro y. Im większa
jest konsumpcja dobra x tym mniejsze ilości dobra y
konsument jest skłonny poświęcić na dodatkową konsumpcję
dobra x.
Konsument zawsze woli znaleźć się na wyżej położonej
krzywej obojętności. Zapewnia mu to większe rozmiary
konsumpcji obydwu dóbr.
Ograniczenia wyborów konsumenta można przedstawić w
postaci linii budżetowej konsumenta. Nachylenie linii
budżetowej jest równe ujemnej relacji ceny dobra x do ceny
dobra y i wskazuje na możliwy do osiągnięcia stosunek, w
jakim dobro x może być wymienione na dobro y.
Optimum (równowaga) konsumenta znajduje się w punkcie
styczności linii budżetowej z najwyżej położona krzywą
obojętności. Jest to jedyny punkt, w którym marginalna stopa
substytucji równa jest relacji cen dóbr x i y.
Zmiany dochodów konsumenta oraz zmiany cen przesuwają
linię budżetową w górę lub w dół.
banany
banany
jabłka
4 5 6 7
10 6 3 1
krzywa obojętności
punkt OPTIMUM
linia budżetowa
jabłka