Rolnictwo ekologiczne a ochrona środowiska - Kujawsko
advertisement
ROLNICTWO EKOLOGICZNE A OCHRONA ŚRODOWISKA ZARZECZEWO 19.05.2011 r. SYSTEMY PRODUKCJI ROLNICZEJ • Rolnictwo konwencjonalne, • Rolnictwo integrowane, • Rolnictwo ekologiczne, Rolnictwo konwencjonalne • określane jako klasyczne, intensywne, technologiczne, itp. – jest to system produkcji ukierunkowany na zysk, osiągany dzięki dużej wydajności w specjalistycznych gospodarstwach wykorzystujących postęp technologiczny, oparty na dużym zużyciu przemysłowych środków produkcji. Rolnictwo ekologiczne • to sposób gospodarowania zwany także biologicznym, organicznym lub alternatywnym, określane potocznie jako rolnictwo „bez chemii”, a stosowane metody produkcji są przyjazne środowisku przy zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa. System gospodarowania oparty jest o środki produkcji pochodzenia naturalnego tj. biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie. • Rolnictwo ekologiczne jest to systemem gospodarowania, który aktywizując przyrodnicze mechanizmy produkcyjne poprzez stosowanie środków naturalnych zapewnia trwałą żyzność gleby i zdrowotność zwierząt oraz wysoką jakość biologiczną produktów. • Rolnictwo ekologiczne to system zrównoważony ekologicznie i ekonomicznie, w dużym stopniu niezależny od nakładów zewnętrznych, nie obciążający środowiska, który umożliwia rozwój wsi i rolnictwa jako bezcennych, ponadczasowych wartości samych w sobie. ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO Ochrona środowiska produkcji rolniczej - gleby, - wody, - powietrza, - krajobrazu, (dążenie do biologicznej samoregulacji w obrębie gospodarstwa rozumianego jako system ekologiczny) ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO • wysoka wartość biologiczna płodów rolnych („pierwotna”), nawiązująca do właściwości produktów powstających naturalnie w przyrodzie, bez ingerencji człowieka; ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO • poprawa żyzności gleby, uważana za podstawę zdolności produkcyjnych; ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO • dążenie do zamknięcia obiegu materii, poprzez zrównoważenie produkcji roślinnej i zwierzęcej w gospodarstwie (samowystarczalność paszowonawozowa); ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO • różnorodność biologiczna (gatunkowa), sprzyjająca przywracaniu równowagi w środowisku produkcji. Przez równowagę przyrodniczą - rozumie się stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: - człowieka, - składników przyrody żywej i - układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej /Ustawa Prawo ochrony środowiska/ • Generalną zasadą rolnictwa ekologicznego jest szacunek dla wszelkich form życia: od najmniejszych mikroorganizmów żyjących w glebie, po najpotężniejsze drzewa, nie zapominając o człowieku! • Każdy element w łańcuchu ekologicznej produkcji żywności jest nastawiony na zachowanie, a jeśli to możliwe, na zwiększanie różnorodności roślin i zwierząt. • Utrzymanie wysokiego poziomu różnorodności biologicznej jest często rezultatem dobrych ekologicznych praktyk rolniczych, jak również działań przewidzianych we Wspólnotowym Rozporządzeniu w sprawie rolnictwa ekologicznego. • Kluczową sprawą w rolnictwie ekologicznym jest zakaz stosowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie, zarówno w produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Sprzyja to utrzymaniu rodzimych gatunków roślin i ras zwierząt. Bioróżnorodność to rozmaitość form wśród organizmów a także cała zmienność na poziomie chromosomalnym, gatunkowym, ekosystematycznym. Definicja przyjęta przez Konwencję o biologicznej różnorodności brzmi natomiast następująco: • Bioróżnorodność- jest to zróżnicowanie organizmów żywych, które występują na Ziemi oraz bliższych biogeograficznych jednostek. • Oficjalna definicja bioróżnorodności określa ją jako różnorodność gatunkową wszystkich żywych organizmów, które występują na Ziemi, we wszystkich ekosystemach: morskich, lądowych, wodnych oraz w zespołach ekologicznych, do których organizmy żywe należą. Zasadniczymi elementami systemu rolnictwa ekologicznego są: • dopływ do systemu (materia, energia, człowiek) • struktura wewnętrzna systemu (gleba, rośliny, zwierzęta) • oraz odpływ z systemu (produkcja rolnicza, emisje). Fot.: M. Szewczyk W ekologicznym gospodarstwie rolnym możemy wyróżnić dwie grupy organizmów żywych: w obrębie gospodarstwa - rośliny uprawne i inne rośliny im towarzyszące (tzw. chwasty) oraz zwierzęta hodowlane, a także cały świat fauny i flory w powierzchniowej warstwie gleby (roli) oraz w otoczeniu gospodarstwa (miedze, rowy, zadrzewienia i zakrzewienia) - dzikie rośliny i zwierzęta. • Możemy zatem wydzielić różnorodność biologiczną gatunków, odmian roślin i ras zwierząt żyjących na terenach rolniczych oraz różnorodność biologiczną gatunków dzikich. • Te dwa rodzaje różnorodności biologicznej w gospodarstwie ekologicznym przenikają się i zależą wzajemnie od siebie. Produkcja metodami ekologicznymi • polega na stosowaniu: - płodozmianu i innych naturalnych metod utrzymywania lub podwyższania biologicznej aktywności i żyzności gleby; - nawozów organicznych, środków ochrony roślin i środków żywienia zwierząt uzyskiwanych inaczej niż w drodze przemysłowej syntezy chemicznej; Produkcja metodami ekologicznymi - materiału siewnego oraz rozmnożeniowego otrzymywanego z roślin, które co najmniej przez jedno pokolenie, a w przypadku roślin wieloletnich co najmniej przez dwa sezony wegetacyjne były uprawiane w ekologicznym gospodarstwie rolnym; - doboru gatunków i odmian roślin oraz gatunków i ras zwierząt, uwzględniającego ich naturalną odporność na choroby; w szczególności wykorzystującego populacje i rasy miejscowe. • Gleba jest podstawowym składnikiem struktury wewnętrznej systemu rolnictwa ekologicznego. Od jej jakości (żyzność i produktywność) i miejsca położenia (strefa klimatyczna, wysokość nad poziom morza) zależy dobór roślin uprawnych, wysokość i jakość plonów głównych i ubocznych. Płodozmian w gospodarstwie ekologicznym ma do spełnienia kilka ważnych funkcji: a) b) c) d) utrzymać optymalną zawartość próchnicy oraz żyzność gleby, zapobiegać nadmiernemu rozwojowi chorób i szkodników, nie dopuszczać do niekontrolowanego rozwoju chwastów. zmniejsza ryzyko produkcji dzięki większej różnorodności biologicznej Przy produkcji polowej metodami ekologicznymi stosuje się co najmniej czteroletni płodozmian (maksymalnie zróżnicowany), w którym do zwiększania żyzności i biologicznej aktywności gleby stosuje się: • rośliny strukturotwórcze, zwiększające zawartość materii organicznej w glebie oraz rośliny motylkowe wieloletnie, wysiewane głównie w mieszankach z trawami; • nawozy pochodzące od zwierząt z ekologicznej produkcji zwierzęcej oraz inne materiały organiczne dopuszczone Rozporządzeniem Rady. Ochrona roślin w gospodarstwach ekologicznych opiera się na: a) promowaniu własnej obrony roślin poprzez uprawę lokalnych roślin genetycznie odpornych na choroby i szkodniki; b) ochronie naturalnych wrogów szkodników poprzez zapewnienie im dogodnych warunków (np. żywopłoty, tereny gniazdowania, wpuszczanie drapieżników); c) działaniach profilaktycznych; d) biologicznych środkach ochrony roślin. Ograniczenie zachwaszczenia w gospodarstwach ekologicznych realizowane jest przez działania zapobiegawcze oraz przez bezpośrednie zwalczanie chwastów. • • • • • Do działań profilaktycznych należą właściwy płodozmian (dobór i następstwo roślin uprawnych); zagęszczenie łanu roślin; uprawa pasowa i szeroko-rzędowa; pokrycie pól przez cały okres wegetacyjny ( międzyplony, śródplony, poplony) Zwierzęta gospodarskie są integralną częścią ekologicznego gospodarstwa rolnego, ponieważ spełniają w nim bardzo ważną rolę w strukturze wewnętrznej systemu. • • • • • • • Spełniają w nim bardzo ważne zadania między innymi takie jak: zwiększają bioróżnorodność; dostarczają nawozy organiczne; mają wpływ na dobór roślin w płodozmianie (np. rośliny motylkowe z trawami); wykorzystują pasze, których nie można sprzedać poza gospodarstwem (np. pochodzące z łąk i pastwisk, rośliny pastewne, słoma); mają wpływ na lepsze wykorzystanie siły roboczej, zmniejszają ryzyko prowadzenia działalności rolniczej, dostarczają produkty żywnościowe dla gospodarstwa oraz stanowią jego kapitał. • Produkcja zwierzęca musi przyczyniać się do utrzymania równowagi między rolniczymi systemami produkcji poprzez zaspakajanie zapotrzebowania roślin uprawnych na składniki odżywcze i wzbogacenie materii organicznej gleby. • W ten sposób tworzy się i podtrzymuje układ wzajemnych zależności: -między glebą a roślinami, -roślinami a zwierzętami - i zwierzętami a glebą. Podsumowując cały system rolnictwa ekologicznego, przyjęło się mówić, że w ekologicznym gospodarstwie rolnym zdrowa gleba to zdrowa roślina, a zdrowa roślina to zdrowe zwierzę i zdrowy człowiek. Do podstawowych zadań nowoczesnego rolnictwa i leśnictwa należy także utrzymywanie przy życiu wielu różnorodnych układów przyrodniczych ze wszystkimi właściwymi im gatunkami. Utrzymywanie różnorodności biologicznej przez rolnictwo i leśnictwo, chroniąc całe działające układy przyrodnicze, chroni zarazem zagrożone gatunki roślin i zwierząt (np. owadów, ptaków, nietoperzy) oraz jednocześnie polepsza warunki: produkcji zdrowej żywności, otrzymywania czystej wody pitnej, zabezpieczenia przed powodziami, wypoczynku i rekreacji dla ludzi ze środowisk miejskich. Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku rozumiemy, że ważne jest zachowanie różnorodności biologicznej we wszystkich ekosystemach. Różnorodność trzeba chronić po to, by: • podtrzymać mechanizmy działania żywej przyrody, • zachować jej zdolność do przetrwania zmian środowiska, • nie tracić tych wartości, których jeszcze nie umiemy odkryć i wykorzystać, a które mogą być podstawą rozwoju i gwarancją przeżycia przyszłych ludzkich pokoleń. Baltic Sea Region Programme 2007-2013 BERAS IMPLEMENTATION • Baltic Sea Region Programme 2007-2013 BERAS IMPLEMENTATION • Czas trwania projektu: 11.06.2010 -10.09.2013 • Partnerzy: Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Niemcy, Dania, Białoruś, Polska • Partnerzy z Polski: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa-Państwowy Instytut Badawczy, Polski Klub Ekologiczny w Krakowie- Koło Miejskie w Gliwicach, NSZZRI „Solidarność”, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie oraz Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. BERAS IMPLEMENTATION • • • • Głównym celem projektu jest: ratowanie środowiska naturalnego Morza Bałtyckiego propagowanie ekologicznego gospodarstwa o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej wykorzystanie tylko odnawialnych zasobów w oparciu o regionalną organizację produkcji rolniczej stosowanie tylko nawozów organicznych, nie powodujących zanieczyszczeń gleby i wód gruntowych BERAS IMPLEMENTATION • Kluczowym elementem projektu jest utworzenie wzorcowych, ekologicznych gospodarstw w 8 państwach: (Danii, Białorusi Finlandii, Estonii, Szwecji, Niemczech, Litwie, Łotwie, Polsce), opartych na ERA farms (Ecological Recycling Agriculture) • Mają też powstać biura konsultacyjne, odpowiedzialne za rozpowszechnianie informacji oraz edukację i doradztwo lokalnym podmiotom w zakresie ekologicznych, recyklingowych gospodarstw. KPODR w Minikowie jest odpowiedzialne m.in. za: 1) Wzrost wiedzy i świadomości wśród rolników na temat organicznego, ekologicznego gospodarstwa 2) Przekształcenia gospodarstwa na modelowe spełniające normy ERA farms (Ecological Recycling Agriculture) 3) Doradztwo w zakresie rolnictwa konwencjonalnego jak i ekologicznego 4) Edukacja prywatnych jednostek i instytucji -„Dieta dla czystego Bałtyku” 5) Wprowadzanie do ośrodków doradztwa rolniczego i instytucji rolniczych techniki wiedzy o ERA (gospodarstwach ekologicznych) w województwie 6) Przygotowanie biznes składników pokarmowych i plan nawozowy dla ekologicznych gospodarstw wzorcowych oraz doradztwo dla rolników 7) Rozwój polityki rolniczej w celu zapewnienie eko-producentom wysokiej jakości życia, odpowiednich dochodów i wprowadzenia długo okresowych, ekonomicznych korzyści przy małym wkładzie ekologicznego rolnictwa w połączeniu z zasadą „Zanieczyszczający płaci” DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Bożena Błaszczyńska - tel. (052) 386-72-43 [email protected]
