psychopatia i socjopatia

x60
2.PSYCHOPATIA I SOCJOPATIA
Mimo różnic istniejących w poglądach na psychopatię między poszczególnymi
autorami, panuje jednak prawie ogólna zgoda, że psychopaci nie są w całej pełni normalni
psychicznie. Istnieje również prawie ogólny pogląd, że nie są oni chorzy psychicznie, a
wykazują jedynie pewien defekt psychiczny, kalectwo, które z reguły jednak nie upośledza
ich inteligencji, chociaż niekiedy może być ona obniżona. Defekt ten nie jest przy tym
spowodowany możliwymi obecnie do stwierdzenia zmianami organicznymi mózgu. Mówiąc
o psychopatiach często używa się określenia „osobowości psychopatyczne”. Ma to na celu
zaakceptowanie, że istniejące u psychopatów anomalie dotyczą zorganizowanej struktury
cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o specyficznych sposobach
przystosowania się do środowiska społecznego, a ściślej życia społecznego. Położenie
nacisku na osobowość i tym samym więc na przystosowanie do życia społecznego, ma
szczególne znaczenie, ponieważ tym co najbardziej rzuca się w oczy u psychopatów, jest
właśnie brak lub niedostatek tego przystosowania. Zjawisko to jest spowodowane
odchyleniami o typie kalectwa psychicznego w zakresie przede wszystkim popędów, uczuć
sposobu i tempa reagowania na bodźce zewnętrzne , wyobraźni i woli. Często bywa ono
dodatkowo pogłębione niekorzystnymi wpływami środowiska oraz powstaniem
przyzwyczajenia do określonego sposobu życia i postępowania.
Zdaniem K. Schneidera „osobowości psychopatyczne” są takimi anormalnymi
osobowościami, które same cierpią z powodu swojej anormalności albo z powodu ich
anormalności cierpi społeczeństwo.
Etiologii psychopatii nie można podać w sposób jednoznaczny, nie budzący
wątpliwości. Nawet rozważania dotyczące tego problemu natrafiają na ogromne trudności,
ponieważ samo pojęcie psychopatii jest mało precyzyjne oraz jest sprawą dyskusyjną, czy
psychopatię w ogóle można traktować jako jednostkę nozologiczną. Nie wnikając głębiej w to
zagadnienie można stwierdzić, że przyczynami psychopatii mogą być te wszystkie czynniki,
które mogą powodować odchylenia o typie kalectwa psychicznego w zakresi przede
wsyzstkim popędów, uczuć, sposobu i tempa reagowania na bodźce zewnętrzne, wyobraźni
oraz woli o takim nasileniu lub tego rodzaju, że uniemożliwiają one pełne przystosowanie do
życia społecznego. Odchylenia te nie mogą być jednak związane przyczynowo z możliwymi
obecnie do stwierdzenia zmianami organicznymi mózgu, nie mogą być również tylko
wynikiem oddziaływania niekorzystnych czynników wychowawczych ewentualnie stanowić
zespołu objawów jakiejś innej określonej jednostki chorobowej.
W tej sytuacji więc przyczyną psychopatii może być prawdopodobnie dziedziczność,
aberracje chromosomów ewentualnie inne jakieś czynniki, których na razie nie znamy. Nie
można również wykluczyć, że przyczyną psychopatii może być jednocześnie kilka
czynników, łącznie z dodatkowym oddziaływaniem niekorzystnych czynników
wychowawczych.
Psychopatie są wprawdzie defektem psychicznym, ale ujawnienie się tego defektu
może nastąpić w dość dużym przedziale czasu. Wydaje się, że szczególnie często ujawnia się
on około 9 – 11 roku życia.
Zaburzenia osobowości, które daję się zaobserwować po raz pierwszy w kilka lat po
zakończeniu pokwitania lub jeszcze później, mimo że mogą być podobne po psychopatii, z
reguły nie są psychopatami.
Psychopatie jako defekt psychiczny cechuje raczej stabilność, mimo to jednak
występuje w nich pewna dynamika.
K.Schneider stoi na stanowisku że „osobowości psychopatyczne” należy rozpatrywać w
sposób podobny jak osobowości normalne. Prawie wszystko co Dotyczy osobowości
normalnych, dotyczy również i „osobowości psychopatycznych”.
Zasadnicze cechy osobowości mają charakter wrodzony, nie należy jednak pojmować
ich sztywno każda osobowość rozwija się, zmienia. Zmiany osobowości, będące następstwem
przemian jej somatycznego, biologicznego podłoża, przebiegają zgodnie z biologiczną
krzywą życia. Rozwój zmiany osobowości dokonują się jednak nie tylko na podstawie
czynników biologicznych, wielki wpływ wywierają również indywidualne doświadczenia,
przeżycia, otoczenie, wychowanie, nauka. Ten sam proces biologiczny na skutek wpływów
zewnętrznych może mieć różne znaczenie, różnie przejawiać się.
Właściwości psychiczne psychopatów, które wpływają negatywnie na ich zdolność
przystosowania się do życia społecznego, mogą ulegać zaostrzeniu – dekompensacji lub
załagodzeniu – kompensacji.
Leczenie psychopatii należy pojmować nie w sensie ściśle lekarskim, lecz
wychowawczym. W większości przypadków jest ono zresztą bardzo problematyczne, jeżeli
ma się do czynienia z osobami dorosłymi. U dzieci psychopatycznych właściwym
wychowaniem można osiągnąć niekiedy dobre i względnie trwałe wyniki.
Ogólnie przyjętej klasyfikacji psychopatii nie ma. Jedną z najbardziej znanych jest
klasyfikacja psychopatii opracowana przez K.Schneidera, który wydzielił i opisał następujące
zasadnicze typy osobowości psychopatycznych.
1. Psychopaci hipertymiczni – są to osoby aktywne o wesołym usposobieniu i żywym
temperamencie. Nierzadko są oni dobrotliwi, gotowi do udzielania pomocy, wydajnie
pracujący, ale powierzchowni i niedokładni, nie można na nich polegać, cechuje ich
nierozważna pewność siebie i optymizm. Zachowanie ich jest często bez dystansu,
bardzo swobodne.
2. Psychopaci depresyjni – są to ludzie spokojni, brakuje im wiary w siebie, ufności,
przede wszystkim widzą odwrotną stronę, nic nie jest pogodne wszystko jest przez coś
zakłócone. Pochłaniają ich rozmyślania oderwane od codziennych zadań. Jeżeli nie
mają oni rzeczywistych kłopotów, to wyszukują sobie jakieś nierealne zmartwienia.
3. Psychopaci niepewni siebie – ludzi tych cechuje ich skrępowanie i nieśmiałość. Ich
skrupuły, wątpliwości i niedostatek samopoczucia mogą dotyczyć wszystkiego,
szczególnie jednak często są związane z problemami etycznymi.
4. Psychopaci fanatyczni – u osób tych istnieje tendencja do powstawania idei
nadwartościowych, które ich całkowicie opanowują i pobudzają do działania, starają
się dochodzić za wszelką cenę do swoich słusznych lub często wątpliwych praw.
5. Psychopaci żądni uznania – są to osoby które cechuje sztuczność i próżność.
Istniejąca u nich tendencja do zwracania na siebie uwagi otoczenia może przejawiać
się ekscentrycznością, niezwykłością wypowiadanych poglądów i zachowania się oraz
niestosownością publicznych wystąpień.
6. Psychopaci o chwiejnym nastroju – osoby te charakteryzuje nagłe występowanie
stanów uczuciowych nacechowanych obniżeniem nastroju oraz jednocześnie
drażliwością.
7. Psychopaci wybuchowi – są to osoby, które z najsłabszych przyczyn unoszą się
gniewem.
8. Psychopaci chłodni uczuciowo – osoby te cechuje zupełny brak współczucia, litości,
wstydu, poczucia honoru, skruchy, sumienia.
9. Psychopaci o słabej woli – są oni niezdolni do przeciwstawiania się
oddziaływujących na nich wpływom.
10. Psychopaci asteniczni – są to przede wszystkim osoby, które czują się
niepełnowartościowe psychicznie. Skarżą się one najczęściej na ogólną małą
sprawność, niezdolność do koncentracji, złą pamięć. Bardzo często pojawiają się u
nich zaburzenia czynnościowe o charakterze nerwicowym.
„Międzynarodowa klasyfikacja chorób urazów i przyczyn zgonów” przyjęła następujący
podział zaburzeń osobowości:
1. Osobowość paranoidalna – osobowość nieprawidłowa o szczególnie zaznaczonej
sensytywności, zawiści, uporze.
2. Osobowość cyklotymiczna – zaznaczają się stałe odchylenia od przeciętnego
poziomu nastroju
3. Osobowość schizoidalna – unikanie szerszych kontaktów, samotnictwo, chłód
uczuciowy
4. Osobowość wybuchowa – niestałość nastroju, wybuchy złości
5. Osobowość anankastyczna – stałe poczucie niepewności, upór
6. Osobowość histeryczna – zależność od innych osób, niestałość i płytkość uczuć,
teatralność
7. Osobowość asteniczna – brak inicjatywy, samodzielności
8. Osobowość antysocjalna
Współcześnie terminu "psychopatia" używa się w psychiatrii rzadko, ze względu na jego
zdecydowanie pejoratywny charakter. Pomimo że psychopatów na świecie nie brak,
określa się ich inaczej: jako osobowość nieprawidłową, antysocjalną, dyssocjalną.
Wcześniej mówiło się o "nerwicy charakteru", "utrwalonych zmianach osobowości",
"socjopatii" czy też "niedojrzałości emocjonalnej". Samo słowo "psychopatia" nie ma
negatywnego znaczenia, oznacza ni mniej ni więcej tylko cierpienie (z gr. pátheia)
psychiczne. Powinno się zatem odnosić do wszystkich pacjentów psychiatrycznych, do
wszystkich ludzi z zaburzeniami psychicznymi. Ale odnosi się do pewnej szczególnej
grupy - osób z utrwalonymi zmianami osobowości.
Każdy człowiek posiada pewien zasób zachowań i postaw, pewien system wartości,
który pozwala mu zachować równowagę w otaczającym go świecie. Osobowość
określa sposób myślenia, emocje i zachowania jednostki. Są to cechy silnie wpojone,
wyznaczające nasz styl życia. Zaburzenia osobowości pojawiają się, gdy cechy te są
niepodatne na zmianę i utrudniają przystosowanie do warunków otoczenia. Powodują
niemożność funkcjonowania społecznego czy też subiektywnie złe samopoczucie.
Zaburzenia osobowości ujawniają się już w okresie młodzieńczym i mogą się
utrzymywać przez całe życie.
Kurt Schneider, wybitny niemiecki psychiatra, określił psychopatę jako człowieka,
który sam cierpi i (lub) u innych wywołuje cierpienie. Zatem jego "psychopatyczne
działania" skierowane są zarówno do wewnątrz, jak i na zewnątrz. Schneider mówił o
cierniu, którym osobnik psychopatyczny rani nie tylko wszystkich dookoła, ale i
siebie samego.
Rodowód psychopatii, czyli osobowości nieprawidłowej sięga pierwszych klinicznych
opisów autorstwa "ojca nowoczesnej psychiatrii" Filipa Pinela (tego samego, który
"zrzucił kajdany" chorym psychicznie). Pinel opisywał przypadki społecznie
nieprzystosowanych wzorców zachowania oraz zaburzonych uczuć. Choćby
przypadek arystokraty, człowieka wykształconego i rozumnego, który nie znosił
ograniczania swoich dążeń - zabijał psa, jeśli nie gonił zwierzyny w czasie polowania,
konia, który nie chciał galopować, a nawet wieśniaczkę, która ośmieliła się zwrócić
mu uwagę. Czyny te nie wywoływały w nim żadnego poczucia winy.
Pinel nazywał takie przypadki manią bez delirium (rok 1813). Z kolei Prichard w
1835 r. użył pojęcia "obłęd" lub "zwyrodnienie moralne" (moral insanity),
charakteryzującego się degradacją lub brakiem uczuć moralnych i jednocześnie nie
zaburzonymi funkcjami intelektualnymi.
U ludzi tych, jak pisał, "siła kierowania własnym postępowaniem została zatracona
lub poważnie upośledzona, w wyniku czego jednostki takie nie są zdolne prowadzić
się przyzwoicie, a także nie potrafią w sposób odpowiedzialny realizować różnych
przedsięwzięć".
Pojęcie "psychopatia" w 1891 r. wprowadził Koch, który różnego rodzaju trwałe
defekty uczuć, prowadzące do moralnej degeneracji, nazwał upośledzeniem
psychopatycznym. Potem używano wielu nazw, które opisywały typ osobowości
pozbawionej uczuć złożonych, bezwzględnie nie liczącej się z uczuciami i prawami
innych: daltonizm moralny (Maudsley), znieczulenie zmysłu moralnego (Ballet),
inwalidztwo moralne (Arnaud), społeczno-fizjologiczna niewrażliwość (Rotenberg),
psychopatia amoralna (Birnbaum), oligotymia (Davidson) czy też wspomnianych
wcześniej: nerwica charakteru (Alexander) i socjopatia (Partridge). Psychopatia i inne
określenia zyskały niebawem zbyt duży zasięg, również populistyczny, i stały się
mało operatywne, aby określić zjawiska zachodzące w życiu psychicznym człowieka.
Okazało się, że tak naprawdę to różne "cechy psychopatyczne" można przypisać
każdemu człowiekowi. A wielu podziwianych władców, polityków, wybitnych
artystów czy młodzieżowych idoli to - według tak szerokiej skali "psychopatycznej" osobnicy zwyrodniali moralnie (zaburzenie to nie upośledza wszak intelektu).
Ze względu na ten cały miszmasz terminologiczny i typologiczny zaczęto dążyć do
uściślenia kryteriów diagnostycznych oraz nazewnictwa. Wprowadzono termin:
osobowość nieprawidłowa i powszechnie przyjęto kryteria Cleckleya, według których
ludzie z nieprawidłową strukturą osobowości cechowali się trwałą niezdolnością do
związków uczuciowych z innymi ludźmi, bezosobowym stosunkiem do życia
seksualnego, brakiem poczucia winy, wstydu i odpowiedzialności, dążeniem do
natychmiastowego zaspokojenia popędów i potrzeb,
utrwalonym zachowaniem antyspołecznym, autodestrukcyjnym wzorcem życia,
niezdolnością planowania odległych celów i przewidywania, nieumiejętnością
wyciągania wniosków z własnych doświadczeń (czyli uczenia się), nie dającym się
wytłumaczyć logicznie przerywaniem każdej konstruktywnej działalności, brakiem
krytycyzmu, nieodróżnianiem granicy między prawdą a kłamstwem, brakiem lęku,
nietypową reakcją na alkohol, tendencjami do samouszkodzeń (na przykład "cięcia
się"),
częstym szantażowaniem samobójstwem, a przy tym wszystkim - sprawnym
zazwyczaj intelektem. Efektem występowania tych cech jest oczywiście
niedostateczne dostosowanie społeczne i zazwyczaj, mimo sprawnej inteligencji, brak
wykształcenia i zawodu. Osoby te zwykle nie zawiązują stałych związków rodzinnych
ani więzi z innymi ludźmi, mają nieuporządkowane życie seksualne.
Często też ulegają nałogom i wchodzą w konflikty z prawem.
Termin: osobowość nieprawidłowa nie utrzymał się długo. Pomimo że jest często
używany, to jednak (zapewne ze względu na toczące się od lat dyskusje i trudności w
zdefiniowaniu, co jest prawidłowe, a co nie, co normalne i nienormalne) obecnie w
Polsce obowiązuje termin: osobowość dyssocjalna. Obejmuje on wcześniej już
używane nazwy - osobowość amoralna, antysocjalna, psychopatyczna, socjopatyczna.
Aktualne kryteria diagnostyczne osobowości dyssocjalnej według Światowej
Organizacji Zdrowia (Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania X Rewizja) przedstawiono poniżej:

Kryteria diagnostyczne osobowości dyssocjalnej:
 bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych;
 silna i utrwalona postawa nieodpowiedzialności i lekceważenia norm,
reguł i zobowiązań społecznych;
 niemożność nawiązywania trwałych związków z innymi przy
nieistnieniu trudności w ich nawiązywaniu;
 bardzo niska tolerancja frustracji i niski próg wyzwalania agresji, w
tym zachowań gwałtownych;
 niezdolność przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń, a
w szczególności z doświadczanych kar;
 wyraźna skłonność do obwiniania innych lub wysuwania pozornie
możliwych do uznania racjonalizacji zachowań, które są źródłem
konfliktów z otoczeniem.
Rozpoznanie zawsze należy stawiać ostrożnie, wykluczając najpierw inne choroby i
zaburzenia psychiczne, na przykład stany maniakalne, schizofrenię, upośledzenie umysłowe
czy też inne zaburzenia związane z uszkodzeniem mózgu.
Trzeba pamiętać, że jedna cecha (objaw) o niczym jeszcze nie świadczy, a stwierdzenie
jedynie zachowań aspołecznych nie upoważnia do takiej diagnozy.
Zaburzenie to występuje u około 3% populacji dorosłych. Psychopatami kilkakrotnie częściej
są mężczyźni. Dlaczego tak jest, nie wiadomo, ponieważ geneza tego typu zaburzeń
osobowości nie jest poznana.
Głównie uwzględnia się czynnik biologiczny - dziedziczenie cech po rodzicach lub
uszkodzenie układu nerwowego (urazy, infekcje, zatrucia) w okresie ciąży bądź
okołoporodowym. Podkreśla się również znaczenie roli środowiska w dzieciństwie
(utrwalone
patologiczne
zachowania
rodziców
lub
grupy
rówieśniczej).
Dotychczas nie opracowano skutecznych metod leczenia psychopatów. Na nic się nie zdały
próby leczenia farmakologicznego czy zabiegi psychochirurgiczne. Nisko ocenia się też
wyniki oddziaływań psychoterapeutycznych (zarówno terapii indywidualnej, jak i grupowej).
Niewątpliwie ma to związek ze swoistymi cechami tych pacjentów - niezdolnością do
wyciągania wniosków i uczenia się na błędach oraz brakiem krytycyzmu i niedostrzeganiem
swoich zachowań jako zaburzonych lub antyspołecznych. Efektem jest brak motywacji do
leczenia i nietrwałość uzyskanych zmian. Pewną skuteczność wykazała terapia behawioralna
oparta na prostych technikach warunkowania, którą stosowano m.in. w programach
resocjalizacyjnych w więzieniach. Rolę wzmocnień pozytywnych odgrywa wówczas pewna
manipulacja przywilejami (wolny czas, lepsza praca, stosowanie przepustek).
Socjopatia
W Polsce określenie „socjopatia” odnoszone jest do tych wszystkich przypadków o obrazie
podobnym do psychopatii, w których nieprzystosowanie do życia społecznego zostało
spowodowane ujemnymi wpływami środowiska.
Uważa się, że osobowość większości socjopatów została niekorzystnie ukształtowana
przez niewłaściwe wpływy wychowawcze. U niektórych jednak socjopatów psychopatyczne
zachowanie się jest przypisywane wtórnej demoralizacji środowiskowej i traktowane jest jako
przyzwyczajenie, nawyk do postępowania i sposobu życia, które są sprzeczne z wymogami
społecznymi i porządkiem publicznym.
Socjopatia to zaburzenie którego etologia wyrasta wyłącznie z środowiska. Powodem jej
powstania może być nieprawidłowo przebiegająca socjalizacja. Dzieje się tak wtedy gdy
dziecko jest pod opieką rodziny niewydolnej wychowawczo.
Socjopatia dzieli się na:
- s. dyssocjalnych (socjopatia). Człowiek chory czerpie z nieprawidłowych wzorców i uczy
się nieprawidłowych reguł postępowania. Nie umie się przystosować do życia w
społeczeństwie, ponieważ nikt mu nie pokazał jak należy to zrobić.
Socjopata był wychowywany tak, aby utrwalić w nim naganne społecznie zachowania
(ukradniesz-dostajesz nagrodę).
- s. antysocjalny (przykład psychopatii). Chory to człowiek okrutny, bezwzględny i
wyrafinowany. Ma niedorozwój superego, ludzi traktuje instrumentalnie
(hiperinstrumentalizm) jest nieustraszony.
- s. antysocjalny impulsywny. Brakuje mu kontroli nad sobą. Często ląduje w więzieniu.
- s. antysocjalny ?. Ma kontrolę nad sobą.
Wszyscy socjopaci antysocjalni potrzebują ciągłego dostymulowywania CUN. Sytuacja ta
może być spowodowana przez wiele czynników, np. geny, szum cywilizacyjny, hałas
informacji.
Cechy układu nerwowego
psychopatów.
Istnieje wiele podziałów psychopatów. Psychopaci prymitywni – charakteryzują się słabym
rozwojem osobowości, poziom inteligencji w dolnej normie oraz psychopaci wyrafinowani u
których IQ jest wysokie i dlatego są szczególnie niebezpieczni. Oczywiście istnieją też typy
pośrednie.
Według innego podziału można rozróżnić:
-psychopatów impulsywnych (nie są zdolni do hamowania swoich impulsów)
-psychopatów kalkulatywnych(potrafią odraczać gratyfikację nawet latami, potrafią czekać aż
przyjdzie moment, gdy bezpiecznie osiągną swój cel. Potrafią czekać na korzystną sytuację.)
Duzi psychopaci to tacy, których skutki działań są olbrzymie, globalne; mali natomiast
najczęściej „pastwią” się nad rodzinami, bliskim otoczeniem.
Osobowość psychopaty to taka, w której istnieją poważne deficyty. Wyróżnia się psychopatie:
1.
encefalopatia-jednostka posiada cechy psychopatyczne z powodu uszkodzenia mózgu
(przyczyny biologiczne)
2.
charakteropatia- posiada osobowość psychopatyczną, funkcjonuje jak psychopata również z
przyczyn biologicznych, ale już po za ewidentnym uszkodzeniem mózgu. Przeprowadzono
badania, w których okazało się, że mężczyźni z osobowością psychopatyczną posiadają
dodatkowy chromosom Y, ale obecnie naukowcy się z tego wycofali.
3.
socjopatia-etiologią jest środowisko, czyli sprawy związane z wychowaniem. Na wskutek
okoliczności środowiskowych kształtują się psychopatyczne cechy osobowości.
4.
homilopatia- jej genezą jest skutek głębokiego deficytu w pewnym okresie życia. To deficyt
ważny we wczesnych okresach rozwojowych.
5.
psychopatia prawdziwa (właściwa) - - to trwałe niedorozwoje osobowości o nieznanej
etiologii.
Etiopatogeneza nie jest dokładnie znana, ale istnieją pewne uwarunkowania:
-biogenne – zależą od wrodzonych właściwości układu nerwowego (z psychopatią się
rodzimy). W układzie nerwowym zachodzi bardzo późna mielinizacja czyli bardzo późno się
tworzy osłonka mielinowa komórki np. 20,30 lat. W mózgu nie istnieją lub istnieją śladowe
(minimalne) połączenia między płatami czołowymi a ośrodkami podkorowymi, które
zarządzają prymitywnymi emocjami, popędami. Charakterystyczne jest patrzenie w górę dla
aktywizacji starych partii mózgu. I natychmiastowe przełączanie funkcji emocjonalnych na
poznawcze.
Stare partie mózgu nadmiernie się rozwijają. U kobiet i mężczyzn zauważa się mniej
serotoniny w mózgu, u mężczyzn podwyższony poziom testosteronu, u kobiet obniżony
poziom progesteronu.
Psychopaci mają często doskonały węch; jak zwierzęta – nie utracili go w dzieciństwie.
Podobno są w stanie wyczuć emocje za pomocą węchu.
Zachowania agresywne są spowodowane uszkodzeniami prawego płata skroniowego lub
uszkodzeniem ciała migdałowatego. Sam układ układ wegetatywny u psychopatów jest
niezwykle stabilny, dzięki czemu mają tzw. stalowe nerwy.
Psychospołeczne – bierze się również pod uwagę przypadki wczesnodziecięcego zepsucia
charakteru pod wpływem ujemnych wpływów środowiskowych.
Spojrzeniu psychopaty brakuje emocji i jest ono tak zimne, jak puste spojrzenie gada.
Gadom brakuje limbicznej części mózgu, gdzie rezydują wspomnienia, emocje,
uspołecznienie i instynkty rodzicielskie. Psychopaci są opisywani jako „zimnokrwiści”.
Charakterystyka osobowości psychopatycznej.
Scharakteryzować osobowość psychopatyczną jest niezwykle trudno, a to z tego powodu,
że do końca nie wiadomo, czy można daną psychopatię zaklasyfikować już do jednostki
chorobowej, czy też nie. Kolejną sprawą jest to, że przy błędnej diagnozie na „podstawie
pozorów” można jednostce zrobić wielką krzywdę.
Osobowość psychopatyczna to taka osobowość, u której występują poważne deficyty, czyli
braki. To braki w wielu dziedzinach, które tworzą pewien cały system. Deficyty te dotyczą
głównie:
uczuciowości wyższej – (głównie społecznej), niekoniecznie w życiu osobistym).
deficyt superego – deficyty w sferze etycznej, sumienia, moralności – może je znać, ale nie
pełnią w jego zachowaniu roli regulacyjnej; lubią usypiać czujność.
3
deficyt lęku, wstydu, winy – nie posiadają uczuć, których uczy się nas w dzieciństwie,
dlatego nie wiadomo jak socjalizować, ponieważ nie można się odwołać do tych uczuć, gdyż
ich po prostu nie mają.
4
deficyt konfliktów wewnętrznych - To kompletne przeciwieństwo neurotyzmu. Taka osoba
nie miewa problemów z sobą, nie miewa konfliktów wewnętrznych, poziom akceptacji
wewnętrznej jest wysoki; kompletny deficyt samokrytycyzmu. Siebie postrzega jako osobę
bez zarzutu, jest osobowością narcystyczną.
5
deficyt uspołecznienia – jednostka niezdolna jest do tworzenia trwałych związków opartych
na więzi, niewyrafinowanych. To nie jest kwestia złej woli, ale niezdolność, nie jest w stanie.
6
deficyt wglądu w siebie – ma mniejszy wgląd w siebie niż inne osoby, ale jest w stanie
dostrzec u innych osób cechy na podstawie zachowań, których on nie ma; najczęściej uważa
te cechy jako balast, ale potrafi je również naśladować!
1
2
Osoba psychopatyczna ma do innych ludzi stosunek instrumentalny i manipulatorski.
Lubi manipulować, wykorzystywać do własnych celów. Inne osoby dla osoby
psychopatycznej to przedmioty, narzędzia do osiągnięcia własnych celów. Najlepszą metodą
dla takich osób jest rozpoznać słabe punkty drugiego człowieka. Poziom inteligencji jest taki
sam jak u innych ludzi. W przypadku wysokiego ilorazu inteligencji, taka osoba jest bardziej
wyrafinowana i niebezpieczna. Zbrodnie są popełniane z niemożliwości zrozumienia oceny
swych czynów.Osoby psychopatyczne są bardzo bystre w wychwytywaniu słabych stron
ludzi. Psychopaci nie identyfikują się z nikim, nie broni swojego otoczenia, chyba, że jest mu
do czegoś potrzebne. Są zazwyczaj dobrymi obserwatorami. Wszystkie swoje zachcianki,
spełniają często w „super jedwabnych rękawiczkach”, czego otoczenie nie zauważa. Wysoki
poziom testosteronu u mężczyzn i progesteronu u kobiet sprawia, że czują się bezpiecznie,
niski poziom serotoniny, że zaburza się u nich afekt. Wysoki poziom testosteronu powoduje,
że na twarzach rysuje się szczery uśmiech z powodu poczucia bezpieczeństwa i siły.
*Naczelną rolę u psychopaty pełnią emocje, potem funkcje poznawcze (odwrotnie jak u
prawidłowej osobowości). Najistotniejsze są popędy, emocje a dopiero na końcu intelekt.
Mają nietypowy poziom frustracji na stres:
-kalkulatywni – nienormalnie wysoki, potrafią czekać latami na spełnienie swych pragnień,
osiąganie celów
-impulsywni – wybitnie niski, nie panują, reagują natychmiast.
W przypadku zaburzeń psychopatycznych można się spotkać z tzw. kłamstwem
patologicznym – czyli kłamie się dla samego kłamania, bez celu, nie jest to zdrowe kłamstwo
np. aby uniknąć kary, otrzymać nagrodę.
W przypadku niektórych psychopatów występuje również nietypowa reakcja na
alkohol – po wypiciu kieliszka, zachowują się tak, jakby wypili większą ilość. Psychopaci
kalkulatywni nie potrafią już ukrywać maski, stają się impulsywni. Za pomocą lodowatego
spojrzenia potrafią wzbudzić w człowieku lęk.
[Psychopata przeciętnemu człowiekowi kojarzy się z monstrum. Zazwyczaj sa to osoby o
ujmującej i ciekawej powierzchowności, pełne uroku.
Wnikliwe badania psychologów, psychiatrów i neurofizyków pozwoliły wyodrębnić cechy,
które charakteryzują osoby psychopatyczne. Zalicza się do nich:
~pozorny urok i gładkość
~egocentryzm
~brak poczucia winy i skrupułów
~niedorozwój emocjonalny
~brak empatii
~brak odpowiedzialności
~patologiczne kłamstwo (kłamanie dla kłamania)
~podatność na nudę, potrzebę stymulacji
~impulsywność
~brak kontroli.
Psychopaci często noszą maski normalności!
Normy społeczne rozumieją tylko na poziomie werbalnym, często je doskonale znają, aby
wykorzystać do obrony siebie. Psychopaci nie potrafią biernie unikać kary, biernie tzn. przez
zaniechanie czynności. Świetnie natomiast radzą sobie z aktywnym unikaniem
odpowiedzialności za czyny. Badania Schallinga wykazują niskie występowanie lęku
psychicznego i normalny poziom lęku biologicznego.
Rokowanie, terapia resocjalizacje psychopatów.
To, że ktoś urodził się psychopatą, nie oznacza, że koniecznie musi być od razu seryjnym
mordercą; chociaż posiada deficyty nieakceptowane społecznie. Wielu psychopatów obwinia
naszą brutalną kulturę o karanie ich żądz.
Jeśli ktoś urodził się z trwałym zaburzeniem psychopatycznym, na dzień dzisiejszy rokowanie
jest żadne; taki już zostanie. Istnieje powiedzenie, że jeżeli ktoś wyleczył psychopatę, to nie
był to psychopata. Nie ma dotychczas żadnych rezultatów w leczeniu psychopatów.
W przypadku czystej psychopatii, osobowość jest trwale niezmienna, trwała i nigdy
się nie zmienia w przeciwieństwie do ludzi normalnych. W przypadku encefalopatii, np. guz
rokowanie jest dobre.
[Psychopaci mają pełną świadomość swych czynów, dlatego mogą odpowiadać przed
sądem. Jednak żadna forma resocjalizacji na dzień dzisiejszy NIE JEST skuteczna.
Przestępstwa potrafią drobiazgowo planować nawet w trakcie odbywania kary. Dobrze znoszą
trudne warunki np. w obozach, więzieniach.
Na nic się zdały próby leczenia farmakologicznego czy zabiegi psychochirurgiczne.
Terapia grupowa i indywidualna też nie przynosi efektów. Ma to związek z niezdolnością do
wyciągania wniosków i uczenia się na błędach. Pewną skuteczność wykazała terapia
behawioralna oparta na manipulacji przywilejami (wolny czas, lepsza praca, przepustki).
Psychopaci nie odczuwają potrzeby poprawiania siebie, najchętniej „poprawiliby” tych,
którzy chcą ich korygować. Psychopatia jest dosyć słabo zbadana. Można powiedzieć, że
psychopaci to takie ludzkie czarne dziury.
Należy być bardzo ostrożnym w nazywaniu kogoś psychopatą, gdyż zniekształcenie
rzeczywistości występuje również u zdrowych ludzi. Należy też wykluczyć zaburzenia i
psychozy.