Rachunkowość Międzynarodowa RACHUNKOWOŚĆ MIĘDZYNARODOWA Dr B. Zaleska Zaliczenie z oceną – 20.06.10 – test jednokrotnego wyboru Wpisy – 27.06.10 Literatura: Surdykowska „Rachunkowość międzynarodowa”, 1999 Pod red. K. Winiewskiej „Rachunkowość międzynarodowa”, wyd. ODDK. A. Judkowiak „Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza w procesie podejmowania decyzji”, 2009 WYKŁAD 1 28.02.2010 RACHUNKOWOŚĆ MIĘDZYNARODOWA opiera się na trzech zagadnieniach: 1. Rachunkowość światowa (system uniwersalny) – akceptowany przez wszystkie kraje świata, system uniwersalny, który miałby opierać się na ogólnych zasadach rachunkowości, które ujednoliciłyby zasady rachunkowości na całym świecie. 2. Rachunkowość poszczególnych krajów – zestaw różnorodnych zasad, metod, standardów rachunkowości ze wszystkich krajów świata, przy czym żaden z zestawów nie może być traktowany jako uniwersalny i doskonały ani oceniany w oderwaniu od środowiska, w którym powstał. 3. Rachunkowość korporacji międzynarodowych, czyli firm, które mają swoje oddziały w przynajmniej dwóch krajach – związana jest przede wszystkim z doprowadzeniem do porównywalności sprawozdań finansowych oddziałów firm w poszczególnych krajach ze sprawozdaniami firm macierzystych – międzynarodowe standardy sprawozdań finansowych (MSSF). Rachunkowość międzynarodowa dotyczy przede wszystkim rachunkowości finansowej, która jest systemem ukształtowanym pod wpływem uniwersalnych zasad, a także ogólnie akceptowanych standardów rachunkowości obowiązującym w danym kraju. MODELE RACHUNKOWOŚCI NA ŚWIECIE: Na system rachunkowości w każdym kraju wpływają: 1. System ekonomiczny 2. System prawny 3. System społeczny więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 1 Rachunkowość Międzynarodowa Źródła różnic systemów rachunkowości: Różnice w rachunkowości dotyczące Identyfikowania, rozumienia i uznawania pomiaru i interpretowania prezentowania Różne zasady rachunkowości Różne cele sprawozdawczości finansowej Specyfikacja krajowego środowiska rachunkowości (różne kombinacje czynników społecznych, ekonomicznych i kulturowych) PODSTAWOWE MODELE RACHUMKOWOŚCI NA ŚWIECIE 1. Model kontynentalny – Belgia, Niemcy, Francja, Grecja, Włochy, Japonia, Portugalia, Szwajcaria. 2. Anglosaski – Irlandia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Australia, Kanada, Singapur, Nowa Zelandia, Holandia 3. Inne modele – pod red. Gierusza !!! CECHY MODELU KONTYNENTALNEGO I ANGLOSASKIEGO Cecha M. kontynentalny M. anglosaski Rynki kapitałowe Kapitał dostarczany przez Kapitał z rynku akcji sektor bankowy Kultura Zorientowany na państwo Indywidualistyczny System prawny Zdominowany przez Zdominowany przez skodyfikowane prawo, prawo zwyczajowe, które reguluje reguły reguły rachunkowości rachunkowości ustalane przez organy należące do sektora prywatnego System fiskalny Prawo bilansowe i Prawo podatkowe nie ma podatkowe ściśle wpływu na rozwiązania powiązane stosowane w ramach rachunkowości finansowej Podstawowi Kredytodawcy, organy Inwestorzy użytkownicy podatkowe, inwestorzy sprawozdań finansowych Zasady rachunkowości Zasada ostrożności Rzetelne informowanie (nacisk na tworzenie zgodnie z zasadą więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 2 Rachunkowość Międzynarodowa Zakres ujawnienia informacji Zakres polityki rachunkowości Ustalanie wyniku finansowego rezerw, nie zawyżanie przychodów, zawyżanie kosztów) i wpływu systemu podatkowego na rach. Finansową obniża użyteczność sprawozdań finansowych w podejmowaniu decyzji różnego typu Tendencja do zmniejszania zakresu ujawniania Znaczna ilość opcji w zakresie ujawniania i pomiaru Ostrożne liczenie wyniku: 1. Zasada konserwatyzmu 2. Ograniczenia w podziale zysku (prawo handlowe, zasady rachunkowości) 3. Tendencja do stworzenia wyższych ukrytych rezerw Podstawa opodatkowania Wzajemne przenikania się prawa podatkowego i bilansowego prawdziwego i rzetelnego obrazu. Tendencja do zwiększania zakresu ujawniania Prawie nie ma obowiązujących sformułowanych opcji dotyczących ujawniania i pomiaru Liczenie wyniku podporządkowane jest użyteczności decyzyjnej: 1. Rzetelne prezentowanie wyniku 2. Dominacja zasady memoriału 3. Nie ma ograniczeń w podziale zysku 4. Tendencja do tworzenia niższych ukrytych rezerw Brak wzajemnego wpływu między prawem podatkowym i bilansowym Rachunkowość w poszczególnych krajach może być regulowana przez: 1. Ustawy, kodeks cywilny, handlowy, które są bezwzględnie obowiązujące i tworzone przez państwo. 2. Prywatne organy niezależne od władzy państwowej wydające regulacje o niższym statusie niż prawo stanowione, które nie mają charakteru obowiązującego. Prawo to stanowią środowiska biznesowe, księgowi, rewidenci, kredytodawcy i inwestorzy giełdowi. WYKŁAD 2 14.03.2010 Dyrektywy UE dotyczące rachunkowości. 1. IV dyrektywa nr 78/6601 Rady z dnia 25.07.1978r. w sprawie rocznych, jednostronnych sprawozdań finansowych spółek. więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 3 Rachunkowość Międzynarodowa 2. VII dyrektywa nr 83/3491 Rady z dnia 13.06.1983r. w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek. Krajowe prawo bilansowe. 1. Ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994r. 2. O rachunkowości tekst jednolity Dz. U. z 2009r. nr 152, poz. 1223, zm. Nr 157, poz. 1316 Międzynarodowe Standardy Rachunkowości zwane aktualnie Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej, które wprowadził w życie Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości przekształcono w 2001r. w Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Jego celem jest formułowanie i publikowanie standardów rachunkowości, które powinny być przestrzegane na całym świecie. Międzynarodowe wytyczne rewizji finansowej Na międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej składa się: 1. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (29) 2. Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (8) 3. 11 interpretacji wydanych przez Stały Komitet ds. interpretacji 4. 15 interpretacji wydanych przez Komitet ds. interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej. Przykłady MSR i MSSF MSR1 – prezentacja sprawozdania finansowego, MSR2 – zapasy, MSR7 – rachunek przepływów pieniężnych. MSSF2 – płatności w formie akcji własnych, MSSF$ - umowy ubezpieczeniowe. Definicja sprawozdania finansowego wg MSSF: 1). Sprawozdanie finansowe jednostki jako zestawienie liczbowe, uzupełnione niekiedy częścią opisową, charakteryzującą sytuację majątkową i finansową jednostki prowadzącej rachunkowość według stanu na dany dzień. Przedstawia ono również efekty działalności przedsiębiorstwa uwzględniając elementy składające się na osiągnięcie wyniku finansowego. 2). Do kręgu odbiorców sprawozdania finansowego włączono: - interesantów – najważniejsza grupa odbiorców - pracowników - kredytodawców - dostawców i innych wierzytelni - klientów - rządy i agendy rządowe - społeczeństwo 3). Hierarchia cech jakościowych sprawozdań finansowych Użyteczność dla odbiorcy Zrozumiałość Przychylność Istotność Wiarygodność Porównywalność - wierne odzwierciedlenie - przewaga treści nad formą więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 4 Rachunkowość Międzynarodowa - neutralność - zasady ostrożnej wyceny - konkretność 4). Zdefiniowanie elementów tworzących sprawozdanie finansowe: a). aktywa – zasoby generujące w przyszłości korzyści ekonomiczne kontrolowane przez jednostkę wynikające z przeszłych zdarzeń b). zobowiązania - prawdopodobnie przyszłe wypływy zasobów wynikające z obecnego obowiązku będące rezultatem przeszłych zdarzeń c). kapitał własny - udział pozostały w aktywach jednostki po odjęciu zobowiązań d). przychody zwiększenie korzyści ekonomicznych w trakcie okresu obrotowego w formie uzyskania lub ulepszenia aktywów lub zmniejszenia zobowiązań powoduje zwiększenie kapitału własnego, z wyjątkiem wkładów wnoszonych przez właścicieli e). koszty zmniejszenie korzyści ekonomicznych w trakcie okresu obrotowego w formie rozchodu lub spadku wartości aktywów albo powiększenia zobowiązań powoduje zmniejszenie kapitału własnego z wyjątkiem podziału kapitału na rzecz właścicieli Ujęcie w sprawozdaniu finansowym jego składnika po spełnieniu dwóch warunków: - spełniają definicję aktywów, zobowiązań, przychodów i kosztów - posiadają wiarygodnie wyznaczoną wartość Podanie zasad wyceny składników, które mają być ujęte w sprawozdaniu finansowym: 1). Zasada kosztu historycznego 2). Zasada aktualnej ceny nabycia (kosztu odtworzenia) 3). Zasada wartości możliwej do uzyskania (realizacji, np. cena sprzedażowa) 4). Zasada wartości bieżącej, wymaga szacowania przyszłych przepływów pieniężnych Począwszy od 2009r. na kompletne sprawozdanie finansowe sporządzone zgodnie MSSF będą się składać z: 1). Sprawozdania o sytuacji finansowej 2). Rachunek wyniku całościowego 3). Zestawienie zmian w kapitale własnym 4). Rachunek przepływów pieniężnych 5). Informacja dodatkowa o przyjętych zasadach (polityce, rachunkowości oraz inne informacje objaśniające) 6). Sprawozdanie o sytuacji finansowej na początku najwcześniejszego porównawczego okresu sprawozdawczego w przypadku retrospektywnego zastosowania zasad rachunkowości lub przekształceń wcześniejszych sprawozdań finansowych. Format sprawozdania finansowego wg MSSF: MSSF nie narzuca określenia formatu sprawozdania finansowego, nakazując jedynie umieszczenie w nim pewnych pozycji oraz zalecając pewną ich klasyfikację. (Np. więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 5 Rachunkowość Międzynarodowa aktywa można grupować w podziale na trwałe i obrotowe, albo wyliczać w kolejności rosnącej płynności). W skutek tego sprawozdania finansowe sporządzane na podstawie MSSF często trudno ze sobą porównywać. Zakres stosowania MSSF w Unii Europejskiej: 1). Deklaracja Kancelarii Europejskiej – spowodowało wdrożenie MSSF w UE 2). Począwszy od 2005r. wszystkie przedsiębiorstwa, których papiery wartościowe dopuszczone są do obrotu na rynku regulowanym w krajach członkowskich w UE, zobowiązani są do sporządzania swoich skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSSF 3). Państwa członkowskie mają możliwość dopuszczenia lub nałożenia wymogu sporządzania również jednostkowych sprawozdań finansowych przez te podmioty zgodnie z MSSF. Mogą również dopuścić lub zobowiązać inne podmioty do sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSSF, nawet jeśli żadne ich papiery wartościowe nie są notowane. Zakres stosowania MSSF w Polsce: 1). Polskie przepisy nakazują bankom sporządzanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSSF 2). Dopuszczają również stosowanie MSSF przez emitentów papierów wartościowych zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz jednostkom wchodzącym w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza sprawozdanie finansowe wg MSSF 3). Pozostałe jednostki prowadzą rachunkowość na podstawie ustawy o rachunkowości. WYKŁAD 3 28.03.10 PORÓWNANIE MIĘDZYN ARODOWYCH STANDARDÓW SPRAWOZDAWCZOŚCI FINANSOWEJ (MSSF) Z AMERYKAŃSKIMI OGÓLNIE AKCEPTOWANYMI STANDARDAMI RACHUNKOWOŚCI (GAAP). Międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej : - wspierają rachunkowości typu kontynentalnego - zorientowane na rynek instytucji kredytowych - preferują stabilizację działalności gospodarczej - prawo rachunkowe jest skodyfikowane i ściśle powiązane z prawem podatkowym Oprócz MSSF na świecie występują amerykańskie ogólnie akceptowane standardy rachunkowości (generalny accepted accounting principles – GAAP) - oparte na systemie anglosaskim rachunkowości - dominacja zasady prawdziwego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej - inwestorzy jako najważniejsza grupa odbiorców informacji finansowych - preferencja ryzyka w działalności gospodarczej Różnice między MSSF i US GAAP: - MSSF regulują mniej zagadnień i są mniej szczegółowe niż GAAP więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 6 Rachunkowość Międzynarodowa - GAAP bazują na zasadach precedensów oraz szczegółowych interpretacji i wykładni , MSSF wykorzystują natomiast opracowane standardy i interpretację - MSSF stosowane są w zasięgu międzynarodowym , a US GAAP w zasięgu krajowym - MSSF pozwalają na zbyt wiele alternatywnych rozwiązań, co może stwarzać możliwość manipulowania PROCES UJEDNOLICANIA OBU RODZAJÓW STANDARDÓW - celem jest opracowanie zestawu wysokiej jakości międzynarodowych standardów - w 2002r. powstała pisemna deklaracja Rady Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Rady Standardów Rachunkowości Finansowej, która dotyczyła pełnej współpracy nad ujednoliceniem obydwu zestawu standardów (był to etap pierwszy) - w 2005r. powstał harmonogram prac na lata 2006-2008, który miał usunąć największe różnice pomiędzy MSSF i US GAAP. Różnice te dotyczyły: a). utraty wartości aktywów b). kosztów finansowania zewnętrznego c). podatku dochodowego d). sprawozdawczości dotyczącej segmentów działalności (był to etap drugi) - konwergacja standardów nieruchomości postępuje, ale obecnie w ponad 100 krajach dominujące są MSSF, które zostały wprowadzone do stosowania rozporządzeniami UE i dotyczą przedsiębiorstw działających na rynkach kapitałowych. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe tych jednostek musi być sporządzone wg MSSF MIĘDZYNARODOWE STANDARDY RACHUNKOWOŚCI SEKTORA PUBLICZNEGO - w 1996r. Międzynarodowa Federacja Księgowych powołała do życia Komitet Sektora Publicznego, który opracował w 2002r. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości Sektora Publicznego. W 2004r. komitet ten przekształcono w Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości Sektora Publicznego - celem tych standardów jest ujednolicenie sprawozdawczości rządów krajowych, władz regionalnych oraz lokalnych - wyjątek tutaj stanowią przedsiębiorstwa państwowe, które prowadzą działalność gospodarczą w oparciu o takie same zasady jak podmioty prywatne; zobowiązane są więc do stosowania MSSF Struktura Międzynarodowych Standardów Rachunkowości Sektora Publicznego: - opublikowano 26 standardów opartych na zasadzie memoriałowej i 1 standard oparty na zasadzie kasowej - standardy oparte na zasadzie memoriałowej są zbieżne z MSSF - standard oparty na zasadzie kasowej określa wymogi związane ze sporządzeniem i prezentują sprawozdania z wpływów pieniężnych i płatności - opracowano również standardy przejściowe , których stosowanie ma przyczynić się do przejścia z systemu rachunkowości kasowej na system rachunkowości memoriałowej Przykładowe standardy rachunkowości sektora publicznego więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 7 Rachunkowość Międzynarodowa NR STANDARDU NAZWA MSRSP MSR/IAS STANOWIĄCY DATA PODSTAWĘ PUBLIKACJI OPRACOWANIA MSR1 (IAS) Maj 2000 Prezentacja sprawozdań MSRSP 1 finansowych (Presentations of Financial Statments) Rachunkowość MSR7 (IAS) Maj 2000 MSRSP2 przepływów pieniężnych (Cash Flow Statements) Skutki zmian kursów MSR 21 (IAS) Maj 2000 wymiany walut (Effects Zmiana luty 2008 MSRSP4 of Changes In Foreign Exchange Rate) Koszty finansowania ze MSR 23 (IAS) Maj 200 MSRSP 5 środków zewnętrznych (Borrowing Costs) Przychody z tytułu MSR18 (IAS) Lipiec 2007 transakcji wymiany MSRSP 9 (Revenue from Exchange Transactions) Nie wszystkie zagadnienia zostały objęte standardami rachunkowości sektora publicznego i odnoszą się do nich wytyczne zawarte w MSSF Zakres stosowania MSRSP na świecie: - NATO - Komisja Europejska - Bank Światowy - UNICEF - ONZ - Ministerstwo Sprawiedliwości Izraela - Ministerstwo Finansów Niemiec, Holandii, Austrii, Bułgarii, Słowacji, Łotwy, Chorwacji, Estonii, Kanady, Meksyku - Urząd Finansowy Szwajcarii - Narodowy Instytut Finansowy Portugalii - Główna Agencja Celna i Podatkowa Kanady WYKŁAD 4 09.05.10 RACHUNKOWOŚĆ W POLSCE Dominujące zasady rachunkowości w Polsce to: - zasada wiernego i rzetelnego obrazu - zasada memoriałowa - zasada współmierności kosztów i przychodów - zasada ostrożności Rachunkowość w Polsce to system mieszany (cechy anglosaskiego i kontynentalnego), ale zwrócony w kierunku systemu kontynentalnego. Świadczy o więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 8 Rachunkowość Międzynarodowa tym: - zasada ostrożności - dominuje prawo podatkowe i krajowe (a nie handlowe) - dominujące znaczenie ma system bankowy jako główne źródło pozyskiwania kapitału (kredyt, pożyczka) Sprawozdawczość finansowa w Polsce wynika z Ustawy o Rachunkowości, która: - podaje zasady wykonania sprawozdania, terminy wykonania sprawozdania - podaje wzory sprawozdań w załącznikach: a). dla podmiotów innych niż banki i firmy ubezpieczeniowe b). banki c). ubezpieczyciele - podaje definicję składników, które wchodzą w zakres sprawozdania, sposoby ich wyceny - tryb zatwierdzania i ogłaszania sprawozdań finansowych - zawiera sposób badania i ogłaszania sprawozdań finansowych - określa odpowiedzialność karną (nierzetelne sporządzenie sprawozdania finansowego lub jego brak grozi grzywną lub pozbawieniem wolności do 2 lat; sporządzenie przez biegłego rewidenta oceny niezgodnej ze stanem faktycznym grozi grzywną lub pozbawieniem wolności do lat 2) Obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego mają wszystkie podmioty prowadzące księgi rachunkowe. Duże podmioty (banki, zakłady ubezpieczeniowe, jednostki działające na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi, fundusze emerytalne, spółki akcyjne, inne firmy – zatrudniające powyżej 50 osób, obrót 5mln, kapitał własny ok. 20mln) muszą sporządzać sprawozdanie finansowe w pełnej formie. PEŁNA FORMA SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO OBEJMUJE: - bilans - rachunek zysków i strat - zestawienie zmian w kapitale własnym - rachunek przepływów pieniężnych - informacje dodatkowe OGRANICZONA FORMA SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO OBEJMUJE: - bilans - rachunek zysków i strat - informacja dodatkowa Grupa firm (spółka akcyjna, spółka z.o.o., spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych) wykonuje sprawozdanie z działalności przedsiębiorstwa. Sprawozdanie to istnieje równolegle do sprawozdania finansowego. Informuje o zdarzeniach istotnych dla działalności jednostki, przewidywanym rozwoju jednostki, osiągnięciach w dziedzinie badań i rozwoju, aktualnej i przewidywalnej sytuacji finansowej jednostki. Cechy sprawozdania finansowego, aby było uznane za dobrze sporządzone: - istotność - porównywalne - sprawdzalne Złożoność podmiotu Powtarzalność RODZAJE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH Jednostkowe Łączne (jednostki Skonsolidowane mające oddziały) (banki) Systematyczne Sporadyczne więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 9 Rachunkowość Międzynarodowa sporządzania Stopień szczegółowości Metoda sporządzania sprawozdania Roczne Śródroczne Kwartalne Szczegółowe Brutto Netto (bilans) Uproszczone Mieszane (rachunek zysków i strat) W Polsce sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień bilansowy: - kończy rok obrotowy - zazwyczaj ostatni dzień w roku - przy wystąpieniu pewnego wydarzenia np. przy przejęciu, likwidacji, upadłości, połączenia, podziału, sprzedaży Przed sporządzeniem sprawozdania finansowego należy: - przeprowadzić inwentaryzację - ustalić salda kont z kontrahentami - zakończyć prace ewidencyjne - uzgodnić obroty kont syntetycznych i analitycznych - sprawozdanie finansowe na brudno - sporządzenie czystopisu Metody wykonania sprawozdania finansowego: - metoda brutto (niestosowana w Polsce) – istnieje więcej niż jedna informacja o wielkości ekonomicznej np. środki trwałe podzielone na środki trwałe początkowe i umorzenie - metoda netto – tylko jedna informacja o wielkości ekonomicznej np. środki trwałe bez podziału - metoda mieszana – informacje prezentuje się w ujęciu brutto, a inne netto Sposób prezentacji danych: - w języku polskim - w walucie polskiej - można dołączyć dodatkowo język obcy i walutę obcą - dane w zaokrągleniu do tysiąca zł. - może być wersja uproszczona (przedstawiane tylko główne grupy) - wersja szczegółowa (firmy o dużym znaczeniu gospodarczym) Zatwierdzenie sprawozdania finansowego: - 3 m-ce od daty zakończenia roku obrotowego na wykonanie sprawozdania finansowego - 6 m-cy od złożenia sprawozdania finansowego na zatwierdzenie - zatwierdzenie musi być w formie pisemnej - sprawozdanie finansowe podpisuje osoba je robiąca i kierownik - zatwierdzenie jako uchwała zgromadzenia wspólników, klauzula „zatwierdzam” lub decyzja innego organu zatwierdzającego Roczne sprawozdanie finansowe jednostek o dużym znaczeniu gospodarczym podlegają badaniu przez biegłego rewidenta. Ogłaszanie sprawozdania finansowego: - powinno być złożone w ciągu 15 dni od zatwierdzenia w rejestrze sądowym - powinno być złożone w urzędzie skarbowym w terminie 10 dni od zatwierdzenia (osoby prawne), do 30.04 każdego roku (osoby fizyczne) - jednostki o dużym znaczeniu gospodarczym ogłaszają sprawozdania finansowego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski B” (w ciągu 15 dni od zatwierdzenia wraz z opinią biegłego rewidenta) więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 1 0 Rachunkowość Międzynarodowa więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl 1 1