Filozofia cz1
advertisement
TALES Z MILETU 625 – 545 p.n.e. Arche: Początek, zasada świata, pramateria świata, praprzyczyna to woda Tales za przyczynę świata uważa wodę To, co żyje, żyje wilgocią, ciepło powstaje z wilgoci i nią żyje. To, co martwe wysycha Idea Boga: Bóg jest rozumem wszechświata, nie jest osobą. Bóg wszystko ukształtował z wody Moc boska przenika przez wilgoć i wprawia świat w ruch, woda jest podstawą Świat ma duszę i jest pełen demonów. ………………………………………………………………………………………………… ANAKSYMANDER Z MILETU 609 – 547 p.n.e. To, co było na początku świata nie przestaje istnieć Pierwotne wartości pojmował jako trwałe, istotne i zasadnicze Arche: Jest nie tylko początkiem, ale zasadą rzeczy, to właściwa natura rzeczy (przeciwieństwo Talesa) Bezkres: (niematerialny, metafizyczny) Istniał na początku i nadal istnieje, ale tylko traci swoją nieokreśloność w miarę tego jak z niego kształtuje się przyroda. Przyroda i świat, który nas otacza powstaje z bezkresu. Żywioły, zjawiska w przyrodzie mają wspólną praprzyczynę, naturę i jest nią bezkres. Ruch: (stała kategoria filozoficzna) Jest drugą istotą świata. Jest wieczny nie ustaje, jest przyczyną ciągłego powstawania i zanikania rzeczy. Przeciwieństwa: Rzeczy powstają na zasadzie wyodrębnienia się przeciwieństw z bezkresu, w pierwotnym bezkresie były zawarte wszystkie przeciwieństwa Proces wyłaniania się przeciwieństw z bezkresu tworzy przyrodę i jest spowodowany wiecznym ruchem ……………………………………………………………………………………………. ANAKSYMENES Z MILETU 585 – 545 p.n.e. Zachowuje poglądy, Anaksymandra że świat jest beskresny w ciągłym wiecznym ruchu Arche Dla Anaksymenesa jest nim powietrze z niego wszystko się wyłania i na nie wszystko się rozpada. Jest ilościowo nieskończone i wypełnia bezkres Duszę pojmuje jako psyche (psychika) objawia się ona jako tchnienie i również jest powietrzem Z zmienność powietrza wyodrębniają się wszystkie przedmioty, stanowi ono zarazem o jedności przyrody, bo wszystkie rzeczy powstają z jednej materii powietrze przybiera różne formy. Opisuje: Przez rozcieńczenie powietrze staje się ogniem. Przez skondensowanie wichrem, chmurą, wodą, kamieniem. Przedmioty stanowią jedność Ruch jest wieczny. Bogowie powstali z powietrza. ………………………………………………………………………………………………. HERAKLIT Z EFEZU 544 – 484 p.n.e. Wariabilizm (stan rzeczywistości, wszystko jest zmienne, pantarhei = wszystko płynie) Dynamiczna wizja świata, dialektyczna (zmienność i ścieranie się przeciwieństw) koncepcja rzeczywistości. Zmienność zasadnicza własność przyrody Rozpatrywanie zjawisk w ruchu i rozwoju (wieczny ruch) Rzeczywistość nie jest niezmienna, co oddaje jej istotę Pojęcie nieustającej transformacji ( pantarhei – struktura tego, w czym żyjemy, do czego wchodzimy zmienia się z każdą chwilą) Wszystko płynie i wszystko się zmienia Niekiedy rzeczy zdaję się trwać, ale jest to tylko złudzeniem. Nie ma rzeczy o stałych własnościach. Nie ma BYTU jest tylko ciągłe STAWANIE SIĘ Sofizmat efemerydy: Jest to złudzenie istoty przemijającej (człowieka), że rzeczy trwają. Człowiek żyje zbyt krótko żeby zaobserwować zmiany świata. Poznawanie człowieka jest niedoskonałe. Rzeczywistość jest wiecznym, całościowym i dynamicznym układem, w której zachodzą stałe związki: Występuje płynna granica pomiędzy np.: ciepłem zimnem, dobrem i złem, starością i młodością Nic z tego, co istnieje nie posiada stałych własności, lecz nieustannie się zmienia. Między rzeczami nie ma wyraźnej granicy, zmieniają one swe własności płynnie przechodzą z przeciwieństwa w przeciwieństwo Pytanie o początek świata nie ma sensu. Arche Świat istnieje i przekształca się odwiecznie, nie stworzył go Bóg ani człowiek jest od zawsze Jest żywym ogniem Ogień jest nie tylko składnikiem przyrody, ale tezą wiecznej przemiany, jest równoważnikiem wszystkich rzeczy. Rzeczy zmieniają się na ogień, ogień zmienia się na rzeczy. Ogień, który posiada zmienną naturę jest obrazem zmienności świata. Gęstniejąc ogień spływa stają się powietrzem – wodą – ziemią – chmurą (wilgotną, suchą, świecącą) – i łączy się z powrotem w ogień. Logos Rozumność świata, rozum kosmiczny, Rozumna myśl kieruje wszystkim. Wszystko się zmienia, ale istnieją prawa rządzące człowiekiem jak i wszechświatem Rozum wszechświata ma siłę kosmiczną, w której człowiek ma jedynie udział. Rozum jest wieczny i jest najdoskonalszym, boskim czynnikiem Natura bytu – byt pełen sprzeczności Ścieranie się przeciwieństw, każdy moment jest wypadkową ścierających się przeciwieństw, przeciwieństwa tłumaczę zmienność rzeczy.(Później podobnie Hegel – teza / antyteza) Przeciwieństwa uzupełniają się wzajemnie Zmysły nie postrzegaj całości. Poznanie właściwe jest poznaniem rozumowym. Złymi świadkami są oczy i uszy. ……………………………………………………………………………………………….. DEMOKRYT Z ABDERY 460-350 p.n.e. Koncepcja materjalictyczna Był atomistą (niepodzielna) cząstka materii Nauka o naturze – nauka atomistyczna Rzeczywistość składa się z cząsteczek i ciało zbudowane jest z małych cząsteczek atomów Atomy są wieczne, niezniszczalne, jest ich nieskończenie wiele, próżnia nie ma przestrzennych ograniczeń Atomy znajdują się w przestrzeni o nieskończonej wielkości (próżnia, bezkres) Cząstki te są jednorodne nie różnią się od siebie jakościowo, ale różnią się ilościowo(kształtem, rozmiarem) Atrybutem atomów jest ruch, cząstki poruszają się w wszechświecie ruchem wirowym i w ten sposób powstają wszystkie ciała złożone ( ogień, woda, powietrze, ziemia) i są one tylko konglomeratami określonych atomów. Czymś umownym jest: gorzkie, słodkie, gorące, zimne, barwa. Tak naprawdę są tylko atomy i próżnia. Atomy stanowią formy, idee, które nie są widoczne zmysłowo, lecz tylko przez intelekt. Obraz świata, jaki proponują zmysły jest fałszywy, błędny. Drogą obserwacji nie dostrzegamy atomów ani praw nimi rządzących. Poznanie zmysłowe – poznanie ciemne Dostarcza nam materiału do wiedzy. Prawdziwe poznanie dokonuje się za pomocą rozumu. To, co materialne to byt To, co niematerialne to niebyt Jedyną postacią niematerialności jest próżnia, która istnieje jako niebyt. Wszechświat jest nieskończony a w nim istnieje nieskończona liczba światów różniących się wielkością. W przyrodzie istnieje stały porządek, czyli to, co się zdarza dokonuje się według określonych praw. Żadna rzecz nie powstaje bez przyczyny, wszystko ma jakieś podłoże. Nie ma przypadku są tylko przyczyny Bóg nie istnieje wszystko tłumaczą atomy. Dusza Jest tym samym, co umysł (psyche) i też składa się z atomów tyle, że te są atomami gładkimi. Koncepcja społeczeństwa Pierwotny stan ··· ··· ··· · Natury (ludzie żyją jak zwierzęta) Stan społeczny (zespolenie się budowa społeczeństwa) Ludzie ustalili, co jest dobre a co złe. Materialistyczna koncepcja umowy społecznej. ……………………………………………………………………………………………… PROTAGORAS Z ABDERY 480-410 p.n.e. Sofista, uczeń Demokryta Sofiści prezentują nowy typ filozofii o orientacji humanistycznej i relatywistycznej (prawda jest inna dla każdego, nie ma prawdy powszechnej, obiektywnej) „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy istniejących, że istnieją i nieistniejących, że nie istnieją” Człowiek jest miarą wszechrzeczy. Każdy człowiek jest sam dla siebie kryterium prawdy. „O każdej rzeczy istnieją dwa sądy wzajemnie sprzeczne” Wszystko, co człowiek uważa za słuszne istnieją tylko dla niego Prawda jest względna Nie można udowodnić prawdy Nie można dowieść tego, co jest kłamstwem a co prawdą Teoria minimalistyczna Teorie sofistów są wyrazem nieufności do wiedzy Wiedza może spełnić tylko minimalne wymagania, bo niepodobna ogarnąć absolutu Prawdę poznajemy za pomocą zmysłów (za ich pomocą) Prawda jest subiektywna i dla każdego inna (relatywizm) Praktycyzm Sofistów Prawda jednego człowieka ma wyższość nad prawdą drugiego o tyle ile jest bardziej praktyczna, użyteczna. Konwencjonalizm To, że niektóre prawdy uchodzą za powszechne jest wynikiem umowy, konwencji Postrzeganie Zewnętrzne odbicie przedmiotów jest odbiciem rzeczywistości Rzeczywistość jest względna Wszystko, co jest zjawiskiem dla ludzi to istnieje Materia stanowiąca podłoże rzeczywistości może przybierać różne postacie Rozbieżne sądy o rzeczywistości są możliwe i prawdziwe gdyż rzeczywistość posiada własności rozbieżne Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek Prawo natury to prawo silniejszego. ……………………………………………………………………………………………. SOKRATES 469-399 p.n.e. „Wiem, że nic nie wiem” Poznaj samego siebie Był myślicielem, interesował się człowiekiem. To, co decyduje o życiu człowieka to samowiedza. Rola samowiedzy w poznaniu siebie i świata. Ludzie uważają, że są mądrzy, choć tak naprawdę tacy nie są. Tracą krytycyzm i popadają w zadufanie. „Moja przewaga nad światem polega na tym, że zdobyłem wyrazistą świadomość własnej niewiedzy” „Poznaj samego siebie, źródło prawdy leży w nas od nas samych musimy zacząć poznawanie świata” Szukanie prawdy jest szukaniem w własnej duszy Dusza jest umiejscowieniem sądu prawdy Wyraża nieufność wobec tradycyjnych przekazów i zastanych nauk. Dezawuuje ich wartość Uważa, że jego misją jest uświadomienie mieszkańców Aten o pozorności ich wiedzy. Po raz pierwszy sformułował filozofie w centrum, której znalazł się człowiek. Uczynił elementem filozofii człowieka i jego los moralny. Można powiedzieć, że był pierwszym filozofem antropologiem. Indywiduazm Suwerenność podmiotu, który poznaje prawdę Głupota Defekt intelektu Należy uwolnić świadomość od tradycyjnych przekonań. Nie wierzy w tradycję, nie wnosi ona nic do poznania. Jest tylko balastem. Metody poznania Metoda elenktyczna Metoda majeutyczna Miał postawę antydemokratyczną. Twierdził, że nie wszyscy ludzie potrafią dojść do prawdy Cnoty i mądrość nie jest udziałem wszystkich ludzi i nie można się jej nauczyć jest dana lub nie. Niektórych można wyuczyć tylko zawodu, lecz nie mądrości Prawo rządzenia państwem przyznaje elicie mającej dusze szlachetne. Stwierdzenie autonomii jednostki Prawda jest prawdą samowiedzy a nie potocznych autorytetów Prawdy nie szukam na zewnątrz tylko w sobie. Troska o dusze, która stanowi o człowieczeństwie jest rzeczą najwyższej wagi Ocalenie duszy przed demoralizacją jest ważniejsze od ocalenia całego państwa. Celom społecznym przeciwstawia dobro jednostki, kultywowanie własnego człowieczeństwa, doskonalenie duszy. Dusza Dusza nie jest odrębną materią, jest umiejscowieniem sądu, umiejscowieniem psychiki Dusza rozróżnia dobro i zło. Co to jest prawda? Jakie są dowody prawdy? Wyłącznym dowodem prawdy była indywidualna samowiedza. Człowiek posiada własne autonomiczne kryterium pozwalające mu odróżnić dobro od zła. Intelektualizm etyczny Wystarczy poznać prawdę (dobro), aby czynić dobrze. Samowiedza, do której człowiek dochodzi przez poznanie własnej duszy jest początkiem mądrości i cnoty. Prawda i cnota są jednym i tym samym. Prawda oznacza cnotę, ···cnota oznacza prawdę. Zło i dobro jest rozpatrywane z względu na człowieczeństwo człowieka. Co jest cnotą i dobrem najwyższym? Tego nie wie, taką mądrość posiada tylko Bóg, ale konieczna jest stała gotowość intelektu i niepokój sumienia. Głos wewnętrzny (daj morion) Człowiek posiada rodzaj sumienia. W swym nieustającym niedosycie mówi ciągle nie, nie mówi tak a aprobatę wyraża milczeniem. Gdy głos wewnętrzny milczy pojawia się szczęście (jesteśmy blisko prawdy) Po raz pierwszy człowieka i jego los moralny uczynił przedmiotem filozofii. Otworzył przed filozofią nowe problemy. Stawiał pytania i nie udzielał odpowiedzi. ................................................................................................................................................ PLATON (Arystokles) Ateny 427 p.n.e. http://pl.wikipedia.org/wiki/Platon Ojciec filozofii idealistycznej. Ur. Ateny arystokrata, przez 8 lat uczeń Sokratesa Ok. 388r udaje się na Sycylie gdzie głosi idee komunizmu tam dostaje się do niewoli, następnie powraca do Aten. Jest źródłem wszelkiej filozofii europejskiej, filozofii idealistycznej Na Platonie opierał się Arystoteles, Św. Augustyn, Bergson Xix. III okresy 1. Okres sokratyczny Zagadnienia czysto praktyczne, kontynuuje myśli Sokratesa, zajmuje się etyką 2. Teoretyczny (etyka) teoria idei 3. Metoda rozumowa zainteresowanie zagadnieniami matematycznymi i fizycznymi Arystoteles jest spadkobiercą Platona, opiera się na badaniu przyrody Idealizm Platoński Poza wiecznie zmiennym światem zjawisk istnieje coś innego, inny świat. Świat czystych treści, czyli idei. Te idee są bytami transcendentnymi (poza rzeczywistością empiryczną) a nie materialnymi Platon nazwał idee formami, dobrem absolutnym. (Podstawowa nazwa to idee) Wszystko, co postrzegamy zmysłami jest nieudolną kopią tych idei, które w sposób ponadczasowy istnieją same w sobie, same dla siebie w bezwzględnej czystości i bezruchu Czy idee zajmują przestrzeń? Copleston Nie zajmują przestrzeni, bo nie są żadną substancją nie są bytem materialnym. Idee są niezależne od Boga są niezależne od rzeczy. Bóg idei nie stworzył. Arystoteles idee form umieścił w samych rzeczach a nie niezależnie od rzeczy jak u Platona, który rozdziela idee od form (materii) Metafora jaskini W rzeczywistości widzimy tylko złudne niedoskonałe cienie doskonałych idei. Mnogość i ruch pozostawia na ziemi Jedność i byt transcendentny przenosi w świat ideałów Byt transcendentny (byt samoistny) (idea prawzór idealny) jest nieokreślony. Idee trwają niezmiennie i ponadczasowo, rzeczy będące ich odbiciem są zmienne i podlegają czasowi. Do tej pory wielu filozofów uważało, że istnieją jakieś idee niebędące tym samym, co przedmioty materialne (WSP. Hoiści) Hoiści – zwolennicy Platona Dzięki wysiłkowi rozumu możemy poznać naszą myśl, ale i rzeczywistość transcendentną (niektórzy mogą) – wyjść z jaskini w słońce. Nie jesteśmy jej w stanie poznać dokładnie, ale możemy mieć pewne Przypomnienie pewnych idei w swojej świadomości. Teoria preegzystencji (wędrówka dusz) Człowiek jako dusza obcował z ideami. Po wcieleniu zapomina o ideach (anamneza), ale dzięki wysiłkowi rozumu może przypomnieć sobie te idee (niedokładnie) Droga amnezy Możemy poznać idee, które poczuła dusza Przeciwstawienie materii i ducha U Platona po raz pierwszy następuje przeciwstawienie materii i ducha ludzkiego (psychologia) . Dusza jest częścią człowieka, może ona poczuć idee. Platon łączy duszę z ciałem. Dusza jest nieśmiertelna i uwięziona w ciele. (Później Kartezjusz) Dusza połączona z ciałem w sposób mechaniczny Dusza ma pełnić dwie funkcje: Poznawanie idei Poruszać ciało Kiedy dusza odchodzi ciało przestaje się ruszać, dusza egzystuje poza ciałem (preegzystencja, wędrówka dusz). Kosmologia Kosmologia pojęta jako przestrzeń, przyjmuje istnienie pięciu pierwiastków: 1. Ogień 2. Powietrze 3. Woda 4. Ziemia 5. Piąty element Z tych pierwiastków Demiurg (Bóg) tworzy świat patrząc na idee (idee są uporządkowane pod naczelną ideą dobra) Monistyczny idealizm Idee są uporządkowane pod naczelną ideą dobra Świat jest kulą w środku, której stoi ziemia (kosmologia jest wsteczna) Epistemologia Trzy rodzaje poznania: Enkasja (powierzchowne) Doxa (poznanie zmiennego świata) Epistene (poznanie najgłębsze pojmujące idee) Idee poznajemy, ujmujemy przez pojęcia ogólne. Etyka Etyka Platona jest Sokratesowska Dbałość o dobro najwyższe, Jedność wiedzy i cnoty. Ucieczka od świata celem lepszego poznania Ideał równowagi, etyka umiaru Cnota to szczęście 4 cnoty główne: Mądrość Męstwo Panowanie nad sobą Sprawiedliwość Przeciwnik małżeństwa dla mędrców, pochwala niewolnictwo, pogardza pracą ręczną Polityka W pierwszym okresie głosi konieczność ustroju klasowo – arystokratycznego Celem państwa jest zapewnienie obywatelom szczęścia (cnota) poprzez wychowanie Komunizm Wspólne kobiety dzieci, publiczne wychowanie, surowa dyscyplina. 1. Rządzić powinni mędrcy 2. Żołnierze 3. Producenci (rzemieślnicy) Estetyka Platon daje podwaliny filozofii sztuki tzn. Stworzył teorię. Sztuka ma uczyć wychowywać, jest dziełem Eryki. Nie ma sztuki dla sztuki. Sztuka polega na naśladowaniu zjawisk. Platon jest twórcą teorii cenzury sztuki. Jest zwolennikiem surowej kontroli państwa nad sztuką Państwo powinno zabronić zniewieściałej muzyki i wszystkiego, co w niekorzystny sposób uderza w etykę obywateli. Bóg Bóg nie jest osobą, jest nieosobowy, jest nieokreślony. ………………………………………………………………………………………………. ARYSTOTELES Z Stagirus 384 – 322 p.n.e. Był uczniem Platona, który to miał duży wpływ na filozofię Arystotelesa. Był lekarzem, czemu zawdzięcza swą wiedze i doświadczenia empiryczne. Uczęszczał do akademii Platońskiej. Nauczyciel Aleksandra Macedońskiego. Zachowane pisma tworzą 5 grup. Logiczne Przyrodnicze (fizyka) Metafizyczne Praktyczne (etyka, polityka) Poetyczne (estetyka) Zwalcza doktrynę idei. Od Platona przejmuje wiele poglądów. Odrzuca teorie idei, choć być może ulegają one u niego pewnej transformacji: Idee są u niego częścią człowieka. Człowiek składa się z form i materii. Etapy: I. Rozpoczyna jako zwolennik Platona. Głosi teorie idei. Metafizykę pojmuje jako byt samoistny, wieczny. Rozwija etykę normatywną. II. Występuje przeciwko nauce Platona. Opuszcza akademie Pisma: Teoria transcendentnego Boga, rozumu, Teologiczne przyrodoznawstwo, etyka. Zajmuje się: Biologią Historią Socjologią Nauka o wiedzy – logika (według Arystotelesa jest narzędziem nauk. Obecnie normalna dyscyplina) Nauka o bycie - metafizyka (pierwsza filozofia – Arystoteles) Logika (epistemologia) Odrzuca platońską teorie idei (nie istnieję idee poza jednostkowymi rzeczami) Byt jest jednostkowy i nie jest idealny Wiedza i prawda jest zawarta w pojęciach ogólnych (Platon) Logika ma uczyć jak posługiwać się pojęciami ogólnymi Logika nauka o myśleniu jako takim Definicja Jest podstawą prawidłowych pojęć. Pojęcia ogólne tworzą hierarchie do coraz ogólniejszych pojęć. Szczytem hierarchii są pojęcia najogólniejsze Definicji pojęcia dokonuje się poprzez umieszczenie go w tej hierarchii Istnieją pojęcia ogólne niepotrzebujące definicji (kres definiowania. Dowód Podstawą prawidłowych sądów jest dowód. Dowodzenie: Od ogółu do szczegółu (porządek logiczny, właściwy naturze rzeczy) Od szczegółu do ogółu (porządek psychologiczny, właściwy umysłowi) Dedukcja To rodzaj rozumowania logicznego, mającego na celu dojście do określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej zbioru przesłanek. Rozumowanie dedukcyjne w odróżnieniu od rozumowania indukcyjnego jest w całości zawarte wewnątrz swoich założeń, to znaczy nie wymaga tworzenia nowych twierdzeń czy pojęć, lecz jest tylko prostym wyciąganiem wniosków. Jeśli jest przeprowadzone poprawnie, zaś zbiór przesłanek nie zawiera zdań fałszywych, to wnioski wyciągnięte w wyniku rozumowania dedukcyjnego są nieodparcie prawdziwe i nie można ich zasadnie zakwestionować. Rozumowanie dedukcyjne to takie, które przebiega wedle schematu: Jeśli A to B; A; więc B. Indukcja logiczna Sposób rozumowania polegający na wyprowadzaniu nowych pojęć, twierdzeń lub sugerowaniu możliwości zaistnienia nowych faktów na podstawie intuicyjnej analizy wyjściowych przesłanek. Indukcja jest rodzajem rozumowania uprawdopodabniającego, w którym analiza przesłanek prowadzi do wykrycia i sformułowania pewnych prawidłowości, powtarzalnych elementów, które są przedmiotem twierdzenia. Poznawanie świata Poznanie rozumowe musi poprzedzić poznanie zmysłowe. Zaczyna się od zmysłów. Trzeba zetknąć się z rzeczywistością żeby coś od niej wiedzieć Tzn. Wrodzonych pojęć nie ma w umyśle. Umysł jest niezapisaną białą tablicą, którą zapisują spostrzeżenia Platonowi wystarczał rozum I poziom poznania: Poznanie zmysłowe II poziom poznania Stopniowa abstrakcja od spostrzeżeń, wydzielanie czynników ogólnych. Umysł dochodzi do pojęć ogólnych. Rola rozumu Na podstawie materiału dostarczanego od zmysłów człowiek poznaje w rzeczach to, co jest ogólne a zatem istotne. Interpretatorzy nazywają to racjonalizmem z genetycznym empiryzmem Substancja (termin po raz pierwszy wprowadzony przez Arystotelesa) Substancją w sensie materialnym są konkretne rzeczy. Jakości są relacjami pomiędzy rzeczami, są przypadłościami ( akcydensami ) rzeczy. Przeciwstawia się Platońskiemu idealizmowi. Nie uznaje bytu samoistnego istniejącego poza realnymi rzeczami. Forma i materia (Rozważania logiczne doprowadziły Arystotelesa do rozróżnienia w substancjach dwóch składników) Np. Pewne własności wchodzą w skład człowieka i należą do jego definicji, inne zaś (wzrost, włosy, tusza ) nie wchodzą. Każdą rzecz można rozbić na zawartą w pojęciach i na to, co się w pojęcia nie mieści, na to, co należy do definicji i co nie należy do definicji, czyli na własności ogólne rzeczy należące do gatunku i na własności jednostkowe. Mamy własności ogólne (formy rzeczy) Własności jednostkowe (materia) Forma jest pojęciem doniosłym dla filozofii, nie ma znaczenia przestrzennego, lecz pojęciowe. Materia To wszystko to, co nie jest formą (nieuformowana, nieokreślona) Materią nie jest marmur (kamień), lecz uformowaną materią. Rzeczy, które poznajemy to uformowana materia. Tylko pierwsza czysta materia nie ma w sobie formy i jest rzeczywiście nieokreślona. Pojęcie materii jest dla filozofii Arystotelesa b. ważne i doniosłe gdyż definiuje pojęcie materii jako nieokreślonego podłoża zjawisk. Materia nie istnieje samodzielna tak jak nie istnieją samodzielnie idee. Istnieją jedynie konkretne zespoły materii i formy (hilemorfizm) Forma jest ważniejsza od materii. Jest odpowiednikiem Platońskiej idei. (pojmuje ją jako realny odpowiednik pojęcia) ??? Poznajemy jedynie formę. Wyjaśnienia własności rzeczy można szukać w czworaki sposób: Odwołując się do formy rzeczy Odwołując się do materii Odwołując się do ich przyczyny sprawczej Odwołując się do ich celu Forma jest przyczyną sprawczą jest celem. Przyczyna sprawcza leży w formie. ( Jednostka żywa rodzi jednostkę tej samej formy, lecz materia jest inna.) Forma jest przyczyną sprawczą jest siłą działającą celowo. Energetyczna koncepcja bytu Naturą formy jest działanie. Forma jest energią a zatem energia, aktywność, działanie stanowią istotę bytu Jest nie znaczy, że zajmuje przestrzeń, lecz znaczy działać. Jest to znaczy działa. Arystoteles po raz pierwszy w historii stworzył energetyczną koncepcje bytu. Forma jest energią To, czym jest materia? Jest potencją, to siła to możność, materia jest przeciwieństwem a zatem uzupełnieniem energii. Jest w przeciwieństwie do siły działającej dyspozycją Proces stawania się Stawanie się to aktualizowanie potencji. Rzeczywistość to zaktualizowana potencja. Np. drzewa to zaktualizowane potencje. Rośnięcie roślin to aktualizowanie się potencji zawartej w nasieniu. Dorosła roślina jest już zupełnym zaktualizowaniem. Rzeczywistość, która nas otacza to zaktualizowana potencja. Entelechia to zaktualizowana potencja. Teoria przyrody (wsteczna) Jest substancjalna, jakościowa (jakościowe własności rzeczy należą do formy) dynamiczna celowa. Dopatrywał się w przyrodzie działania sil samorzutnych. A działanie samorzutna pojmował jako dążenie do celu. Prowadziło to do błędnych interpretacji świata (mechanika, astronomia) Odrzucił hipotezę ruchu ziemi. Ziemia była nieruchomym środkiem świata. Teologia. (stała się podłożem filozofii chrześcijańskiej) Wniosła do dziejów myśli filozoficznej dowód i koncepcję. Podstawa. Twierdzenie o wieczności świata. Materia jest wieczna, co znaczy ze świat jest jedyny. W świecie odbywa się proces stopniowego formowania materii (urzeczywistnianie tego, co złożone) Prototyp dowodu kosmologicznego Wszechświat to jednolity łańcuch przyczynowo powiązanych zdarzeń. Każda rzecz ma swoją przyczynę, ale łańcuch przyczyn nie może iść w nieskończoność. A zatem musi istnieć pierwsza przyczyna sprawcza (pierwsza przyczyna rzeczy) Pierwsza przyczyna musi posiadać inne właściwości niż znane nam rzeczy. 1. 2. 3. 4. musi być niezależna (tworzy byty zależne) nieuchronne i niezmienna niezłożona (prosta) niematerialna Ma być czystą formą (energią) istotą duchową, jest Bogiem Bóg jest rozumem, porusza świat, jest myśleniem, którego przedmiotem jest samo myślenie, posiada absolutną samowiedze. Jest jeden, jest konieczny, doskonały Przymioty Boga Dusza Teoria człowieka i jego relacja do Boga wyraża się poprzez dusze. Nie jest substancją oderwaną od ciała (przeciwieństwo Platona) Nie jest ciałem (przeciwieństwo Demokryta) Jest formą (samoistną, jest pierwszą przyczyną swych działań) Jest energią ciała organicznego (ożywia ciało) Jest formą bez materii Nie znaczy to, że nie ma związku z ciałem. Dusza ożywia ciało jest przyczyną samodzielnych czynności organicznych istot. Trzy rodzaje duszy: Dusza roślinna (najważniejsze funkcje: odżywianie rośnięcie) Dusza zwierzęca (zdolność postrzegania i czucia, uczucie) Dusza ludzka ( posiada rozum, który jest najwyższą zdolnością duszy. Jest najdoskonalsza może partycypować Boga) (Teologia Arystotelesa przechodzi w psychologię) Rozum świadczy o wielkości człowieka. Dzięki rozumowi poznajemy dobro. Znając dobro kierujemy się wolą (rozum praktyczny) Rozum praktyczny – kieruje wolą Rozum teoretyczny – rozum poznający Rozum jest ważny i jest istotą duszy. Rozum czynny – motor duszy. Dusza samoistną przyczyną działań. Rozum bierny – funkcja poznawcza, receptywny, odbiorczy. Etyka Realistyczna i empiryczna doktryna. Nie ma innego dobra niż realne, szukał celów osiągalnych. Miarą słuszności był żywy wzór dobrego i mądrego człowieka. Naturę dobra odkrywa poprzez analizę rzeczywistych celów ludzkich. Cele człowieka są wyższe i niższe. Wyższe to te, dla których niższe są środkami a łańcuch środków i celów nie może iść w nieskończoność a zatem istnieje cel najwyższy, który do niczego nie jest środkiem. Jest najwyższym osiągalnym dobrem jest nim eudajmonia. Eudajmonia Doskonałość jednostki. Optimum, jakie człowiek może osiągnąć przy swojej naturze. (Odpowiednik szczęścia) Dążenie do eudajmonii jest działaniem właściwym człowiekowi. Podstawą życia doskonałego jest rozum. Działanie rozumu obejmuje dwie dziedziny: poznania i życia praktycznego. Cnoty Dianoetyczne (mądrość, rozsądek) Etyczne (hojność, męstwo) Teoretycznie eudajmonia może być zupełna. Czynny jest wówczas tylko rozum. Ale nie można rzyć tylko rozumem (teorią), bo to jest rzecz Boska. Natura ludzka jest złożona a wszystkie jej potrzeby muszą być zaspokajane. Człowiek musi wypełniać czynności praktyczne. Chodzi tylko o to by je wypełniał rozumnie, czyli żył zgodnie z normami etycznymi. Cnót nie można wydedukować. Można je tylko ustalić na podstawie empirycznej. Cnót jest tyle ile właściwych człowiekowi czynności, bo każda czynność ma swoją cnotę. Gdy Np. człowiek ma do czynienia z dobrami zewnętrznymi to cnotą jest hojność. Gdy natomiast jest opanowany przez poczucie lęku to cnotą jest męstwo. Lęk sam w sobie nie jest zły. Zły może być tylko stosunek do niego. Gdy Np. ktoś lęka się tam gdzie nie powinien to jest tchórzostwo natomiast, gdy lęka się tam gdzie lękać się należy to jest zuchwalstwo. Cnotą będzie usposobienie zachowujące środek. Zasada środka (św. Tomasz) W każdej dziedzinie można znaleźć środek. Cnota jest to usposobienie zachowujące środek (równowagę pomiędzy ekstremami). Cnota jest pomiędzy za dużo i za mało. Polityka Normą działalności politycznej powinno być dobro. Rodzina i własność prywatna powinny być podstawą państwowości. Jedność państwa opiera się na jednomyślności Celem państwa jest realizowanie dobra ogólnego a dobrem politycznym jest sprawiedliwość. Obywatele mają obowiązek podporządkować się prawom państwowym Demokracja??? Wodzowie wzbudzają autorytet. Stanowią sami dla siebie prawo. Państwo powinno opierać się na wartościach duchowych i prawie Celem państwa jest rzycie uczciwe obywateli. Powinien rządzić rozum, co jest możliwe wtedy, gdy odpowiednio wychowa się obywateli Państwo dotyczy obywateli wolnych. Niewolnik jest ożywionym narzędziem. Samo narzędzie to nieożywiony niewolnik. Wartością niewolnika jest jego siła. Nie posiada rozumu, więc może służyć jedynie do pracy. Złoty środek dotyczy również polityki Rozpoczyna badania historyczne, uważa, że nie ma idealnego ustroju. …………………………………………………………………………………………………. CD w cz II
