Akceptacja choroby i umiejscowienie kontroli zdrowia a style
advertisement
Autor: mgr Aleksandra Gajcy Praca wykonana pod kierunkiem dr n. med. Beaty Hintze 1. Ocena związku pomiędzy: akceptacją choroby a poczuciem umiejscowienia kontroli zdrowia i stylami radzenia sobie ze stresem u osób chorych na schizofrenię. 2. Zbadanie zależności między tymi zmiennymi a czynnikami klinicznymi i socjodemograicznymi: wiekiem zachorowania czasem trwania choroby liczbą hospitalizacji płcią wiekiem wykształceniem Akceptacja jest procesem, w którym osoby doświadczające straty przechodzą szereg zmian, polegających na: poszerzeniu zakresu wartości osobistych o takie, które nie są bezpośrednio związane z niepełnosprawnością podkreślanie tych aspektów fizyczności i wyglądu, które nie są związane z ich niepełnosprawnością powstrzymywanie skutków niepełnosprawności (przede wszystkich psychicznych) przejście od sposobu myślenia, w którym osoba porównuje się z innymi w zakresie swoich ograniczeń do takiego, w którym podkreśla swoje atuty i umiejętności (Lovett, 1982). Nie jest to więc pogodzenie się z zaistniałą sytuacją, ale raczej przewartościowanie i zmiana myślenia (Dembo i in., 1956). Teoria ta odnosi się do oczekiwań dotyczących tego, w jakim stopniu wynik zachowania jest skutkiem własnych działań, osobistych właściwości bądź też jest warunkowany szczęściem czy przeznaczeniem. Wewnętrzne: osoba interpretuje zdarzenia jako wynik jej własnych zachowań i podejmowanych działań Zewnętrzne : przypadek: osoba postrzegająca większość sytuacji w ciągu swojego życia jako wynik szczęścia, przypadku czy przeznaczenia inne osoby - osoba jest przekonana, że to inni ludzie mają wpływ na przebieg wydarzeń w jej życiu (Hersch i Scheibe, 1967) Radzenie sobie ze stresem definiowane jest jako "stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu uporanie się z określonymi zewnętrznymi i wewnętrznymi wymaganiami, ocenianymi przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby" (Lazarus i Folkman, 1984). 3 typy: ◦ skoncentrowane na zadaniu - jednostka dąży do zmniejszenia stresujących właściwości stresora lub całkowitego jego usunięcia ◦ skoncentrowane na emocjach – jednostka dąży do łagodzenia przykrych stanów emocjonalnych ◦ skoncentrowane na unikaniu – polega na zredukowaniu niekorzystnych efektów działania stresora Czy będą występowały różnice między kobietami i mężczyznami chorymi na schizofrenię w poziomie akceptacji choroby, w poczuciu umiejscowienia kontroli zdrowia oraz w stosowanych stylach radzenia sobie? Czy poziom akceptacji choroby będzie miał związek z poczuciem umiejscowienia kontroli zdrowia oraz z podejmowanymi stylami radzenia sobie w sytuacjach stresowych (w chorobie) w grupie osób chorych na schizofrenię? Czy poczucie umiejscowienia kontroli zdrowia (wewnętrzne, zewnętrzne, przypadek) będzie miało związek ze stylami radzenia sobie ze stresem w grupie osób chorych na schizofrenię? Skala Akceptacji Choroby (AIS) Wielowymiarowa Skala Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (MHLC) Inwentarz do pomiaru radzenia sobie ze stresem MINI-COPE (wszystkie kwestionariusze w adaptacji polskiej Zygfryda Juczyńskiego). Inwentarz Danych Ogólnych - stworzony na potrzeby badania zawierający pytania dotyczące czynników socjodemograficznych, takich jak: wiek, płeć, stan cywilny, wykształcenie, źródło utrzymania, miejsce zamieszkania oraz danych na temat choroby, takich jak: wiek zachorowania, liczba hospitalizacji, uczestnictwo w placówkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, znajomość rozpoznania i przyjmowanych neuroleptyków, współistniejące choroby somatyczne, stopień niepełnosprawności. 1. 2. 3. 4. 5. Kobiety i mężczyźni nie różnią się pod względem poziomu akceptacji choroby i poczucia umiejscowienia kontroli zdrowia. Mężczyźni częściej niż kobiety: stosują strategie ukierunkowane na działanie i rozwiązanie problemu oraz potrafią zaakceptować trudną sytuację i z nią żyć. Osoby cechujące się wysoką akceptacją choroby mają większe wewnętrzne umiejscowienie kontroli zdrowia, częściej stosują strategię pozytywnego przewartościowania, rzadziej sięgają po substancje psychoaktywne, są bardziej świadome mechanizmów związanych chorobą. Osoby cechujące się zewnętrznym umiejscowieniem kontroli zdrowia w sytuacji stresowej mają większą tendencję do zwracania się ku religii oraz poszukiwania wsparcia emocjonalnego u innych osób. Osoby cechujące się poczuciem umiejscowienia kontroli zdrowia zależnym od przypadku częściej stosują strategie nieadaptacyjne np. zajmowanie się czymś innym. W pracy psychoterapeutycznej z osobami z doświadczeniem schizofrenii należy rozwijać w nich czynną akceptację choroby, która zwiększając poczucie kontroli nad przebiegiem psychozy wzmocni ich poczucie sprawstwa, a w konsekwencji może poprawić ich psychospołeczne funkcjonowanie i jakość życia. Wysoka akceptacja choroby jest bardzo istotnym czynnikiem warunkującym stosowanie efektywnych, zorientowanych na rozwiązanie problemu stylów radzenia sobie ze stresem, co wpływa pozytywnie na samoocenę osób chorych. Brak poczucia wewnętrznej kontroli i przerzucanie odpowiedzialności za swoją chorobę na inne osoby może prowadzić do zaprzeczania chorobie, przerywania leczenia, nawrotów psychozy i gorszego radzenia sobie w sytuacjach społecznych. poszukiwanie innych, ważnych czynników mogących mieć związek z pozytywną akceptacją choroby i wewnętrznym poczuciem umiejscowienia kontroli zdrowia wśród osób z doświadczeniem schizofrenii, będących uczestnikami różnych form leczenia i opieki środowiskowej porównanie wyników osób korzystających z różnych form oddziaływań leczniczych i rehabilitacyjnych może ułatwić ocenę istotnych czynników wpływających na akceptację choroby
