Projekcja globalnych zmian strategicznych

Projekcja globalnych
zmian strategicznych
Prof. dr hab. Jarosław Gryz
Tezy
Tezy
• Bezpieczeństwo europejskich podmiotów
strategicznych (państw i organizacji)
poddawane jest redefinicji przez (wybrane)
czynniki zewnętrzne:
– Transformację środowiska bezpieczeństwa
międzynarodowego;
– Zmiany wewnątrz Unii Europejskiej na tle formuły
sprawowania władzy / wpływów w jej strukturach;
– Zmiany wewnątrz Sojuszu Północnoatlantyckiego
na tle redefinicji więzi transatlantyckiej.
Determinanty bezpieczeństwa
Dziesięć największych gospodarek
świata wg. parytetu siły nabywczej
No
2010
2020
2030
2050
1.
USA
Chiny
Chiny
Chiny
2.
Chiny
USA
USA
Indie
3.
Japonia
Indie
Indie
USA
4.
Indie
Japonia
Japonia
Brazylia
5.
Niemcy
Federacja Rosyjska
Brazylia
Japonia
6.
Federacja Rosyjska
Niemcy
Federacja Rosyjska
Federacja Rosyjska
7.
Brazylia
Brazylia
Niemcy
Meksyk
8.
Wielka Brytania
Wielka Brytania
Meksyk
Indonezja
9.
Francja
Francja
Francja
Niemcy
10
Włochy
Meksyk
Wielka Brytania
Wielka Brytania
.
.
Source: HM Government, „Let’s choose growth. Why we need reform to unlock Europe’s potential”, 2011
Globalna ekonomia
• Trzy bieguny gospodarki:
– Stany Zjednoczone
Centrum
– Europa
– Japonia
– (G – 8)
• „Wzrastające rynki”
– Chiny
– Indie
– Brazylia
– G - 20
• Pozostałe
Półperyferie
Peryferie
Globalna ekonomia: centrum - peryferie
• Centrum (geoekonomia)
– Promocyjna (handlu, eksportu, korzystnych ceł,
wsparcie dla wiodących przedsiębiorstw, inwestycji)
– Protekcjonizm (funkcja defensywna)
• Funkcja scalająca: reżimy międzynarodowe, S.
Krasner
– Zbiór zasad, norm, reguł, procedur decyzyjnych,
zakładanych lub przyjmowanych wyrażających
oczekiwania podmiotów.
– R. Keohane, J. Nye: reżimy uzależnione są od
dyscypliny narzuconej przez dominująca potęgę, lecz
mogą trwać pod jej nieobecność, w sytuacji
wzajemności, czerpiąc zyski ze strategii kooperacyjnej.
Globalna ekonomia: centrum - peryferie
Peryferie (geopolityka)
• Wąskie rynki wewnętrzne, ekstensywna eksploatacja
zasobów, intensywna eksploatacja siły roboczej,
monokultury eksportowe , zależny rozwój gospodarczy
• Status quo: korzyści dla warstw rządzących (ich
kompradorski charakter) utrwalają podrzędny status
usytuowanych tu państw, brak impulsu do niezależnej
modernizacji, tożsamość interesów z centrum systemu
• Efekty:
• Emigracja zarobkowa
• ”Szara strefa”
• Radykalizacja postaw, roszczeniowość, populizm
Robert Cox:
wyraz stosunku trzech sferach: produkcji, państwa, porządku światowego;
dominujące warstwy społeczne dominujących państw wywierają dominujący
wpływ ideologiczny i polityczny w skali świata (menadżerowie, „jeźdźcy
ekranów”
„Hegemoniczna stabilność”
Charles Kindleberger:
• Otwarta, liberalna gospodarka światowa może
funkcjonować tylko pod egidą dominującego
państwa zainteresowanego jej utrzymaniem;
• Gwarancje:
– światowej płynności,
– definicje norm i reguł,
– arsenał środków nacisku (pobudzania / sankcji) dla
przestrzegania zasad gry i odwiedzenia
poszukiwania niezależnych zysków
Procesy określające środowisko
bezpieczeństwa międzynarodowego
• Przenoszenie
ośrodków
politycznych
nieustabilizowanych obszarów
i
ekonomicznych
do
• Koncentrowanie władzy i potęgi w państwach i ośrodkach dążących do
rewizji istniejącego porządku międzynarodowego
• Wzrost zależności państw od rozwoju sytuacji i problemów generowanych
często w oddalonych od ich granic regionach
• Narastająca globalizacja procesów komunikacji na różnych szczeblach życia
politycznego, gospodarczego i socjalnego
• Powstanie geopolitycznych makroregionów jako nowej, pośredniej platformy
stosunków międzynarodowych
• Utrwalanie kolektywnych bytów politycznych, posiadających cechy etnicznie
lub religijnie
• Liczbowy i jakościowy rozwój ogółu organizacji działających na arenie
międzynarodowej
Wybrane trendy
Transformacja
środowiska
międzynarodowego
Wybrane
trendy
• przekształcanie się społeczeństw
przemysłowych w informatyczne
• postępująca integracja gospodarek
• przechodzenie od myślenia i planowania
krótkookresowego do długookresowego
• przechodzenie od centralizacji do
decentralizacji decyzji
• ideologizacja życia społecznego,
• rozszerzanie się przestrzeni gospodarki
korporacyjnej
• demografia
US decision maker perspective: areas excluded from
Globalization (Thomas Barnett)
WZGLĘDNA PEWNOŚĆ
KLUCZOWE NIEPEWNOŚCI
Globalizacja praktycznie
nieodwracalna, będzie stawać się
coraz mniej „zachodnia”.
Czy globalizacja spowoduje rozwój zacofanych
gospodarek;
W jakim stopni kraje azjatyckie określą nowe reguły gry?
Gospodarka światowa znacznie
większa.
Zwiększenie przepaści między państwami bogatymi i
biednymi, załamywanie się kruchych demokracji,
rozwiązywanie kryzysów finansowych.
Rosnąca liczba przedsiębiorstw
globalnych ułatwia rozszerzanie się
technologii.
Zakres wyzwań dla rządów, wynikających z
ponadpaństwowych powiązań gospodarczych.
Wzrost znaczenia krajów Azji i
pojawienie się nowych państw –
„gospodarczej wagi średniej”.
Czy wzrost gospodarczy Chin i Indii będzie odbywać się
bez konfliktów?
Starzenie się ludności w
najpotężniejszych dzisiaj
państwach.
Jakie są zdolności Unii Europejskiej i Japonii do adaptacji
siły roboczej, systemów socjalnych i do integracji ludności
napływowej; czy Unia zostanie supermocarstwem?
Stan zasobów energetycznych w
złożach wystarczający do pokrycia
światowego zapotrzebowania.
Niestabilność polityczna w krajach – dostawcach paliw,
zakłócenia w dostawach.
Wyzwania
WZGLĘDNA PEWNOŚĆ
KLUCZOWE NIEPEWNOŚCI
Rosnąca siła i znaczenie
innych niż państwa
uczestników światowej gry.
Chęć i zdolność państw oraz instytucji
międzynarodowych do współpracy z tymi
czynnikami.
Rola religii jako siły
politycznej.
Wpływ religijności na jedność państw i
potencjalne konflikty z tym związane; rozwój
ideologii.
Zwiększono możliwości
stosowania broni masowej
zagłady przez niektóre
państwa.
Więcej czy mniej państw nuklearnych; zdolności
terrorystów do uzyskania broni biologicznej,
chemicznej, radioaktywnej lub jądrowej.
Łuk niestabilności
rozciągający się od Afryki
przez Bliski Wschód do Azji.
Przyśpieszanie wydarzeń prowadzących do
obalania rządów.
Mało prawdopodobny konflikt Zdolność do rozładowywania punktów
między wielkimi mocarstwami, zapalanych i hamowania walki o surowce.
przekształcający się w wojnę
totalitarną.
Problemy degradacji
Zakres, w którym nowe technologie stworzą lub
Zmiany środowiska naturalnego
Wykładnia Trausti Valsson’a
Wykładnia Trausti Valsson’a
Wykładnia Trausti Valsson’a
Dylematy strategiczne
•
Wzrost wrażliwości i podatności na negatywne
impulsy środowiska międzynarodowego
–
•
Poszerzenie przestrzennego zakresu
bezpieczeństwa
–
•
zdolność adaptacji państwa do niekorzystnych zmian
zachodzących w środowisku międzynarodowym.
wkomponowanie bezpieczeństwa państwa w struktury
ładu międzynarodowego.
Narastanie potrzeby kolektywnego działania
państwa wraz z innymi podmiotami
–
Logika współzależności sprawia, że państwa działają
wspólnie, wymaga to rozwiązań instytucjonalnych.
Dylematy strategiczne
• Zaangażowanie w zmiany społeczne na tle
demograficznym
– rodzima (europejska) populacja została poddana
biologicznym procesom starzenia zaś w jej miejsce,
w celu podtrzymania ekonomii i zapewnienia
rozwoju pojawią się imigranci.
• Podstawowym zagadnieniem stanie się
zapewnienie stabilności wewnętrznej
– skupienie uwagi na: spójności społecznej, legalnej
i nielegalnej imigracji, kwestiach narodowościowych
na tle etnicznym i religijnym.
Podsumowanie
Transformacja
środowiska
międzynarodowego
Natura
regionalizmu
Podsumowanie
„Nie będziemy cieszyć się rozwojem
pozbawieni bezpieczeństwa, nie
będziemy cieszyć się bezpieczeństwem
pozbawieni rozwoju i nie będziemy
cieszyć się jednym bądź drugim
pozbawieni praw człowieka.
Dopóki te wszystkie rzeczy nie zostaną
zrealizowane, żadna się nie powiedzie”
Kofi A. Annan, Secretary General, The Millennium Development Goals Report 2005, United Nations, New York 2005