(TUE) i Traktat o Funkcjonowaniu UE (TFUE)

MSM WZ UW
Warszawa, sem. letni 2014 r.
T. Skoczny,
Polska w Unii Europejskiej
Procesy integracji europejskiej
Struktura wykładu:
 Historia i dzień dzisiejszy integracji
europejskiej
 Istota Unii Europejskiej
 System instytucjonalny UE
 Główne problemy współpracy instytucjonalnej
UE a RP
I – Historia integracji europejskiej i Polska droga
do UE
A. Rozwój integracji europejskiej - od Deklaracji Schumana
(1950) do wejścia w życie TL (1.12.2009 r.)
a. Deklaracja Schumana (9.5.1950) i Traktat Paryski o EWWiS
(1951), dwa Traktaty Rzymskie: o EWG i EWEA(1957)
b. 1. wielka reforma: Traktat z Maastricht (1991) – „nibyutworzenie” UE; Unia „trzech filarów”
c. Mała reforma UE: Traktat z Nicei (2000)
d. nieudana próba przyjęcia Traktatu Konstytucyjnego UE
(2004)
e. 2. wielka reforma: Traktat z Lizbony (2007); wejście w życie
(1.12.2009) po ciężkim procesie ratyfikacyjnym – Irlandia,
Polska, Czechy
B. TL jako tradycyjny traktat rewizyjny – Traktat o UE (TUE) i
Traktat o Funkcjonowaniu UE (TFUE)
I – Historia integracji europejskiej i Polska droga
do UE
Historia terytorialnego poszerzenia integracji
europejskiej:
1.1.1973 - przystąpienie WB, I i D do WE, N – mówi nie;
1.1.1981 - przystąpienie G do WE; 1.1.1986 - przystąpienie H
i P do WE; 1.1.1995 - przystąpienie Sz, F i A do UE, N –
mówi nie
TA 1977(1999), Konferencja Międzyrządowa 2000 i TN
2001(2003) – reforma instytucjonalna w kontekście
wschodniego rozszerzenia
1.5.2004 - przystąpienie do UE 10 krajów (P, W, Cz, S, L, Ł,
E, C, M i S)
Ostatnie rozszerzania – B, R 1.1.2007; Ch 1.1.2012
Dalsze rozszerzenia - Bałkany Zachodnie ?; Turcja ?;
Nowe kraje stowarzyszone – Mołdawia, Gruzja, Ukraina
II – Istota Unii Europejskiej (od 1.12.2009 r.)
A. Podstawowe reformy UE wg TL:
a. Przekształcenie Unii ze struktury 3-filarowej w jedną
(jednolitą) organizację międzynarodową
b. Umocnienie wspólnej aksjologii UE: nadanie mocy
prawnej Karcie Praw Podstawowych i przystąpienie UE do
EKPCz
c. Sprecyzowanie podziału kompetencji między UE a jej
państwa członkowskie (PC)
d. Umocnienie procesu decyzyjnego przez zmodyfikowaną
regułę podwójnej większości kwalifikowanej (od 2014 r.)
e. Reforma katalogu aktów prawa pochodnego
f. Reformy instytucjonalne
g. Niewielkie zmiany prawa rynku wewnętrznego
II – Istota Unii Europejskiej (od 1.12.2009 r.)
B. Zasady integracji wg TUE i TFUE
 Zasada subsydiarności (art. 5 TUE)
a) Kompetencje wyłączne – nie
b) Kompetencje konkurencyjne - tak: test I i II
c) Zasada proporcjonalności (test III)
 Zasada lojalności i odpowiedzialność PCz za naruszenie
prawa wspólnotowego (art. 4 ust. 3 TUE)
 Zasada niedyskryminacji ze względów przynależności
państwowej (art. 18 TFUE)
 Zasada ściślejszej współpracy (art. 20 TUE i art. 326334 TFUE); TL – pełny zakres i podwyższenie progu do
9 państw członkowskich
II – Istota Unii Europejskiej (od 1.12.2009 r.)
C. Podział kompetencji między WE a PCz wg TWE i
TL
 Suwerenność PCz; transfer kompetencji (art. 90
Konstytucji RP)
 Kompetencje:
a) Nadane/przyznane/wyraźnie powierzone
b) dorozumiane ?
c) subsydiarne (art. 352 TFUE) – klauzula elastyczności
 Kompetencje:
a) wyłączne
b) konkurencyjne
c) wspierające, koordynujące i uzupełniające
II – Istota Unii Europejskiej (od 1.12.2009 r.)
D. Prawo UE/WE a prawo międzynarodowe i
krajowe (polskie) wg orzecznictwa sądów
wspólnotowych, TL i Konstytucji RP
 Zasada autonomiczności prawa wspólnotowego
 Zasada bezpośrednie stosowania i bezpośredniego
skutku prawa wspólnotowego w prawie krajowym- art.
91 ust. 1 i 3 w zw. z art. 90 Konstytucji RP
 Zasada prymatu prawa wspólnotowego nad prawem
krajowym - art. 91 ust. 2 i 3 w zw. z art. 90 Konstytucji
RP; w dalszym ciągu tylko orzecznicza
 System źródeł prawa wspólnotowego – prawo wtórne
dalej: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
A. Instytucje UE; instytucje podstawowe i pomocnicze;
EBC
B. Zasady ustrojowe systemu instytucjonalnego UE wg
TUE i TFUE
 a) nie wg zasady podziału władz
 b) zasada jednolitych ram instytucjonalnych (art. 13 ust. 1
TUE)
 c) zasady równowagi i autonomii instytucjonalnej (art. 13 ust.
2 TUE)
 d) zasada subsydiarności (art. 5 TUE)
C. Ogólna charakterystyka zmian dokonanych TL – 7
instytucji, instytucjonalizacja RE, zmiany ewolucyjne,
umocnienie roli parlamentów narodowych
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
A. Katalog instytucji i organów doradczych jednolitej UE
(art. 13 ust. 1 TUE):
a. Parlament Europejski
b. Rada Europejska (dot. instytucja UE „trójfilarowej”)
c. Rada (w praktyce: Rada UE)
d. Komisja Europejska (dot. Komisja)
e. Trybunał Sprawiedliwości UE (dot. TS WE)
f. Trybunał Obrachunkowy
g. instytucje doradcze Rady, KE i PE (oba do max. 350 członków)
- Komitet Ekonomiczno-Społeczny
- Komitet Regionów
h. Europejski Bank Centralny/EBC (dot. nie był instytucją główną)
(1994, 1999) (art. 308-309 TFUE) - istota, organizacja, funkcje; polski
członek po wejściu do UGW (art. 227 Konstytucji RP)
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
 RADA EUROPEJSKA (1961, 1974, 1977, 1983,




1986) – jako instytucja UE
RE – istota, skład, tryb działania (szczyty),
funkcje (art. 15 TUE; art. 235-236 TFUE)
Prezydent czy Premier RP ?
RE po rządami TL: instytucja główna;
„przywództwo polityczne” w UE – stały
Przewodniczący RE („Prezydent UE”) – Van
Roumpay
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
 RADA UNII EUROPEJSKIEJ (1957, 1965/1967)
– instytucja WE
 Rada UE - istota, skład, organizacja i tryb działania,
funkcje, rodzaje głosowań (art. 16 TUE; art. 237-243
TFUE); polscy ministrowie w składzie RUE
 Podział głosów ważonych przed TN, w tym tzw. mechanizm
z Joaniny (1994 r.), i wg TN - próg większości
kwalifikowanej i tzw. mniejszość blokująca rozszerzenie
zakresu głosowań większością kwalifikowaną
 System wg TL: - utrzymanie systemu wg TN do 30.10.2014,
okres przejściowy do 30.03.2017 r., możliwość odwołania się
do formuły z Joaniny po 1.04.2017 r.
 Prezydencja zbiorowa (3 państwa przez 18 mies.)
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
 PARALAMENT EUROPEJSKI (1957, 1962,




1976, 1979) – instytucja wspólnotowa
PE - istota, skład i powoływanie, organizacja
(komisje i frakcje), tryb działania, funkcje (art. 14
TUE; art. 223-234 TFUE); polscy posłowie w
składzie PE
Wzmocnienie pozycji PE wg JAE i TM; powołanie
Rzecznika Praw Obywatelskich (TM)
Realokacja miejsc w PE przed i wg TN; reforma PE
wg TN
Wzrost znaczenia wg TL: max. 750 + przew.; od min.
6 do max. 96 posłów; degresywna proporcjonalność
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
 KOMISJA EUROPEJSKA (1951 /Wysoka Władza
w EWWiS/, 1965/1967) – instytucja wspólnotowa
 KE – istota, skład i powoływanie, organizacja, tryb
działania, funkcje (art. 17-18 TUE; art. 244-250 TFUE)
 Reformy KE wg TA i po 2000 r.
 Zmiany w składzie KE: wg protokołu do TA, TN;
„polski komisarz”; stała współpraca administracji
rządowej z dyrekcjami generalnymi KE
 KE wg TL – 1 członek na 1 państwo do 1.11.2014 r.;
potem nowe rozwiązanie
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
 SĄDY UNIJNE
 Jeden sąd do JAE; dwie postacie jednego sądu wg JAE;
reformy wg TA i po 2000 r.; dwa sądy wg TN
 Trybunał Sprawiedliwości WE (1951, 1957, 1988; ETS) –
instytucja wspólnotowa (art. 19 TUE; 251-281 TFUE i
Statut ETS); polski sędzia
 Sąd Pierwszej Instancji (SPI) wg JAE 1986 (1988, 1989,
1990, 1993, 1994) – instytucja wspólnotowa; SPI wg TN –
odrębny sąd wspólnotowy; polska sędzina
 Izby /panele/ sądowe przy SPI; Sąd Służby Cywilnej;
polska sędzina
 Rzecznicy generalnie – dziś 8, wg TL może być 11
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
 TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY (1975,




1977) – wspólnotowa instytucja główna wg
TWE (art. 285-287 TFUE)
TO – istota, skład, organizacja, tryb działania,
funkcje
Realokacja miejsc w TO wg TN
Utrzymanie TO na liście instytucji głównych
przez Traktat Lizboński
Polski członek TO
III - System instytucjonalny Unii Europejskiej
 ORGANY DORADCZE (POMOCNICZE)
 (Europejski) Komitet Gospodarczy i Społeczny (1957,
1998) (art. 300-304 TFUE)
a) EKGiS – istota, skład, powoływanie, organizacja,
tryb działania, funkcje; realokacja miejsc wg TN
b) polscy członkowie
 Komitet Regionów (TM) (art. 305-307 TUE)
a) KR – istota, skład, organizacja, tryb działania,
funkcje; realokacja miejsc wg TN
c) polscy członkowie
IV – Unia Europejska w Polsce
 Współpraca rządu, parlamentu i prezydenta




RP Ustawa z 2004 r.; brak prezydenta RP
Planowana zmiana ustawy w związku z
ratyfikacją Traktatu Lizbońskiego
Współpraca w zakresie stanowienia prawa
Współpraca w zakresie tworzenia prawa
polskiego wykonującego prawo UE
Współpraca w zakresie opiniowania
kandydatów na stanowiska w UE
IV – Unia Europejska w Polsce
 „Specjalistyczna administracja europejska”
 „Ogólna” administracja europejska – RM,
MON, inni ministrowie
 MSZ – Departament UE
 „Europejskie komórki” w centralnej i
wojewódzkiej administracji rządowej
 „Europejskie komórki” w administracji
samorządowej