Specyficzne cechy przemysłu w ujęciu opisowym
advertisement
1 1. Ogólne i specyficzne cechy przemysłu w ujęciu opisowym Przemysł = łac. Industria – skrzętność, pracowitość ( znaczenie przymiotnikowe – rzadko już używane ). Obecnie przemysł rozpatruje się w sensie działania. Przemysł – dziedzina produkcji materialnej, zajmująca się wydobywaniem stworzonych przez przyrodę przedmiotów pracy, bezpośrednim wytwarzaniem środków produkcji i środków spożycia oraz świadczeniem usług produkcyjnych, w której rezultaty produkcyjne powstają w jednostkach wytwórczych trwale zlokalizowanych w określonych miejscach, w wyniku stale powtarzających się procesów produkcyjnych, prowadzonych na wielką skalę, w oparciu o daleko posunięty podział pracy, szerokie zastosowanie maszyn i urządzeń technicznych oraz kooperację środków pracy u ludzi. Ogólne cechy przemysłu: 1.Wydobywanie stworzonych przez przyrodę przedmiotów pracy 2.Dostarczanie wszystkim pozostałym dziedzinom gospodarki narodowej narzędzi produkcji i środków wyposażenia technicznego oraz świadczenie usług przemysłowych. 3.Duża powtarzalność produkcji – od strony charakteru wytwarzania i uzyskiwanych produktów 4.Przemysł ma charakter punktowy, kontrolowane wykorzystanie praw przyrody 5.Oparcie działalności wytwórczej na ciągłości procesów produkcyjnych, zorganizowanych w oparciu o ogólny(między jednostkami produkcyjnymi) i szczegółowy(wewnątrz jednostek wytwórczych kooperacji maszyn, urządzeń i wytwórców) podział pracy. 6.Masowość produkcji i szeroki rynek zbytu. Specyficzne cechy p. mające małe lub żadne znaczenie w innych dziedzinach gosp.: a) rozwój przemysłu jest bardzo dynamiczny pod względem wielkości produkcji i struktury b) zachodzą w nim głębokie zmiany w technice, technologii, organizacji wytwarzania, co umożliwia – szybki wzrost wydajności pracy. c) rozwój przemysłu związany jest z rozwojem nauki i techniki d) rozwój przemysłu kraju zależy od rozwoju gospodarki i handlu zagranicznego i odwrotnie (rozwój sprzyja współpracy gospodarczej z zagranicą ) e) z rozwojem wiąże się wyczerpywanie zasobów nieodnawialnych – prowadzi to do poszukiwań innych złóż, wykorzystywania nowych surowców i tworzyw, oszczędniejszej gospodarki materiałowej f) przemysł współczesny to kombinaty i kompleksy przemysłowe a to wywiera wpływ na osadnictwo i gospodarkę przestrzenną g) nie kontrolowany rozwój stwarza zagrożenie dla środowiska naturalnego, należy wprowadzać różne urządzenia eliminujące lub ograniczające te zagrożenia. 2.Charakterystyka czynników określających wzrost produkcji przemysłowej. Czynnik – oznacza jedna z przyczyn danego zjawiska albo składnik rozstrzygający o czymś, czyli warunki jako zespól cech koniecznych do czegoś. Przez czynniki określające wzrost produkcji przem. określa się przyczyny i warunki, dzięki którym osiąga się efekt w postaci stanu produkcji przemysłowej w danym okresie. Mogą mieć charakter ilościowy (wymierny) i jakościowy (ujmowany opisowo). Stosowanie wydajniejszych metod gospodarowania powoduje precyzyjniejsze poznanie i określenie ilościowe zależności między czynnikami i między nimi a wzrostem produkcji. Efekty produkcyjne są rezultatem jednoczesnego działania określonej kombinacji czynników i dlatego problem wyodrębnienia poszczególnych czynników i określenia ich wpływu na wzrost produkcji jest skomplikowany. Wzrost produkcji w przemyśle traktuje się jako wypadkową działania czynników endogenicznych (wielkość dochodu narodowego, możliwości akumulacyjne kraju, możliwość wzrostu zatrudnienia itp.) i egzogenicznych (współpraca międzynarodowa, wielkość i struktura wymiany towarowej). Czynniki określające wzrost produkcji dzielimy na : 1. Czynniki o charakterze tradycyjnym (bogactwa naturalne , zasoby pracy żywej, majątek trwały) i charakterze nowoczesnym (postęp organizacji , techniki i nauki; przekształcenia struktury społeczno-gospodarczej, łącznie z przekształceniami struktury przestrzennej; międzynarodowy podział pracy). 2. Czynniki wewnętrzne ( te które wynikają z technicznych właściwości samego aparatu wytwórczego) i zewnętrzne (niezależne od aparatu wytwórczego: zasoby naturalne , zasoby siły roboczej, zasoby wiedzy technicznej i warunki wymiany międzynarodowej) 3. Czynniki ekstensywne (wzrost zatrudnienia i inwestycje, jeśli nie są nośnikami postępu technicznego. ogólnie – jakościowe zmiany w potencjale wytwórczym) i intensywne (wzrost wydajności pracy oparty na postępie technicznym , zmianie jakości pracy i usprawnieniach organizacyjnych – czyli jakościowe zmiany) 4. Czynniki osobowe (związane z nakładem pracy żywej : zatrudnienie wraz ze zmianami strukturalnymi oraz wydajność pracy) i nieosobowe inaczej rzeczowe ( inwestycyjne – wzrost wydajności pracy i produkcji, pozainwestycyjne – postęp techniczny) Czynniki wpływające na zmiany we wzroście produkcji : siła robocza, zasoby przyrody, środki trwałe, wielkość i struktura inwestycji , postęp techniczny , współpraca międzynarodowa polegająca na zawieraniu dwu i wielostronnych umów o współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej i handel zagraniczny, specjalizacja międzynarodowa , czynniki organizacyjne. We wstępnych stadiach wzrostu produkcji przemysłowej nacisk kładzie się na wykorzystanie tradycyjnych czynników wzrostu. W stadium intensywnego wzrostu wykorzystuje się wszechstronne wykorzystanie osiągnięć postępu organizacyjnego( optymalne rozmieszczenie maszyn i urządzeń, racjonalne wykorzystanie powierzchni produkcyjnej itp.). Aby określić czynniki dla sprecyzowanego czasu i miejsca niezbędne jest przeprowadzenie badań i analiz opartych na danych statystycznych. 3.Koncepcje rozwoju przemysłowego i ich istota. Wyróżnia się 3 koncepcje rozwoju przemysłowego: Autarkiczny rozwój przemysłowy, który charakteryzuje się następującymi cechami : Opiera się na wewnętrznych źródłach akumulacji pochodzącej najczęściej z rolnictwa , Jest niezdolny do zaspokajania zwiększonego popytu na dobra ze strony ludności , Rozwój przemysłu ciężkiego i wydobywczego jest szybszy niż przetwórczego, co opóźnia unowocześnienie poza przemysłowych dziedzin gospodarki Innowacyjność produkcji i działalności przemysłowej jest niska Sterowanie gospodarką jest scentralizowane Opiera się na własności państwowej jako głównej sile motorycznej oraz niszczy rzemiosło i inne niepaństwowe formy przedsiębiorstw Koncepcję tę uznaje się za wzorcową , co poważnie utrudnia współprace krajów o tym modelu (kraje Europy Wschodniej) uniemożliwia integrację przemysłu i konkurencje oraz prowadzenie wspólnej polityki przemysłowej wobec innych krajów o innych modelach rozwoju Sterowanie procesem akumulacji jest centralne , co oznacza brak samodzielności przedsiębiorstw) Częściowo otwarty rozwój przemysłowy występuje w większości krajów średnio i słabo rozwiniętych. Charakteryzuje się : Tworzenie w kompleksie przemysłowym pewnych zbiorowości przetwórczych, które mają zdolność eksportową i zdolność do zaspokajania potrzeb rynku wewnętrznego Podejmowanie prób uruchamiania działalności innowacyjnej Zmiany instrumentów sterowania rozwojem w kierunku dostosowania mechanizmów ekonomicznych do otoczenia międzynarodowego, Pełna samodzielność ekonomiczna przedsiębiorstw Zróżnicowanie struktury przemysłu przetwórczego, dostosowanie jej do ekspansji eksportowej Zdolność stopniowej modernizacji nieprzemysłowych dziedzin gospodarki i sfery usług 2 W tej koncepcji zwykle wymienia się następujące źródła pobudzania i przyspieszania rozwoju przemysłu: Zaciąganie kredytów Uczestnictwo w międzynarodowych programach przekształceń strukturalnych przemysłu Korzystanie z pomocy bezzwrotnej w dziedzinie techniki i technologii Rozwój kooperacji przemysłowej Otwarty zintegrowany rozwój przemysłu odbywa się w Europie Zachodniej, Japonii, USA i niektórych krajach Azji. Koncepcja ta ma następujące główne cechy: Pełna przenośność kapitału przemysłowego i bankowego, Unifikacja rozwiązań systemu sterowania rozwojem przemysłowym w skali ponad narodowej , Swobodny przepływ kapitału ludzkiego Powstanie ponadnarodowych instytucji i mechanizmów sterowania rozwojem przemysłu Jednolite koncepcje rozwoju przemysłu Jednolita polityka innowacyjna , patentowa, licencyjna oraz międzynarodowego transferu technologii Jednolita polityka w odniesieniu do środowiska naturalnego Wdrożenie jednolitych zasad , instrumentów i standardów technicznych, ekonomicznych, organizacyjnych oraz administracyjnych Powyższe koncepcje prowadziły lub prowadzą do wzrostu gospodarczego , zwiększając jego racjonalność przez poprawianie relacji nakłady-wyniki, wzrost znaczenia akumulacji sprawniejsze więzi organizacyjne i społeczne .Koncepcje te są realizowane przez określone strategie rozwoju. Strategia rozwoju przemysłu to formułowanie wiązki celów (ustala się je po to , aby potrzeby gospodarki i społeczeństwa , które zaspokaja przemysł , były wynikiem świadomego wyboru, a stopień ich zaspokojenia był możliwie wysoki ), określanie środków i sposobów ich osiągania (jest związane z instrumentami regulacyjnymi, wyborem środków rzeczowych , czyli czynników produkcji, źródeł ich pochodzenia i sposobów finansowania ), analizę szans i zagrożeń rozwoju ( powinna określić stopień ryzyka wybranej strategii związany z grupą czynników społeczno-ekologicznych, politycznych, militarnych i ekonomiczno-innowacyjnych) oraz wykrywanie słabych i mocnych stron potencjału przemysłowego i sytuacji rynkowej. Strategia ta to wybór nowych celów rozwoju , programowanie i prognozowanie przyszłości społeczno-ekonomicznej. Reasumując należy stwierdzić, że w określonym przypadku wybiera się jedną ze strategii rozwoju przemysłu uwzględniając możliwości zastosowania, biorąc pod uwagę ogólne i specyficzne uwarunkowania danego kraju. 4. Ogólne tendencje i procesy (megatrendy) wpływające na rozwój przemysłu w świecie. Megatrendy to ogólne tendencje i procesy. Wpływają one na kształt i obraz przemysłu: 1. przemysły wysokiej jakości – przemysły powstające na styku nauki i przemysłu, przetwarzają wyniki badań naukowych w przemyśle. Odgrywają największą rolę we współczesnym postępie technicznym, charakteryzują się korzystną relacją ekonomiczną, dynamicznym wzrostem udziału w całej produkcji. Cechy: organizują nowe miejsca pracy ich materiało- i energochłonność jest niższa o 30% - 40% niż średnia w całym przemyśle, wysoka opłacalność eksportu, wysoka rentowność, nakłady na prace badawcze i rozwojowe są wyższe niż nakłady na majątek trwały. Ten magatrend przyczynia się w bardzo dużym stopniu do zmian w międzynarodowym podziale pracy. Dalszy rozwój doprowadzi do zmian w układzie sił w gospodarce światowej. 2. serwicyzacja przemysłu- przesuwanie coraz większych ilości działalności gospodarczej firm, zakładów przemysłowych, koncernów na świadczenie usług. Duża część usług dotyczy przemysłu komputerowego, zarządzania, ochronny środowiska, patentów i nowych technologii. 3. wzrost roli małych jednostek produkcyjnych i usługowych – zmiany wzajemnych proporcji między przemysłem małym ( spadek) i drobnym ( wzrost). Rozwój tych jednostek sprzyja uaktywnieniu przedsiębiorczości, która odgrywa rolę we współczesnym postępie technicznym, zmniejszeniu nakładochłonności przemysłu(energochłonności). 4. kompleksowa automatyzacja procesów pracy w przemyśle – należy spodziewać się przyspieszenia tych procesów. Przewiduje się pełne zautomatyzowanie lub zrobotyzowanie jednostkowych prac montażowych, prac szkodliwych oraz niebezpiecznych. 5. zmiękczanie struktury przemysłu – odchodzenie od struktury przemysłowej, w której dominowały przemysły ciężkie na rzecz przemysłów miękkich (związanych z informacją i świadczeniem usług). Procesy te powodują zmiany w strukturze przemysłu, oparte na konieczności rozróżnienia jego sektorów : 1) przemysłów materiałochłonnych (tradycyjnych, energochłonnych) i przemysłów naukowych (oparte na nowoczesnych technologiach informacyjnych). 6. nowe lokomotywy rozwoju – związane ze zjawiskiem softening’u. Jest wyraźny spadek udziału przemysłów takich jak : hutnictwo, górnictwo, ciężki przemysł maszynowy, przemysł masowych produktów chemicznych, wzrasta znaczenie dziedzin takich jak : elementy mikroelektroniczne, komputery, urządzenia telekomunikacyjne – lokomotywy rozwoju. Czołowa rolę odgrywać będą przemysł informatyczny i elektroniczny. 7. internacjonalizacja procesów produkcyjnych – przekształcenie się wielonarodowych koncernów w korporacje globalne (o zasięgu światowym) orientujące się na rynek światowy. Proces ten nabiera szczegółowego znaczenia w Europie i będzie powodował podział przedsiębiorstw przemysłowych na 2 grupy : o zasięgu globalnym i lokalnym. 3 5. Formy kooperacji przemysłowej. Jej znaczenie. Kooperacja przemysłowa to ogół związków współpracy produkcyjnej między przedsiębiorstwami, realizowanych w formie bezpośredniej (producent wyrobu finalnego z innymi wytwórcami) i pośredniej (pośrednictwo organizacji handlowych). Formy k. Możemy podzielić na – I podział : 1.porozumienia niezależnych pod względem organizacyjnym i prawnym przedsiębiorstw prowadzących nie sformalizowaną współpracę i nie tworzących nowego bytu gospodarczego: -umowa dżentelmeńska (często ustna umowa) -umowa – kontrakt (porozumienie pisemne niezależnych od siebie partnerów) -współpraca (dotyczy określonych projektów i przedsięwzięć) 2.porozumienia związane z powoływaniem nowych przedsiębiorstw: -wspólne przedsięwzięcie (wspólne zamierzenia niezależnych org. i prawnie partnerów) -mniejszościowy udział (niezależna jednostka gospod., prz. macierzyste ma m.u.) -fuzja (połączenie niezależnych p., dobrowolne lub wykup udziałów, uzyskanie pozycji monopolisty lub zmniejszenie konkurencji) -firma siostrzana ( nowe p., jednostka macierzysta ma przeważnie 60% udziałów). II. Kryterium (6) – formy kooperacji 1.formy specjalizacji – przedmiotowa (p. wykonują elementy tylko do produkcji określonego wyrobu i dostarczają je do zakładu wytwarzającego produkt finalny- zasadnicze fazy, montaż i wykończenie); technologiczna (wykonanie niektórych faz przez p. – farbowanie przędzy); mieszana (przedmiotowo - technologiczna); kompletacja (montaż zespołów poza p. dostarczającymi przedmioty) 2.formy uczestnictwa p. w procesie kooperacji :czynna- określa czy dane przedsiębiorstwo wytwarza elementy kooperacyjne czy otrzymuje je z zewnątrz i używa do dalszej produkcji (eksport kooperacyjny (z zagran.), wytwarzanie elementów lub usług); bierna (import k., korzystanie z dostaw i usług przez producenta dóbr finalnych); duże znaczenie ze względu na planowanie i organizowanie kooperacji. 3.terytorialny podział władzy: przestrzenne powiązania produkcyjne, kooperacja: międzynarodowa, między regionami ekonomicznymi, wewnątrzregionalna( p. z jednego regionu – przemawia za nią czynnik kosztu transportu, ułatwienia w kontaktach, udzielanie pomocy, dokonywanie interwencji; duże znaczenie tych zalet jest w kooperacji technologicznych i przedmiotowych, gdy trzeba przetransportować wielkie elementy ; dostawa technicznie złożonych elementów- najważniejsze jest znalezienie odpowiednio wyspecjalizowanego przedsiębiorstwa produkcyjnego) 4.podporządkowanie organizacyjne kooperanta: zewnętrzna(np. import); wewnętrzna (współpraca przedsiębiorstwa z przedsiębiorstwem dostawców z tego samego sektora, resortu, zbiorowości, terenu). 5.kryterium ilościowe (ilość przedsiębiorstw): równoległa( producent finalny kupuje części i elementy w wielu p.); łańcuchowa( dostawca produkuje części składowe a nie cały element kooperacyjny lub pewne fazy zleca poddostawcom): cykliczna( wspólne wykonanie elementu przez p. główne i kooperanta). 6.czas trwania związków kooperacyjnych: (kooperacje oparte na umowach wieloletnich, krótkotrwałych bądź rocznych, doraźnej – p. posiadając nadwyżki mocy produkcyjnej przeważnie tworzy nietrwałe związki kooperacyjne; likwiduje je się, gdy program zapewnia pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych; wolne moce produkcyjne mogą być nie tylko podstawą kooperacji doraźnej, lecz także ustabilizowanych związków między p.). 6.Współpraca przedsiębiorstw z innymi podmiotami gosp. Charakterystycznymi efektami rozwoju gosp. i cywilizacyjnego społeczeństw są m.in.: ilościowy, rodzajowy i jakościowy rozwój procesów produkcji , wymiany i konsumpcji pogłębiający się społeczny podział pracy i specjalizacja jednostek w realizacji określonych faz procesy gosp. dynamiczny rozwój zastosowań osiągnięć nauki i techniki w dział. gosp. „globalizacja” rynków zbytu, ich ilościowy rozwój, a jednocześnie zaostrzenie się walki konkurencyjnej na rynkach dotychczasowych i o rynki nowe W tych warunkach jednostki gosp. chcąc osiągać cele wchodzą w liczne i różnorodne związki z innymi przedsiębiorstwami – kooperacja. Uczestnicy kooperacji albo zmierzają do wzajemni nie sprzecznych celów (kooperacja pozytywna=współpraca) albo zmierzają do osiągnięcia konkurencyjnych celów(kooperacja negatywna=walka) Dwa typy więzi współpracy między przedsiębiorstwami: A – jedno przedsiębiorstwo wykazuje zdolność i gotowość do wykonania(dostarczenia) określonego rodzaju świadczeń (rzeczy, ludzi ,pieniędzy i informacji) , inne zaś wykazuje zapotrzebowanie na te świadczenia – dwukierunkowa i ekwiwalentna wymiana świadczeń. B – jednoczenie zasobów i działań (wysiłków) w celu wspólnej realizacji analogicznych funkcjiwew. i zew. przedsiębiorstw (w kontaktach z otoczeniem). Kryteria włączania przedsiębiorstw do takich układów to np.: następstwo faz procesu technologicznego( kombinat) współudział w wytwarzaniu wyrobu złożonego (układ kooperacyjny) korzystanie ze wspólnej bazy surowcowej podobieństwo procesów technologicznych i przeznaczenia wyrobów(układ branżowy) Stopnie więzi między przedsiębiorstwami: I – gdy dostawca i odbiorca przestaję być względem siebie anonimowi, pojawia się pewna regularność transakcji oraz gdy oferta dostawcy zaczyna być dostosowana do potrzeb i wymagań odbiorcy pod wzg. cech użytkowych Cecha char.: brak zawarcia jakichkolwiek umów( obowiązuje kodeks cywilny) II – stopień „regularności , trwałości i natężenia”, – gdy te cechy ulegają wzmocnieniu (wzg. stopnia I) , podpisana zostaje umowa . Przykład : kooperacja produkcyjna. Cecha char.: zasadniczo odbywa się współpraca bez zmian strukturalnych u partnerów i bez powoływania zewn. jednostek organizacyjnych, ale czasami powstają wew lub zew jednostki wykonawcze. Wtedy można mówić o strukturalnej formie współpracy. III – stopień „intensywności” – powołanie ośrodków koordynacyjno- dyspozycyjnych , które jednak funkcjonują z ograniczoną swobodą wyznaczoną przez nadal niezależne ośrodki dyspozycyjne partnerów. np: współpraca wsparta utworzeniem syndykatu lub dobrowolnego zrzeszania. IV – wzbogacenie dotychczasowych form funkcjonalnych i strukturalnych przez powołanie jednego , wspólnego ośrodka decyzyjnego . Dochodzi tu do skupienia (koncentracji)i w dużym stopniu integracji nie tylko funkcji ale i struktury na najwyższym szczeblu decyzyjnym. Ciągle jednak zachowana jest odrębność prawna i znaczny zakres autonomii ekonomicznej. V – gdy stopień swobody decyzyjnej połączonych jednostek staje się mniejszy, zanikają formalne przejawy ich odrębności , a zwłaszcza odrębność prawna – FUZJA- powołanie w miejsce kilku jednego zwartego przedsiębiorstwa wielozakładowego. 4 Formy współdziałania Bezumowne Umowne Koordynacyjne Koncentracyjne luźne Koncentracyjne zwarte Strukturalne Funkcjonalne Kooperacyjne 1.wymiana wzajemnie dostosowanych świadczeń na zasadach handlowych 2.wzajemnie zgodne zachowania rynkowe( w sytuacjach konkurencyjności) 1.umowa kupnasprzedaży 2.umowy kooperacyjne 3.inne umowy współpracy np.:kartelowe 4.konsorcjum 5.dzierżawa 6.leasing 7.wspólne przedsięwzięcia (spółki) Koncentracyjne 1.zjednoczenie wiodące 2.zrzeszenie asortymentowe 3.ośrodek branżowy 4.zrzeszenie dobrowolne 5.zrzeszenie obligatoryjne 6.izba gospodarcza 7.syndykat 1.zjednoczenie 2.przedsięb. prowadzące 3.koncern 4.holding 1.przedsięb. wielozakładowe W tych stopniach nie uwzględniono wpływu organu państwa. W poszczególnych stopniach współpracy może ono mieć charakter np: regulacji prawnej narzucenia warunków zawierania umów egzekwowania prawa antymonopolowego narzucenia powstania jednostek koordynacyjnych Kooperacja – połączenie wycinkowych fragmentów całego zadania przedsiębiorstw lub jednorazowe, krótkookresowe cele, których pojedyncze przedsiębiorstwa nie są wstanie efektywnie zrealizować.(nie ma jednolitego kierownictwa) Koncentracja – podporządkowanie całokształtu działalności połączonych przedsiębiorstw jednolitemu kierownictwu. Przy współpracy różny stopień integracji(scalenia). Na integrację składają się elementy: 1) techniczno-produkcyjny aspekt integracji – wielkość, struktura rodzajowa, cechy techniczno-użytkowe i jakościowe środków pracy , przedmiotów pracy i produktów oraz ich fizyczny transfer między przedsiębiorstwami 2) ekonomiczny – przepływ , wzajemne dostosowanie oraz koncentracja kapitału 3) organizacyjny – wszelki procesy scaleniowe (hierarchia, struktura) 4) społeczny – kontakty między członkami grup, międzyludzkie interakcje. Bardzo ważny aspekt, często niedoceniany 7 Szanse i zagrożenia w procesie integracji z UE: Szanse: 1. Rynek europ. stwarza szansę wzrostu polskiego eksportu - zwiększenie dostępu art. polskich do rynku UE, zwiększenia skali wytwarzania. i poprawienie efekt. gosp. - wzrost konkurencji na rynku wew. - stymulujący efekt 2. napływ kapitału zagranicznego 3. Układ Europ. jest czynnikiem stabilizującym war. dział. gosp. - jego celem jest rozwój handlu i innych dziedzin gosp. w Polsce, przyspieszenie rozwoju gosp., a także zbliżenie systemu politycznego, gospodarczego i prawnego do systemów ob. w UE 4. Przepływ pracowników, usług, kapitału i technologii 5. współpraca gosp., kulturalna i pomoc finansowa Wspólnot dla Polski 6. Utworzenie strefy wolnego handlu - będą redukowanie ( i zobowiązanie do nie wprowadzania nowych) cła i inne bariery handlu, wyeliminowanie ograniczeń ilościowych Zagrożenia: 1. Koszty dostosowawcze - zwłaszcza społeczne w wyniku utraty części miejsc pracy w nieefektywnych przed., które nie będą wstanie sprostać zag. konkurencji 2. Otwarcie gosp. na import zagraża zepchnięciu polskiej gosp. na margines, a samemu przem. grozi regresem- zbyt szybkie otwarcie gosp. polskiej w stosunku do możliwości restrukturyzacji i unowocześnienia pol. przem., by był on zdolny stawić czoło konkurencyjnemu importowi. a) istniejąca luka technologiczna w zakresie konstrukcji i param. jakościowych wyrobów +(np.:elektr., przem. inf) b) dysponowanie przez kraje eksportujące szczególnie tanimi na rynku św. surowcami c) w wielu krajach UE przem. jest w znacznym stopniu subsydiowany d) rynek krajowy jest bardzo atrakcyjny głównie ze wzgl. na wyższą rentowność Jak temu zaradzić: 1. ujednolicenie norm i standardów techniczno-jakościowych 2. dostosowanie prawa w zakresie ochr. wł. intelektualnej i przem., tworzenia i funk. przed. zgodnie z prawodawstwem UE 3. przygotowanie do uczestnictwa w międzynarodowych, regionalnych i europ. pracach badawczych 4. harmonizacja norm i przepisów w dziedzinie och. środowiska 5. zw. konkurencyjności polskich. wyrobów 6. lepsze dostosowanie struktury produkcji do str. wew. i zagr. popytu 7. przezwyciężenie barier i ograniczeń rozwojowych wynikających z niedostatecznej podaży czynników produkcyjnych 8. ożyw. postępu technologicznego i w konsekwencji unowocześnienie gosp. 5 8 Koncepcje określania istoty usług : F.List - rozwój gosp. odbywa się etapami- dzikości, pasterstwa, rolnicze, rol-przem, rol-przem-handl.. Ostatnie stadium to produkcja dóbr mat. ale także odp. rozwinięte usługi 2. A. Fisher - I sektor: rol, paster, kopal, II: przem.przet., III:usługi jak: handel, trans, komun, gastr, usł.osob, rozryw, muzyka, sztuka, och. zdrowia, ubezpiecz, i wychowanie. Wskaźnik doch. elast. popytu: I<0,5; 0,5<II<1; III>1 3. C.Clark - I: rol, leś, ryboł, myśl, II: przem.przet., wytwarz. en.el., III: usługi. Potem kopalnictwo włączył do sektora III: trans i kom, hand i fin, usł.prof., adm.publ, obr.nar., usł.osob. 4. J.Fourastie - nie klas. gałęziowa, a zawodowa - II nie obejmuje pr.umusł. którzy są zal. do III. według niego : I-rolnictwo, II-przem.przet., IIInajw.dziedziny usług . Dynamika postępu tech.: I-jest umiarkowana; II-silna dynamika; III-jest słaby, bądź nie występuje Wszyscy wysunęli tezę o zmniejszaniu się zn. sf. rol. w gosp. wraz z jej rozw., o wzr., a nast. stabil. i wreszcie spadku zn. przem i bud. oraz o ust. wroście zn. usług. Przyczyny doszuk. się w zm. str. spożycia i popytu - A. Fisher lub zatrudnienia - C.Clark oraz w działaniu postępu tech. J.Fourastie 5. L.Menz - wydzielił z III oświatę oraz działy zapew. wyk. czasu wolnego - IV 6. M.A.Katouziana - III: usł.nowe- oświatę, och.zdr. i różnego rodz.roz.; u.komplementarnych: trans, hand, fin i banki; u.starych: znaczenie maleje wraz z rozw. społ-gosp 7. M.Kabaj - III: I: tran i kom, hand i gastr; II: nauka i bad.nauk, szk,ośw, i kult, och.zd i usł soc., gosp.kom i mieszk III: adm.publ, inst.spraw, inst. fin. i ubezp. IV: usł. konsump. dla lud. i poz. dział.usł. 8. C.Niewadzi - sektor trzeci spełnia w tej koncepcji rolę przysł. worka, do kt. wrzucono wszystko to czego gdzie indziej w ramach s.przem. i rol. nie można sklasyfikować. III: - podsfera usług o wyraźnej dom. pow. z prod.(nauka i rozwój techniki, trans i łącz, handel, fin i ubezp) - zw. z kształtowaniem os.ludzi (oś i wych, och.zd i op.społ, kult i szt, kult.fiz, turyst. i wypocz) - zw. z kształtowaniem mat.war. bytu (gosp.mieszk, gosp.kom, usł.byt. na rzecz gosp.dom., usł.osob) Sfera usług jest równoważną w stos. do prod. dóbr mat. dział. ludzką, gdyż współcz. jest tak samo niezbędna do prawidł. przeb. proc. reprod. społ. jak ta ostatnia. 1. 9. Rola małych i średnich przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce. Definicja wg ustawy Prawo o działalności gospodarczej (1999) : - mały przedsiębiorca – w poprzednim roku zatrudniał < 50 pracowników, osiągnął przychód netto ≤ 7 mln ECU, lub suma aktywów na koniec roku nie przekroczyła 5 mln ECU, - średni przedsiębiorca – nie był małym przedsiębiorcą i równocześnie w poprzednim roku zatrudniał mniej niż 250 osób i osiągnął dochód netto ≤ 40 mln ECU lub suma jego aktywów nie przekroczyła 27 mln ECU. Kryteria jakościowe : - niezależność decyzyjna – brak wpływu zewn. Autorytetów na podejmowane decyzje - niezależność finansowa - brak (finansowych) możliwości zatrudniania na stałe specjalistów - brak dostępu do źródeł finansowania (oferowanych przez rynek kapitałowy) Klasyfikacja małych firm : - rosnące – związane z nowym rynkiem - stabilne – usytuowane w spokojnej niszy, z ograniczoną możliwością zwiększania zysków - martwo urodzone – nie osiągają fazy dojrzałości w rozwoju swojego produktu, więc nie uzyskują wysokich dochodów - firmy-meteory – opierają się na innowacjach produktowych i są zakładane przez energicznych przedsiębiorców, - zastępujące pracę – jako ucieczka od bezrobocia - stylu życia – tworzone przez ludzi pragnących niezależności i satysfakcji z pracy - wysoko dochodowe – stabilne małe przedsiębiorstwa - szybko rosnące – podobnie jak wysoko dochodowe, związane z dużym i rosnącym rynkiem Teza Schumpetera – sens istnienia sektora, „kreatywna destrukcja”, kapitalizm nie mógłby istnieć bez powstawania nowych firm na gruzach starych( formowanie się sektora MSP). Powoduje to ciągły proces transformacji wiodący na wyższy poziom. Gospodarcze i społeczne funkcje MSP zależą od poziomu gospodarczego (choć dla krajów o podobnym p.g. mogą być inne) i ustroju polityczno-prawnego. Zróżnicowanie to zależy od polityki promocji tego sektora, kultury przedsiębiorczej i stosunku społeczeństwa do inicjowania i prowadzenia działalności. Np. W latach 70. dominująca rola korporacji zaczęła maleć na rzecz MiSP. Przyczyny: 1.Zmiany techniki wytwarzania i usług (rewolucja technologiczna- miniaturyzacja i specjalizacja, zrutynizowanie procedur – dekoncentracja produkcji i usług) 2.Rozwój sektora usług ( firmy usługowe są małych rozmiarów- względny wzrost popytu ma wpływ na względny spadek wielkości firm wywołany zmianami sektoralnymi) 3.Wzrost konkurencji Trzeciego Świata i spadek międzynarodowej konkurencyjności dużych firm (duże firmy – eksporterzy, redukcja kosztów – przesuwanie produkcji do małych firm; przewaga MiSP dzięki zminom w otoczeniu: wzrost ryzyka i niepewności na wielu rynkach, wzrost konkurencji zagranicznej, zmiany kursów walut i popytu) 4.Zmiany na rynkach czynników produkcji (zwiększają dostęp MSP do rynku pracy i kapitału) 5.Wzrost cen energii i spadek światowego popytu( większy wpływ zmiany miały na duże firmy, wzrost cen produktów, spadek wzrostu gospodarczego, wzrost bezrobocia – chętniej bezrobotni zakładają własne p. niż ludzie posiadający stabilne miejsce pracy i wynagrodz.) 6 6.Efekt makroekonomiczny( przeważnie następuje ekspansja MSP podczas recesji gospodar.) 7.Czynniki polityczne, promocja kultury przedsiębiorczej i antyrządowe uprzedzenia( partie prawicowe zredukowały rolę państwa w gospodarce na rzecz czystych gier rynkowych – „sprawiedliwa” konkurencja małych firm z dużymi; wspieranie MSP, których właściciele stanowią w dużym stopniu elektorat partii prawicowych) 8.Moda i zmiana gustów( wzrost popytu na usługi i dostosowanie się do klienta- powstawanie rynkowych niszy; małe firmy zdolne są wytwarzać i sprzedawać wysokiej jakości produkty – potrafią one utrzymać się na rynku nawet gdy spada popyt na produkty wytwarzane przez p. na masową skalę) 9.Zmiany strategii dużych firm( mniej agresywne inwestowanie i procesy restrukturyzacji dużych firm – korzystniejszy klimat dla funkcjonowania małych firm) Rola MSP Również w Polsce rodzi się przyjazny system, dzięki któremu rola MSP rośnie: 1.stymulowanie wzrostu gospodarczego 2. społeczna i polityczna – formowanie klasy drobnych właścicieli (ważny składnik pluralizmu politycznego i budowy demokratycznych instytucji), łagodzenie napięć społecznych, redukcja wysokich społecznych kosztów transformacji, zagrażających kontynuacji przemian. Cel realizowany przez: pochłanianie nadwyżek siły roboczej, kreowanie przedsiębiorczych postaw, wskazanie szans samo zatrudnienia, również osiągnięcia sukcesu i zmiany statusu społecznego. 3.gospodarcza : - aktywny udział w procesie zmian w strukturze przemysłowej kraju (inicjowanie powstawania i rozwoju nowych dziedzin produkcji i usług); - ważna rola w formowaniu się prywatnej własności środków produkcji (dekoncentracja i demonopolizacja gospodarki kraju – przejęcie i produkcyjne wykorzystanie maszyn z p. państwowych i wydzielanie z nich wielu mniejszych jednostek ); - wchłonięcie i zagospodarowanie znacznych zasobów siły roboczej, uwolnionej w wyniku racjonalizacji funkcjonowania sektora publicznego; - zbudowanie ekonomicznej infrastruktury, szczególnie rozwój kooperacji i systemu subkontraktów; - wymuszenie zmian prawnych sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości i efektywności funkcjonowania małych podmiotów gospodarczych. Formy prawa handlowego : 1. Przedsiębiorstwa jednostkowe (jednego właściciela) 2. Spółki osobowe prawa cywilnego cicha jawna komandytowa 3. Spółki kapitałowe Spółka z.o.o. Spółka akcyjna 4. Formy mieszane Akcyjna spółka komandytowa (komandytowa na akcje) Spółka komandytowa w wyniku skombinowania spółki z.o.o. i spółki jawnej Spółka podwójna 5. Spółdzielnie 10.Przedsiębiorstwo,przedsiebiorca,przedsiębiorczość Przedsiębiorstwo – obejmuje całokształt działalności produkcyjno-technicznej, handlowej i ekonomiczno-finansowej danej jednostki gospodarczej, czy danego przedsiębiorcy. Musi jednak posiadać cechę samodzielności. Zakład – stanowi terytorialnie wydzieloną zorganizowaną część całego przedsiębiorstwa, w której dokonywana jest działalność technicznoprodukcyjna. Przedsiębiorca – jedna lub kilka osób, które kierują przedsiębiorstwem. Może to być właściciel lub jedynie specjalista w dziedzinie zarządzania (menedżer), zaangażowany przez właściciela dla bieżącego kierowania całym przedsiębiorstwem i podejmowania zasadniczych decyzji, które nie są zastrzeżone przez właścicieli wyłącznie dla nich lub tez organ kolegialny (zarząd, rada dyrektorów).Jego działanie powinno być ukierunkowane na rozwój. Przedsiębiorczość (wg Schumpetera) – postawa i sposób działania, polegający na podejmowaniu nowych, niekonwencjonalnych niekonwencjonalnych ryzykownych przedsięwzięć oraz na wykazywaniu inicjatywy w ich poszukiwaniu i wdrażaniu. A więc stanowi działanie skierowane na rozwój, mające charakter innowatorski i polegające na : - wprowadzaniu nowych kombinacji czynników produkcji - wprowadzaniu nowych wyrobów - zdobywaniu nowych rynków zbytu - zdobywaniu nowych rynków zaopatrzenia - tworzeniu nowych, bardziej efektywnych form organizacyjnych 7 11.Regulacje dotyczące klasyfikacji wyrobów. Gospodarka jest podzielna na systemy. Gdy mamy kilka takich systemów, im głębiej wchodzimy, otrzymujemy obszar działalności gospodarczej. Działalność gospodarczą prowadzi wiele jednostek o zróżnicowanym asortymencie i świadczących rozmaite usługi. Powinny być w stosunku do nich stosowane jednolite pojęcia, nazewnictwo – temu właśnie służą klasyfikacje statystyczne (to jest podstawa!). Polski system klasyfikacji gospodarczych jest w pełni dostosowany do klasyfikacji europejskich, europejskich tym samym do klasyfikacji światowych. Mówimy tylko o klasyfikacjach niezbędnych do realizacji działalności gospodarczej. Powiązania między klasyfikacjami gospodarczymi. 1 – klasyfikacje działalności (ujęcie podmiotowe) 2 – klasyfikacje produktów (ujęcie przedmiotowe) 3 – nomenklatury pochodne a – świat (ONZ) b – Europa, UE (Eurostat) c – Polska (GUS) 1a – ISIC (Międzynarodowa Klasyfikacja Rodzajów Działalności) 2a – CPC (Centralna Klasyfikacja Produktów) 1b – NACE (Nomenklatura Działalności we Wspólnocie Europejskiej) 2b – CPA (Klasyfikacja Produktów Działalności) 3b – PBOD COM 1c – PKD (Polska Klasyfikacja Działalności) 2c – PKWiU (Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług) 3c – PBOD POL (Produkty Polskie) 1a—1b—1c ; 2a—2b—3b ; 2b—2c—3c—2c EUROSTAT – organizacja celna, ma siedzibę w Brukseli GUS (Główny Urząd Statystyczny) – ma 17 jednostek z siedzibą w Warszawie CPC – ma 4 poziomy ISIC – nie jest szczegółowy. Każdy następny poziom przejmuje oznaczenia z poziomu wyższego oraz jest rozbudowywany (uszczegóławiany). Klasyfikacje działalności oraz klasyfikacje produktów są podstawowe. Nomenklatury pochodne są używane na potrzeby sprawozdawczości statycznej działalności przemysłowej. 12. Podstawowe standardy klasyfikacyjne: PKD – Polska Klasyfikacja Działalności (ostatnio aktualizowana 1.01.2000r.; jest na 1 miejscu) PKWiU – Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (zaktualizowana 1.07.1997r. ; klasyfikuje wyroby i usługi) PCN – Polska Scalona Nomenklatura Towarowa Handlu Zagranicznego (wprowadzona na potrzeby handlu zagranicznego ; administrator – Eurostat ; zajmuje się transportem związanym z importem i eksportem ; SAD – dokument wypełniany aby można było przewieźć towar za granicę ; zastosowanie w statystyce i ewidencji handlu zagranicznego –SAD, i ceł – Taryfa Celna ; aktualizowana i wydawana co roku) 4) KZiS – Klasyfikacja Zawodów i Specjalności (wprowadzona aby ujednolicić nazewnictwo zawodów i specjalności na całym rynku ; aktualizowana 1.03.03r.). W związku z tą klasyfikacją wyróżniamy hierarchię : I poziom : Parlamentarzyści Wyżsi urzędnicy Kierownicy Specjaliści (obejmuje zawody, które wymagają wykształcenia, wysokiego oziomu zawodowego) II poziom : Specjaliści szkolnictwa (wykładają zajęcia) Pozostali specjaliści (np. absolwenci uczelni ekonom.) Specjaliści do spraw finansowych (do spraw finansów, analityki finansowej) Specjaliści do spraw zarządzania zasobami ludzkimi Specjaliści do spraw ekonomiki i zarządzania (ds. organizacji i rozwoju przemysłu) 5) KST – Klasyfikacja Środków Trwałych (nie ma tego w UE, u nas jest z przyzwyczajenia; stosowana przez wszystkich, którzy prowadzą ewidencję; prowadzona na potrzeby ewidencji i umorzenia środków trwałych; od 1.01.00r. – wcześniej była Klasyfikacja Rodzajowa Środków Trwałych) 6) PKOB – Polska Klasyfikacja Obiektów Budowlanych (aktualizowana 1.01.00r.; środki masywne – budynki i budowle; przydatna realizatorom procesów montażowo-budowlanych, w wyniku których powstają budynki i budowle – produkty finalne działalności budowlanej; nie są to budynki, które są eksploatowane do produkcji – to jest KST) 1) 2) 3) 1. 2. 3. PKD – (def.) jest to umownie przyjęty hierarchicznie usystematyzowany podział zbioru rodzajów działalności społeczno gospodarczych, jakie realizują jednostki o różnych formach prawno-organizacyjnych, tworzące gospodarkę narodową. Jest ona stosowana w celu : Przedstawiania struktur gospodarki narodowej z punktu widzenia społecznego podziału pracy. Zestawiania danych wg rodzajów działalności gospodarczej w zakresie różnych ugrupowań statystycznych, np. produkcja - zatrudnienie, inwestycje. Pozwala na sporządzanie porównań międzynarodowych wg jednolitych kategorii rodzajów działalności (bo jest na podstawie UE) Służy na potrzeby klasyfikacji jednostek gospodarczych na potrzeby krajowego urzędowego rejestru PGN (podmiotów gospodarki narodowej). Każda instytucja ma swój nr rejestracyjny wg rodzaju prowadzonej działalności – 8 13. Struktura zatrudnienia w gospodarce narodowej. Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo - obejmuje ona wytwarzanie produktów rolniczych i leśnych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. B. Rybołówstwo i rybactwo - (bardzo cenne produkty) jest to pozyskiwanie (poławianie, wydobywanie) produktów pochodzących z mórz i oceanów (rybołówstwo morskie : bałtyckie i dalekomorskie) oraz hodowla i połów ryb powierzchniowych powierzchniowych wodach śródlądowych (rybactwo śródlądowe) C. Górnictwo i kopalnictwo. D. Przetwórstwo przemysłowe. E. Wytwarzanie i zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę. F. Budownictwo - obejmuje ono działalność polegającą na wznoszeniu budynków i budowli począwszy od przygotowania terenu, poprzez zróżnicowany zakres robót ziemnych i fundamentowych (poziom zerowy), wykonywanych elementów nośnych, przegród budowlanych do robót montażowych, instalacyjnych i wykończeniowych. G. Handel hurtowy, detaliczny, naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego - Obejmuje : 1. handel hurtowy nowymi a także używanymi towarami oraz działalność agentów pośredniczących w transakcjach hurtowej sprzedaży. 2. handel detaliczny nowymi a także używanymi towarami prowadzony przez sklepy, domy towarowe, domy aukcyjne i w inny sposób poza siecią sklepową; na własny rachunek luz jako sprzedaż komisowa. 3. dokonywane na własny rachunek operacje, które są zwyczajowo z wiązane z handlem, np. sortowanie, składowanie, przepakowywanie, konfekcjonowanie – w hurtowni lub poza nią. 4. naprawa artykułów gospodarstwa domowego i artykułów użytku osobistego oraz ich instalowanie. H. Hotele i restauracje oraz działalność gastronomiczna poprzez istnienie sieci restauracji. I. Transport, gospodarka magazynowa i łączność. - obejmuje działalność związaną z przemieszczaniem osób lub ładunków, transport lądowy, wodny i powietrzny; jak również działalność, które wspiera przewozy (magazynowanie, składowanie, przechowywanie różnego rodzaju towarów); pośrednictwo przewozowe (spedycja); łączność – działalność poczty i telekomunikacji. J. Pośrednictwo finansowe. - obejmuje gromadzenie i podział funduszy, łącznie z funduszami ubezpieczeniowymi; działalność związaną z pośrednictwem, prowadzoną przez bank centralny, banki komercyjne i inne instytucje pieniężne. K. Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. - realizuje działalność w zakresie : 1. zagospodarowania, wynajmu i pozostałej obsługi nieruchomości 2. wynajmu środków transportowych 3. wynajmu maszyn i urządzeń (leasing) – bez obsługi 4. prowadzenia prac badawczo-rozwojowych (B+R); usług informatycznych 5. działalności dotyczącej architektury, projektowania i innych usług inżynierskich 6. usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, doradztwa, usług prawniczych, księgowych, reklamy, rekrutacji pracowników L. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne. - obejmuje : 1. działalność ustawodawczą (sejm i senat) i wykonawczą (rząd) prowadzoną przez centralne i naczelne organy administracji publicznej 2. terenowe organy administracji rządowej (województwo, powiat, gmina) i organy samorządowe (sejmiki) 3. działalność w sferze porządku i bezpieczeństwa publicznego 4. działalność wymiaru sprawiedliwości 5. działalność związaną z obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi M. Edukacja (MEN). - obejmuje szkolnictwo państwowe i prywatne wszystkich typów (przedszkola, podstawówki, średnie, wyższe); działalność o charakterze typowo usługowym. N. Ochrona zdrowia i opieka społeczna - obejmuje : 1. lecznictwo łącznie działalność profilaktyką 2. lecznictwo zamknięte ( szpitale wojskowe) 3. lecznictwo otwarte (państwowe, publiczne) 4. opieka społeczna 5. żłobki O. Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna. - jest to działalność, która nie została zaklasyfikowana gdzie indziej : 1. działalność organizacji członkowskich, stowarzyszeń, związków zawodowych 2. działalność w zakresie kultury i sztuki 3. działalność radiowa i telewizyjna (media) 4. działalność rozrywkowa, sportowa i rekreacyjna 5. gospodarka komunalna : oczyszczanie miast, osiedli z odpadów, usuwanie ścieków itd. 6. indywidualne usługi szwalnicze, fryzjerskie itd. P. Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników. - osoby zatrudnione jako indywidualne osoby w gospodarstwach domowych, np. ogrodnik, praczka. Q. Organizacje i zespoły eksterytorialne. - obejmuje działalność i organizację zespołów eksterytorialnych (osoby uczestniczące w wyspecjalizowanych agendach i instytucjach, np. MFW, agendy UE) A. 9 14.wprowadzenia innowacji technologicznych (przemysł) W latach 60-tych zaszły głębokie zmiany w krajach zachodnich będące następstwem wprowadzenia innowacji technologicznych (przemysł), czyli zmiany w strukturze konsumpcji. Gospodarkę dzielimy na : - sektor I – „rolnictwo” (A-B); ma zasadnicze znaczenie jeśli chodzi o surowce do przetwórstwa - sektor II – „przemysł” (C-F); przemysł i budownictwo - sektor III – „usługi” (G-R) Trzy najbardziej uprzemysłowione kraje na świecie : USA, Japonia, Niemcy. Wskaźniki zatrudnienia w % : kraj (sektor I, sektor II, sektor III) USA (3, 24 ,73) Japonia (5, 33, 62) Niemcy (3, 37, 60) Francja (5, 28, 67) Wlk. Brytania (3, 24, 73) Włochy (7, 30, 60) Szwecja (3, 25, 72) Polska (29, 26, 45) Stan zatrudnienia to liczba osób fizycznych, która była zatrudniona na etacie na koniec grudnia 2001 (czyi przez cały 2001 rok) Struktura zatrudnienia w Polsce (w %) : A (28,7); B (0,1); C (1,4); D (17); E (1,7); F (5,2); G (14); H (1,5); I (4,9); J (1,9); K (5,6); L (3,5); M (6,1); N (5,8); O,P,Q (2,6). Należy zwiększyć zatrudnienie w sektorze III (do ok. 60%) i zmniejszyć w sektorze I. Zmiany w strukturze wielkości przedsiębiorstw: Zmiany dotyczą dekoncentracji produkcji i zmiany zatrudnienia w przedsiębiorstwie. Wzrasta udział małych i średnich jednostek. Traktowane są one jako źródło innowacji. Odznaczają się: -dużą swobodą lokalizacyjną, -tańsze miejsca pracy, -mniejsze zapotrzebowanie na siłę roboczą, surowce, energię. Istotny czynnik aktywizacji gospodarczej regionu. Obecnie obowiązujące prawo działalności gospodarczej wyróżnia kategorię małych i średnich przedsiębiorstw, ma to na celu stworzenie przez państwo, z poszanowaniem zasad konkurencji, korzystnych warunków do funkcjonowania tych przedsiębiorstw i rozwoju. Za małego przedsiębiorcę uważa się takiego, który w poprzednim roku obrotowym zatrudniał <50 pracowników, osiągnął przychód ze sprzedaży netto =<7 mln euro, lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec roku obrotowego =<5 mln euro. Średni przedsiębiorca: Z =<250 pracowników, przychód =<40 mln, suma aktywów=< 27 mln. Struktura ilościowa (udział w %): -przedsiębiorstwa sektora MSP- 99,8 (w tym średnie 0,8) -przedsiębiorstwa duże (Z>250)- 0,2. Udział w tworzeniu PKB (2000): Sektor MSP- 49,4%. 10 15. Podział rodzajów działalności występujących w przemyśle. .Występują trzy charakterystyczne rodzaje działalności (elementy procesu gospodarczego): Działalność przemysłowa (najważniejsza). Polega ona na regenerowaniu lub przetwarzaniu zasobów dostarczanych przez przyrodę na wyroby, które zaspokajają bezpośrednio lub pośrednio potrzeby konsumentów. Fazy (elementy): Zaopatrzenie – Produkcja – Zbyt – na rynek krajowy, bądź na eksport. Zaopatrzenie (zakup) – to co wymaga zakupu; potrzebujemy tego do wytworzenia. Działalność usługowa. Są to wszelkie czynności świadczone w procesie zaspakajania potrzeb konsumentów (transport, łączność, pośrednictwo finansowe, obsługa nieruchomości, edukacja, ochrona zdrowia, itp.) Fazy: Zaopatrzenie – Realizacja (świadczenie usługi) Działalność handlowa polega na pośrednictwie w wymianie towarów między sprzedającym a kupującym. Obejmuje czynności związane z przygotowaniem towaru do sprzedaży. Fazy: Zakup – Sprzedaż. Przemysł: C) Górnictwo i kopalnictwo (10 – 14 nr działów). D) Przetwórstwo przemysłowe (15 – 37, podsekcje DA – DN). E) Wytwarzanie, zaopatrywanie (energia, gaz, woda), (40 –41) Inwestycje 1999 2000 2001 Indeksy dynamiki (ceny 105,9 101,4 91,5 stałe). W na magazyny i 103,3 97,6 96,3 urządzenia Przemysł na tle gospodarki narodowej: Pozytywne/negatywne Odsetek w latach Gosp. Narodowa. P Pracujący 22,3 – 20,8 20% N Nakłady inwestycyjne 32,9 – 29,6 30% N Wartość środków trwałych 33,2 – 32,5 33% P/N Wartość dodana brutto 23,6 – 21,1 20% P Zużycie energii elektrycznej 57,6 – 54,9 W przetwórstwie przemysłowym jest 14 podsekcji. Jest to taka działalność, która obejmuje działalność produkcyjną polegającą na: 1. Bezpośrednim wytwarzaniu nowych wyrobów. 2. Montażu części składowych wytwarzanych wyrobów finalnych, instalowanie, naprawy i konserwacja użytkowanych wyrobów. 3. Działalności w zakresie usług produkcyjnych oraz ponadto zagospodarowanie odpadów, złomów.... DA Produkcja artykułów spożywczych i wyrobów tytoniowych. Obejmuje produkcję i przetwarzanie: produktów mięsnych, ryb, owoców, produktów mleczarskich, produktów spożywczych: pieczywo, makaron i używki – napoi: alkoholowych (destylowanych, piwa, „wina typu wino”) i bezalkoholowych. DB Produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży. Obejmuje ona: włókiennictwo nici i tkanin, produkcję gotowych artykułów włókienniczych, produkcję dywanów, dzianin, odzieży, dodatków, bielizny, wyrobów futrzarskich. Produkcja sprzedana przemysłu obejmuje: 1. Wartość sprzedanych wyrobów gotowych, półfabrykatów (odlewy, odkuwki), półproduktów (w przemyśle chemicznym) i części własnej produkcji. 2. Wartość usług i robót świadczonych odpłatnie, tj. o charakterze zarówno przemysłowym (usługi związane z działalnością przetwórczą), jak i nieprzemysłowym. DE 21 Produkcja masy włóknistej oraz papieru. Produkcja : masy celulozowej, papieru, tektury, papierów dla gospodarstwa domowego, tapet, innych papierów, artykułów piśmiennych. DE 22 Działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji. Działalność wydawnicza: książek, gazet, czasopism, wydawnictw periodycznych, nagrań. Poligrafia: drukowanie książek, introligatorstwo, składanie tekstów, wytwarzanie płyt. Reprodukcja: nagrań dźwiękowych (mono, stereo), komputerowych nośników informacji, video. DF Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej. Wytwarzanie koksu, węgla, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych (sektor chemii) DG Produkcja wyrobów chemicznych: gazy termiczne, barwniki, chemikalia nieorganiczne i organiczne, nawozy sztuczne, tworzywa, tworzywa sztuczne, kauczuk syntetyczny, farby i lakiery, wyroby farmaceutyczne, różne środki myjące i czyszczące, wyroby kosmetyczne i toaletowe, materiały wybuchowe, chemikalia fotograficzne, niezapisane nośniki informacji, włókna chemiczne. DH Produkcja wyrobów gumowych i tworzyw sztucznych: ogumienia dla środków transportowych, bieżnikowanie opon, produkty gumowe – techniczne, płyty, arkusze, rury i kształtki z tworzyw sztucznych, wyroby z tworzyw sztucznych dla budownictwa, produkcja opakowań, pozostałe wyroby z tworzyw sztucznych. DI Produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych i pozostałych, szkło płaskie, gospodarcze, wyroby ze szkła, włókno szklane, ceramika szlachetna, wyroby ceramiczne stołowe, wyroby sanitarne ceramiczne, płytki ceramiczne, wyroby i materiały ogniotrwałe, ceramika budowlana – cement, gips, wyroby betonowe – oraz gipsowe, wyroby ze skał i kamienia naturalnego. DJ27 Produkcja metali: żeliwa i stali, rur, prętów, profili wyrobów walcowanych na zimno, drutów, obróbka wstępna żeliwa i stali, metali szlachetnych niezależnych: aluminium, miedź, srebro, ołów, złoto, odlewnictwo metali, żeliwa, staliwa stopów miedzi. DJ28 Produkcja wyrobów z metali: elementy konstrukcyjne, znormalizowane, konstrukcje betonowe, cysterny, pojemniki, zbiorniki metalowe, grzejniki, metalurgia proszków, nakładanie powłok na metale, obróbka mechaniczna elementów metalowych, wyroby nożownicze, narzędzia, wyroby metalowe ogólnego przeznaczenia (zamki, wyroby z drutów, opakowania metalowe przeznaczone do łazienki i kuchni (złącza, śruby, łańcuchy, sprężyny). DK Produkcja maszyn i urządzeń. Jest to produkcja urządzeń wytwarzających i wykorzystujących energię mechaniczną np.: silników, turbin, pomp, sprężarek, zaworów, łożysk, pieców, urządzeń dźwigowych, różnych maszyn dla rolnictwa i leśnictwa, obrabiarek i narzędzi mechanicznych, maszyn górniczych, dla przemysłu spożywczego, dla wszystkich sekcji i produkcji w gospodarce, broni i amunicji, sprzętu gospodarstwa domowego. DL31 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej: silników elektrycznych, prądnic, akumulatorów, aparatury rozdzielczej i sterowniczej, sprzętu oświetleniowego, transformatorów. DM 34 Produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep: silników spalinowych, samochodów osobowych, samochodów do przewozu towarów, nadwozia. DM 35 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego – statki, łodzie, itp. DN 36 Produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna: wyroby jubilerskie (bez względu na surowiec), produkcja monet, papierów wartościowych, instrumenty muzyczne, sprzęt sportowy, gry, zabawki, szczotki, pędzle, miotły. 11 16. Badania statystyczne produkcji wyrobów przemysłowych. Podstawą prawną jest art. 30 ustawy o statystyce publicznej w punkcie 3 podmioty gospodarki narodowej są obowiązane do nieodpłatnego przekazywania informacji danych statystycznych dotyczących prawdziwej działalności i jej wynikach. System sprawozdawczości statystycznej obejmuje: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą; oraz ich jednostki lokalne. Zakres badań: a) roczne: pełne jednostek, wszystkich, w których liczba zatrudnionych (Z) wynosi >=10, oraz reprezentacyjne – jednostek, w których Z<10 osób. b) miesięczne: pełne jednostek, w których liczba zatrudnionych Z>=50 (DG-1), oraz reprezentacyjne, w których 10<= Z <50 (P – 01). Zatrudnienie jest brane według stanu na 30. XI ubiegłego roku. System sprawozdawczości statystycznej funkcjonuje przy wykorzystaniu: DG –1 - Meldunek o działalności gospodarczej (sporządzane co miesiąc), P –01 - Sprawozdanie o produkcji oraz P- 01m - Sprawozdanie o produkcji (mutacja), obydwa sporządzane po upływie danego roku. Badania statystyczne dotyczą wyrobów, które są wymienione w nomenklaturze PRODPOL. DG1 – dotyczy jednostek w których Z>=50 osób. Układ informacji: Nazwa wyrobu, Symbol (cechy w oparciu o PKWiU/PRODPOL), jednostki miary (kod), produkcja wytworzona (w miesiącu, narastająco). P–01 Układ danych: Nazwa wyrobu według PKWiU/PRODPOL, symbol województwa, symbol wyrobu według PKWiU/PRODPOL, Jednostka miary(kod), Produkcja (wytworzona, sprzedana – ilość, wartość). P-01m – dotyczy jednostek, w których 50<Z<10 – układ danych: Nazwa wyrobu wg PKWiU/PRODPOL, symbol wyrobu według PKWiU/PRODPOL, jednostka miary (kod), ilość produkcji sprzedanej (takiej, która znalazła nabywców bez względu na datę wytworzenia). Pomiar produkcji przemysłowej (w przedsiębiorstwie - pozycja mikro). 17. Mierniki produkcji w przedsiębiorstwie: Jednostki i miary – odpowiadające cechom fizycznym produkowanych wyrobów, jednostki naturalne. Jednostki umowne – różnorodną produkcję danej grupy wyrobów wyraża się w jednostkach miary przyjętej za umową (cecha użytkowa wyrobu), Jednostki wartości (zł) Jednostki liczności (szt., para, tysiące par) Jednostki masy (kg, tona, tysiące ton) Jednostki długości (m, km, tysiące km) Jednostki powierzchni (metr kwadratowy, tysiące metrów kwadratowych) Jednostki objętości (list, hektolitr, tysiące hektolitrów) Jednostki energii i mocy (kW, MW, kWh., MWh, GWh, TWh) Jednostki ciepła (J, kJ, GJ, TJ) Jednostki paliwa: Pum = Prz * Wop / Wum, Wop – wartość opałowa rzeczywista, Wum – wartość opałowa umowna. Np. Wum 29307, 6 Kj/kg = 7000 kcal/kg. Gaz: Gprz= Grz*Wop / Wum. Gprz – gaz przeliczalny, Wop – wartośc opałowa rzeczywista, Grz – rzeczywiste wydobycie gazu, Wum – wartość opałowa umowna. Wum = 16747,2 kJ/m3 1. Przykłady stosowania jednostek miar w nomenklaturze PROD/POL. Węgiel kamienny (tony) Gaz ziemny (metry sześcienne, GJ) Rudy miedzi (tony) Mleko spożywcze (hl) Papierosy (mln sztuk) Tkaniny bawełniane (t, km, tysiące metrów kwadratowych) Książki i broszury (tys. sztuk) Materiały budowlane (tysiące sztuk, tysiące cegieł) Rury stalowe (t, km, tys. sztuk) Grzejniki (t, metry kwadratowe powierzchni użytkowej) Silniki spalinowe (sztuki) 18. Klasyfikacja wyrobów i usług z działalności przemysłowej. Surowce – dobra materialne, które w postaci naturalnej po raz pierwszy wchodzą do obrotu towarowego i które są przeznaczone do przetworzenia. Surowce pochodzą z sekcji A,B,C. Materiały – dobra otrzymane z surowców w wyniku procesu przetwórczego i przeznaczone do dalszego przerobu. Sekcje A,B,C – surowce – przetwarzanie – przetwórstwo przemysłowe – materiały – półfabrykaty - podzespoły – zespoły. Półfabrykaty – postać pośrednia pomiędzy materiałami a wyrobami gotowymi przeznaczona do dalszej obróbki, ale w innej jednostce. Elementy operacyjne – są to półwyroby, części, zespoły i wyroby wytwarzane przez kooperanta czynnego (KC) na zamówienie kooperanta biernego (KB). Usługi – produkcyjne - w tym przemysłowe , konsumpcyjne, ogólnospołeczne(J.l) Usługi produkcyjne – realizacja czynności będących współdziałaniem w procesie produkcji, czyli wykonywanie działań, które nie tworzą nowych dóbr, ale są konieczne aby wspomóc produkcję. Podmioty: Zleceniodawca (P1) – zlecenie wykonania usługi (na zewnątrz), zawarcie umowy na realizację usługi, rozliczenie usługi – Zleceniobiorca Usługi te są związane z działami: 01 i 02 05 10-14 (sekcja C) 15-37 (sekcja D) tylko te działy, są to sekcje przemysłowe: C+D+E 40-41 (sekcja E ) Usługi przemysłowe to usługi świadczone na zlecenie producentów wyrobów, które polegają na wykonaniu określonego zabiegu ( czynności) na przedmiocie materialnym dostarczonym przez zleceniodawcę np. przetwórstwo; konserwacja mięsa, warzyw, owoców, wykańczanie materiałów (np. włókienniczych ), uszlachetnianie, wykonanie odlewów, wytłaczanie metali, nakładanie na nie powłok , obróbka cieplna i mechaniczna. Monopolista – jedyna firma, która świadczy jakąś usługę lub wytwarza wyrób. 1) 2) 3) Usługi produkcyjne – czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji (działania, które nie tworzą bezpośrednio nowych dóbr, ale ich wykonanie w procesie produkcji jest konieczne). Sekcje: B,C,D,E. Usługi konsumpcyjne – czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokajaniem potrzeb ludności – konsumpcja indywidualna i konsumpcja zbiorowa. Sekcje: F,G,H,J,K,M,O. Usługi ogólnospołeczne – czynności, które zaspokajają potrzeby porządkowo – organizacyjne (ładu społecznego) gospodarki oraz społeczeństwa jako całości. Sekcje: J,L,N,P,Q. 12 19.Zastosowanie PKWiU. Zastosowanie PKWiU: - w gospodarce: ewidencji i dokumentacji w jednostkach gospodarczych, system fiskalny ( podatek Vat),rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej, badania pozycji dominującej lub monopolistycznej - w statystyce: badanie produkcji wyrobów przemysłowych, badanie zmian cen wyrobów i usług ( inflacja), bilans paliw i energii, badania konsumpcji, statystyka dla organizacji międzynarodowych ( EUROSTAT, ONZ itp.) Struktura ugrupowań PKWiU. PKWiU opiera się na PKD. Zaliczenie określonego produktu do PKWiU należy do producenta wyrobu lub usługodawcy. Jedyny w Polsce ośrodek interpretacji standardów klasyfikacyjnych mieści się w Łodzi. Wydaje on opinię nie interpretacyjną ( Może ona być dowodem w sprawie sądowej) Usystematyzowanie poszczególnych grup produktów ( ujęciu hierarchicznym) w tej klasyfikacji opiera się na podstawowych kryteriach klasyfikacyjnych. Kryteria wyrobu: pochodzenie wytwórcze ( według rodzajów działalności) surowcowe - technologia wytwarzania = podejście typowo wytwórcze produkcji – nie marketingowe konstrukcja, receptura przeznaczenie Kryteria usług ( z góry w dół): pochodzenie według rodzajów działalności rodzaj świadczonych usług. 20. Statystyka produkcji wyrobów przemysłowych Nazwa wyrobu ( jednostka miary), ( w l. bezwzględnych), ( 2001=100%) = index dynamiki) węgiel kamienny ( mln t), ( 103,5), ( 99,7) gaz ziemny ( hm3), ( 5,259), (101,6) masło ( tys. T ) , ( 150 ), ( 99,1) papierosy ( mld szt.), ( 18,6), (88,3) benzyny silnikowe ( tyś. T ) , ( 4.016), ( 98,8) aparaty telefoniczne ( tysz. Szt.) (686), ( 154,0) samochody przeznaczeni ogólnego ( tyś. szt. ) ( 288), (79,3) energia elektryczna ( TWh), ( 141, 3), ( 99,0) Największe bariery ograniczające bieżącą działalność p-stw przemysłowych: niedostateczny popyt krajowy wysokie obciążenia podatkowe import ( bariera ale i wyzwanie, konkurencyjny import ) niejasne, niespójne przepisy prawne niedostateczny popyt zagraniczny ( czynnik endogeniczny – siłą napędową gospodarki jest export ). 21. Ryzyko inwestycyjne – potencjalne zagrożenie realizacji założeń celów ekonomicznych organizacji. Ryzyko inwestycyjne – potencjalne zagrożenie realizacji założeń celów ekonomicznych organizacji. DZIAŁALNOŚĆ PRZEMYSŁOWA: Najmniejsze ryzyko: produkcja pozostałych wyrobów z papieru zagospodarowanie niematerialnych odpadów i wyrobów wybrakowanych produkcja preparatów farmaceutycznych produkcja pozostałych artykułów spożywczych wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej Największe ryzyko od końca: górnictwo węgla kamiennego produkcja napojów alkoholowych pośrednictwo finansowe odlewnictwo staliwa produkcja maszyn dla przemysłu włókienniczego, odzieżowego i skórzanego W obszarach nieprzemysłowych ( 92 rodzaje ): Najniższe ryzyko: sprzedaż detaliczna sprzętu gospodarstwa domowego oraz artykułów radiowo – telewizyjnych pozostała sprzedaż detaliczna w nie wyspecjalizowanych sklepach pośrednictwo – sprzedaż detaliczna książek oraz artykułów piśmiennych Sprzedaż hurtowa żywności , napojów i wyrobów tytoniowych: Najwyższe ryzyko: ( Od końca ) specjalistyczne prace budowlane wynajem sprzętu budowlanego wykonywanie instalacji budowlanych budowa obiektów inżynierii wodnej 13 22. Struktura własnościowa przedsiębiorstw przemysłowych. Funkcjonowanie systemu identyfikacji podmiotów w gospodarce ( regon ) - zobowiązane są one do posiadania numeru krajowego rejestru REGON i posługiwania się nim. SYSTEM REGON OBEJMUJE : osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. ( oraz ich jednostki lokalne – to się tyczy wszystkich poprzednich wymienionych) Rejestr jest prowadzony w sposób zinformatyzowany przez GUS. Jednostka lokalna – zorganizowana całość ( oddział, filia sklep itp.) położona w miejscu zidentyfikowania wyodrębnionym adresem, pod którym to adresem prowadzona jest działalność przez co najmniej jedną osobę. Wyróżnia się zatem jednostkę lokalną konkretny adres. Do rejestru REGON wprowadza się następujące informacje o podmiocie: nazwa podmiotu ( firma) – jeśli jest to spółka dane osobowe o osobie fizycznej, która podejmuje działalność adres pod którym ta działalność ma być prowadzona forma prawna: a) podstawowa b) szczególne: spółki osobowe: jawne ( 18) partnerskie ( 15) komandytowe (20) komandytowo – decyzyjne ( 21) spółki kapitałowe: spółki z o.o (17) akcyjne (16) cywilne (19) – nie są przedsiębiorstwami przedsiębiorstwa państwowe (24) spółdzielnie ( 40) oddziały przedsiębiorców zagranicznych (79) bez szczególnej formy prawnej ( 99) - wykonywana działalność: wykaz rodzaju działalności ( według PKB) - rodzaj przeważającej działalności – określa się na podstawie udziału procentowego poszczególnych rodzajów działalności w ogólnym przychodzie ze sprzedaży lub na podstawie udziału pracujących zatrudnionych w danej działalności ( struktury zatrudnienia). Daty ( powstania podmiotu, rozpoczęcia działalności, zawieszenia działalności itp.) Liczba pracujących ( potencjał ludzki) Podmiotom wpisanym do rejestru w sposób informatyczny, nadaje się powtarzalny numer identyfikacji REGON: KOD W SYSTEMIE REGON: Jednostka macierzysta otrzymuje wygenerowany kod dziewięciocyfrowy – ostatni znak pełni funkcję cyfry kontrolnej [ XXXXXXXXX – cyfra kontrolna ] jednostka lokalna ma następujący kod: [ 999999999 – 99999 – cyfra kontrolna ] 14 23. Rodzaje własności w gospodarce – forma własności.: SEKTORY: PUBLICZNY (własność Skarbu Państwa, własność państwowych osób prawnych –w tym przedsiębiorstwa państwowe ), własność jednostek samorządu terytorialnego ( tzw. komunalna) i PRYWATNY ( krajowe jednostki fizyczne, pozostałe jednostki) Własność Skarbu Państwa. Są przedsiębiorstwa, które maja charakter użyteczności publicznej np. Poczta Polska, PKP, zakłady energetyczne. Własność państwowych osób prawnych: p-stwa państwowe jednostki, ośrodki badawczo – rozwojowe, powołane do funkcjonowania, otrzymują środki pieniężne z budżetu własność jednostek samorządów terytorialnych gminne samorządowe jednostki organizacyjne ( 29) powiatowe samorządowe jednostki organizacyjne ( 30) wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne (31) Wyróżniamy dwa rodzaje form własności : 1. Forma własności czystej: oznacza ona posiadanie kapitału w pełni ( 100%) przez jeden podmiot lub więcej , pod warunkiem że wszystkie te podmioty reprezentują ten sam rodzaj własności ( jednoosobowa Spółka Skarbu Państwa). 2. forma własności mieszanej: - występuje ona w ramach sektora i między sektorami ( przedstawienie struktury własności ). Struktura mieszana oznacza posiadanie kapitału przez dwa lub więcej podmiotów pod warunkiem ze reprezentują one różne rodzaje własności. Udział: 51 % SKARB PAŃSTWA , 49 % SEKTOR PRYWATNY } – taka grupa zalicza się do S.P ( od strony ilościowej, tak się zalicza jednostki gospodarcze) Statystyka obrazująca jak w przemyśle kształtuje się liczba jednostek oraz indeks dynamiki ( kierunek zmian). Sektor energetyczny nie obejmuje spółek cywilnych i zakładów osób fizycznych. Liczba jednostek przemysłowych zarejestrowanych w rejestrze REGON ( według stanu na koniec 31.12.2002), a= liczba jednostek na koniec 31.12.2002, b- indeks dynamiki ( 31.12.2002 = 100 %) Podsumowanie- wnioski: Przedsiębiorstwa państwowe (dół), S.A (góra) , Sp. z o.o. (góra), S.P (dół), Kap. Prywatny ( góra), Kap. Zagraniczny (góra), spółdzielnie (dół); Liczba spółek kapitałowych w przemyśle ma tendencję wzrostową (mówi się liczba p-stw a nie ilość). Tendencja spadkowa – większy spadek tej sekcji, która dysponuje największą liczbą p-stw, czyli w sekcji przetwórstwa. Struktura produkcji sprzedanej w przemyśle w latach 1997- 2000 9 w %) – chodzi o zbiór przedsiębiorstw o zatrudnieniu 2 > 9. Zmiany w strukturalne w przemyśle. Sektor prywatny: przeds, ( prawo działalności gospodarczej), pozostali ( przepisy o sp. handlu) Umacnia się sektor prywatny kosztem państwowego = dobry wskaźnik to udział sektora prywatnego w produkcji sprzedanej ( spółki w których liczba osób 89) Zmiany w realizacji usług przemysłowych ( wzrost znaczenia usług) PRZEDSIĘBIORSTWO (2) 1. 2. 3. <--------------(1)------------- [OTOCZENIE ] --------------(3)----------- [........ ..........] obrazuje zwiększenie się udziału usług w nakładach na jednostkę produkcji ( zakup usług z zewnątrz) przeds. Przemysłowe wykonują we własnym zakresie usług związanych z produkcją świadczenie przez dane przedsiębiorstwa usług na potrzeby innych przeds. 24. Autsortsing i jego przyczyny Większość koncernów w świecie zajmuje się świadczeniem usług. W przedsiębiorstwie nie opłaca się zatrudniać np. doradców, więc korzystają z usług wyspecjalizowanych firm. Czasem działy się uniezależniają i specjalizują i tworzą oddzielne firmy. W USA prawie połowa stanowisk w sferze usług jest związana z przetwórstwem przemysłowym (autsarcing). Dziedziny w których realizowane są usługi ( ich udział – w %): zarządzanie i administracja ( 78%) systemy informatyczne ( 63 %) wytwarzanie (56%) marketing (51%) rachunkowość i finanse (18%) Przyczyny nasilania się „autsoringu”: redukcja kosztów ( aby były konkurencyjne ceny) skrócenie czasu realizacji podniesieni jakości wydzielonych funkcji Zarządzanie na świecie nr 4 i 10. Techniki zarządzania przez przedsiębiorstwa: 1. inżynieria 2. logistyka 3. segmentacja klientów 4. planowanie strategiczne ok 90 % 5. ogłaszanie wizji i misji 6. benchmarking 7. outsourcing ponad 61 % 15 25. Dekoncentracja produkcji i zatrudnienia w przedsiębiorstwie, Aktywizacja gospodarcza regionu – dzięki małym i średnim firmą ( dolina krzemowa) Dekoncentracja produkcji i zatrudnienia w przedsiębiorstwie. swoboda normalizacyjna – małe i średnie przedsiębiorstwa – tańsze koszty pracy – mniejsze zapotrzebowanie na środki pracy – wykorzystanie wolnych obiektów po likwidowanych przedsiębiorstw. Aktywizacja gospodarcza regionu – dzięki małym i średnim firmą ( dolina krzemowa). PRAWO – obecnie działające działalności gospodarczej wyróżnia małe i średnie przedsiębiorstwa cel: stworzenie przez państwo korzystnych warunków dla ich funkcjonowania i rozwoju. Za małego przedsiębiorcę uważa się takiego który: w poprzednim roku obrotowym zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników - ------------------------------------ osiągną przychód ze sprzedaży <=7 mln EURO lub suma aktywów jego bilansu <= 5 mln EURO Za średniego przedsiębiorcę uważa się takiego, który w poprzednim roku obrotowym: zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników osiągną przychód ze sprzedaży <=40 mln EURO lub suma aktywów jego bilansu <= 27 mln EURO Powinna być w nich wolność gospodarcza. Dlatego to ktoś z zewnątrz ocena jaka to firma. Liczba przedsiębiorstw zarejestrowanych w REGONIE: Struktura ilościowa przeds. Zarejestrowanych w systemie REGON ( w nawiasie to nie tylko przemysł ale i cała gospodarka ) sektor MSP – 99,8 95, 3 – małe ; średnie 0,8 % przeds. Duże 0,2 % UDZIAŁ W TWORZENIU PKB: SEKTOR MSP: 48,2 % ( 1999) – mikro 25 % 49,4 % (2000) - małe ale nie mikro. 16 26. STRUKTURA PRZEMYSŁOWA Obserwuje się stały spadek zatrudnienia w przemyśle przy jednoczesnym wzroście produkcji przemysłowej (Z czyli P1>P0), co powoduje wzrost wydajności pracy (W). „Model zerowego wzrostu zatrudnienia” – wskaźnik, poniżej którego następuje zmniejszenie poziomu zatrudnienia. W1 P1 100(%) Z1 W P1 ( P0 ) Z1 ( Z 0 ) W następuje dzięki zmianom jakościowym zmiany technologiczne - innowacje produktowe nowe wyroby zmodernizowane wyroby - innowacje procesowe nowe procesy (technologie) zmodernizowane procesy (technologie) zmiany strukturalne (proces restrukturyzacji gosp. narodowej) 1) zmiany w strukturze własnościowej przeds. 2) zmiany w sposobie realiz.usług przemysłowych 3) zmiany w strukturze wielkości przeds.przemysł. (wzrost znaczenia MiSP) 4) zmiany w strukturze działowej przemysłu (<30) wynika stąd, że przemysł dostosowuje się do nowych warunków technologicznych i rynkowych - postęp technologiczny - konkurencja międzynar. powoduje to konieczność są to zmiany wykorzystanie wprowadzane technologii inform. poprzez różne i telekomunikacyjnych rodzaje polityki: (w przemyśle) - handlowej - technicznej - w zakresie ochrony środowiska - przemysłowa 1)wprowadzania innowacji (rezultat: zwiększenie skali produkcji – obniżka kosztu jednostkowego stałego) 2) obniżania kosztów produkcji (zmiennych) 3) lepszego wykorzystania zasobów siły roboczej 4) liczenia się z konkurencją 5) zmniejszenia luki technologicznej (a jeszcze lepiej uzyskanie przewagi) 17 Z1<Z0 oraz P czyli 27.Przemysł na tle gospodarki narodowej, Rola wiodąca w przemyśle zależy od następujących wskaźników dominuje w gospodarce: -pracujący (zwiększa się wydajność)- spadek o około 20% -nakłady inwestycyjne (zmniejszają się, więcej przeznacza się na konsumpcję)- spadek o 30% -zużycie energii elektrycznej na cele produkcyjne maleje. Rola wiodąca w przemyśle zależy od następujących wskaźników 1.Pracownicy w przemyśle 25% ogółu 2. Nakłady inwestycyjne 42% ogółu 3. wartość brutto środków trwałych 33% ogółu 4. wartość dodana brutto 27% ogółu 5. zużycie en. el. 54% ogółu 6. eksport wyrobów 97% ogółu 7. import wyrobów 96% ogółu oraz 1.przemysł wytwarza maszyny i urządzenia dla wszystkich sekcji gospodarczych 2. Rozwój przemysłu silnie oddziałuje na rozwój nauki, zwłaszcza nauk technicznych i przyrodniczych, a z kolei nauka wpływa na postęp techniczny w przemyśle przez fakt kreowania nowych rozwiązań techn. 3. organizacja produkcji przemysłowej jest pewnym wzorcem dla innych dziedzin gospodarki. Produkcja sprzedana przemysłu obejmuje: -wartość sprzedanych wyrobów gotowych, półfabrykatów i części własnej produkcji, -wartość usług i robót świadczonych odpłatnie, tj. zarówno przemysłowych jak i nieprzemysłowych. Sekcja C:1995- 8%, 2001-5,2% Sekcja D: 1995- 82%, 2001- 83.5%, w tym największy udział ma produkcja art. spożywczych i napojów oraz produkcja metali i wyrobów z metali; Sekcja E: 1995-10%, 2001-11.3%. Wzrasta produkcja sprzedana (sekcja D): -produkcja drewna, -działalność wydawnicza, -przemysł petrochemiczny, -produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych, -produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych, -produkcja mebli, -produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep. Maleje produkcja sprzedana (sekcja D): -produkcja wyrobów tytoniowych, -włókiennictwo, -produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich, -produkcja wyrobów chemicznych, -produkcja metali, -produkcja maszyn i urządzeń. 18
