Lekcje filozofii
advertisement
W stronę filozofii Cykl zajęć z filozofii w gimnazjum Marta Jargusz marzec 2006 1 W stronę filozofii cykl zajęć z filozofii w gimnazjum Marta Jargusz Zajęcia można przeprowadzić na lekcjach przedmiotów humanistycznych bądź lekcjach wychowawczych. Zaprojektowane scenariusze wykorzystują teksty kultury w tym: pisma filozoficzne, teksty literackie a także dzieła sztuki. Celem zajęć jest przede wszystkim wprowadzenia młodego człowieka w świat filozofii, poznanie podstawowych zagadnień filozoficznych (z teorii poznania, etyki) a także wybranych kierunków filozoficznych. Proponuję różnorodne metody pracy, w tym wiele metod aktywizujących, aby sprowokować uczniów do myślenia i działania. Spis treści: Zajęcia pierwsze: Filozofia jako „umiłowanie mądrości” Zajęcia drugie: Starożytna Grecja jako miejsce narodzenia filozofii Zajęcia trzecie: Najwybitniejsi przedstawiciele filozofii greckiej: Sokrates, Platon, Arystoteles. Zajęcia czwarte: Dialogi filozofii z literaturą. Poglądy filozoficzne w tekstach literackich. Zajęcia piąte: Poszukiwanie prawdy przez stulecia. Klasyczna definicja prawdy. Zajęcia szóste: Koncepcja człowieka jako osoby, a więc istoty rozumnej, wolnej, zdolnej do poznania prawdy i dążącej do dobra (na podstawie pism Jana Pawła II). 2 Zajęcia pierwsze Temat: Filozofia jako „umiłowanie mądrości” 1. Filozofia potocznie Mówimy: „Ależ z niego filozof!” „Nie odpowiada mi twoja filozofia rządzenia w naszej paczce” „Mam taką filozofię życia” Zastanów się, w jakich znaczeniach został użyty termin filozofia Filozofia to - ................................................................................. Szukając pochodzenia słowa sięgamy do greki; dosłownie filozofia to „miłość mądrości” 2. Wokół mądrości a) Posłuchajcie fragmentu z Księgi Hioba A skąd pochodzi mądrość I gdzie siedziba wiedzy? Człowiek nie zna tam drogi, Nie ma jej w ziemi żyjących.(...) Droga tam Bogu wiadoma, On tylko zna jej tajemnicę. Hi 28,12-13.28 b) Jak rozumiesz mądrość biblijną, o której jest mowa w Księdze Hioba? c) Które z określeń bliskoznacznych są według Ciebie najbliższe Twojemu rozumieniu mądrości? Krótko uzasadnij. rozwaga, wiedza, roztropność, nauka, przezorność, przewaga, dalekowzroczność, oczytanie, inteligencja, dojrzałość, rozum, bystrość umysłu d) Praca w grupach 2-3 osobowych. Każda grupa losuje cytat biblijny, który następnie ilustruje w formie plastycznej (plakat) lub dramowej (scenka) Cała mądrość od Boga pochodzi, jest z Nim na wieki. Kto mądrość miłuje, miłuje życie. Kto dla mądrości rano wstaje, będzie napełniony weselem. Jeśli będziesz lubił słuchać, nauczysz się. Na ustach głupich jest ich serce, w sercu mądrych są ich usta. 3 Nie porównałem z mądrością drogich kamieni, bo wszystko złoto wobec niej jest garścią piasku. Mądrości zło nie przemoże. Przez mądrość zdobędę nieśmiertelność. 3. Pytania filozoficzne Filozof zadaje pytania nazwane egzystencjalnymi, które też stawia sobie człowiek w każdym wieku i w każdym pokoleniu Skąd wziął się człowiek? Czy „opłaca się” być uczciwym? Dlaczego cierpienie ma sens? Przed Wami 3 różne próby udzielenia odpowiedzi na pytania filozoficzne I Poglądy greckiego filozofa Empedoklesa z Sycylii, który żył w l.494- 434 p. n.e. Empedokles uważał, że przyroda zbudowana jest w sumie z czterech pierwotnych składników czy „korzeni”, jak je nazywał. Owe cztery korzenie to ziemia , powietrze, ogień i woda.(...) Jedyne co się dzieje, to to, że cztery różne składniki łączą się ze sobą i rozdzielają, by później znów się połączyć.(...) Co jest przyczyną łączenia się składników tak, że powstaje nowe życie? I co sprawia, że nowa „mieszanka”, na przykład kwiat, ulega ponownemu rozdzieleniu? Doszedł do wniosku, że w przyrodzie muszą działać dwie zupełnie różne siły. Nazwał je „miłością” i „niezgodą”. „Miłość” łączy rzeczy, „niezgoda” je rozdziela. Empedokles rozróżnia „materię” i „siłę”. Zastanawiał się również nad pytaniem, co się dzieje, kiedy postrzegamy coś za pomocą zmysłów. Jak to się dzieje na przykład, że widzę kwiat? J. Gaardner, Świat Zofii, s.50 –52 Pytania do tekstu: - Na jakie pytania filozoficzne próbuje odpowiedzieć Empedokles? - Jakie dziedziny współczesnej nauki łączą się z poglądami tego filozofa? II Wiersz Wacława Potockiego „Niegłupie odpowiedzi” Co najstarszego ze wszech rzeczy jest porządku? Bóg. Pytacie li: Czemu? Bo nie ma początku. Co najpiękniejszego? Świat; jeśli wiedzieć chcecie, Wszytko,, co człowiek pięknym zowie, jest na świecie. Co najmędrszego? Czas jest; ten wszytkie nauki I ręczne , i zmysłowe w wieczne podał druki. Co największego? Miejsce; bo wszystko, co w swojej Głowie znajdziesz, w miejscu się ostoi. Co najprędszego? Myśl jest, nie zmówisz pacierza, To niebo, ziemię, morze i wzdłuż , i wszerz zmierza. Co najmocniejszego? Śmierć; bo z nią nikt nie wskóra. Co najstraszniejszego? Śmierć, ale nie ta- wtóra. Co najniepewniejszego? Śmierć, bo ludzie kradnie. Co najpewniejszego? Śmierć, bo pewnie przypadnie. 4 Co najpożądańszego? Śmierć, bo wszystkie męki Kończy, dla których od swej człek umiera ręki. Zadania do tekstu: - Wypisz z tekstu pytania natury filozoficznej. - Czym zaskakują odpowiedzi, których udziela osoba mówiąca? (pojęcie paradoksu) - Spróbuj teraz Ty sam sformułować kilka pytań filozoficznych. III Obraz Paula Gauguina „Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?” powstały na Tahiti w latach 1897 – 98 / reprodukcja w załączniku/ Zastanów się jakich odpowiedzi próbuje udzielić Malarz – filozof. Wykorzystaj poniższe wskazówki. - - Znajdź na obrazie osoby w różnym wieku. Czy obok postaci rzeczywistych dostrzegasz osoby spoza świata realnego? Kim są? (np. posąg bóstwa ze wzniesionymi rękami lub ciemna postać starej kobiety w lewej części obrazu) Ważnym środkiem malarskim jest kolor i światło. Zauważ, co tutaj zostało oświetlone, co zaś tonie w mroku. Jak możemy to interpretować? Krytycy komentując dzieło Gauguina, podkreślają, że wiele tu symboli i ukrytych znaczeń. Korzystając ze Słownika symboli wyjaśnij znaczenie niektórych przedmiotów-symboli z obrazu : owoc, źródło, kot, biały ptak. 4. Podsumowanie zajęć Korzystając z notatek sporządzonych na zajęciach wykonaj w grupie mapę mentalną ze słowem „filozofia”. 5 Zajęcia drugie Temat: Starożytna Grecja jako miejsce narodzenia filozofii. 1. Przypominamy dokonania starożytnych Greków w różnych dziedzinach nauki i kultury. Dobierz z ramki odpowiednią postać „Ojciec medycyny”, twórca przysięgi lekarskiej – twórca teorii geometrycznej dotyczącej kąta trójkąta wpisanego w okrąg – filozof, założyciel Akademii, gdzie nauczano filozofii, matematyki i gimnastyki – rzeźbiarz, twórca m. in. 12 - metrowego posagu Ateny twórca twierdzenia matematycznego o trójkącie prostokątnym wędrowny poeta, legendarny twórca „Iliady” i „Odysei” – Hipokrates, Tales, Pitagoras, Fidiasz, Platon, Homer, Sokrates 2. Praca z tekstem. Klasę dzielimy na grupy jednakowej wielkości najlepiej poprzez odliczanie do np. 5. Tekst źródłowy dzielimy na tyle części, ile powstało grup (numerujemy). Każda grupa „studiuje” inny fragment tekstu. Uczniowie czytają go, tłumaczą niejasności, robią notatki, aby każdy z członków grupy mógł następnie zreferować „swój” fragment w innej grupie. Uczniowie mieszają się tak, aby w nowych grupach znalazły się 1,2,3,4,5. Kolejno przedstawiają swoje części, ucząc się od siebie. Starożytna Grecja jako miejsce narodzenia filozofii – tekst źródłowy Większość starożytnych Greków przyjmowała mitologiczne wyjaśnienia wydarzeń, tak jak opisał to Homer. Filozofowie, ku przerażeniu współczesnych, żądali dowodów na mitologiczne poglądy dotyczące świata. Odrzucając tradycyjnie przyjmowane wierzenia i poszukując wiarygodnych teorii, próbowano wyjaśnić świat naturalny w sposób spójny i racjonalny. Pierwszych filozofów w Grecji często nazywa się filozofami przyrody, ponieważ interesowali się przede wszystkim przyrodą i zjawiskami, jakie w niej zachodzą. Wierzyli, że coś, musiało istnieć od zawsze. Obserwacja nieustannych zmian w przyrodzie nasuwała pytanie o siłę sprawczą przemian. 6 Wspólny dla pierwszych filozofów jest pogląd, że musi istnieć pierwotna materia, będąca zasadą wszelkich zmian. Pierwszym filozofem jakiego znamy był Tales z Miletu, greckiej kolonii z Azji Mniejszej. Wiele podróżował po świecie, interesował się geometrią (podobno podał wysokość jednej z piramid w Egipcie, mierząc jej cień) i astronomią. Uczony był zdania, że początkiem wszystkiego jest woda. Być może myśl ta narodziła się z obserwacji, że wszelkie życie bierze swój początek w wodzie i gdy ulega rozkładowi, znów się w nią zamienia. Przedstawicielem późniejszej szkoły filozoficznej był Parmenides (540-480 r. p.n.e.) Uważał, że wszystko, co istnieje, istnieje od zawsze, jest wieczne, zmienia jedynie swój kształt. Mówił o poznaniu zmysłowym i rozumowym, wyżej ceniąc to drugie. Głosił, że zadaniem filozofa jest ujawnianie wszelkich form „złudzenia zmysłowego”. Warto zapamiętać postać Heraklita z Efezu (540-480 r. p.n.e.) Uważał on, że najbardziej charakterystyczną cechą przyrody jest jej zmienność. „-Wszystko płynie”- twierdził Heraklit, to znaczy, że jest w ciągłym ruchu, nic nie trwa wiecznie. Dlatego nie możemy dwa razy wejść do tej samej rzeki. Kiedy wchodzę do rzeki po raz drugi i ja jestem inny, i rzeka inna. Świat jest pełen przeciwieństw. Gdybyśmy nigdy nie chorowali, nie umielibyśmy docenić wartości zdrowia. Bez wojny, trudno docenić smak pokoju, dlatego dobro i zło są konieczne dla dopełnienia całości. Gdyby nie było walki przeciwieństw, świat by nie istniał. Heraklit używa pojęcia Boga, który obejmuje cały świat, a uobecnia się w potędze zmieniającej się przyrody. Zamiast używać słowa Bóg, używa też słowa logos, co po grecku oznacza rozum. Wierzy, że musi istnieć „rozum świata” , który rządzi wszystkim, co dzieje się w naturze. Kolejnym znanym filozofem przyrody był Demokryt (460-370 r. p.n.e.) Pochodził z Abdery położonej nad Morzem Egejskim. Uznał on, że świat składa się z małych, niewidocznych cząsteczek, cegiełek, z których każda jest wieczna i niezmienna. Nazwał je atomami (atom oznacza niepodzielny). Niektóre są okrągłe i gładkie, inne chropowate, o nieregularnym kształcie. Kiedy jakieś ciało na przykład drzewo albo zwierzę- ginie i ulega rozkładowi, atomy rozłączają się i znów mogą służyć do budowy nowych ciał. Demokryt nie zakładał istnienia żadnej siły, która by ingerowała w procesy zachodzące w przyrodzie. Uważał, że jedyne, co istnieje, to atomy i próżnia. Nazywa się go materialistą, ponieważ nie wierzył w istnienie niczego poza światem materialnym. Wyobrażał nawet sobie, że duszę (świadomość) tworzą regularne i gładkie „atomy duszy”, które w chwili śmierci rozpraszają się, ale potem mogą wchodzić w skład nowej, tworzącej się duszy. Ateny z około V wieku p.n.e. stały się najważniejszym ośrodkiem kultury greckiego świata, choć wielu znanych filozofów tworzyło w odległych od centrum miastach. Tu jednak zainteresowanie koncentrowało się na człowieku i jego miejscu w społeczeństwie. Dla Ateńczyków w tworzącym się systemie demokratycznym ważne było umiejętne wypowiadanie swoich poglądów. Wkrótce do Aten zaczynają napływać z kolonii greckich wędrowni nauczyciele mądrości. Nazywano ich sofistami (uczonymi), a nauczanie stało się ich sposobem zarabiania na życie. Jeden z sofistów, Protagoras, głosił, że człowiek jest miarą wszystkich rzeczy, to znaczy, że wszystkie wartości należy odnieść wobec człowieka, aby powiedzieć, że coś jest dobre czy złe, sprawiedliwe, czy niesprawiedliwe itp. Sofiści wywołali w Atenach dyskusję na temat tego, co jest wrodzone (naturalne), a co narzucone przez społeczeństwo. Spowodowali tym samym burzę, bo zakwestionowali słuszność wielu tradycyjnie przyjmowanych wartości. 7 3. Porządkowanie informacji z zajęć poprzez uzupełnienie notatki. Pierwsi myśliciele wywodzili się ze starożytnej .................... Nazywa się ich filozofami przyrody, ponieważ ................................................................................................ Tales z Miletu początków istnienia szukał w ............................., natomiast Heraklita zdumiewała ciągłość przemian. Jego słynne zdanie „wszystko płynie” oznacza, że ............................................................................................................................ Demokrytowi fizycy zawdzięczają pojęcie ............................... Centrum życia publicznego Grecji stanowiły Ateny, gdzie działali sofiści. Głosili oni .............................................................................................................................. 8 Zajęcia trzecie Temat: Najwybitniejsi przedstawiciele filozofii greckiej: Sokrates, Platon, Arystoteles. Zajęcia maja formę inscenizacji, zaaranżowanej w formie debaty telewizyjnej z udziałem wielkich filozofów. Klasa zostanie podzielona na 5 grup różnej wielkości, z których każda otrzyma inne zadanie do wykonania. Grupa I (4-5 osobowa) Zadaniem grupy będzie przygotowanie sali do debaty filozoficznej: ustawienie ławek i krzeseł dla aktorów - filozofów i publiczności, zrobienie plakatu informującego o debacie, przygotowanie rekwizytów wedle własnych pomysłów i możliwości. Grupa II (4 osoby) Zadaniem grupy będzie wcielenie się w postaci filozofów (Sokratesa, Arystotelesa i Platona) zgodnie ze scenariuszem, który otrzymają do ćwiczenia tekstu. Jeden aktor będzie prezenterem. Grupa III (3 osoby) To biografowie, których zadaniem będzie krótka prezentacja biografii 3 wielkich filozofów. Korzystając z przyniesionych pomocy (encyklopedie, leksykony popularnonaukowe) opracują notki biograficzne. Grupa IV Uczniowie starożytnego gimnazjum, którzy po wysłuchaniu debaty przygotują dla swoich kolegów pytania, zagadki, ciekawostki związane z życiem i poglądami swoich mistrzów. Grupa V Dziennikarze różnych czasopism (codziennych, bulwarowych, kobiecych, szkolnych i in.), których zadaniem będzie napisanie notatek prasowych dla swoich czytelników na temat dyskusji, w której uczestniczyli. Debata filozoficzna - inscenizacja Osoby: Prezenter – Pr Sokrates – S Platon – P Arystoteles – A Trzej biografowie Pr: Drodzy Państwo, miło nam powitać wszystkich w podwojach Akademii Filozoficznej. Będziemy za chwilę uczestniczyć w dyskusji filozoficznej, w trakcie której o ważnych zagadnieniach dialogować będą: Sokrates, Platon i Arystoteles – znakomici mędrcy z Aten. 9 Witamy też miłych gości: uczniów gimnazjum, dziennikarzy a także historyków i biografów. Pozwólcie Państwo, że najpierw im oddamy głos. Niech przedstawią słynnych myślicieli z Aten. Biografowie prezentują sylwetki filozofów. Pr: Teraz już zapraszamy do dyskusji. Sokratesie, podobno „wiesz, że nic nie wiesz”? S: Tak, tak. Ile godzin rozmyślałem, aby przekonać się o tym. Wierzę jednak, że każdy, o ile tylko zaczyna używać rozumu, sam dochodzi do prawdy. Poznanie bowiem musi pochodzić z wnętrza. Inni nie mogą mi niczego narzucić. Wierzę w potęgę ludzkiego rozumu! Pr: A w co ty wierzysz, Platonie? P: Jestem pewny, że poza światem zmysłowym musi istnieć odrębna rzeczywistość. To świat idei. Ten świat zmysłowy, który poznajemy dotykiem, węchem, wzrokiem, słuchem i smakiem - nieustannie się zmienia, przeobraża, przemija, płynie. Tu nic nie trwa wiecznie. Świata idei nie da się poznać zmysłami, ale rozumem. Tylko idee są wieczne i niezmienne. Jak dusza ludzka, która jest nieśmiertelna, choć przebywa w śmiertelnym ciele. S: Przepraszam, że się wtrącam, ale według mnie najwyższym dobrem człowieka jest cnota, czyli uczciwość i wierność samemu sobie, nawet za cenę życia. To smutne, ale wielu ludzi postępuje źle, bo nie wiedzą, co jest sprawiedliwe i uczciwe. Pr: Czy to znaczy, że istnieje prawdziwa sprawiedliwość, dobro i piękno? P: Tak, ale nie w tym zmysłowym świecie. Jeżeli zrobiłeś coś dobrego, to odbiłeś tylko nieudolnie formę dobroci. Jeżeli wykonałeś coś pięknego, to też odbiłeś formę piękna absolutnego. Zresztą piękno jest ściśle powiązane z dobrem, nie szukałbym go wśród ziemskiego doświadczenia. Pr: A gdzie ty szukasz piękna, Arystotelesie? A: Porównałem cały wszechświat do wielkiej drabiny. Na pierwszych stopniach umieściłem rzeczy nieożywione, wyżej ożywione, które z kolei dzielą się na rośliny i istoty żywe, wśród których najdoskonalszym jest człowiek zdolny do myślenia. Ale musi być ktoś, kto wprawił w ruch wszelkie zmiany w przyrodzie, ten Ktoś stoi na samym szczycie tej drabiny. Ten Ktoś wprawia w ruch również ciała niebieskie, ale sam pozostaje w bezruchu. Tym pierwszym poruszającym jest... Bóg. Pr: Proponuję teraz wymianę myśli na temat państwa i jego ustroju. S: Ja nie mam najlepszych doświadczeń. Demokracja ateńska nie wytrzymała moich uporczywych przynagleń, aby gromadzono cnoty zamiast majątków. 501 sędziów oskarżyło mnie winnym bezbożności i ukarało śmiercią. Pr: Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie? P: Sokratesie, w moim państwie idealnym byłbyś królem! Rozum byłby w nim najważniejszą i decydującą o władzy wartością. Każdy znałby w nim swoje miejsce: i władcy, i wojownicy, i pracujący. Przyznaję w nim równe miejsce kobietom i mężczyznom. 10 Pr: Arystotelesie, Platonie, Sokratesie! Każdy z nas szuka mądrości. Na koniec prosimy o krótkie przesłanie życiowe. A: Szczęście, do którego warto dążyć, polega na dobrym, udanym życiu. P: Człowiek, który przyswaja wiedzę zwłaszcza o tym, co dobre, nigdy nie będzie działał źle. S: Raczej sam cierp niesprawiedliwość, niż niesprawiedliwość wyrządzaj. Pr: Dziękujemy wszystkim za uczestnictwo w naszej dyskusji. Po inscenizacji swoje teksty prezentują grupy uczniów i dziennikarzy. 11 Zajęcia czwarte Temat : Dialogi filozofii z literaturą. Poglądy filozoficzne w tekstach literackich. 1. Zapoznaj się z notatkami wyjaśniającymi trzy kierunki filozoficzne Stoicyzm - filozofia głosząca, iż wszystkie procesy zachodzące w przyrodzie – na przykład choroba i śmierć - są zgodne z odwiecznymi prawami natury. Dlatego człowiek musi nauczyć się godzić ze swoim losem. Wszystko, co się dzieje nie jest przypadkiem, ale koniecznością, dlatego trzeba nauczyć się godzić z koniecznością. Także szczęśliwe chwile powinien człowiek przyjmować z największym spokojem. Epikureizm - filozofia nakłaniająca do korzystania z przyjemności życiowych, przez które epikurejczycy rozumieli zarówno przyjemności zmysłowe, jak i duchowe np. przyjaźń. Radzili jednak, aby w swych dążeniach zachować umiar, opanowanie i spokój ducha. Racjonalizm – pogląd głoszący pierwszeństwo rozumu nad zmysłami, wyobraźnią, intuicją. Racjonaliści zakładali, ze coś istnieje, jeżeli możemy to zbadać rozumem, także Bóg - istota doskonała. 2. Praca z tekstami literackimi /teksty w załączniku/ Każdy rząd może zająć się analizą odrębnego tekstu. Zadania do poszczególnych wierszy a) J. Kochanowski „Serce roście” Jakie refleksje wywołuje obraz zmieniających się pór roku? Co jest, według poety warunkiem szczęścia? Wpływ której filozofii dostrzegasz w kontekście ostatniej zwrotki wiersza? b) Cz. Miłosz „Zaklęcie” W jaki sposób poeta uzasadnia w wierszu, że „piękny jest rozum ludzki i niezwyciężony”? Jakie pojęcia łączy z rozumem? Dlaczego pisze je wielką literą? Jak wyjaśniłbyś tytuł wiersza? Któremu poglądowi filozoficznemu przypisałbyś wymowę tekstu? c) Z. Herbert „Pan Cogito, a ruch myśli” Jaki krajobraz zostaje zbudowany w wierszu? Wybierz z tekstu wszystkie określenia wartościujące. O jakim człowieku mówi wiersz Herberta? Czy dostrzegasz w nim pokrewieństwo z poglądami filozoficznymi, które zostały przedstawione na początku lekcji? 12 Zadanie Z wierszy, które były przedmiotem analizy na zajęciach wybierz zdania, które według Ciebie mogą być uznane za maksymy życiowe, sentencje. Przepisz je. Teksty literackie Jan Kochanowski Pieśń II z ksiąg pierwszych Serce roście patrząc na te czasy! Mało przed tym gołe były lasy, Śnieg na ziemi wysszej łokcia leżał, A po rzekach wóz nacięższy zbieżał. Teraz drzewa liście na się wzięły, Polne łąki pięknie zakwitnęły; Lody zeszły, a po czystej wodzie Idą statki i ciosane łodzie. Teraz prawie świat się wszystek śmieje, Zboża wstały, wiart zachodny wieje; Ptacy sobie gniazda omyślają, A przede dniem śpiewać poczynają. Ale to grunt wesela prawego, Kiedy człowiek sumnienia całego Ani czuje w sercu żadnej wady, Przecz by się miał wstydać swojej rady. Temu wina nie trzeba przylewać Ani grać na lutni, ani śpiewać; Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie, Bo się czuje prawie na swobodzie. Ale kogo gryzie mól zakryty, Nie idzie mu w smak obiad obfity; Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy; Wszystko idzie na wiatr mimo uszy. Dobra myśli, której nie przywabi, Choć kto ściany drogo ujedwabi, Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym, A bądź ze mną, z trzeźwym i pijanym! roście- rośnie mało przed tym – jeszcze niedawno łokieć – 576 mm 13 prawie- prawdziwie prawy – prawdziwy sumnienia całego – o czystym sumieniu przecz – dlaczego rada – radość chłodnik chruściany – altana Czesław Miłosz Zaklęcie Piękny jest ludzki rozum i niezwyciężony. Ani krata, ni drut, ni oddanie książek na przemiał, Ani wyrok banicji nie mogą nic przeciw niemu. On ustanawia w języku powszechne idee I prowadzi nam rękę, więc piszemy z wielkiej litery Prawda i Sprawiedliwość, a z małej kłamstwo i krzywda. On ponad to co jest wynosi co być powinno, Nieprzyjaciel rozpaczy, przyjaciel nadziei. On nie zna Żyda ni Greka, niewolnika ni pana, W zarząd oddając nam wspólne gospodarstwo świata. On z plugawego zgiełku dręczonych wyrazów Ocala zdania surowe i jasne. On mówi nam, że wszystko jest ciągle nowe pod słońcem, Otwiera dłoń zakrzepłą tego co już było. Piękna i bardzo młoda jest Filo - Sofija I sprzymierzona z nią poezja w służbie Dobrego. Natura ledwo wczoraj święciła ich narodziny, Wieść o tym przyniosły jednorożec i echo. Sławna będzie ich przyjaźń, ich czas nie ma granic. Ich wrogowie wydali siebie na zniszczenie. Berkeley 1968 Zbigniew Herbert Pan Cogito a ruch myśli Myśli chodzą po głowie Mówi wyrażenie potoczne wyrażenie potoczne przecenia ruch myśli większość z nich stoi nieruchomo pośrodku nudnego krajobrazu szarych pagórków wyschłych drzew 14 czasem dochodzą do rwącej rzeki cudzych myśli stoją na brzegu na jednej nodze jak głodne czaple ze smutkiem wspominają wyschłe źródła kręcą się w kółko w poszukiwaniu ziaren nie chodzą bo nie zajdą nie chodzą bo nie ma dokąd siedzą na kamieniu załamują ręce pod chmurnym niskim niebem czaszki 15 Zajęcia piąte Temat: Poszukiwanie prawdy przez stulecia. Klasyczna definicja prawdy. 1. Prawda czy złudzenie? Oglądamy reprodukcje obrazów z nurtu op – art / reprodukcje w załączniku/ - Czy linie na obrazie są proste? Czy są równej grubości? Okazuje się, że nasze zmysły zawodzą; coś, co wydawało nam się prawdą, po zbadaniu staje się nieprawdą. 2. Zmiany są względne, ponieważ zwykle dostrzegamy je poprzez porównanie do czegoś innego, co jest bardziej lub mniej stałe. Uporządkuj wyliczone przedmioty według szybkości zmian. Dopisz 2 swoje propozycje pory roku myśli liczby planety kwitnące pelargonie świat lista bestselerów w muzyce poważnej lista bestselerów w muzyce rozrywkowej ................................... .................................. 3. Zastanów się nad tym, co jest niezmienne, a co zmienne w Twojej osobie. Uzupełnij tabelę mając na uwadze ostatni rok. W ciągu ostatniego roku zmieniło się Tak Nie Nie wiem Upodobania kulinarne Ulubiony kolor Oglądanie serialu „...” Rozkład zajęć sobotę Nastawienie do koleżanki XY Mój charakter Rozmiar stopy 16 4. W poszukiwaniu prawd „trwałych” a) wśród Filozofów: Platon: wyobraź sobie podziemną jaskinię, w której żyją ludzie związani i posadzeni tak, że widzą tylko ciemną ścianę , na której od czasu do czasu widać cienie figur. Wreszcie jednemu z uwięzionych udaje się wyjść z mroku na zewnątrz. Zauroczony pięknem kształtów i kolorów na świecie myśli o tych, którzy zostali wewnątrz. Wraca do nich z radosną nowiną, że świat jest inny niż im się wydawało. Tamci mu jednak nie wierzą przyzwyczajeni do mroku i niewoli. Zabijają „buntownika”. To jest właśnie droga filozofa od złudnych domysłów do poznania prawdy. Kartezjusz: gdyby nawet świat był tylko snem, to nawet ten sen musi mieć w czymś oparcie „Bowiem niezależnie od tego, czy jestem na jawie, czy we śnie dwa dodane do trzech zawsze uczyni pięć, a kwadrat nigdy nie może mieć więcej niż cztery boki, i nie wydaje się możliwe, aby prawdy tak jasne i ewidentne mogłyby być podejrzane o fałszywość czy niepewność”. Dlatego Kartezjusz stwierdza „Myślę, więc jestem”. Locke: „Byłbym białym papierem, wolnym od jakichkolwiek znaków”, gdyby nie doświadczenie. b) w Biblii Słownik Teologii Biblijnej podaje, że wyraz prawda pochodzi od słowa emet, to znaczy być mocnym, pewnym, godnym zaufania, wiernym. W Biblii prawda to słowo pokrewne do słowa Bóg, który dochowuje przymierza, choć ludzie wielokrotnie je łamią. W Nowym Testamencie prawda to słowo kierowane przez Chrystusa do człowieka; Chrystus jest „Drogą, Prawdą i Życiem” 5. Podsumowanie lekcji – metodą „burzy mózgów” zapisujemy nasze rozumienie prawdy. 17 Zajęcia szóste Temat: Koncepcja człowieka jako osoby, a więc istoty rozumnej, wolnej, zdolnej do poznania prawdy i dążącej do dobra (na podstawie nauczania Jana Pawła II). 1. Być człowiekiem Przed Tobą lista spośród wielu tematów, jakie podejmował w swym nauczaniu Jan Paweł II. Spróbuj przyporządkować je poszczególnym sferom na schemacie ciała człowieka. Być może niektóre znajdą się poza rysunkiem Dusza Praca Wypoczynek Marzenia Nauka Działalność artystyczna Aktorstwo Solidarność Współczucie Wrażliwość Miłość Seksualność Wolna wola Wiedza Wiara Choroba Cierpienie Szczęście Jan Paweł II w swoich tekstach porusza tematy dotyczące niemal wszystkich sfer życia ludzkiego. Kreuje wizję człowieka jako osoby, czyli istoty składającej się z ciała i duszy. Jego poglądy wynikają z nurtu filozofii, zwanego personalizmem. 2. Przeczytaj teraz fragmenty z pism papieża Jana Pawła II. Następnie wybierz fragment, który najbardziej do Ciebie przemówił i w formie pisemnej odnieś się do niego. „Życie nie może być przeżywane w izolacji. Nie powinno być miejsca w waszym życiu na apatię czy obojętność w stosunku do otaczającego świata.” „Chodzi o to, ażeby wypoczynek nie był odejściem w próżnię, aby nie był tylko pustką. Chodzi o to, ażeby był wypełniony spotkaniem z przyrodą, z Chrystusem, z Bogiem”. 18 „Starajcie się i wy znaleźć nieco ciszy w życiu, aby móc myśleć, modlić się, podejmować postanowienia. Stwórzcie sobie obszar pustyni i ciszy, tak konieczny do życia duchowego.” „Bóg nie stworzył nas w sposób przypadkowy, lecz dla celu jasno określonego - dla swej wiecznej chwały i naszego szczęścia”. „W samym człowieku wiele elementów zwalcza się nawzajem. Będąc stworzeniem, doświadcza on wielorakich ograniczeń, z drugiej strony czuje się nieograniczony w swych pragnieniach i powołany do wyższego życia.” „Człowiek potrafi nieskończenie przekroczyć samego siebie, czego dowodzą wysiłki tylu geniuszów”. 19 Bibliografia W scenariuszach wykorzystano następujące publikacje: A. Aduszkiewicz, P. Marciszuk,R. Piłat, Edukacja filozoficzna dla klasy I gimnazjum. W Bobiński, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klas I – III gimnazjum J. Gaardner, Świat Zofii O. Hoffe, Mała historia filozofii Jan Paweł II, Modlitwy i rozważania na każdy dzień roku R. H. Popkin, Filozofia W. Juszczak, Postimpresjonisci Wielcy Malarze Nr3 – Paul Gauguin 20
