Zasada konkurencyjności jest konsekwencją
advertisement
1. Wstęp 2. Bank 2.1 Początek bankowości na świecie 2.2 Powstanie i rozwój systemu bankowego w Polsce 2.3 Pojęcie banku i zasady jego działania 2.4 Funkcje banku 2.5 Zasady tworzenia banków 2.6 Struktura systemu bankowego w Polsce 3. Kredyt bankowy 3.1 Pojęcie i funkcje kredytu bankowego 3.2 Zasady funkcjonowania kredytów 3.3 Klasyfikacja kredytów 3.4 Kredyty dla ludności 3.5 Warunki udzielania kredytów 3.6 Kredyty dla podmiotów gospodarczych 4. Ewidencja księgowa kredytu 5. Wnioski 6. Bibliografia 7. Wykaz załączników 1. WSTĘP Pojęcia banku i kredytu, mają bardzo długą historię znane były już w starożytności. Z biegiem czasu ulegały licznym przemianom . Niniejsza praca ma za zadanie przedstawić jak współcześnie funkcjonują banki oraz kredyty bankowe. Praca została podzielona na dwie części: pierwszą dotyczącą banku i drugą dotyczącą kredytów. Nie sposób omawiać współczesnego funkcjonowania banków nie znając choć w części ich przeszłości. Ze względu na to w punkcie 2.1 pragnę przybliżyć zagadnienia związane z pojawieniem się banków i rozwojem systemu bankowego na świecie, natomiast w punkcie 2.2 zagadnienia dotyczące początków rachunkowości w Polsce. Bank to jednostka organizacyjna, której działalność powinna opierać się na pięciu podstawowych zasadach: uniwersalizm, samodzielność, konkurencyjność, samofinansowanie i komercjalizm. Powyższe zasady zostały bliżej omówione w punkcie 2.3 zatytułowanym „Pojęcie banku i zasady jego działania”. W punkcie 2.4 pt. „Funkcje banków” zostały przedstawione operacje przeprowadzone przez banki dzięki którym realizowane są ich funkcje. Nie można obudzić się rano i postanowić „dzisiaj otworzę sobie bank”. Założenie banku wiąże się ze spełnieniem wielu warunków, a część z nich omówiona została w punkcie 2.5 pt. „Zasady tworzenia banków”. Organizacja systemu bankowego w Polsce jest wynikiem wieloletniego procesu, w którym ulegała ona przemianom związaną z ogólnym rozwojem gospodarki, a także zmianami w metodach zarządzania przedsiębiorstwami. Punkt 2.6 przedstawia współczesną strukturę systemu bankowego w Polsce. Rozdział trzeci niniejszej pracy zatytułowany „Kredyt bankowy” jak sama nazwa wskazuje dotyczy kredytów. W punkcie pierwszym tegoż rozdziału, zawarte zostały ogólne zagadnienia dotyczące kredytu i jego funkcji. Punkt 3.2 omawia podstawowe zasady funkcjonowania kredytu, tzn. celowość, terminowość i oprocentowanie. W polskim systemie bankowym stosuje się wiele kredytów, klasyfikowanych według różnych kredytów : przedmiotu kredytowania okresu kredytowania, formy kredytu, sposobu zabezpieczenia kredytu waluty kredytu, itp. W punkcie 3.3 „Klasyfikacja kredytu” przedstawione zostały podziały ze względu na najczęściej stosowane kryteria. Działalność kredytowa banków narażona jest na ryzyka kredytowe czyli ryzyka terminowego zwrotu przez kredytobiorcę udzielonego mu kredytu, łącznie z należnymi bankowi odsetkami. W związku z tym banki stosują różne formy zabezpieczania kredytu. Najważniejsze z nich zostały opisane w punkcie 3.4 pt. „ Formy zabezpieczenia spłaty kredytu”. W punkcie 3.5 „Kredyty dla ludności” na przykładzie oferty banku PKO BP omówione zostały krótko przykładowe kredyty konsumpcyjne : super kredyt, kredyt gotówkowy, kredyt bezgotówkowy na zakup towarów i usług, gotówkowy kredyt sezonowy, kredyt bezgotówkowy na zakup pojazdów i sprzętu technicznego, kredyt dla studenta i kredyt mieszkaniowy. Nie każdy podmiot gospodarczy, który stara się o kredyt może go uzyskać. Kredytobiorca musi spełniać odpowiednie warunki, np. musi przedłożyć w banku wymagane dokumenty, posiadać odpowiednie zabezpieczenia, zdolność kredytową, itp. Warunki niezbędne dla uzyskania kredytu gospodarczego oraz procedury związane z jego udzielaniem przedstawione zostały w punkcie 3.6 rozdziału „Kredyt bankowy”. Natomiast w punkcie 3.7 „Kredyty dla podmiotów gospodarczych” opisuje wybrane na podstawie oferty banku PKO BP kredyty gospodarcze. 2.BANK 2.1 POCZĄTEK BANKOWOŚCI NA ŚWIECIE Banki były znane już w starożytności. Istnieją dokumenty świadczące o funkcjonowaniu domów bankowych w Babilonie w XII w. p. n.e., W Grecji i w starożytnym Rzymie. Banki te zajmowały się głównie wekslarstwem oraz interesami kredytowymi. Jednak wraz z upadkiem kultury starożytnej nastąpił kres rozwoju systemu bankowego. Dopiero późniejszy rozkwit wymiany towarowo – pieniężnej doprowadził do odrodzenia się instytucji finansowych. Najstarszą formą operacji finansowych była lichwa, czyli pożyczanie pieniędzy lub towarów osobom potrzebującym. Pojawiła się wcześniej niż pieniądz, ponieważ lichwiarze początkowo pożyczali towary. W zamian za pożyczkę lichwiarze ściągali bardzo duże odsetki z powodu dużego ryzyka niewypłacalności dłużników, a także ponieważ wykorzystywali trudną, niekiedy przymusową sytuację pożyczkobiorcy. Następnym etapem rozwoju instytucji finansowych byli średniowieczni złotnicy i handlarze pieniędzmi, którzy przyjmowali na przechowanie złoto oraz wymieniali monety miejscowe na zagraniczne albo na złoto lub srebro w stanie surowym. Poza przechowywaniem pieniędzy złotnicy zajmowali się też transferem pieniędzy. Dokonywali tego za pomocą poleceń wypłaty, to znaczy jedna osoba polecała drugiej dokonanie wypłaty na rzecz osoby trzeciej. W ten sposób pojawił się odpowiednik dzisiejszych czeków bankowych. Pośredniczyli także w obrotach płatniczych poprzez przenoszenie wkładów z konta na konto w kręgu swych klientów. Stąd powstała później nazwa bank żyrowy od słowa „giro” czyli krąg. Ważnym etapem w dziejach rozwoju systemu bankowego było pojawienie się banków handlowych (komercyjnych). Banki te zaczęły łączyć dwie funkcje, które wcześniej były traktowane oddzielnie, tj. udzielanie pożyczek i przyjmowanie depozytów. Pierwsze banki komercyjne szybko stały się najważniejszymi ośrodkami handlu światowego powstały one pod koniec XIV wieku w północnych Włoszech dlatego nazwa banku wywodzi się od włoskiego słowa „banca” oznaczającego stół służący wekslerzowi za prymitywny kantor. Wśród najstarszych banków wymienia się: Casa di San Goirgio w Genui założona w 1586 r., Banco de Rialto w Wenecji (1587), Banco di San Ambrosio w Mediolanie (1593 r.) nieco później zaczęły powstawać banki na płn. Europy: w Amsterdamie (1609r.), Hamburgu (1919), i Rotterdamie (1635 r.). Istotnym usprawnieniem systemu bankowego było pojawienie się w XVII wieku w Anglii biletów bankowych, czyli banknotów, będących zaświadczeniami depozytowymi zawierającymi zobowiązania banku do wypłaty na żądanie określonej ilości złota lub złotych monet złożonych przedtem w depozyt. Z czasem w różnych krajach zaczęła utrwalać się tendencja do monopolizacji emisji banknotów przez banki będące pod kontrolą państwa w celu zwiększenia bezpieczeństwa obrotów finansowych. Przywilej ten uzyskiwały banki centralne, które zaczęły pojawiać się na świecie od XVII wieku. Początkowo emitowały one banknoty pod zastaw złota i srebra. Odchodzenie od wymienialności banknotów na złoto spowodowało przekształcenie się banknotów w pieniądz papierowy. Pierwszym historycznie bankiem emisyjnym był Bank Szwecji, który powstał w 1668 r., natomiast za najstarszy bank centralny uznaje się Bank Anglii utworzony w 1694 r. W 1800 r. Powołany został Bank Francji w 1814- Bank Holandii, w 1817 – Narodowy Bank Australii i Bank Norweski, w 1850 – Bank Belgii, w 1856 – Bank Hiszpanii, w 1860 – Państwowy Bank Rosji, w 1875 – Niemiecki Bank Rzeszy, 1882 – Bank Japonii, w 1913 r. - bank centralny Stanów Zjednoczonych, nazwany Systemem Rezerwy Federalnej (FED). 2.2 POWSTANIE I ROZWÓJ SYSTEMU BANKOWEGO W POLSCE Pierwsza wielka instytucja bankowa na ziemiach polskich powstała w 1825 roku w Warszawie. Było to Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, które udzielało kredytów dużym gospodarstwom rolnym. W 1828 roku Minister Skarbu Królestwa Polskiego Ksawery Drucki – Lubecki stworzył pierwszy w Polsce bank centralny – Bank Polski. Stał się on centralną instytucją finansową, której działalność wykraczała poza emisją pieniądza, zajmował się obsługą długu publicznego prowadził interes depozytowy zbliżony do dzisiejszych rachunków bieżących oprocentowanych, interes lombardowy, dyskontował weksle, udzielał pożyczek zabezpieczonych środkami trwałymi, kredyty hipoteczne, angażował się także w projekty inwestycyjne własne i rządowe. Wskutek wprowadzenia represji władz carskich w 1860 roku powstał Rosyjski Bank Państwa, który przejął działalność emisyjną. Także powstanie nowych banków akcyjnych (Bank Handlowy w Warszawie, Bank Dyskontowy w Warszawie, Bank Handlowy w Łodzi) spowodował, że 01.01.1866 roku Bank Polski przestał istnieć i został przekształcony w oddział rosyjskiego Banku Państwa. Drugą instytucją którą można określić mianem banku centralnego w Polsce była Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (PKKP) utworzona przez niemieckie władze okupacyjne w 1916 roku jako instytucja obsługująca procesy gospodarcze w Generalnym Gubernatorstwie. PKKP stała się bankiem emisyjnym mającym prawo do wypuszczania marek polskich, ponadto realizowała takie czynności bankowe jak: udzielanie pożyczek, przyjmowanie depozytów, dyskonto weksli. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej Kasa przeszła w ręce władz polskich, jednak nie została przekształcona w Bank Polski. W okresie międzywojennym powstało wiele banków komercyjnych, m.in. Pocztowa Kasa Oszczędności (1919r.), Państwowy Bank Rolny (1921r.), Bank Gospodarstwa Krajowego (1924r.), Polska Kasa Opieki (1929r.). Działało także wiele banków prywatnych, domów bankowych, kantorów wymiany oraz 5 tys. Spółdzielni kredytowych. Na podstawie ustawy uchwalonej przez Sejm RP 11.01.1924r. „O naprawie Skarbu i reformie walutowej” został powołany Bank Polski S.A. Głównym zadaniem Banku było utrzymanie wartości nowego pieniądza-złotego oraz regulowanie obiegu pieniężnego i kredytu. Pomimo trudności Bank Polski w dużej mierze przyczynił się do umocnienia złotego na międzynarodowych rynkach finansowych. Prowadził niezależną politykę pieniężną, której nadrzędnym celem była stabilizacja systemu pieniężnego i wzrost zaufania obywateli do polskiego pieniądza. Po wybuchu drugiej wojny światowej, 5 września 1939r., polecono ewakuację, w wyniku której Bank Polski ze swoimi podstawowymi aktywami (złotem) poprzez Rumunię i Francję trafił do Londynu, gdzie przetrwał okres okupacji hitlerowskiej w Polsce. W czasie pobytu w Anglii głównym zadaniem Banku było zabezpieczenie wywiezionego z kraju złota. Do kraju Bank z zapasem złota powrócił w 1946r., lecz nie wznowił działalności. Tymczasem dekretem z dnia 15 stycznia 1945r. powołano do życia Narodowy Bank Polski ze statutem wzorowanym na statucie Banku Polskiego. Głównym zadaniem nowo powstałego Narodowego Banku Polskiego stał się emisja pieniądza, organizacja bankowości i systemu pieniężnej obsługi zniszczonego życia gospodarczego, a w szczególności uruchomienie kredytów i obrotu bezgotówkowego. Po wojnie zlikwidowano większość przedwojennych instytucji bankowych. Reformy bankowe na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych wprowadziły system bankowy wzorowany na systemie obowiązującym w ZSRR. Polski system bankowy wszedł w okres tworzenia tzw. struktury monobankowej w której jeden bank (NBP) skupiał wszystkie funkcje banku centralnego i funkcje bezpośredniego kredytowania. NBP objął kontrolą i bezpośrednim kredytowaniem działalność eksploatacyjną większości przedsiębiorstw uspołecznionych. Wszystkie reformy bankowe przeprowadzone w tym czasie miały za zadanie koncentrację banków w Narodowym Banku Polskim, co przejawiało się we włączeniu do NBP nawet Powszechnej Kasy Oszczędności. Prawdziwy przełom w polskiej bankowości nastąpił w 1989r. Ustawy O Narodowym Banku Polskim z 31.01.1989r. ( Dz. U. z 1989r., Nr 4, poz. 22) i Prawo Bankowe z 31.01.1989r. ( Dz. U. z 1989r.,Nr 4, poz. 21) sprowadziły działalność NBP do roli typowej dla banku centralnego. Już 11,04.1988r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów wyodrębniono ze struktur NBP 9 komercyjnych banków regionalnych ( Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie, Bank Gdański w Gdańsku, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Bank śląski w Katowicach, Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu, Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi Bank Zachodni we Wrocławiu, Bank DepozytowoKredytowy w Lublinie)- co w połączeniu z istniejącymi bankami specjalistycznymi ( Bank PKO S.A., Bank Handlowy, PKO BP, Bank Gospodarki Żywnościowej i Bank Rozwoju Eksportu)- było podstawą demonopolizacji sektora bankowego. W połowie 1992r. sprzedażą BRE została zainicjonowana prywatyzacja sektora bankowego. W latach 1993-1995 zostały sprywatyzowane 4 z 9 banków komercyjnych wyłonionych z NBP ( WBK Poznań, BS Katowice, BPH Kraków i BG Gdańsk). Zaczęły też powstawać banki prywatno-państwowe i prywatne. Pod koniec 1995r. istniało już około 80 ogólnokrajowych banków komercyjnych oraz ponad 300 małych banków spółdzielczych. Następuje proces zbliżania systemu bankowego w Polsce do systemu istniejącego w krajach o ukształtowanej gospodarce rynkowej, a zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej. Nowelizacja prawa bankowego i ustawy o NBP z 1992r. w poważnym stopniu dostosowały polski system bankowy do rozwiązań unijnych. Zmiany dotyczyły przede wszystkim zasad tworzenia banków. Wprowadzono wówczas wymóg posiadania przez bank komercyjny kapitału własnego w wysokości co najmniej 70 mld zł ( przed denominacją ) – czyli zgodnie z kursem z września 1993r. około 3 mln ECU. Warto też zaznaczyć, że oszczędności ludności lokowane w Banku PKO S.A., PKO BP, i BGŻ do końca 1999r. korzystały z pełnej gwarancji Skarbu Państwa. Od 2000r. wkłady we wszystkich polskich bankach komercyjnych objęte są gwarancjami w ramach tzw. bankowego funduszu gwarancyjnego, który po przystąpieniu do UE będzie działał na takich samych zasadach jak w krajach członkowskich UE. Zmiany postępują nadal. Dotyczą one m.in.: badania zdolności kredytowej klientów banków, jednolitego planu kont, wielu przepisów prawa bankowego. Kolejne zmiany prawa bankowego określające miejsce banku centralnego i jego władz w systemie polityczno-gospodarczym państwa sprawiły, że NBP powszechnie jest uważany za instytucję niezależną od rządu. Niezależność działania banku centralnego nie oznacza, że jego polityka może być oderwana od realiów gospodarczych i prowadzonej przez rząd polityki gospodarczej. Zadaniem statutowym NBP jest umacnianie polskiego pieniądza, ograniczenie inflacji oraz tworzenie warunków gruntowej przebudowy polskiej gospodarki. Bank centralny realizuje polityką pieniężną głównie przez operacje otwartego rynku oraz za pomocą takich instrumentów pośrednich, jak: stopa procentowa, kurs walutowy, stopa rezerw obowiązkowych. 2.3 POJĘCIE BANKU I ZASADY JEGO DZIAŁANIA Prawo bankowe jest dziełem prawa finansowego regulującym organizacje i działalności banków. Ustawa Prawo Bankowe z 31 I 1989r. określa banki jako samodzielne i samofinansujące się jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, których przedmiotem działalności jest gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych oraz przeprowadzanie rozliczeń. Działalność banków powinna opierać się nie tylko na ustawie, lecz także na statutach. Obowiązkiem każdego banku jest posiadanie własnego statutu, który winien określać: nazwę banku, siedzibę oraz przedmiot i zakres jego działalności, organy i organizację banku, tryb składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków, fundusze własne, zasady tworzenia i wykorzystania funduszy specjalnych oraz zasady gospodarki finansowej i postanowienia, których wprowadzenia do statutu wymagają odrębne przepisy. Podstawowymi zasadami działania banków są: uniwersalizm, samodzielność, konkurencyjność, samofinansowanie i komercjalizm. Zasada uniwersalizmu polega na możliwości prowadzenia przez banki wszystkich czynności bankowych, nawet w zakresie poszerzonym. Banki poza podstawowymi czynnościami mają uprawnienia do tworzenia przedsiębiorstw, emitowania bankowych papierów wartościowych, finansowania, kredytowania i rozliczania obrotów z zagranicą, prowadzenia obrotu wekslowego, udzielania poręczeń i gwarancji itp. Drugim przejawem zasady uniwersalizmu jest zniesienie barier branżowych, kompetencyjnych i terytorialnych w działalności banków. Obecnie potencjalni klienci banków mają swobodę wyboru banku, z którym chcą współpracować. Zasada uniwersalizmu stwarza bankom względnie równe warunki działania. Umiejętne wykorzystanie nowych uprawnień i możliwości może być czynnikiem rozwoju i ekspansji banku. Samodzielność banku polega na możliwości podejmowania autonomicznych decyzji. Zasada ta jest logiczną konsekwencją odpowiedzialności banku za jego sytuację ekonomiczną i finansową przez skupienie w gestii banku prawa do podejmowania decyzji oraz odpowiedzialności za decyzje. Granice samodzielności banków wyznacza prawo bankowe, ustawy regulujące czynności bankowe ( np. ustawa o NBP ) i statut banku. Bank centralny sprawuje ogólny nadzór nad działalnością banków, nie ingeruje jednak w jednostkowe decyzje banku. Zasada konkurencyjności jest konsekwencją zmian w systemie bankowym. Wynika ona z zasad uniwersalizmu i samodzielności, które wprowadzają równe warunki działania banków. Elementami konkurencji, poza kredytem, procentem, opłatą i prowizją, może być solidność banku, różnorodność usług, sprawność działania, zakres doradztwa finansowego i ekonomicznego, pozytywny wizerunek banku, kompetentna obsługa itp. Zasada samofinansowania oznacza, że działalność banku powinna znaleźć pokrycie w środkach przez bank zgromadzonych jako pierwsze wyposażenie, wypracowanych w prowadzonej działalności i pozyskanych na określonych warunkach od innych podmiotów. Zasada komercjalizacji stanowi, że banki realizując swoje zadania powinny dążyć do maksymalizacji zysku przez minimalizację kosztów i strat oraz optymalne kojarzenie akumulacji środków z udzielanymi kredytami, z zachowaniem płynności finansowej. Przewidywana opłacalność wykonywanych usług, poziom zysku oraz wielkość ryzyka banku są podstawowymi kryteriami podejmowania decyzji przez bank oraz przesądzają o jego sytuacji i pozycji. 2.4 FUNKCJE BANKÓW We współczesnej gospodarce rynkowej, banki odgrywają ogromną rolę. Do podstawowych funkcji banków należy: - tworzenie przez bank emisyjny pieniądza, jako ostatecznego środka zapłaty - tworzenie przez banki operacyjne pieniądza, jako środka płatniczego - zaspokajanie za pomocą kredytu zapotrzebowania na pieniądze - pośredniczenie pomiędzy posiadaczami środków pieniężnych i ich użytkownikami. Operacje bankowe dzielimy na pasywne, aktywne i usługowe: Operacje pasywne (bierne) polegają, na gromadzeniu wkładów na żądanie oraz terminowych wkładów oszczędnościowych, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banków. Początkowo składano depozyty w bankach komercyjnych kierując się przede wszystkim względami bezpieczeństwa. Z czasem jednak odsetki uzyskiwane za pozostawienie pieniędzy do dyspozycji banku stały się głównym motywem przechowywania depozytów. Ich oprocentowanie jest zróżnicowane w zależności od okresu przechowywania. Wkłady długoterminowe są oprocentowane wyżej niż krótkoterminowe lub à vista, gdyż dają bankom większą swobodę dysponowania depozytami, a ponadto są formą rekompensaty za wyrzeczenie się dysponowania gotówką przez osoby posiadające oszczędności. Gromadzenie wkładów na rachunkach na żądanie jest szczególnie korzystne dla banków – nie muszą z tego tytułu płacić wysokich odsetek, a jednocześnie ich część może być podstawą do udzielania kredytów. Wynika to z tego, że na tych rachunkach gromadzą się salda ( różnica między wypłatami a wpłatami), których wysokość można oszacować dzięki doświadczeniu bankowemu. Sumą tych nieczynnych sald bank może dysponować podobnie jak wkładami terminowymi. Duży wpływ na decyzje dotyczące deponowania oszczędności w bankach ma porównanie wysokości stopy procentowej za stopą inflacji, czyli tempem wzrostu średniego poziomu cen w gospodarce. Jeżeli stopa procentowa przewyższa stopę inflacji otrzymujemy dodatnią realną stopę procentową. W sytuacji odwrotnej, gdy jest ujemna realna stopa procentowa zniechęcająca do przechowywania oszczędności w banku, siła nabywcza zdeponowanych oszczędności obniża się. Operacje aktywne (czynne) polegają, na lokowaniu kapitałów własnych i klientów w różne przedsięwzięcia, udzielaniu kredytów i pożyczek itp. Działalność kredytowa jest dla banków źródłem zysków. Podstawowym elementem zysku bankowego jest różnica między odsetkami uzyskanymi przez bank od kredytobiorców a płaconymi właścicielom wkładów. Dodatkowo część zysków może wynikać z nadwyżki uzyskiwanych opłat manipulacyjnych ponad koszty funkcjonowania banku. Trzeci typ operacji to czynności usługowe, czyli bankowe. Do tych operacji zaliczmy czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów oraz ewidencyjnorozliczeniowe. Obsługa rozliczeń finansowych i obiegu pieniądza między różnymi podmiotami życia gospodarczego jest jedną z ważniejszych funkcji banku. Banki prowadzą rachunki bieżące dla przedsiębiorstw, instytucji i osób fizycznych, przeprowadzają rozliczenia między różnymi podmiotami krajowymi i zagranicznymi, regulują płatności oraz dokonują bezgotówkowych przelewów bankowych. W celu usprawnienia obsługi finansowej klientów wprowadza się książeczki czekowe i karty kredytowe. Banki są przedsiębiorstwami specjalnymi i w związku z tym mogą one wykonywać działalność nie tylko związaną z czynnościami bankowymi: - tworzyć spółki i spółdzielnie - realizować z innymi podmiotami przedsięwzięcia gospodarcze - świadczyć usługi konsultacyjne i doradcze w sprawach finansowych - podejmować działalność gospodarczą - być udziałowcami (akcjonariuszami) zagranicznych banków i osób prawnych działających w kraju - tworzyć i likwidować za granicą oddziały i inne placówki. 2.5 ZASADY TWORZENIA BANKÓW Ustawa o prawie bankowym przewiduje, iż założycielami banku mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, lecz ich liczba nie może być mniejsza od trzech, jeżeli założycielami są osoby prawne, a od dziesięciu, jeżeli banki zakładają osoby fizyczne. Przepis ten nie ma zastosowania wtedy, gdy założycielami banków są: skarb państwa, bank krajowy, bank zagraniczny lub międzynarodowa instytucja bankowa. W przypadku, gdy założycielem jest skarb państwa, tworzony bank może mieć formę jednoosobowej spółki akcyjnej skarbu państwa. Bank założony przez bank lub międzynarodową instytucje będzie posiadał formę jednoosobowej spółki akcyjnej. Ustawa uzależnia założenie banku od spełnienia następujących warunków: - wyposażenia banku w kapitał własny, przy czym wielkość kapitału założycielskiego określa zarządzeniem Prezes NBP i jest ona różna w zależności od rodzaju czynności bankowych do wykonania przez bank oraz od rozmiarów zamierzonej działalności, a minimalny kapitał założycielski wynosi 100 mld. zł dla banku krajowego i 5 mln. ECU dla zagranicznego - zapewnienia bankowi odpowiednich pomieszczeń - co najmniej 3 osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk kierowniczych powinny mieć wykształcenie i doświadczenie niezbędne do kierowania bankiem oraz cechy dające rękojmię prowadzenia działalności w sposób zabezpieczający interesy klientów banku. Żaden z założycieli, który nie jest założycielem jednoosobowym, nie może być właścicielem więcej niż połowy kapitału założycielskiego. Ma to na celu wykluczenie podporządkowania decyzji banku wyłącznie jego woli. Ustawa Prawo bankowe wiele miejsca poświęca kontroli przepływu własności akcji w bankach. Intencją przepisów jest niedopuszczenie do wykupienia banku przez osoby, które nie spełniają warunków wymaganych od założycieli. Akcjonariusz ma obowiązek informować władze banku, a bank – władze NBP, o zamiarze nabycia pakietu akcji, które dają prawo, do co najmniej 5 % głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Na nabycie pakietu akcji, który samodzielnie lub z posiadanymi wcześniej akcjami daje prawo do ponad 10 % głosów na zgromadzeniu akcjonariuszy (dotychczas 20 %), konieczna jest zgoda Prezesa NBP. Banki państwowe są tworzone i likwidowane na mocy rozporządzenia Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii Prezesa NBP. Rozporządzenie Rady Ministrów o utworzeniu banku państwowego określa nazwę, podstawowe zadania oraz zakres działania banku. Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd. Prawo bankowe pozwala przekształcić banki państwowe w spółki akcyjne. Rada Ministrów na wniosek Ministra Finansów, po zasięgnięciu opinii Prezesa NBP, w drodze rozporządzenia wyraża zgodę na przekształcenie banku państwowego w spółkę akcyjną z udziałem skarbu państwa. Przekształcenie banku państwowego lub banku państwowo-spółdzielczego w spółkę akcyjną nie powoduje zmian w danych uprawnieniach i obowiązkach banku. Banki w formie spółek akcyjnych można tworzyć za zgodą Prezesa NBP w porozumieniu z Ministrem Finansów w trybie określonym w przepisach kodeksu handlowego. Funkcję organu nadzoru w bankach w formie spółki akcyjnej pełni rada banku składająca się z co najmniej 5 osób wybranych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Rada banku powołuje prezesa, wiceprezesa i członków zarządu. Banki w formie spółek akcyjnych mogą być tworzone również przez osoby zagraniczne albo z udziałem kapitału zagranicznego. Statut banku w formie spółki akcyjnej ustalają założyciele banku. W latach osiemdziesiątych stosowana była liberalna polityka licencjonowania nowych banków, wyrażająca się m.in. w zbyt małym kapitale wymaganym od założyciela banku (20 mld. zł.). Podobnie niski próg (najniższy w Europie) występował przy zakładaniu banków zagranicznych. Powstała konieczność podniesienia tego progu i zaostrzenia reguł licencjonowania nowo tworzonych banków (obecnie 100 mld. zł. albo 5 mln. ECU). 2.6 STRUKTURA SYSTEMU BANKOWEGO W POLSCE Organizacja systemu bankowego w Polsce jest wynikiem wieloletniego procesu, w którym uległa ona przemianom związanym z ogólnym rozwojem gospodarki, a także zmianami w metodach zarządzania przedsiębiorstwami. W celu wyjaśnienia struktury bankowości w Rzeczypospolitej Polskiej istotne znaczenie ma znajomość podstawowych teoretycznych kryteriów klasyfikacji banków. Z punktu widzenia podmiotów własności występują banki państwowe oraz prywatne. Z punktu widzenia form organizacyjnych działają banki o statucie specjalnym, banki państwowe, banki w formie spółek akcyjnych i spółdzielni. Z punktu widzenia form kredytowych banki dzieli się na udzielające kredytu krótkoterminowego i długoterminowego. Z punktu widzenia terytorialnego są banki ogólnokrajowe, regionalne i lokalne. Jednak podstawowym kryterium klasyfikacji są zadania banków. Z tego punktu widzenia rozróżnia się: bank emisyjny(bank centralny), banki handlowe kredytowe (bank kredytu krótkoterminowego i średnioterminowego) oraz banki rozwojowe (bank kredytu długoterminowego). Współczesny system bankowy w Polsce obejmuje następujące ogniwa: - Narodowy Bank Polski jako bank centralny – ma wyłączne prawo do emitowania pieniądza, prowadzi obsługę budżetu państwa i politykę pieniężną państwa, organizuje obrót walutami obcymi, nadzoruje inne instytucje finansowe, udziela kredytu refinansowego innym bankom oraz państwu, a także obsługuje zagraniczny dług państwa, czuwa nad prawidłowym finansowaniem i rozwojem systemu bankowego - banki komercyjne bez ograniczenia i terytorialnego zakresu działania – obsługują przedsiębiorstwa, instytucje i osoby fizyczne, prowadzą dla nich rachunki bieżące, przeprowadzają rozliczenia finansowe, przyjmują i lokują oszczędności, udzielają kredytów obrotowych, inwestycyjnych i konsumpcyjnych, tworzą pieniądz bankowy - banki specjalne – udzielające kredytu długo - i krótkoterminowego na cele eksploatacyjne i inwestycyjne podmiotom z określonych działów gospodarki lub rodzajów działalności(np. banki hipoteczne, rolne, melioracyjne, komunalne, rozwoju eksportu) - kasy oszczędności – ich podstawowym zadaniem jest przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i naliczanie od nich odsetek w skali rocznej – w Polsce funkcję taką pełni Powszechna Kasa Oszczędności (PKO) - inwestycje drobnego kredytu – np. takie jak: banki spółdzielcze, komunalne kasy kredytowe (udzielające kredytu pod zastaw ruchomości i nieruchomości) - instytucje kredytu konsumpcyjnego – udzielające pożyczek na finansowanie zakupów ratalnych i umów leasingowych. 3. KREDYT BANKOWY 3.1 POJĘCIE I FUNKCJE KREDYTU BANKOWEGO Termin – kredyt - wywodzi się od łacińskiego słowa „credo”, co oznacza wierzę, ufam. W sensie ekonomicznym kredyt polega na odstąpieniu przez jedną ze stron (wierzyciela) drugiej stronie (dłużnikowi) określonej wartości w pieniądzu lub w towarze w zamian za obietnicę zwrotu w ustalonym terminie równowartości, łącznie z wynagrodzeniem za jej udzielenie, czyli odsetkami. W zależności od przedmiotów pożyczek można wyodrębnić dwa rodzaje kredytu jest to: towarowy i pieniężny. Najstarszą formą kredytu jest kredyt towarowy (kupiecki, handlowy). Występuje on wówczas, gdy normalna transakcja kupna-sprzedaży przekształca się w stosunek kredytowy ze względu na odroczenie terminu zapłaty. Kredyt umożliwia prowadzenie działalności handlowej w sytuacji, gdy potencjalni nabywcy nie mają wystarczających środków finansowych, aby kupić towar w momencie oferowania go do sprzedaży, a równocześnie sprzedawcy nie mogą znaleźć nabywców, którzy mogliby natychmiast zapłacić im gotówką. Kredyt towarowy jest kredytem krótkoterminowym. Szczególną formą kredytu towarowego jest sprzedaż ratalna. Kredyt pieniężny polega na odstąpieniu określonej ilości, pieniędzy przez osobę fizyczną lub prawną drugiej osobie, pod warunkiem ich zwrotu w ustalonym terminie oraz zapłaty procentu tj. ceny za korzystanie z kredytu. We współczesnej gospodarce kredyty są ważnym źródłem finansowania działalności gospodarczej. W ustabilizowanej gospodarce rynkowej, gdzie istnieje sprawny system oceny, ryzyka związanego z planowanym przez firmę przedsięwzięciem, pożyczkobiorcy mogą liczyć na otrzymane około połowy środków finansowych potrzebnych do realizacji przedsięwzięcia. Udzielanie kredytów i pożyczek to podstawowa działalność banków, bez których nie mogą one egzystować i zarabiać. Z ekonomicznego punktu widzenia kredyt i pożyczka są tym samym. Pod względem prawnym obie instytucje jednak nieco się od siebie różnią. Umowa pożyczki uregulowana jest w kodeksie cywilnym(art. 720-724). Z cywilistycznego punktu widzenia umowa kredytowa jest umową nie nazwaną (nie uregulowaną przepisami kodeksu cywilnego). Umowę kredytową wyróżniają trzy cechy charakterystyczne. Jest ona umową: - konsensualną, co oznacza, że dochodzi do skutku już w chwili podpisania przez strony, a nie dopiero w momencie wydania środków pieniężnych - dwustronne zobowiązującą, gdyż bank zobowiązuje się oddać określoną kwotę środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy, kredytobiorca zaś – zwróci tę kwotę - odpłatną, ponieważ bank pobiera od kredytu prowizję, a od kredytu wykorzystanego – również odsetki. Prawne podstawy umowy kredytowej określono w rozdz. 2 Prawa bankowego. Na pożyczkobiorcę przenoszona jest własność określonej ilości pieniędzy, kredytobiorca zaś (w zasadzie, jako że są również kredyty gotówkowe) może jedynie dysponować w sposób określony umową określającą sumę pieniądza bezgotówkowego. Kredyt jest zawsze odpłatny, pożyczka natomiast może być nieodpłatna. Przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach zawartych w umowie, do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami wraz z odsetkami w terminie spłaty oraz zapłaty prowizji od kredytu. Kredyt pełni trzy podstawowe funkcje: emisyjną, dochodową oraz stymulacyjną. W odniesieniu do pojedynczego kredytobiorcy kredyt pełni funkcję dochodową i rozliczeniową. Powiększa on siłę nabywczą kredytobiorcy, co stwarza dla niego nowe możliwości nabywcze, a więc zwiększa jego udział w produkcie narodowym. Dla całej gospodarki podkreśla się funkcję emisyjną i dochodową kredytu. Funkcja redystrybucyjna kredytu powoduje czasowe przesunięcie siły nabywczej pieniądza. Oznacza to przemieszczanie i możliwości nabycia odpowiedniej części produktu społecznego przez podmiot kredytowany. Realizacja funkcji emisyjnej dla całej gospodarki narodowej następuje przez dostarczenie gospodarce pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego. Funkcja emisyjna kredytu określana jest jako funkcja powszechna. Każde udzielenie kredytu zwiększa ilość pieniądza w obiegu, a każda spłata – zmniejsza. W całej gospodarce jest nadwyżka kredytów udzielonych nad spłacanymi. Oznacza to kreowanie nowych wartości pieniężnych, a więc pełnienie przez kredyt funkcji dochodowej. 3.2 ZASADY FUNKCJONOWANIA KREDYTU Podstawowe zasady funkcjonowania kredytu to: celowość, terminowość, oprocentowanie. Celowość kredytu oznacza, iż w umowie kredytowej musi być precyzyjnie określony przedmiot kredytowania. Ułatwia to sprawdzenie prawidłowości wykorzystania kredytu, czyli sprawdzenie, czy przeznaczono go na cele wcześniej określone w umowie. Wykorzystanie kredytu niezgodnie z przeznaczeniem może być podstawą wypowiedzenia umowy kredytowej albo żądania spłaty części lub całości kredytu przed terminem płatności określonych w umowie. Cechą kredytu jest to, iż za korzystanie z kredytu kredytobiorca powinien uiścić cenę, tj. oprocentowanie, prowizję oraz inne koszty. Wysokość stopy procentowej, ustalona w umowie, liczona jest w stosunku rocznym od kwoty wykorzystanego kredytu za okres od dnia wykorzystania kredytu do dnia spłaty i pobierana jest w ustalonych terminach. Oprocentowanie nalicza się w walucie kredytu i pokrywa koszt uzyskania środków na kredyt oraz marżę banku. Są dwa rodzaje oprocentowania: stałe i zmienne. Oprocentowanie stałe występuje bardzo rzadko w bankowości polskiej. Obecnie w polskiej gospodarce banki stosują powszechnie zmienną stopę oprocentowania, która składa się ze: stawki bazowej, marży banku udzielającego kredytu oraz marży banku zasilającego bank-kredytodawcę w środki finansowe, w wypadku pozyskania środków z innych banków. Stawka bazowa jest elementem zmiennym oprocentowania. Dla kredytów złotowych jest to najczęściej stopa procentowa kredytu refinansowego, rzadziej stopa procentowa kredytu redyskontowego, lokat międzybankowych czy bonów skarbowych lub inne. Zmienna wysokość oprocentowania w czasie trwania umowy kredytowej bez jej wypowiedzenia jest możliwa tylko w sytuacji określonej w umowie. Dla kredytów dewizowych stawką bazową jest stopa oprocentowania depozytów w danej walucie na określony czas na europejskim rynku międzynarodowym. Najczęściej są to: Libor, czyli stawka na giełdzie londyńskiej, lub Fibor – stawka na giełdzie frankfurckiej. Składnikiem oprocentowania, obok stawki bazowej, jest marża bankukredytodawcy, będąca elementem stałym. Jest to dochód banku mający pokryć koszty działalności instytucji, koszt podejmowania ryzyka oraz zapewnić zysk. Banki określają minimalny i maksymalny poziom marży, a niektóre stosują dodatkowo specjalnie wyższą marżę od kredytów o wysokim stopniu ryzyka. Z powodu inflacji wyższa jest marża pobierana od kredytów złotowych. Trzecim elementem oprocentowania jest marża banku zasilającego bankkredytodawcę w środki przeznaczone na sfinansowanie wniosku kredytowego. Marża ta jest stosunkowo niska, ponieważ finansowanie takie jest dla instytucji zasilającej bank-kredytodawcę obciążone małym ryzykiem, gdyż spłatę kredytu w takiej sytuacji gwarantuje bank-kredytodawca. Dodatkowo kredytodawcy pobierają od kredytobiorcy różne prowizje. Prowizja przygotowawcza jest jednorazową opłatą za czynności związane z udzieleniem kredytu, liczoną od kwoty udzielonego kredytu, najczęściej 0,5%-2%. Niekiedy banki pobierają prowizję od zaangażowania, w wysokości określonej umową, która naliczana jest od niewykorzystanej kwoty kredytu, najczęściej od dnia wykorzystania całego kredytu. Celem tej prowizji jest pokrycie strat banku, który stawiając do dyspozycji kredytobiorcy środki, pozbawia się dochodów z tytułu obrotu tymi pieniędzmi. Od kredytów nie spłaconych w terminie banki pobierają odsetki od zadłużenia przeterminowanego. Ich wysokość jest określona w umowie, przy czym są one znacznie wyższe niż odsetki od kredytu( wynoszą 70% - 80%). Czasami banki pobierają również prowizję od wcześniejszej spłaty kredytu. Taka spłata naraża bank na stratę, wynikającą z konieczności natychmiastowego ulokowania spłaconej wcześniej kwoty w mniej efektywny sposób niż zaplanowano. Cechą kredytu jest również konieczność jego spłaty w ściśle określonym terminie. Umowa kredytowa dokładnie określa kwoty i terminy spłat kolejnych rat kredytu. W wypadku kredytów średnio- i długoterminowych może wystąpić karencja w spłacie rat kapitałowych, czyli początkowy okres trwania umowy kredytowej, w którym kredytobiorca nie spłaca rat kredytu a tylko odsetki. Bank kontroluje sytuację prawną, finansową i ekonomiczną kredytobiorcy. Umowa kredytowa nakłada na kredytobiorców obowiązek składania informacji, sprawozdań i dokumentów niezbędnych do oceny sytuacji kredytobiorcy. W razie pogorszenia wyników czy utraty zdolności kredytowej przez kredytobiorcę bank może wypowiedzieć umowę, ustalić wcześniejszy termin spłaty lub wzmocnić zabezpieczenia. W umowie powinny być podane warunki i terminy jej wypowiedzenia oraz okoliczności powodujące natychmiastową wymagalność kredytu. 3.3 KLASYFIKACJA KREDYTÓW W polskim systemie bankowym stosuje się wiele kredytów, klasyfikowanych według różnych kryteriów: przedmiotu kredytowania, okresu kredytowania, formy kredytu, sposobu zabezpieczenia kredytu, waluty kredytu. Według przedmiotu kredytowania rozróżnia się trzy typy kredytów: obrotowe, inwestycyjne i konsumpcyjne. Kredyty obrotowe są przeznaczone na bieżące potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą np.: zakup materiałów. Mogą one mieć charakter krótko- lub średnioterminowy. Kredyty inwestycyjne służą finansowaniu nakładów gospodarczych na stworzenie nowych lub powiększenie istniejących środków trwałych. Kredyty te mogą finansować inwestycje: - materialne, np. zakup sprzętu, armatury, maszyn, nieruchomości, środków transportu - niematerialne, np. zakup papierów wartościowych, patentów, finansowanie działalności naukowo-badawczej. Kredyty inwestycyjne można też podzielić ze względu na ich przeznaczenie na: - kredyty na nabycie maszyn i urządzeń ( przeważnie krótko- lub średnioterminowe ) - kredyty na zakup lub budowę całych obiektów ( średnio- lub długoterminowe ) - kredyt na restrukturyzację, przeznaczone na przebudowę struktury gospodarczej kredytobiorcy w celu odzyskania równowagi finansowej ( średnio- lub długoterminowe ). Kredyty konsumpcyjne przeznaczone są na ratalny zakup towarów i usług konsumpcyjnych przez ludność, a także na sfinansowanie potrzeb związanych z budownictwem mieszkaniowym. Kredyty udzielane są w formie gotówkowej i bezgotówkowej. Kredytobiorcami mogą być tylko osoby fizyczne. Biorąc za podstawę podziału okres kredytowania wyróżnia się kredyty: - krótkoterminowe – według polskiej praktyki udzielane na okres do jednego roku - średnioterminowe – udzielane na okres do 3 lub 5 lat - długoterminowe – udzielane na okres powyżej 3 lub 5 lat. Przyjmując za kryterium formę udzielania kredytu można je podzielić na kredyty udzielane w rachunku bieżącym i rachunku pożyczkowym, kredyty wekslowe. W rachunku bieżącym mogą być udzielane kredyty krótkoterminowe na działalność eksploatacyjną i tylko wówczas, gdy osoba ubiegająca się o kredyt ma rachunek bieżący w danym banku. Kredyt ten umożliwia kredytobiorcy zadłużenie się w rachunku bieżącym do wysokości przyznanego kredytu, dzięki czemu posiadacz rachunku bieżącego może dysponować nie tylko środkami zgromadzonymi na tym rachunku, ale również może wystawiać zlecenia płatnicze przekraczające stan posiadanych środków do wysokości przyznanego limitu kredytowego. Kredyt w rachunku bieżącym charakteryzuje się dużym ryzykiem, dlatego banki udzielają go jedynie długoletnim, solidnym i wiarygodnym w ich opinii klientom. W ramach kredytów w rachunku bieżącym rozróżnia się: kredyt otwarty ( in blanco ) i kredyt kasowy ( płatniczy ). Kredyt otwarty jest udzielany na okres 1-1,5 roku, a bank uruchamiając go zobowiązuje się do zapłaty w ramach gotówki, czeków gotówkowych zwykłych, potwierdzonych, poleceń przelewu, akredytyw, w których bank jest wskazany do domicyliat, czyli osoba, u której dokument ma być płatny. W ramach kredytu otwartego, jeżeli jest to określone w umowie, banki mogą wykupywać również weksle trasowane, jeżeli bank jest wskazany na nich jako domicyliat. Za wszystkie wymienione dokumenty bank płaci do wysokości udzielonego w umowie limitu. Kredyt otwarty jest kredytem odnawialnym, tzn. po spłacie może być udzielony ponownie. Kredyt kasowy upoważnia kredytobiorcę do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku. Kredyt jest udzielany w razie chwilowego braku gotówki w kasie, na okres od kilku do kilkunastu dni, i spłacany z najbliższych wpływów na rachunek bieżący kredytobiorcy. Kredyt płatniczy jest nieodnawialny, gdyż jego spłata nie powoduje możliwości ponownego wykorzystania. Oprócz wymienionych kredytów w rachunku bieżącym realizacja pozostałych następuje przez rachunek kredytowy. Kredyty w rachunku pożyczkowym uruchamiane są przez otwarcie dla kredytobiorcy specjalnego rachunku, na którym bank ewidencjonuje każdą wpłatę i spłatę kredytu. Kredytobiorca może mieć kilka rachunków kredytowych w zależności od liczby kredytów, z których korzysta, ponieważ każda z nich jest ewidencjonowano na oddzielnym rachunku. Kredyty w rachunku kredytowym są krótko- lub średnioterminowe i mogą zostać udzielane jako: - kredyt docelowy – przeznaczone na finansowanie jednej określonej transakcji, będąc kredytem nieodnawialnym - kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań – udzielany na okres kilku miesięcy w razie krótkotrwałych trudności płatniczych wywołanych przejściowym wzrostem stanu zobowiązań, zakłóceniami w sprzedaży itp. nie powinien być kredytem odnawialnym - kredyt kasowy – udzielany w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie - kredyt sezonowy – na finansowanie potrzeb z związku z przesunięciem wpływów i nakładów eksploatacyjnych spowodowanych specyfiką produktu lub świadczonych usług, np. kredyt na skup płodów rolnych, udzielany na okres do dwóch lat i nieodnawialny - linie kredytowe – stanowiące kredyt finansujący wiele transakcji, których przedmiotem są sukcesywne i powtarzalne dostawy towarów czy świadczone na rzecz kredytobiorcy usługi, do wysokości określonego w umowie limitu kredytowego. Linia kredytowa jest udzielana bez określenia w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu w postaci transz i może mieć ona charakter kredytu odnawialnego, bądź nieodnawialnego. Inną formą kredytów są kredyty wekslowe. Wśród nich można wyróżnić kredyty dyskontowe i akceptacyjne. Kredyt dyskontowy jest udzielany w formie wykupu ( dyskonta ) weksli przez bank przed terminem ich płatności. Bank przyjmując weksel do dyskonta udziela kredytobiorcy kredytu, który jest spłacany nie przez kredytobiorcę, ale przez głównego dłużnika wekslowego. Dopiero jeżeli główny dłużnik wekslowy weksli nie wykupi, bank domaga się spłaty kredytu przez osobę, która złożyła weksel do dyskonta ( kredytobiorcę ). Zgodnie z umową, bank może udzielić kredytu dyskontowego w odniesieniu do każdego złożonego do dyskonta weksla lub w postaci linii dyskontowej, określając górną granicę linii dyskontowej, do wysokości którego będą przyjmowane w określonym w umowie okresie weksla do dyskonta. Według prawnej formy zabezpieczenia kredyty dzieli się na: lombardowe, hipoteczne i inne. Kredytu lombardowego banki udzielają pod zastaw lub zabezpieczenie papierów, towarów i przedmiotów wartościowych. Cechą tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu, choć właścicielem jego jest nadal kredytobiorca. Maksymalna wielkość tego kredytu nie przekracza wartości zastawu. Kredyt hipoteczny jest kredytem średnio- lub długoterminowym na cele inwestycyjne. Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancję jego spłaty z określoną nieruchomością. Jest to forma kredytu wygodna dla banku, gdyż pozwala mu na zaspokojenie roszczeń w tej nieruchomości mimo zmiany właściciela i zapewnia bankowi pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Ustanowienie hipoteki następuje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości w sądzie rejonowym. Przeszkodą w udzieleniu kredytu zabezpieczonego hipotecznie jest wysoka odpłatność za wpisanie kwoty zobowiązania hipotecznego ( 3,2% kwoty zobowiązania ). Banki nie mogą udzielić kredytu hipotecznego przedsiębiorstwom państwowym i innym państwowym osobom prawnym oraz spółkom z udziałem skarbu państwa przewyższającego 50% kapitału założycielskiego, nie może bowiem obciążać nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa. Zależnie od waluty, w jakiej udziela się kredytu, wyróżnia się kredyty złotowe i walutowe. Banki przeważnie uzależniają walutę kredytu od kraju, w którym mają być dokonywane płatności ze środków zaangażowanych przez banki. Kredyty dewizowe są to kredyty udzielane w walutach obcych: w dolarach USA, funtach brytyjskich czy EURO. Kredyty te mogą być udzielane przez polskie banki, które mają zezwolenie dewizowe oraz przez banki zagraniczne i inne zagraniczne instytucje finansowe. Zasady i warunki udzielania kredytów określone są w regulaminach i znacznie różnią się w poszczególnych bankach. Atrakcyjność kredytów dewizowych polega na relatywnie niższej stopie oprocentowania. Spłata kredytu i odsetek następuje w złotych lub dewizach, według kursu obowiązującego w dniu spłaty rat i odsetek, co oznacza, że kredytobiorca ponosi ryzyko różnic kursowych. Przedstawiona klasyfikacja kredytów obejmuje typowe rodzaje kredytów. Nie każdy bank udziela wszystkich rodzajów kredytów. Specyficznym rodzajem kredytów bankowych są kredyty udzielane w ramach konsorcjum bankowego, w które angażuje swoje środki wiele banków. Takie umowy kredytowe zawierane są wtedy, gdy kredytobiorca stara się o duży kredyt. Konieczność angażowania się większej ilości banków w udzielanie kredytów wynika z: - niemożności udzielania kredytu przez bank na podstawnie przepisów przeciwdziałających nadmiernej koncentracji kredytów dla jednego klienta lub grupy powiązanych ze sobą organizacyjnie lub kapitałowo pomiotów ( najwyżej 10% funduszy własnych może być zaangażowanych w jedną umowę kredytową) - chęci zmniejszenia ryzyka kredytowego przez rozłożenie go na kilka banków - restrukturyzacji kredytów udzielonych temu samemu kredytobiorcy przez uczestników konsorcjum ( wszystkie udzielone wcześniej kredyty przez banki wchodzące w skład konsorcjum traktowane są jako jeden kredyt udzielony przez konsorcjum ). Cechą umowy kredytowej konsorcjalnej jest występowanie w niej wielu stron: - kredytobiorcy - gwaranta – banku, który zabezpiecza spłatę kredytu, czyli zobowiązuje się do zapłaty należnych kwot w wypadku niewywiązania się kredytobiorcy z zobowiązań ( dlatego najczęściej bank gwarant przyjmuje od klienta zabezpieczenie spłaty zaciągniętego kredytu ) - banków samofinansujących, które angażują swoje środki finansowe - banku aranżującego – jednego z banków finansujących, który organizuje konsorcjum, negocjuje warunki umowy oraz formalnie ją przygotowuje - agenta – jednego z banków finansujących wyznaczonego do obowiązków techniczno-administracyjnych, czyli zbierania i przekazywania dokumentów, wpłat, wypłat, informowania pozostałych uczestników umowy o przebiegu transakcji itp. Banki partycypujące w umowie kredytowej określają, oprócz ogólnej kwoty kredytu, także maksymalne kwoty, w jakich angażują się poszczególne banki w finansowanie umowy. Każda spłata zasila banki proporcjonalnie do ich udziałów w ogólnej kwocie kredytu. Wszystkie banki uczestniczące w umowie mają jednak prawa i obowiązki. Ponadto w umowie kredytowej zawartej w ramach konsorcjum występują elementy charakterystyczne dla zwykłej umowy kredytowej. 3.4 KREDYTY DLA LUDNOŚCI Kredyty konsumpcyjne są przeznaczone dla osób fizycznych na cele nie związane z budownictwem mieszkaniowym i działalnością gospodarczą. Bank analizuje stan majątkowy kredytobiorcy, ryzyko związane z udzieleniem kredytu oraz zabezpieczenie. Przy ocenie zdolności kredytowej należy określić stałość miejsca pracy na tle zmian strukturalnych zachodzących w kraju, sytuację rodzinną oraz obciążenia budżetu domowego i inne zobowiązania. Głównym warunkiem udzielenia kredytu jest pisemne ustanowienie zabezpieczenia spłaty kredytu. Ze względu na to, że PKO BP reprezentuje 20% udziałów w całej sieci placówek bankowych w kraju i w depozytowo-kredytowej obsłudze ludności i jednostek gospodarczych, warunki i rodzaje udzielanych kredytów omówiono na przykładzie PKP BP . Super kredyt –kredyt jest udzielany na bieżące potrzeby właścicieli rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych. Kredyt może być udzielony posiadaczom rachunków oszczędnościoworozliczeniowych w PKO BP, którzy spełniają łącznie następujące warunki: - przekazują na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy systematyczne wpłaty środków pieniężnych, - posiadają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w oddziale PKP BP przez okres: co najmniej 3 miesięcy, w przypadku dokonywania systematycznych, comiesięcznych wpływów na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, co najmniej 6 miesięcy, w przypadku dokonywania systematycznych wpływów na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy rzadziej niż raz na miesiąc ale nie rzadziej niż na 3 miesiące, -w okresie 3 miesięcy przed zawarciem umowy o kredyt nie dopuścili do powstania salda debetowego. Maksymalna kwota kredytu to5-krotność średnich miesięcznych wpływów na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Kwota ta nie może przekroczyć 100krotności najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” w drodze obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów, obowiązującego w dniu zawierania umowy. Podstawowym zabezpieczeniem spłaty kredytu odnawialnego są systematyczne wpłaty środków pieniężnych na rachunek oszczędnościoworozliczeniowy. Każdy wpływ środków pieniężnych na rachunek oszczędnościoworozliczeniowy zaliczany jest na spłatę kredytu. Każda spłata całości lub części wykorzystanego kredytu powoduje, że odnawia się on o kwotę dokonanej spłaty i może być wielokrotnie wykorzystywany i spłacany. Kredyt gotówkowy- przeznaczony jest na dowolny cel. Kredyt może być udzielony osobom fizycznym, które spełniają łącznie następujące warunki: posiadają pełną zdolność do czynności prawnych posiadają zdolność kredytową dają gwarancję, według ceny PKP BP, całkowitej terminowej spłaty kredytu wraz z odsetkami, przedstawiają odpowiednie zabezpieczenie spłaty kredytu. Wysokość kredytu uzależniona jest od zdolności kredytowej osoby ubiegającej się o kredyt oraz od proponowanej formy prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu. Jeżeli zabezpieczeniem spłaty kredytu ma być wyłącznie poręczenie, to maksymalna kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 12-krotnych średnich miesięcznych udokumentowanych dochodów netto osoby ubiegającej się o kredyt. Przy ustanowieniu innego niż poręczenie zabezpieczenia kredyt może być udzielony w wyższej kwocie. Kredyt wraz z odsetkami jest spłacany w równych lub malejących ratach miesięcznych. Kredytobiorca może również wybrać wariant, polegający na spłacie odsetek jednorazowo „z góry” przy wpłacie kredytu. Możliwa jest wcześniejsza całkowita spłata kredytu. W takim przypadku PKO BP pobiera odsetki tylko za faktyczny okres korzystania z kredytu. Kredyt bezgotówkowy na zakup towarów i usług Kredyt może być udzielony na zakup: 1. nowych towarów- dóbr materialnych powszechnego użytku np. artykułów przemysłowych służących do wyposażenia mieszkań, artykułów gospodarstwa domowego, sprzętu audiowizualnego, komputerowego i fotograficznego, sprzętu sportowo-turystycznego, odzieży i innych towarów, np. węgla, z przeznaczeniem na potrzeby gospodarstw domowych oraz maszyn i urządzeń rolniczych (z wyjątkiem ciągników rolniczych) na potrzeby własne gospodarstwa rolnego i inne. 2. usług- służących zaspokojeniu określonych potrzeb np. turystycznych, samochodowych, remontowo-budowlanych, kamieniarskich, instalacyjnych, usług w sferze zdrowotnej i innych. Kredyt może być udzielony osobom fizycznym, które spełniają łącznie następujące warunki: posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, posiadają zdolność kredytową, dają gwarancję, według oceny PKP BP, całkowitej terminowej spłaty kredytu wraz z odsetkami, przedstawią odpowiednie zabezpieczenie spłaty kredytu. Kredyt udzielany jest we współpracy z przedsiębiorcami, z którymi oddziały PKP BP zawarły stosowną umowę. Umowa o kredyt może być zawarta u sprzedawcy lub w banku. Kredyt może być udzielony w wysokości równej cenie towaru lub usługi, przy czym PKO BP może uzależnić udzielenie kredytu od wniesienia przez kredytobiorcę udziału własnego na poczet ceny towaru lub usługi. Cenę towaru lub usługi określa faktura lub umowa sprzedaży. Zabezpieczeniem spłaty kredytu może być zarówno przewłaszczenie rzeczy zakupionej na kredyt, jak i inne stosowane w PKP BP, formy zabezpieczenia spłaty kredytu. Zabezpieczenie spłaty kredytu jest ustalane indywidualnie z osobą ubiegającą się o kredyt. Kredyt wraz z odsetkami jest spłacany w równych lub malejących ratach miesięcznych. Kredytobiorca może również wybrać wariant, polegający na spłacie odsetek jednorazowo „z góry” przy wypłacie kredytu. Możliwa jest wcześniejsza całkowita spłata kredytu. W takim przypadku PKO BP pobiera odsetki tylko za faktyczny okres korzystania z kredytu. Gotówkowy kredyt sezonowy Kredyt udzielany jest w okresach szczególnego zainteresowania klientów nabywaniem towarów i usług z przeznaczeniem na okolicznościowe zakupy i finansowanie wypoczynku. Kredyt może być udzielony osobom fizycznym, posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. Udzielenie kredytu i jego wysokość uzależnione są od oceny zdolności kredytowej osoby ubiegającej się o kredyt. Wysokość kredytu oraz maksymalny okres spłaty kredytu są określane każdorazowo przez Zarząd PKP BP przed uruchomieniem danego kredytu. Kredyt bezgotówkowy na zakup pojazdów i sprzętu technicznego Kredyt jest przeznaczony na : *zakup nowych i używanych: samochodów, ciągników rolniczych, motorów, motorowerów, przyczep, podlegających zarejestrowaniu na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego, zakup sprzętu technicznego- nowego i używanego sprzętu pływającego oraz lotniczego, np. jachtów, łodzi żaglowych i motorowych, motolotni, szybowców, śmigłowców, podlegających zarejestrowaniu na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego, spłatę kredytu, zaciągniętego w innym banku na zakup pojazdu. Udzielenie kredytu i jego wysokość uzależnione są od zdolności kredytowej osoby ubiegającej się o kredyt oraz od formy zabezpieczenia spłaty kredytu. Kredyt może być udzielony: *dla pojazdów nowych - do wysokości równej cenie pojazdu wraz z wyposażeniem dodatkowym, kosztami ubezpieczenia oraz kosztami prowizji PKO BP i opłaty pobieranej przez przedsiębiorców współpracujących z PKP BP w zakresie udzielenia kredytów, dla pojazdów używanych- do wysokości 85% wartości pojazdu wraz z wyposażeniem dodatkowym, kosztami ubezpieczenia oraz kosztami prowizji PKO BP i opłaty pobieranej przez przedsiębiorców współpracujących z PKO BP w zakresie udzielania kredytów, na spłatę kredytu w innym banku- do wysokości kwoty zobowiązania, na spłatę którego kredyt jest przeznaczony. Maksymalny okres kredytowania wynosi 7 lat, z tym, że dla samochodów używanych suma wieku pojazdu i okres kredytowania nie może przekroczyć 10 lat. Podstawową formą zabezpieczenia kredytu jest zastaw rejestrowy na samochodzie lub przewłaszczenie oraz cesja praw z polisy ubezpieczeniowej na rzecz PKO BP w pełnym zakresie w całym okresie kredytowania. Na udziale kredytu wymagana jest zgoda współmałżonka Kredytobiorcy, chyba że udokumentuje rozdzielność majątkową lub współmałżonek jest współ kredytobiorcą lub poręczycielem. Kredyt dla studenta Kredyt może być udzielony na sfinansowanie kosztów związanych ze studiami, np. * opłacenie czesnego , miejsca w domu studenckim, wynajmu mieszkania, * zakup podręczników, zakup sprzętu dydaktycznego, np. komputera, instrumentu muzycznego, opłacenie usług dydaktycznych, np. kursy językowe organizowane dla studentów itp. Kredyt udzielany jest studentom, którzy posiadają pełną zdolność do czynności prawnych i przedstawia odpowiednie zabezpieczenie spłaty kredytu. Kredyt przeznaczony jest dla studentów wszystkich rodzajów szkół wyższych, spełniających warunki określone w ustawie o sokolnictwie wyższym. Kredyt może być udzielony studentom, którzy: odbywają studia w systemie dziennym, wieczorowym lub zaocznym, kończące się uzyskaniem dyplomu magisterskiego, lekarskiego, inżynierskiego lub licencja tu, posiadają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy SUPERKONTO lub SUPERKONTO STUDENT w PKO BP (warunek dla kredytobiorców spłacających na bieżąco odsetki w okresie zawieszenia spłaty kredytu). Ponadto warunkiem udzielenia kredytu jest udokumentowanie przez kredytobiorcę: zdania wszystkich egzaminów i uzyskania wymaganych zaliczeń, zgodnie z regulaminem studiów, w całym okresie poprzedzającym udzielenie kredytu, brak kar dyscyplinarnych, przyjęcia na uczelnię- w przypadku studentów rozpoczynających naukę. Wszystkie, stosowane w PKO BP, formy zabezpieczenia spłaty kredytu, np. poręczenie, blokada środków na rachunku bankowym. W przypadku poręczenia wskazane jest, aby osobami poręczającymi byli rodzice studenta. Zabezpieczenia spłaty kredytu jest ustalenie indywidualnie z osobą ubiegającą się o kredyt. Wysokość kredytu nie może przekroczyć 12-krotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pracowników w gospodarce narodowej, ogłaszanego przez Prezesa GUS, obliczonego dla okresu poprzedzającego udzielenie kredytu. W przypadku, gdy student posiada stałe źródło dochodów, kredyt może być udzielony do wysokości 15-krotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pracowników w gospodarce narodowej, ogłaszanego przez Prezesa GUS, obliczonego dla okresu poprzedzającego udzielenie kredytu. Kredyt jest wypłacany w transzach, w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Maksymalna liczba transz nie może przekroczyć 60. Kredyt na zakup sprzętu dydaktycznego lub na opłacenie usługi może być wypłacony jednorazowo. Kredyt mieszkaniowy własny kąt Kredyt jest udzielany na: budowę, dokończenie budowy, wykończenie i wyposażenie, remont i rewaloryzację, nadbudowę lub rozbudowę: -domu jednorodzinnego, wielomieszkaniowego lub letniskowego, lokalu mieszkalnego lub użytkowego, -garażu lub miejsca postojowo-garażowego, -obiektów związanych z zagospodarowaniem działki budowlanej lub rekreacyjnej, -przebudowę pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, zakup: -domu jednorodzinnego, wielomieszkaniowego lub letniskowego, lokalu mieszkalnego lub użytkowego, -garażu lub miejsca postojowo-garażowego, -działki rekreacyjne lub budowlanej, zmianę domu jednorodzinnego, letniskowego lub lokalu mieszkalnego, zmianę statusu mieszkania z lokatorskiego na własnościowe, spłatę zadłużenia z tytułu kredytu zaciągniętego wcześniej na cele mieszkaniowe, refinansowanie poniesionych kosztów inwestycji, finansowanie kosztów pozyskania lokalu mieszkalnego w ramach budownictwa realizowanego przy udziale środków z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego. Kredyt jest udzielany osobom fizycznym: posiadającym obywatelstwo polskie na stałe zamieszkałym w Polsce, obywatelom państw obcych posiadających prawo stałego pobytu w Polsce. Do wkładu własnego kredytobiorcy zalicza się: środki pieniężne kredytobiorcy zgromadzone lub przewidziane do zgromadzenia w okresie realizacji inwestycji, wartość rynkową działki budowlanej lub rekreacyjnej, w przypadku gdy stanowi ona własność lub współwłasność kredytobiorcy, pierwszą opłatę wniesioną z tytułu użytkowania wieczystego gruntu, wydatki poniesione na przygotowanie inwestycji do realizacji, w tym m.in. koszty badań geologicznych, koszty opracowania dokumentacji technicznej, koszty przygotowania terenu pod budowę, wartość wykonanych prac przy budowie oraz zgromadzonych materiałów, pozostałe koszty związane z inwestycją (w tym opłaty notarialne, skarbowe, sądowe, opłaty związane z ubezpieczeniem budowy, koszty zabezpieczenia kredytu, prowizje pośredników). Kredyt może być udzielony na okres do 25 lat, z wyjątkiem kredytu na zakup działki budowlanej lub rekreacyjnej, którego okres spłaty nie powinien przekroczyć 10 lat. 3.5 WARUNKI I PROCEDURY ZWIĄŻANE Z UDZIELANIEM KREDYTÓW DLA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH Jeżeli wniosek o udzielenie kredytu zostanie rozpatrzony pozytywnie wówczas zostaje sporządzona umowa kredytowa ( załącznik nr 4). 3.6 WARUNKI UDZIELANIA KREDYTÓW GOSPODARCZYCH Przykładowe rodzaje kredytów gospodarczych oferowanych przez PKO BP. - kredyty obrotowe w walucie polskiej - kredyty inwestycyjne w walucie polskiej - kredyty w rachunku bieżącym - kredyty płatnicze Przy wszystkich wyżej wymienionych rodzajach kredytów stosowane są następująco: formy zabezpieczenia spłaty kredytu. Kredyty obrotowe w walucie polskiej Kredyty obrotowe w walucie polskiej przeznaczone są na: finansowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz innych zobowiązań, np. w przypadku pokrycia przez Oddział zobowiązań z tytułu akredytywy dokumentowej udzielonej na cele bieżące, na spłatę zadłużenia przedsiębiorcy wobec PKO BP, innego banku albo instytucji finansowej z tytułu kredytu obrotowego, na restrukturyzację zadłużenia przedsiębiorcy z tytułu kredyty wobec PKO BP lub innego banku albo instytucji finansowej z tytułu kredytu obrotowego będącego w okresie wykorzystania. Ze względu na okres kredytowania, kredyt obrotowy może być: krótkoterminowy-udzielane na okres 12 miesięcy, średnioterminowy-udzielane na okres 36 miesięcy. Wykorzystanie kredytu następuje w walucie polskiej. Kredyt może być wykorzystywany jednorazowo, w transzach, tj. w określonych w umowie kredytu kwotach i terminach, a w przypadkach uzasadnionych charakterem i częstotliwością kredytowanych transakcji, w postaci linii kredytowej (bez określenia w umowie kredytu obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu). Kredyt w linii może być udzielony jako: kredyt z odsetkami pobieranymi w miesięcznych lub w kwartalnych okresach obrachunkowych- o charakterze odnawialnym lub nieodnawialnym, kredyt z odsetkami pobieranymi z dyskontem- o charakterze kredytu nieodnawialnego, kredyt wykorzystywany w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych ze zróżnicowanym oprocentowaniem w zależności od waluty wykorzystania kredytu- o charakterze kredytu odnawialnego lub nieodnawialnego. Kredyt w linii kredytowej o charakterze odnawialnym może być udzielony jako kredyt krótkoterminowy z możliwością przedłużenia na kolejne okresy nie dłuższe niż 12 miesięcy. Kredyt w transzach może być udzielony na okres do 36 miesięcy. Stosowane są następujące formy zabezpieczenia spłaty kredytu: poręczenie, weksel i poręczenie wekslowe, gwarancje, przelew (cesja) wierzytelność na zabezpieczenie, przejęcie długu, przystąpienie do długu, złożenie kaucji, blokada rachunków bankowych i depozytów, przewłaszczenie na zabezpieczenie, zastaw umowny na zasadach ogólnych, bankowy zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, zastaw ustawowy, zastaw na statkach morskich, hipoteka, ubezpieczenie kredytu, inne dodatkowe sposoby zabezpieczenia kredytu. Kredyty inwestycyjne w walucie polskiej Kredyty inwestycyjne przeznaczone są na : finansowanie nowych, odtworzenie zużytych bądź modernizację istniejących środków trwałych oraz pierwszego wyposażenia w środki obrotowe niezbędne do uruchomienia produkcji, na finansowanie innych zobowiązań (np. powstałych z tytułu działalności leasingowej, pokrycia akredytywy dokumentowanej udzielonej w związku z realizowaną inwestycją, na spłatę zadłużenia przedsiębiorcy wobec PKO BP lub innego banku albo instytucji finansowej z tytułu kredytu inwestycyjnego, restrukturyzację zadłużenia przedsiębiorcy wobec PKO BP lub innego banku albo inwestycji finansowej z tytułu kredytu inwestycyjnego będącego w okresie wykorzystania, nabycie akcji lub udziałów innej spółki prawa handlowego). Ze względu na okres kredytowania, kredyt inwestycyjny może być: krótkoterminowy- udzielane na okres do 12 miesięcy, średnioterminowy- udzielane na okres do 36 miesięcy, długoterminowe- udzielane na okres powyżej 36 miesięcy. Czas kredytowania zależy od realizowanego projektu. Minimalny udział środków własnych kredytobiorcy powinien wynosić 40 %uzależniony jest od rodzaju przedsięwzięcia. Kredyt może być wykorzystywany w transzach, tj. w określonych w umowie kredytu kwotach i terminach. Wykorzystanie kredytu może nastąpić w formie bezgotówkowej, poprzez realizację dyspozycji kredytobiorcy na pokrycie płatności w ramach udzielonego kredytu lub w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych charakterem płatności, wynikającym z przedmiotu działania kredytobiorcy, wykorzystanie kredytu w części może nastąpić w formie gotówkowej lub w formie przelewu na rachunek bieżący. Stosowane są następujące formy zabezpieczenia spłaty kredytu: poręczenie, weksel i poręczenie wekslowe, gwarancje, przelew (cesja) wierzytelności na zabezpieczenie, przejęcie długu, przystąpienie do długu, złożenie kaucji, blokada rachunków bankowych i depozytów, przewłaszczenie na zabezpieczenie, zastaw umowy na zasadach ogólnych, bankowy zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, zastaw ustawowy, zastaw na statkach morskich, hipoteka, ubezpieczenie kredytu, inne dodatkowe sposoby zabezpieczenia kredytu. Kredyt w rachunku bieżącym Kredyt przeznaczony jest na pokrycie wymagalnych zobowiązań wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej. Kredyt może być udzielony przedsiębiorcy o utrwalonej dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej i majątkowej, który posiada w oddziale rachunek bieżący. Kredyt jest udzielany, jako kredyt odnawialny, w ramach przyznanego limitu kredytowego. Wykorzystanie kredytu następuje w formie bezgotówkowej lub gotówkowej. Dyspozycje kredytobiorcy, których wykonanie nie znajduje w całości lub w części pokrycia na rachunku bieżącym, są księgowane w ciężar przyznanego limitu kredytowego. Dyspozycje kredytobiorcy, które przekraczają kwotę przyznanego limitu kredytowego, nie są realizowane. Spłata kredytu jest dokonywana bez odrębnych dyspozycji kredytobiorcy z pierwszych wpływów na rachunek bieżący. Kredyt płatniczy Kredyt przeznaczony jest na finansowanie doraźnych płatności wynikających z krótkotrwałego zachwiania płatności finansowej. Kredyt może być udzielony przedsiębiorcy posiadającemu w oddziale rachunek bieżący co najmniej od 6 miesięcy. W szczególnie uzasadniony przypadkach okres ten może być krótszy. Wniosek o udziale kredytu płatniczego oddział rozpatruje w terminie 3 dni roboczych od dnia jego złożenia w oddziale. Maksymalna kwota kredytu wynosi 500000 zł. Spłata kredytu i odsetek od wykorzystanego kredytu następuje jednorazowo w terminie określonym w umowie. 4. EWIDENCJA KSIĘGOWA W księgach rachunkowych podmiotów ewidencjonuje się w następujący sposób: gospodarczych kredyty bankowe 1 – wykorzystanie kredytu bankowego w ramach otwartych linii kredytowych 2 – przelew środków z tytułu otrzymanego kredytu bankowego 3 – przeksięgowanie kredytów przeterminowanych 4 – dopisanie odsetek do zadłużenia 5 – pobieranie odsetek 6 – pobieranie odsetek od kredytów służących sfinansowaniu zakupu lub budowy środków trwałych 7 – pobieranie przez bank odsetek z góry za cały okres kredytowania 8 – odpisanie w koszt odsetek dotyczących danego miesiąca 5. WNIOSKI Uzyskanie kredytu nie jest rzeczą łatwą: należy wypełnić dużo różnych dokumentów, dostarczyć do banku mnóstwo załączników, posiadać mocne zabezpieczenia. Wiele osób ponadto narzeka na wysokie oprocentowanie i prowizje. Mimo tego jednak kredyt bankowy jest jednym z przedstawionych źródeł finansowania podmiotów gospodarczych. W wielu firmach od 50% kapitałów, to kapitały pochodzące z długoterminowych kredytów bankowych. Dla niektórych osób, jednostek gospodarczych kredyt jest sposobem na życie, co chwile zaciągają nowe kredyty. Inni korzystają z nich sporadycznie w sytuacjach wyjątkowych. Jednakże i dla tych pierwszych i dla tych drugich kredyt jest bardzo potrzebny. Dzięki niemu można zrealizować transakcje, które nie byłyby możliwe do zrealizowania ze względu na brak własnych środków finansowych. Kredyt powiększa się siłą nabywczą kredytobiorcy, co stwarza dla niego nowe możliwości nabywcze, a więc zwiększa jego udział w produkcie narodowym. Każde udzielenie kredytu zwiększa ilość pieniądza w obiegu, a każda spłata zmniejsza. 6. BIBLIOGRAFIA Współautorstwo Redakcja naukowa Roman Milewski „Podstawy ekonomii” Wydanie drugie Wydawnictwo naukowe PWN Warszawa 1999 „Bankowość” Podręcznik dla studentów pod redakcją Jana Głuchowskiego i Jana Szambelańczyka Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 Tadeusz Orłowski „Nowy leksykon ekonomiczny” Wydanie pierwsze Oficyna Wydawnicza Graf. Punkt Warszawa 1998 Redakcja naukowa Bolesław Winiarski „Polityka gospodarcza” Wydanie drugie Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2001 Kazimierz Zabielski „Finanse międzynarodowe” Wydanie trzecie Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2003 Alina Majchrzycka-Guzowska „Finanse w gospodarce rynkowej” Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1996 Józef Jóźwicki „Finanse” część II Wydanie drugie Oficyna Wydawniczo-Handlowa Kielce 1997 7. WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW - wniosek o udzielenie kredytu obrotowego w rachunku kredytowym wniosek o udzielenie kredytu inwestycyjnego wykaz dokumentów załączonych do wniosku o udzielenie kredytu umowa kredytowa.
