OPCJE

OPCJE
Dom Inwestycyjny BRE Banku S.A.
2004
Informacje
ogólne
INFORMACJE OGÓLNE
•
•
•
•
definicje opcji: kupna (call)/sprzedaży (put)
terminologia
typy opcji
krzywe zysk/strata
Czym jest opcja KUPNA (CALL)?
Opcja KUPNA (CALL) jest PRAWEM - nie
zobowiązaniem - do NABYCIA określonej
ilości instrumentu bazowego, po danej cenie
w wyznaczonym momencie lub okresie
czasu w przyszłości.
Zakup i wystawienie opcji KUPNA (CALL):
krzywe zysk/strata
aktywo ABC
50
60
70
80
Premia = 10 Cena wykonania = 80
90
100
zysk/strata
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
110
Długa CALL
Krótka CALL
cena instrumentu bazowego
Czym jest opcja SPRZEDAŻY (PUT)?
Opcja SPRZEDAŻY (PUT) jest PRAWEM
- nie zobowiązaniem - do SPRZEDAŻY
określonej ilości instrumentu bazowego, po
danej cenie w wyznaczonym momencie lub
okresie czasu w przyszłości.
Zakup i wystawienie opcji SPRZEDAŻY (PUT):
krzywe zysk/strata
aktywo ABC
50
60
70
Premia = 10 Cena wykonania = 80
80
90
100 110
zysk/strata
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
Długa PUT
Krótka PUT
cena instrumentu bazowego
UWAGA!!!
• Opcja daje nabywcy prawo - nie zobowiązanie. Oznacza
to, że nabywca opcji ma możliwość rezygnacji z jej
wykonania.
• Sprzedawca lub wystawca opcji bierze na siebie
zobowiązanie dostarczenia instrumentu bazowego
(ew. rozliczenie pieniężne) - decyzja leży po stronie
nabywcy.
• Nabywca opcji ponosi ryzyko straty - maksymalnie
zainwestowanego kapitału.
Prawa i obowiązki stron
transakcji
NABYWCA
Prawo do kupna
WYSTAWCA
OPCJA KUPNA
Zobowiązanie
do sprzedaży
OPCJA SPRZEDAŻY
Prawo do sprzedaży
Zobowiązanie do
kupna
Sposób rozliczenia opcji
Rozliczenie wykonania opcji może następować przez:
• dostawę instrumentu bazowego
lub
• rozliczenie różnicy między ceną instrumentu
bazowego (cena rozliczeniowa) a ceną wykonania,
i wypłatę kwoty rozliczenia
Sposób rozliczenia określa standard opcji
Opcje na indeks rozliczane są pieniężnie
Terminologia
Opcja KUPNA (CALL) - prawo zakupu po określonej cenie
Opcja SPRZEDAŻY (PUT) - prawo sprzedaży po określonej
cenie
Cena wykonania - cena, po której opcja może być wykonana
Premia - cena opcji na rynku
Dzień wygaśnięcia - ostatni dzień „życia opcji” lub dzień, w
którym opcja może być wykonana
Wykonanie - wykorzystanie prawa z opcji, tzn. prawa kupna lub
sprzedaży
Terminologia
Opcja typu amerykańskiego - opcja może być wykonana w
dowolnym momencie do czasu jej wygaśnięcia
Opcja typu europejskiego - opcja może być wykonana tylko w
dniu wygaśnięcia
Opcje - in, at, out - of the money
•1. in-the-money (opcja z wartością wewnętrzną)
- opcja kupna - cena wykonania < cena instrumentu bazowego
- opcja sprzedaży - cena wykonania > cena instrumentu bazowego
2. at-the-money
- opcja kupna - cena wykonania  cena instrumentu bazowego
- opcja sprzedaży - cena wykonania  cena instrumentu bazowego
3. out-of-the-money (opcja bez wartości wewnętrznej)
- opcja kupna - cena wykonania > cena instrumentu bazowego
- opcja sprzedaży - cena wykonania < cena instrumentu bazowego
Czynniki wpływające na cenę
opcji
•
•
•
•
•
•
cena wykonania (wartość stała)
cena instrumentu bazowego
czas do wygaśnięcia
zmienność (volatility)
stopy procentowe na rynku
dywidendy
Wyznaczanie wartości
teoretycznej opcji
Cena wykonania
Cena instr. bazowego
Czas do wygaśnięcia
Zmienność
Stopa procentowa minus
stopa dywidendy
Model
Wartość
teoretyczna
opcji
Czynniki wpływające na cenę
opcji
Czynniki i ich zmiany
WIG20 rośnie
WIG20 maleje
Zwiększa się zmienność WIG20
(większe zmiany cen)
Zmniejsza się zmienność
WIG20
(mniejsze zmiany cen)
Zbliża się termin wygaśnięcia
(zmniejsza się czas „życia”
opcji)
Wartość opcji
kupna
rośnie
maleje
rośnie
Wartość opcji
sprzedaży
maleje
rośnie
rośnie
maleje
maleje
maleje
maleje
Jak kształtuje się cena opcji
• Wartość opcji=
wartość wewnętrzna
+ wartość czasowa
Wartość wewnętrzna i czasowa
• Wartość wewnętrzna – wartość jaką
inwestor uzyskuje wykonując opcje
Opcja kupna = max{0, (S – X)}
Opcja sprzedaży = max{0, (X – S)}
• Wartość czasowa – wynika z szansy, że
zmiana ceny instrumentu bazowego będzie
korzystna dla posiadacza opcji
Składniki ceny opcji
- opcja kupna
600
wartość czasowa
wartość wewnętrzna
wartość opcji
500
400
300
200
100
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
1
0
Składniki ceny opcji
- opcja sprzedaży
600
wartość czasowa
wartość wewnętrzna
wartość opcji
500
400
300
200
100
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
1
0
Przykłady
1. Jak z reguły zmienia się premia opcji kupna
(call) w zależności od zmian ceny
instrumentu podstawowego
-
wzrost? - (+)
spadek? - (-)
Przykłady
2. Jak z reguły zmienia się premia opcji
sprzedaży (put) w zależności od zmian ceny
instrumentu podstawowego
-
wzrost? - (-)
spadek? - (+)
Przykłady
3. Co stanie się ze statusem „money” opcji
sprzedaży (put) z ceną wykonania 70 jeśli
cena rynkowa instrumentu bazowego
zmieni się do
-
62
95
in the money
out of the money
Relacje do pozycji na
instrumencie bazowym
Kupujący opcję KUPNA (CALL) - pozycja długa na
instrumencie bazowym:( + + = +)
Sprzedający opcję KUPNA (CALL) - pozycja krótka na
instrumencie bazowym: (+ - = -)
Kupujący opcję SPRZEDAŻY (PUT) - pozycja krótka
na instrumencie bazowym : ( + - = -)
Sprzedający opcję SPRZEDAŻY (PUT) - pozycja długa
na instrumencie bazowym: ( - - = +)
Jak zamknąć swoją pozycję ?
Opcje są przedmiotem obrotu giełdowegomożna zamknąć swoją pozycję w dowolnym
dniu do dnia wygaśnięcia włącznie poprzez
zawarcie transakcji przeciwstawnej, tzn.
• sprzedaż opcji tej samej serii, gdy wcześniej
opcja została nabyta
• kupno opcji tej samej serii, gdy wcześniej
opcja została wystawiona
Wykorzystanie opcji kupna (1)
Indeks WIG20 = 1470 pkt.
• Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcje
kupna z kursem wykonania 1500 pkt wygasającą za trzy
miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt (cena = 700 zł)
Inwestor czeka do wygaśnięcia .
• Za trzy miesiące kurs rozliczeniowy = wysokość indeksu
WIG20 wynosi 1630 (wzrost o 10,9%)
• Inwestor otrzymuje kwotę rozliczenia = 1300 zł = (1630
pkt – 1500 pkt) *10 zł
Zwrot z inwestycji (1300 –700)/700 = 86%
Wykorzystanie opcji kupna (2)
Indeks WIG20 = 1470 pkt.
• Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje
opcje kupna z kursem wykonania 1500 pkt
wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt
(cena = 700 zł)
• Indeks po miesiącu osiąga 1570 pkt (wzrost o 6,8%).
• Kurs opcji rośnie do poziomu 113,6pkt (cena 1136zł).
• Inwestor zamyka pozycje na rynku i zarabia 436 zł
(1136-700) co daje zwrot na poziomie 62 %.
Wykorzystanie opcji kupna (3)
Indeks WIG20 = 1470 pkt.
• Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje
opcje kupna z kursem wykonania 1500 pkt
wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt
(cena = 700 zł)
• Indeks w czasie tej samej sesji rośnie do poziomu
1500 pkt (ok. 2%).
• Kurs opcji rośnie do poziomu 84 pkt (cena 840zł).
• Inwestor zarabia 140 zł (840 zł (840-700) co daje
zwrot na poziomie 20 %.
Wykorzystanie opcji sprzedaży
WIG20 = 1510 pkt
Inwestor oczekuje na spadek kursów
• Kupuje opcje sprzedaży z kursem wykonania 1500 pkt
wygasającą za trzy miesiące.
• Kurs opcji wynosi 60 pkt. 60 pkt * 10 zł = 600 zł.
• Inwestor czeka do wygaśnięcia .
• Po trzech miesiącach wartość indeksu (kurs
rozliczeniowy) WIG20 wynosi 1350
• Inwestor otrzymuje kwotę rozliczenia = 1500 zł (1500
pkt – 1350 pkt) *10 zł
• Zwrot z inwestycji (1500 –600)/600 = 150% (więcej niż
przy sprzedaży kontraktu terminowego)
Opcje – zalety
• możliwość zarabiania na spadkach
• możliwość osiągania zysków porównywalnych
(i przewyższających) zyski z kontraktów terminowych
• możliwość inwestycji z dźwignią bez konieczności
wnoszenia i utrzymywania depozytów
zabezpieczających
• z góry znany maksymalny poziom ryzyka
Ryzyka opcyjne
1.
2.
3.
utrata całej premii
ryzyko płynności (rozpiętość ofert i wolumeny ofert)
ryzyko kosztów transakcyjnych
Opcje na WIG20
Standard opcji (1)
•
•
•
•
•
Instrument bazowy
WIG20
Mnożnik
10 zł
Jednostka notowania
pkt indeksowe
Krok notowania
– dla kursu mniejszego od 5 pkt 0,01 pkt
– dla kursu większego od 5 pkt 0,05 pkt
Miesiące wygaśnięcia: dwa najbliższe z marcowego
cyklu kwartalnego
Standard opcji (2)
Nazwa skrócona: OW20krccc, gdzie:
• O - rodzaj instrumentu,
• W20 – kod określający nazwę instrumentu bazowego (WIG20),
• k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji,
– opcje kupna - mar. C, cze. F, wrz. I, gru. L,
– opcje sprzedaży – mar. O, cze. R, wrz. U, gru. X.
• r – ostatnia cyfra roku wygaśnięcia,
• ccc – oznaczenie kursu wykonania (kurs wykonania bez ostatniej
cyfry);
– Kurs wykonania 1200 – oznaczenie kursu wykonania 120,
– Kurs wykonania 950 – oznaczenie kursu wykonania 095.
Przykład: OW20F3120 – opcja kupna wygasająca w czerwcu 2003 r.
o kursie wykonania 1200 pkt,
Standard opcji (3)
• Kursy wykonania (1)
– Różnice pomiędzy kursami wykonania kolejnych serii
• 100 pkt dla kursów wykonania równych co najmniej 1000
pkt i powyżej tej wielkości.
• 50 pkt dla kursów wykonania od 500 pkt do 950 pkt,
• 25 pkt dla kursów wykonania od 25 pkt do 475 pkt,
– Kursy wykonania mogą przyjmować zatem następujące wartości
• 25, 50, 75, ... , 475
• 500, 550, 600, ... , 950
• 1000, 1100, 1200, 1300, 1400 .......
Standard opcji (4)
• Kursy wykonania (2)
• W pierwszym dniu notowania opcji wprowadza się do obrotu
na każdy termin wygaśnięcia oraz dla każdego typu opcji
(kupna i sprzedaży) trzy serie opcji;
– jedną serię at-the-money (najbliższą zamknięciu WIG20),
– jedną serię out-of-the-money,
– dwie serie in-the-money.
• Każdorazowe wprowadzenie opcji z nowym terminem
wygaśnięcia oznacza wprowadzenie 8 serii opcji (4 kupna i 4
sprzedaży)
Standard opcji (5)
• Kursy wykonania (3)
Dodatkowe wprowadzanie serii opcji:
w przypadku zmian wartości indeksu WIG 20 tak
aby dla opcji kupna i sprzedaży o danym terminie
wygasania zawsze były co najmniej:
• dwie opcje in-the money
• jedna opcja out-of-the-money.
Standard opcji (6)
•
•
•
Cena wykonania = kurs wykonania x mnożnik
Opcje o europejskim stylu wykonania i rozliczeniu pieniężnym
– Dzień wygaśnięcia – trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia,
– Wykonanie automatycznie - jeżeli opcja jest in-the-money,
– Możliwość rezygnacji z wykonania opcji przez posiadacza.
Kwota rozliczenia kalkulowana wg wzorów;
– Dla opcji kupna: c(T) = max{[S(T) – m];0}
– Dla opcji sprzedaży: c(T) = max{[m – S(T)];0}
gdzie:
c(T) – kwota rozliczenia określana w dniu wykonania,
S(T) – cena rozliczeniowa określana w dniu wykonania,
m – cena wykonania,
T – dzień wykonania.
Standard opcji (7)
•
•
Kurs rozliczeniowy kalkulowany jest w identyczny
sposób jak w przypadku kontraktów terminowych na
WIG20
Kurs rozliczeniowy jest określony w dniu wygaśnięcia
opcji jako średnia arytmetyczna ze wszystkich wartości
indeksu WIG 20 w czasie ostatniej godziny notowań,
ciągłych oraz wartości tego indeksu ustalonej na
zamknięcie sesji giełdowej.
Zasady obrotu (1)
• Notowania ciągłe w godzinach 9:00 – 16:20
(godziny notowania kontraktów terminowych
oraz jednostek indeksowych)
• Możliwość wykorzystania wszystkich rodzajów
zleceń oprócz zleceń PKC i PCRO,
• Brak ograniczeń wahań kursów,
• Rynek wspomagany działaniami animatorów
rynku.
Zasady obrotu (2)
• Kurs odniesienia = teoretyczna wartość opcji
kalkulowana codziennie w oparciu o model wyceny
opcji Blacka-Scholesa (na podstawie parametrów
ryzyka- zmienność, stopa wolna od ryzyka)
• Konieczne posiadanie numeru NIK – jeden numer dla
wszystkich instrumentów pochodnych,
Depozyty zabezpieczające (1)
Przypadki proste - otwieranie pozycji
•
•
Nabywca opcji (pozycja długa): płaci tylko premię (cenę
rynkową) - nie musi utrzymywać żadnego depozytu
zabezpieczającego - tak jak dla rynku kasowego
Wystawca opcji (pozycja krótka): w momencie składania
zlecenia musi wnieść depozyt zabezpieczający. Wartość
depozytu powinna przynajmniej pokrywać różnicę
pomiędzy ceną teoretyczną opcji (liczoną wg modelu
Blacka-Scholesa dla „najgorszego” scenariusza KDPW),
a ceną rynkową (cena sprzedaży opcji w zleceniu).
Uzyskana przez wystawcę premia uzupełnia depozyt.
Depozyty zabezpieczające (2)
Przypadki proste - zamykanie pozycji
• Zamykanie pozycji długiej nie wymaga wnoszenia
żadnego depozytu (tak jak sprzedaż na rynku kasowym).
Chyba, że pozycja ta stanowi zabezpieczenie dla innych
instrumentów pochodnych.
• Zamykanie pozycji krótkiej nie wymaga wnoszenia
dodatkowego depozytu zabezpieczającego, chyba, że
dotychczasowy depozyt zabezpieczający przypadający na
jedną krótką pozycję jest niższy niż cena zakupu opcji w
zleceniu zamykającym.
Depozyty zabezpieczające (3)
• Do naliczania depozytów KDPW wykorzystuje Model
Portfelowej Kalkulacji Ryzyka
• Wyznaczanie ryzyka całego portfela instrumentów
pochodnych z uwzględnieniem korelacji (zmniejszających
wymagany depozyt) pomiędzy instrumentami opartymi na
tym samym instrumencie bazowym
• Badanie 16 scenariuszy zmian cen oraz zmienności
• Nie ma codziennego rozliczania zysków i strat dla
otwartych pozycji - równanie do rynku polega na zmianach
depozytu wymaganego od posiadaczy krótkich pozycji na
opcjach.
Depozyty zabezpieczające (4)
KORELACJE
•
Pozycja długa rozliczona w opcjach stanowi
zabezpieczenie dla innych pozycji opartych na tym
samym instrumencie bazowym. Wartość tego
zabezpieczenia liczona jest zgodnie z modelem
Blacka-Scholesa z uwzględnieniem współczynnika
kredytowego (0,7). Dotyczy to tylko opcji in-the
money.
Informacje dodatkowe
Dodatkowych materiałów można
poszukiwać na stronach internetowych:
• GPW - www.gpw.com.pl
• KDPW - www.kdpw.com.pl
W powyższej prezentacji wykorzystano
fragmenty materiałów GPW i KDPW