metoda_projektu

Trochę historii
Metoda projektu pochodzi ze Stanów Zjednoczonych, gdzie zaczęto ją stosować na początku XX wieku. Za jej
twórcę uważa się Williama H. Kilpatricka, który przedstawił założenia metody projektu w pracy zatytułowanej
The Project Method. Uważał on, że metoda ta nie jest w istocie jedną z wielu metod kształcenia, lecz jest
naczelną zasadą dydaktyczną. Kilpatrick twierdził, że uczniowie powinni samodzielnie zdobywać wiadomości i
sprawdzać umiejętności w konkretnych sytuacjach życiowych, zamiast przyswajać wiedzę teoretycznie.
Ponadto: uczniów nie powinno się zmuszać do podejmowania niechcianych przez nich działań, bo jako
niechciane – nie przyniosą trwałego i zadowalającego efektu. Innymi słowy – to uczniowie sami mają
decydować, co chcą robić, szkoła ma zaś stworzyć im sprzyjające rozwojowi warunki. Zaproponowane przez
Kilpatricka pojęcie projektu jest tak szerokie, że obejmuje w zasadzie wszelkie aspekty i formy ludzkiego
uczenia się, dlatego metoda projektu podana w takim kształcie szybko zaczęła być krytykowana. W latach
trzydziestych XX wieku nastąpiło odejście od tak pojmowanej metody projektu i powrót do znacznie węższego
jej rozumienia, zgodnie z którym projekt to samodzielne rozwiązywanie przez ucznia czy studenta problemów
praktycznych w trakcie wytwarzania jakiegoś produktu.
Metoda projektu obecnie
Projekt obecnie sprowadza się do tego, że zespół uczniów inicjuje, planuje i wykonuje pewne przedsięwzięcie
oraz ocenia jego wykonanie. Można przyjąć, że obecnie projekt, to metoda nauczania, której istota polega na
tym, że uczniowie realizują określone zadanie w oparciu o przyjęte wcześniej założenia.
1. Projekt ma wiele cech odróżniających go od innych metod nauczania. Omówmy je pokrótce:
a) interdyscyplinarność
Z samej swojej istoty metoda ma charakter interdyscyplinarny. Wykonanie projektu wymaga od uczniów
samodzielnego opanowania wiedzy z zakresu wielu przedmiotów nauczania, zaciera granice między życiem
szkolnym i pozaszkolnym, gdyż projekt zwykle wykonywany jest w środowisku pozaszkolnym: w fabryce,
bibliotece, banku, zoo, muzeum, teatrze, schronisku dla zwierząt itp. Dobry projekt powinien dawać
możliwości poszerzenia tematu badań i stawianie dalszych pytań.
b) progresywistyczna rola nauczyciela
Tradycyjna rola nauczyciela w systemie klasowo-lekcyjnym polega na organizowaniu i kierowaniu procesem
kształcenia. Nauczyciel sam wybiera metodę i formę, narzuca tempo pracy, dyscyplinuje, zadaje prace domowe
itd.
W metodzie projektu nauczyciel musi przyjąć inną – trudniejszą rolę – przewodnika, życzliwego doradcy,
sternika procesami grupowymi. Nauczyciel nadal kieruje procesem nauczania i działalnością uczniów, pomaga
im, udziela wskazówek i wyjaśnień, jeśli trzeba. Jednak z czasem jego rola słabnie – staje się życzliwym
obserwatorem w miarę, jak jego uczniowie nabierają samodzielności.
c) podmiotowość ucznia
Najważniejszym elementem projektu jest samodzielna praca badawcza ucznia: zaplanowanie zakresu i
przebiegu badań, poszukiwanie informacji, wybór metod rozwiązania problemu i prezentacji wyników. Metoda
projektu zrywa z tradycyjnym nauczaniem. Akcent przesuwa się z nauczyciela na ucznia. To nie nauczyciel, ale
uczeń staje się centralną postacią procesu kształcenia, on decyduje o kształcie swojej pracy i tempie jej
wykonania (w zakresie dopuszczalnych terminów).
Realizacja projektu uwzględnia zainteresowania i zdolności ucznia, jego potrzeby i aspiracje. Stymuluje rozwój
emocjonalny ucznia, umiejętność pracy w grupie, odpowiedzialność za działania własne i grupy. Uczniowie
narzucają sobie samodyscyplinę, wdrażają się do samodzielności, przedsiębiorczości i wspólnego działania.
d) odejście od tradycyjnego sposobu oceniania
Przedmiotem oceny w metodzie projektu jest nie tyle produkt końcowy, co jakość działania uczniów w trakcie
wspólnego wytwarzania tego produktu. Ocena samodzielnej aktywności badawczej jest bardzo trudna, dlatego
od nauczyciela wymaga się przestawienia na nowy styl oceniania. Nauczyciel musi szczegółowo opracować
kryteria oceny poszczególnych etapów pracy i rodzajów aktywności uczniów, podać, co podlegać będzie
ocenie. Może sporządzić i prowadzić arkusz oceny dla każdej grupy. Ważnym elementem procesu oceniania
jest samoocena i wzajemna ocena uczniów, dlatego nauczyciel, jeśli chce, może poprosić uczniów o
przygotowanie krótkich sprawozdań na temat współpracy. Uczniowie powinni uczestniczyć w ocenie swojego
projektu.
2. Fazy projektu
W projekcie, jak wcześniej podaliśmy, wyodrębnia się kilka faz: zainicjowanie, zaplanowanie,
przeprowadzenie i ocenianie. W sferze praktyki szkolnej są to:

wybór tematu

przygotowanie instrukcji do projektu

wykonanie projektu

prezentacja projektu

ocena projektu
Wybór tematu
Temat projektu może być podany przez kogokolwiek: nauczyciela, uczniów, rodziców. W szkole
najczęściej nauczyciel decyduje o wyborze tematu, ale istotnym jest, by temat był dostosowany do możliwości i
zainteresowań uczniów, potrzeb nauczyciela i środowiska szkolnego. Nauczyciel może zlecić wszystkim
grupom realizację tego samego tematu, lub, jeśli temat jest obszerny, podzielić go na pewną liczbę tematów
szczegółowych, które będą opracowywane przez grupy.
Przygotowanie instrukcji do projektu
Instrukcja na ogół przygotowywana jest przez nauczyciela. Powinna ona zawierać informacje ważne dla
treści i formy realizowanego projektu. Oczywiście uczniowie mogą sami zgłosić pomysł tematu projektu i
propozycję swoich działań badawczych. Wówczas wspólnie z nauczycielem wypracowują instrukcję do
projektu. W instrukcji powinny znaleźć się następujące elementy:

temat projektu i jego cele

zadania, które mają prowadzić do realizacji celów

źródła, w których należy poszukiwać informacji

termin prezentacji projektu i terminy poprzedzających ją konsultacji

możliwe sposoby prezentacji projektu i czas tej prezentacji

kryteria oceny projektu
Wykonanie projektu
W trakcie realizacji projektu uczniowie prowadzą własne prace badawcze, zbierają materiały, segregują
je i opracowują. W tej fazie nauczyciel dyskretnie nadzoruje prace uczniów, udziela im rad, podsuwa literaturę,
ułatwia dotarcie do zdobycia informacji (np. pomaga zorganizować spotkanie z lekarzem, pracownikiem
jakiegoś urzędu itp.). Uczeń powinien mieć również zapewnioną współpracę nauczycieli innych przedmiotów.
Prezentacja projektu
Efektem pracy nad projektem może być: wykonanie pomocy dydaktycznych , wykonanie przedmiotów
użytkowych, wykonanie dokumentacji na potrzeby klasy lub szkoły, opracowanie artykułów do gazetek
szkolnych i prasy lokalnej, opracowanie listów interwencyjnych, organizacja wystaw, konkursów, festynów,
przygotowanie i przeprowadzenie zajęć lekcyjnych, wywiadówek dla rodziców itp.
Prezentacja projektu może odbyć się w formie: wykładu, referatu, pokazu filmu video, prezentacji
modelu , gier i zabaw angażujących innych uczniów, konkursu przygotowanego dla innych uczniów,
książeczki, broszury, prezentacji multimedialnej
Czas prezentacji powinien być wcześniej ustalony i jednakowy dla wszystkich grup. W przypadku z
rezygnacji z publicznej prezentacji projektu uczniowie sporządzają pisemny raport z realizacji projektu. Może
on zawierać: stronę tytułową, spis treści, wstęp, streszczenie, część główną, wnioski, załączniki
Ocena projektu
Aby ocena uczniów realizujących projekt była rzetelna, musi odbywać się w sposób ciągły. Należy
mówić tu o procesie oceniania, który skutkuje oceną końcową za realizację projektu. Najdogodniejsze warunki
do oceny uczniów powstają w fazie wykonywania projektu. Wtedy to nauczyciel ma okazję obserwować pracę
uczniów: zdobywanie i selekcjonowanie materiału, podział obowiązków, łączenie teorii z praktyką i wreszcie –
pracę indywidualną i grupową. Nauczyciel może przygotować sobie arkusz oceny projektu, który pomoże mu
dokonywać systematycznej oceny.
Propozycja arkusza oceny
Etapy realizacji projektu
formułowanie tematu
zbieranie i opracowywanie
informacji
prezentacja
Umiejętności
precyzyjne sformułowanie tematu
jasne określenie celów
selekcja informacji
krytyczna ocena informacji
wykorzystanie czasu prezentacji
Uwagi
Ocena
Praca w grupie
zainteresowanie innych uczniów
sposób mówienia (precyzja wypowiedzi,
akcentowanie)
przekazywanie informacji
podejmowanie decyzji
słuchanie siebie nawzajem
rozwiązywanie konfliktów
samoocena postępów
Umiejętności rozwijane przez uczniów podczas realizacji kolejnych etapów projektu
Wybór tematu i określenie celu

wykorzystanie pomysłów całej grupy

dokonywanie selekcji pomysłów zgodnie z przyjętymi kryteriami

formułowanie tematu i celów projektu

wybór optymalnej metody rozwiązania problemu

planowanie pracy

podział pracy, współpraca w grupie
Zbieranie i opracowywanie informacji

gromadzenie informacji z różnych źródeł

przetwarzanie danych (także z użyciem technologii informacyjnej)

ocena wiarygodności informacji

selekcja informacji

stawianie pytań badawczych

wyciąganie wniosków z danych i obserwacji
Prezentacja projektu

prezentacja wyników w różnych formach (esej, rysunek, diagram, multimedia, itd. )

przygotowanie i praktykowanie wystąpień publicznych