Opcje egzotyczne

Opcje finansowe,
w tym opcje egzotyczne,
zbywalne strategie opcyjne i ich zastosowania
TOMASZ KLEMT
MARCIN KSIT
Opcje finansowe
 Instrument finansowy
 Prawo nabywcy do transakcji na wcześniej
ustalonych warunkach w przyszłości
 Zobowiązanie sprzedającego do zrealizowania
kontraktu niezależnie od sytuacji na rynku w zamian
za premię opcyjną
 Możliwość straty
 Opcje z warunkową premią
Cechy definiujące opcje
 Cena wykonania (K) (exercise price, striking price) –
jest to cena, po jakiej opcja będzie zrealizowana; jest ona
ustalona w momencie wystawienia opcji i nie zmienia się
 Cena opcji, zwana premią (P) (option premium) – jest
to cena prawa, które nabywa posiadacz opcji (prawo to
dotyczy przyszłych warunków sprzedaży bądź kupna
instrumentu bazowego); jest to wartość rynkowa opcji
zmieniająca się w czasie;
 Cena instrumentu bazowego (S) – jest to wartość
rynkowa instrumentu, na który opiewa opcja;
 Data wygaśnięcia opcji (expiration date) – jest to
termin, po którym opcja nie może być wykonana i traci
ważność;
Cechy definiujące opcje c.d.
 Termin wykonania opcji (exercise date) – jest to
termin, w którym opcja może zostać wykonana. W związku
z tym wyróżnia się dwa typy opcji:
 opcja amerykańska - Posiadacz opcji amerykańskiej
może ją wykonać w dowolnym dniu od momentu jej
nabycia do terminu wygaśnięcia.
 opcja europejska - Posiadacz opcji europejskiej może
ją wykonać jedynie w dniu, w którym przypada termin
wygaśnięcia opcji.
Motywy zawierania kontraktów opcyjnych
 Zabezpieczenie przed niekorzystnymi zmianami cen
instrumentu bazowego
 Spekulacja na spadku lub wzroście instrumentu
bazowego
 Arbitraż między rynkiem instrumentów pochodnych
a rynkiem instrumentów bazowych
Kontrakty opcyjne i pozycje
 Opcja kupna:
 Pozycja
długa - kupno opcji kupna (long call)
 Pozycja krótka - sprzedaż opcji kupna (short call)
 Opcja sprzedaży:
 Pozycja długa - kupno opcji sprzedaży (long put)
 Pozycja krótka - sprzedaż opcji sprzedaży (short
put)
Rodzaje instrumentów
Miejsce obrotu
Opcje giełdowe
(stock options)
Opcje pozagiełdowe
(over the counter
market options)
Rodzaje instrumentów
Struktura opcji
Opcje proste
Strategie opcyjne
Rodzaje instrumentów
Rodzaj instrumentu
bazowego
Opcje kasowe
(instrumenty
kasowe)
Opcje terminowe
(futures, swapy,
inne opcje)
Rodzaje instrumentów
Przenaszalność
Opcje przenaszalne
Opcje
nieprzenaszalne
Rodzaje opcji
Rodzaj profilu
wypłaty
Opcje standardowe
(plain vanilla
options)
Opcje egzotyczne
Opcje egzotyczne
Opcje egzotyczne: jest to kontrakt opcyjny, gwarantujący strukturę
dochodu odmienną niż standardowe opcje kupna i sprzedaży
Opcje azjatyckie – rozliczenie zależy od średniej ceny instrumentu bazowego w
okresie ważności opcji
 typ 1 - cena średnia pełni rolę ceny końcowej, wypłata opcji kupna: max{Sśr-K,
0}
 typ 2 - cena średnia pełni rolę ceny realizacji, wypłata opcji kupna: max{ST – Sśr
, 0}
Opcje typu lookback – rozliczenie zależy od minimalnej bądź maksymalnej
ceny instrumentu bazowego w okresie ważności opcji
 wypłata opcji kupna: max { ST – Smin , 0}
 wypłata opcji sprzedaży: max { Smax - ST , 0}
Opcje egzotyczne
Opcje barierowe
 Funkcja wypłaty opcji zależy od faktu, czy w ciągu jej okresu
ważności cena instrumentu bazowego osiągnęła lub
przekroczyła pewną wartość (barierę)
Lub
 Funkcja wypłaty opcji zależy od faktu, czy w ciągu jej okresu
ważności cena instrumentu bazowego pozostawała w
ustalonym przedziale
Opcje egzotyczne
Opcje barierowe – wykonywane automatycznie, gdy
cena instrumentu bazowego osiągnie pewien poziom w
określonym przedziale czasu
Opcje binarne – wypłacają określoną wartość po
przekroczeniu przez cenę rynkową danej ceny
wykonania w przypadku opcji typu crash-or-nothing
lub wydają aktywa bazowe, gdy opcja ma charakter
asset-or-nothing. Mogą występować w połączeniu z
barierą.
Opcje egzotyczne
Opcje binarne – rodzaj opcji barierowych
Jeśli opcja kupna jest w cenie (ST –K >0), właściciel opcji otrzymuje ustaloną
kwotę (niezależną od różnicy ST –K ), w przeciwnym przypadku nie następuje
przepływ gotówki.
Podobnie opcja sprzedaży daje ustaloną kwotę wypłaty jeśli tylko K - ST > 0
Typy (warunek wypłaty ustalonej kwoty):
 One –Touch-Down (cena referencyjna osiąga barierę lub spada poniżej)
 One –Touch-Up (cena ref. osiąga barierę lub rośnie powyżej)
 No –Touch-Down (c. r. nie osiąga bariery, nie spada poniżej bariery)
 No –Touch-Up (c. r. nie osiąga bariery, nie rośnie powyżej bariery)
 Double-One-Touch (cena ref. dotyka lub pokonuję jedną z barier )
 Double-No-Touch (cena ref. utrzymuje się między dolną a górną barierą )
Opcje egzotyczne
Opcje tęczowe – obejmują kilka różnych rodzajów
aktywów a ich wykonanie następuje, tylko jeżeli dla
wszystkich aktywów, jakich dotyczy spełniony jest
określony warunek. Znajdują zastosowanie przy
wycenie bogactw naturalnych, ponieważ wartość
takich zasobów zależy od odpowiedniej ilości surowca i
jego ceny – czyli opcji odkrycia wielkości złoża i ceny
umożliwiającej eksploatację.
Opcje waniliowe vs. egzotyczne
OPCJE WANILIOWE
OPCJE EGZOTYCZNE
 Zawdzięczają nazwę prostocie swej budowy, jak
najprostsze spośród lodów- LODY WANILIOWE.
 Opisane przez kilka z góry określonych
parametrów:
 cenę wykonania
 termin wygasania
 rodzaj waluty
 nominał
 premię.
 Czytelne i zrozumiałe, ich bezpieczne
wykorzystanie nie wymaga niezwykle
specjalistycznej wiedzy
 Szczególnie właściwe do zabezpieczania
walutowych ryzyk długoterminowych
eksporterów [sprzedaży PUT] i importerów
[kupna CALL]
 Ich wykorzystanie dla zabezpieczenia ryzyk
walutowych można porównać do wykorzystania
polis ubezpieczeniowych
 Warunkują prawa ich nabywcy od ziszczenia się
pewnych warunków często od nabywcy
niezależnych
 Posiadają w stosunku do opcji waniliowych
dodatkowe parametry:
 bariery górne UP i dolne DOWN
 włączniki IN
 wyłączniki OUT
 okresy obserwacji
 uśrednienia itp.
 Skomplikowane, bezpieczne w użyciu tylko przez
wyspecjalizowanych fachowców
[patrz dyrektywa MIFID]
 Zazwyczaj tańsze od waniliowych, a przez to
„atrakcyjniejsze”
 Służą do agresywnej spekulacji [FUNDUSZE
HEDGINGOWE]
 NIE SŁUŻĄ do zabezpieczania ryzyk walutowych,
nie można ich w żaden sposób porównać do
polis ubezpieczeniowych
Strategie opcyjne
 Strategia opcyjna – kombinacja dwóch lub
większej liczby pozycji w opcjach oraz kontraktach
terminowych lub innych instrumentach bazowych.
W zależności od przewidywań dotyczących zmian lub
braku zmiany ceny instrumentu bazowego w dniu
wykonania opcji stosuje się różne warianty strategii.
Strategia byka
Strategia motyla
Wynik na opcji
 Opcja jest in-the-money jeśli natychmiastowe
wykonanie opcji powoduje dodatni przepływ
pieniężny dla nabywcy opcji.
 Opcja jest at-the-money jeśli jej natychmiastowe
wykonanie przynosi zerowy przepływ pieniężny dla
nabywcy kontraktu.
 Opcja jest out-of-the-money jeśli natychmiastowe
wykonanie opcji powoduje ujemny przepływ
pieniężny dla nabywcy opcji.
Wynik na opcji c.d.
Wartość opcji
 Wartość wewnętrzna - wartość jaką inwestor
uzyskałby, gdyby zrealizował opcję teraz
Dla opcji call: max (St - K;0)
Dla opcji put: max (K - St;0)
 Wartość czasowa - wartość wynikająca z szansy na
korzystną dla inwestora zmianę ceny
Wartość opcji
Premia opcyjna - czynniki wpływające
 Zmiana ceny instrumentu bazowego
 Cena wykonania
 Czas pozostały do wygaśnięcia opcji
 Zmienność instrumentu bazowego
 Dywidenda
 Stopa procentowa wolna od ryzyka
Wycena opcji
 Model dwumianowy - może być stosowany do
wyceny europejskich, ale także amerykańskich opcji.
Wadą jest założenie o dwustanowym charakterze
zmian cen.
 Model Blacka – Scholesa - częściej wykorzystywany
do wyceny opcji niż model dwumianowy, jednak
może być stosowany tylko do opcji europejskich
Model dwumianowy - wahania cen
 wzrost ceny instrumentu bazowego następuje według
stopy u (u > 1) z prawdopodobieństwem q
 spadek ceny instrumentu bazowego następuje
według stopy d (d < 1) z prawdopodobieństwem (1-q)
Model dwumianowy - schemat zmiany ceny
Nazewnictwo opcji na GPW
Opcje indeksowe
O
XYZ
k
r
ccc
gdzie:
O - rodzaj instrumentu (opcje)
XYZ - kod określający nazwę instrumentu bazowego (określony przez Zarząd Giełdy)
k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (określony przez Zarząd Giełdy)
r - ostatnia cyfra roku wygaśnięcia
ccc - kurs wykonania (kurs wykonania opcji = kurs w nazwie skróconej pomnożony przez 10)
Przykład:
OW20F5200
Instrument bazowy - indeks WIG20a
Typ opcji - opcja kupna
Miesiąc wygaśnięcia - czerwiec 2005 (3 piątek)
Kurs wykonania - 2.000 pkt indeksowych (200 x 10)
miesiąc
kod opcji
kupna
marzec
C
O
czerwiec
F
R
wrzesień
I
U
grudzień
L
X
kod opcji
sprzedaży
Zastosowanie opcji - case study KHS Krosno S.A.
Przedsiębiorstwa eksportowe kupowały opcję sprzedaży euro (long put) z ceną
wykonania np. 3,75 zł. Oznacza to, że zabezpieczały się, że za jedno euro uzyskają
nie mniej niż 3,75 zł. Aby sfinansować zakup drogiej opcji, banki proponowały, aby
przedsiębiorstwa sprzedały im opcje kupna euro (short call) po cenie wykonania
3,75. Oznacza to, że zobowiązały się do sprzedaży euro bankom po 3,75, gdy cena
rynkowa będzie wyższa (np. 3,80). Jest to tzw. strategia zerokosztowa i w tamtych
warunkach ciągłej aprecjacji złotego było to bardzo korzystnym wyborem dla firm.
Ponadto w dalszym ciągu ryzyko w tej sytuacji jest ograniczone, ponieważ firmy
mają walutę obcą pochodzącą z przychodów z eksportu.
Zastosowanie opcji - case study KHS Krosno S.A. c.d.
Jednak korzyści finansowe jakie uzyskiwały z tej konstrukcji
były tak znaczne, że podjęły się spekulacji i zaczęły wystawiać
opcję call na kwoty przewyższające ich wpływy z rynków
zagranicznych. Narażali się w ten sposób na ryzyko, że przy
osłabieniu złotego bank zgłosi się po walutę, której nie mają
na rachunku. Musieliby wtedy kupić euro po 3,80 na rynku i
sprzedać je bankowi po 3,75. W tym momencie potencjalne
straty mocno wzrastają. Tak też się stało: wraz z początkiem
kryzysu w drugiej połowie 2008 roku kurs złotego do euro
zaczął się mocno osłabiać podlegając przy tym także dużej
zmienności. Ilustruje to poniższy wykres.
Kurs EUR/PLN od 01.08.2008 do 20.02.2009
Zastosowanie opcji - case study KHS Krosno S.A. c.d.
Na początku 2009 roku za euro płacono prawie 5 zł.
Przedsiębiorstwa, które zawarły umowy opcyjnie na kwoty
przewyższające wpływy dewizowe musiały kupować euro w cenie
spot (rynkowej) i odsprzedawać bankom w cenie umownej –
znacznie
niższej.
Nieudana
spekulacja
spowodowała
wielomilionowe straty wśród znacznej liczby przedsiębiorstw
(JSW, Katowicki Holding Węglowy, Węglokoks).
Na koniec roku wycena opcji walutowych Huty Szkła Kroson,
które wygasają w 2009 roku o, wyniosła -38 mln zł, które firma
musiała zaksięgować jako straty. Stało się to bezpośrednią
przyczyną upadku spółki.
Opcje finansowe,
w tym opcje egzotyczne,
zbywalne strategie opcyjne i ich zastosowania
TOMASZ KLEMT
MARCIN KSIT