Socjologia II semestr studiów II stopnia na kierunku wychowanie

Socjologia
II semestr studiów II stopnia na kierunku wychowanie fizyczne
I. Założenia, cele i kompetencje
Socjologia jest młodą dyscypliną naukową wewnętrznie zróżnicowaną i zajmuje się procesami oraz
zjawiskami zachodzącymi w zbiorowościach ludzkich. Socjologię dzielimy na ogólną i szczegółową.
Podczas wykładów zostaną przedstawione podstawowe pojęcia i teorie socjologiczne
mieszczące się w ramach socjologii ogólnej. Zagadnienia dotyczące rozumienia i badania świata
społecznego, wyjaśniania fenomenów społecznych oraz związków abstrakcyjnych idei z konkretnymi
doświadczeniami.
Podczas ćwiczeń zostaną przedstawione zagadnienia z zakresu socjologii szczegółowej:
socjologii kultury fizycznej. Zostaną omówione i przedyskutowane kwestie związane z rozumieniem
kultury fizycznej, mechanizmami wpływu kultury i społeczeństwa na kulturę fizyczną, ciałem jako
faktem społeczno-kulturowym, moralnością w kulturze fizycznej, uczestnictwem w kulturze,
socjologicznym rozumieniem zabawy, turystyką jako elementem kultury konsumpcyjnej itp.
Prezentacja i analiza programowych treści podporządkowana będzie pewnej pragmatycznej
idei, a mianowicie wyposażenia studentów (ek) w wiedzę i umiejętności socjologiczne oraz
kompetencje społeczne, pozwalające na lepsze poruszanie się nauczycielowi wychowania fizycznego w
gąszczu zjawisk i procesów społecznych.
II. Forma zaliczenia: egzamin testowy.
III. Warunki zaliczenia:
obowiązuje materiał przedstawiony podczas wykładów
(socjologia ogólna) i ćwiczeń (socjologia kultury fizycznej), uzupełniony poprzez obowiązkowe lektury
(ich znajomość weryfikowana będzie w trakcie zajęć).
IV. Treści programowe
Socjologia ogólna, wykłady, 15 h
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Prolegomena socjologii: Historyczne przesłanki nauki o społeczeństwie. Narodziny socjologii
jako dyscypliny naukowej. Rozwój myśli socjologicznej. Socjologia w służbie rozwiązywania
praktycznych kwestii społecznych.
Przyrodnicze podłoże życia społecznego: Dyscypliny biologiczne zajmujące się
problematyką życia społecznego. Problemy życia społecznego. Sposoby rozwiązywania
problemów życia społecznego. Społeczne życie człowieka z perspektywy biologii ewolucyjnej.
Pojęcie kultury w socjologii: Kultura jako świat człowieka. Różnorodność kultur i relatywizm
kulturowy. Dziedziny kultury. Kultura symboliczna. Socjologiczna analiza kultury.
Zmiana społeczno-kulturowa: Teorie rozwoju społecznego. Typy społeczeństw. Teorie
modernizacji, konwergencji i zależności. Czynniki zmiany społecznej.
Rozumienie interakcji społecznych: Pojęcie interakcji społecznej. Interakcje jako przedmiot
zainteresowania socjologii. Społeczeństwo z pozycji interakcji.
Socjalizacja: Pojęcie socjalizacji. Pojęcie osobowości. Rola społeczna. Tożsamość. Rodzaje
socjalizacji.
Kontrola społeczna: Kontrola społeczna jako warunek porządku społecznego. Konformizm.
Dewiacja. Kontrola społeczna jako reakcja na dewiację.
Grupa społeczna: Grupa społeczna w socjologicznym rozumieniu. Małe grupy społeczne.
Struktura wewnętrzna grupy. Spójność grupy. Rodzaje grup.
Organizacja formalna: Rozumienie organizacji. Źródła socjologii organizacji. Patologie
organizacji formalnych. Organizacje jako przedmiot zainteresowania socjologii.
Społeczność lokalna: Źródła społeczności lokalnej. Społeczność lokalna i zbiorowość
terytorialna. Społeczności lokalne i zbiorowości terytorialne jako struktury średniego poziomu.
Zróżnicowanie społeczne i ruchliwość społeczna: Różnice i nierówności jako przedmiot
12.
13.
14.
15.
zainteresowania socjologii. Klasyczne ujęcia podziałów społecznych. Klasy i warstwy.
Zróżnicowanie społeczno-zawodowe. Ruchliwość społeczna. Śmierć klas. Klasa średnia.
Underclass.
Różnice płci jako różnice społeczne: Kobiety jako przedmiot zainteresowania socjologii.
Nierówności społeczne związane z różnicami płci. Ideologia feminizmu i ruchy kobiece.
Rodzina jako przedmiot zainteresowania socjologii: Rodzina jako instytucja. Europejska
rodzina w epoce przedprzemysłowej. Rodzina w społeczeństwie przemysłowym. Rodzina
współczesna. Współczesna rodzina polska.
Zagadnienia polityki, władzy, państwa i demokracji: Polityka i władza z perspektywy
socjologicznej. Państwo i jego współczesny, europejski kształt. Demokracja i jej relacje z
liberalizmem, biurokracją i elitami.
Socjologiczne aspekty edukacji, kultury symbolicznej i religii: Rola edukacji w
społeczeństwach nowoczesnych. Szkoła jako agenda socjalizacji. Oświata w układzie
nierówności społecznych i zróżnicowania społecznego. Kultura symboliczna społeczeństwa
masowego. Kultura popularna w epoce społeczeństw ponowoczesnych. Różnorodność religii i ich
rola w europejskich społeczeństwach. Religia jako przedmiot zainteresowania socjologii.
Socjologia (szczegółowa) kultury fizycznej, ćwiczenia, 30 h
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Socjologia kultury fizycznej i historyczne warunki jej powstania: Kształtowanie się
socjologii jako dyscypliny naukowej. Rozwój socjologicznej refleksji nad kulturą fizyczną.
Socjologia kultury fizycznej w Polsce. Socjologia kultury fizycznej jako subdyscyplina socjologii.
Kultura fizyczna jako element kultury i życia społecznego: Podstawowe kategorie
socjologiczne. Kultura i społeczeństwo. Kultura fizyczna jako zjawisko społeczne. Wartości
kultury fizycznej. Sport jako przejaw i tworzywo sztuki.
Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze fizycznej: Kultura fizyczna
społeczeństwa zurbanizowanego. Odmienności kultury fizycznej w środowisku wiejskim. Czynniki
płci i wieku a kultura fizyczna. Sport kobiet i jego społeczno-kulturowe wymiary. Społeczne
bariery uczestnictwa w kulturze fizycznej. Kultura fizyczna w stylu życia wybranych zbiorowości.
Ciało jako fakt społeczno-kulturowy: Człowiek jako istota cielesna. Homo physicus w
warunkach cywilizacji technicznej. Instrumentalne i autoteliczne wartości ciała. Wzory kultury
somatycznej. Kultura fizyczna a styl życia.
Kultura konsumpcyjna i jej ekspansja: Od dostarczycieli dóbr do zbieraczy wrażeń. Od
zdrowia do sprawności. Nowoczesne rozumienie ciała. Człowiek jako poszukiwacz przeżyć.
Kultura fizyczna a społeczeństwo ponowoczesne: Rozumienie ponowoczesności. Ciało w
społeczeństwie ponowoczesnym. Sport dla wszystkich w ponowoczesności. Ponowoczesny sport
spektatorski. Kultura fizyczna a postmodernizm.
Zdrowie jako zjawisko społeczne: Socjologiczne i medyczne rozumienie zdrowia. Od
biomedycznego do nowego paradygmatu zdrowia. Stan zdrowia i jego wskaźniki. Zachowania w
zdrowiu i chorobie. Społeczna etiologia chorób. Społeczne konsekwencje chorób. Socjologia
medycyny, socjologia zdrowia i choroby, socjologia kultury fizycznej.
Problemy moralne we współczesnej kulturze fizycznej: Socjologiczne określenie
moralności. Socjologia moralności a socjologia kultury fizycznej. Moralność w kulturze fizycznej.
Zasady moralne w sporcie. Zasada fair play. Moralność sportowa a orientacja na sukces.
Moralne przesłanki ruchu olimpijskiego.
Kultura fizyczna w strukturze klasowej i warstwowej: Struktura społeczna, nierówności i
zróżnicowanie społeczne. Rozumienie klasy i warstwy. Ruchliwość społeczna. Klasowowarstwowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej. Równość na boisku i poza nim. Klasowe
i warstwowe uwarunkowania uczestnictwa w sporcie.
Naród a kultura fizyczna: Pojęcie narodu. Socjologia narodu a socjologia kultury fizycznej.
Znaczenie etosu narodowego w kulturze fizycznej. Ojczyzna a symbolika współczesnego sportu.
Kultura fizyczna a charakter narodowy i stereotypy narodowe. Czynnik rasowy w sporcie.
Socjologiczne rozumienie zabawy: Pojęcie zabawy. Pars pro toto kultury. Zabawa jako
święto i rozrywka czasu wolnego. Próżnujący i nie próżnujący. Humor, śmiech i rozrywka.
Otwarty świat gry społecznej.
Podróżowanie jako element kultury konsumpcyjnej: Tradycyjne i nowoczesne rozumienie
turysty. Spojrzenie turystyczne. Turysta jako flaneur. Leisure i turystyczny widok.
13.
14.
15.
Socjalizacja do kultury fizycznej: Rozumienie procesu socjalizacji. Trwanie i zmienność
kultury fizycznej. Sposoby wyjaśniania przyczyn uczestnictwa w kulturze fizycznej. Sposoby
nabywania kultury fizycznej. Rola osobowości w procesie nabywania kultury fizycznej. Rodzaje
socjalizacji do kultury fizycznej. Słabe elementy socjalizacji do kultury fizycznej.
Państwo i jego instytucje a kultura fizyczna: Socjologia stosunków politycznych wobec
socjologii kultury fizycznej. Demokratyczne, liberalne i totalitarne systemy państwowe i wzorce
kultury fizycznej. Polityka sportowa w aspekcie regionalnym, państwowym i międzynarodowym.
Interwencjonizm, wolny rynek i sponsorowanie kultury fizycznej.
Dewiacje w sporcie wyczynowym: Rozumienie i perspektywy teoretyczne wyjaśniania
dewiacji. Dewiacje w sporcie z perspektywy funkcjonalistyczno-strukturalistycznej oraz
interakcjonizmu symbolicznego. Destrukcyjna rola dewiacji w sporcie i sposoby przeciwdziałania.
V. Lektury obowiązkowe
Socjologia ogólna
1.
2.
Szacka B. (2003) Wprowadzenie do socjologii, Warszawa, Oficyna Naukowa.
Sztompka P. (2005) Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków, Znak.
Socjologia (szczegółowa) kultury fizycznej
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Bauman Z. (1995) Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń, UMK, ss. 80-109.
Dziubiński Z. (2011) Socjalizacja do kultury fizycznej. Dewiacje w sporcie wyczynowym. W: Z.
Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 199-215; 444462.
Jankowski K. W. (2011) Państwo, polityka i kultura fizyczna. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk
[red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 284-297.
Kocemba W. (2011) Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze fizycznej. W: Z.
Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 404-423.
Krawczyk Z. (2011) Powstanie i rozwój socjologii kultury fizycznej. Ciało jako fakt społecznokulturowy. Narodowe i etniczne uwarunkowania kultury fizycznej. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk
[red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 19-37; 141-163; 251-265.
Kunicki B. J. (2011) Społeczeństwo, kultura, kultura fizyczna. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk
[red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 52-66.
Lenartowicz M. (2011) Klasowe i warstwowe uwarunkowania kultury fizycznej. W: Z.
Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 266-283.
Podemski K. (2004) Podróżowanie jako wizualna konsumpcja: John Urry, Chris Rojek. W:
Socjologia podróży, Poznań, UAM, ss. 74-91.
Rekowski W. (2011) Zdrowie jako zjawisko społeczne. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.]
Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 164-185.
Rymarczyk P. (2011) Kultura fizyczna w społeczeństwie ponowoczesnym. W: Z. Dziubiński, Z.
Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 108-120.
Sekuła-Kwaśniewicz H. (2011) Moralność a kultura fizyczna. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk
[red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 234-247.
Sułkowski B. (1991) Zabawa. W: A. Kłoskowska [red.] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku .
Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze , Wrocław, WoK, ss. 219-236.
VI. Lektury uzupełniające
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Aronson E. (2005) Człowiek istota społeczna, Warszawa, PWN.
Dziubiński Z. [red.] (2007) Sport a agresja, Warszawa, AWF, SALOS RP.
Dziubiński Z., Lenartowicz M. [red.] (2013) Kultura fizyczna a różnice i nierówności
społeczne, Warszawa, AWF, SALOS RP.
Dziubiński Z., Jankowski K.W. [red.] (2012) Kultura fizyczna a socjalizacja, Warszawa, AWF,
SALOS RP.
Dziubiński Z., Rymarczyk P. [red.] (2010) Kultura fizyczna a globalizacja, Warszawa, AWF,
SALOS RP.
Filipiak M. (2000) Socjologia kultury. Zarys zagadnień, Lublin, UMCS.
Golka M. (2007) Socjologia kultury, Warszawa, Scholar.
Jankowski K. (2010) Kultura fizyczna młodzieży w dobie przemian systemowych, Warszawa,
AWF.
Krawczyk Z. [red.] (1997) Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Kultura fizyczna, sport,
Warszawa, Instytut Kultury.
Lenartowicz M. (2012) Klasowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej z perspektywy
teorii Pierre’a Bourdieu, Warszawa, AWF.