pobierz

Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
PAŃSTWO ANTYCZNE
DESPOTIE WSCHODNIE - na czele państwa stał król (Babilonia - lugal, Egipt-Faraon),
sprawował władzę dożywotnio i dziedzicznie, władza samowładna;, charakter patrymonialny, rządy
centralistyczne; pomocnic w osobach wezyrów (Eg) oraz nubandów (Mezo);
Okres Królestwa (753-509pne) civitas, rozwój comitii, tendencje republikańskie, podział
społeczeństwa rzymskiego na klasy wg kryterium majątkowego oraz podział terytorialny na tribusy
Okres Republiki (509-27pne) Zgromadzenia Ludowe tracą faktyczne znaczenie; urzędy
kolegialne; urząd trybuna ludowego; konsul, pretor, cenzor; prokonsulowie oraz propretorzy;
Comita (zgrom ludowe); curiata (rody założycielskie Rzymu); centuriata (wg przynależności
terytorialnej, wojskowej; charakter oligarchiczny); tributa (wg miejsca zamieszkania w tribusach;
przewaga t. wiejskich); ogólnie comitia uchwalaly ustawy, wybierały urzędników, wypowiadanie
wojny, pewne funkcje sądu apelacyjnego (cent), brak inicjatywy ustawodawczej
concilia plebis - zgromadzenie plebejuszy, wybierano trybunów ludowych i edylów plebejskich; po
lex hortensia plebiscita obowiązywały cały naród;
Senat - zatwierdzanie ustawodawstwa komicjów, konfirmacja urzędników wybranych przez lud,
zarząd skarbem, polityka zagraniczna; Urzędy - urzędnicy wybieralni, odpowiedzialni, kadencyjni
(na ogół na rok), bezpłatni i kolegialni; podział na maiores i minores, ordinari/extraordinari;
konsulowie najważniejsi, pretor (sądownictwo), cenzor (wybierał do senatu po majątku, klasy
obywateli); niżsi: edylowie i kwestorzy; trybuni ludowi
Okres Pryncypatu (27pne-284ne) władza Oktawiana; princeps na czele państwa; trzy uprawnienia:
imperium prokonsularne (dowództwo wojskowe), władza trybunacka (prawo veta, inicjatywa
ustawodawcza), urząd najwyższego kapłana; upadek znaczenia senatu, wyznaczał następce cesarza;
Okres Dominatu (284-476ne) niczym nie ograniczona władza, tetrarchia, administracja oparta na
centralizmie i biurokratyzmie; Św.Konsystorz (najwyższa rada cesarska i najwyższy sąd); zarząd
lokalny się rozrósł  Dioklecjan (później Konstantyn) prowadzili podział: 4 prefektury, 12 diecezji
(wikariusze), prowincja, okręg, urzędnicy zależni od cesarza; reforma skarbowości, wojskowości
(magistri militum - dowódcy wojskowi)
SYSTEM PREKARYJNY rezygnacja z własności ziemskiej na rzecz pana i dalsze jej
użytkowanie jako pańskiej, zapewnienie bezpieczeństwa ale zależni od pana;
KOLONAT I PATRONAT dla wolnych i niewolnych, którzy mieli szansę na samodzielność a
przez związek z panem na bezpieczeństwo;
WŁASNOŚĆ ALOIDALNA I WŁASNOŚĆ PODZIELNA = LENNA
POLSKA PUBLICZNOPRAWNA od 1573 tron elekcyjny, elekcja viritim, w czasie bezkrólewia
władza sejmów kapturowych, króla zastępował interrex(prymas)- reprezentacja na zewnątrz, zarząd
kraju, organizacja elekcji, zwoływał sejmy kapturowe, elekcyjne, koronacyjne; król podpisywał art.
henryk. i pacta conwenta;
KRÓL: kierował sprawami zew. i wew., zwierzchnik aparatu centralnego i terenowego,
skrępowany zasadą dożywotności urzędów, rządził domeną1/3 kraju; po nihil novi strażnik
interesów państwa, art. Henr. - 16 rezydentów którzy kontrolowali jego działalność: potwierdzenie
przywilejów, gwarancja wolnej elekcji, tolerancja religijna, podległość króla prawu, prawo
wypowiedzenia przez szlachtę posłuszeństwa; przewodniczył sądowi sejmowemu;
RADA KRÓLEWSKA dygnitarze centralni i nadworni, zbierała się na życzenie króla i udzielała
rad, w 1493 przekształciła się w SENAT,
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
DWUIZBOWY SEJM od 1493 zasada reprezentacji, król, senat i izba poselska, decyzje tylko za
zgodą tych 3, zwyczajne raz na 2 lata na 6 tygodni, nadzwyczajne na 2 tygodnie,
KRÓL przewodniczył w senacie, inicjatywa ustawodawcza, sankcja stylistycznego modelowania
ustawy, król po obradach senatu sporządzał konkluzję za większością odnośnie danej uchwały;
SENAT doradztwo królowi, inicjatywa ustawodawcza, decyzja większości;
IZBA POSELSKA wybrani posłowie zaopatrzenie w instrukcje od wyborców, decyzje
jednomyślnie, (1652 liberum veto Siciński), najpierw należało ustawodawstwo, polityka wew. i
zew. Podatki, opłaty, cła, monopole, decyzje o pospolitym ruszeniu, rekrutacja wojsk, nobilitacja,
indygenaty; polityka zagraniczna, kontrola nad królem, nominacje króla w czasie obrad sejmu, sąd
sejmowy, przejęcie od króla prawa łaski;
URZĘDNICY: kanclerz, podkanclerz, podskarbi koronny i nadworny, marszałek wielki koronny i
nadworny, 2 hetmanów wielkich koronny i litewski i 2 polnych;
REFORMY OŚWIECENIA (1764-1795) <prawa kardynalne>
KRÓL: głowa państwa, mianował ministrów, był ograniczony przez radę nieustającą, obok niego
gabinet królewski który obsługiwał sekretariat monarchy oraz administracja ł królewszczyzny;
RADA NIEUSTAJĄCA rząd centralny, powoływana przez sejm w składzie 36 na okres 2 lat,
przewodniczył król który w razie równości miał głos przeważający, jeden z jej posłów
marszałkiem" działa in pelmo i w 5 departamentach resortowych: interesów cudzoziemskich,
dobrego porządku, wojska, skarbu i sprawiedliwości, uchwały absolutną większością, 1776 prawo
urzędowej interpretacji ustaw,
SEJM: wyeliminowano gołotę, jednomyślność w materie status czyli: ustawy oznaczeniu o ustroju,
podatki, przywileje  jednomyślność, materie ekonomiczne reszta spraw większością głosów,
członków rady nieustającej mógł postawić przed sąd sejmowy,
KOMISJE RZĄDOWE tworzone po 1764: Wielka komisja skarbu, wojska, Komisja Edukacji
Narodowej 1773;
KONSTYTUCJA 3 MAJA - KRÓL: prowadzała monarchię konstytucyjną, dziedziczna głowa
państwa i szef rządu, nieodpowiedzialny, jego ustawy wymagały kontrasygnaty ministrów,
inicjatywa ustawodawcza, nie miał prawa sankcjonowania ustaw, mianował urzędników w czasie
obrad sejmu, obsadzał część składu Straży praw, zwoływał sejm, który mógł się też zbierać bez
polecenia króla, przewodniczył senatowi, przewodniczył Straży praw,
STRAŻ PRAW: przewodniczył król, prymas jako szef KEN, 5 ministrów podniesionych przez
króla do roli strażników prawa, mianował ich król na posiedzeniu sejmu, najwyższa władza
wykonawcza, podlegały jej kolegialne ministerstwa, stała na straży przestrzegania praw i
konstytucji, wydawała decyzje w imieniu króla, jej ministrowie odpowiedzialni konstytucyjnie i
parlamentarnie, ale nie solidarnie, działała przez komisje wielkie tzw. Rządowe;
SEJM (dwuizbowy ↓): ustawodawstwo, ustrojodawstwo, podatki, kontrola rządu, ratyfikacja
umów międzynarodowych, sądownictwo polityczne
IZBA POSELSKA 204 posłów, wybierani przez sejmiki, zwoływany przez króla, ale mógł też się
zbierać z mocy prawa lub na zwołanie marszałka, wybory w sejmikach co 2 lata ale sejm zawsze
gotowy; pod przewodnictwem marszałka, decyzje tylko większością, obrady w Warszawie, sesja
nadzwyczajna w razie nieporozumień między królem a strażą praw,
SENAT: 132 senatorów, władza ograniczona i nierówna z izba poselską, brak inicjatywy
ustawodawczej, miał veto zawieszające w sprawach cywilnych, karnych, politycznych; co 25 lat był
radą starszych w przypadku zmiany konstytucji, w wielu sprawach głosy obu izb liczone łącznie,
więc senat nie miał przewagi, przewodniczył mu król;
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
brała chłopów pod opiekę państwa, dawało to szanse na stworzenie w przyszłości systemu prawa
dla tego stanu, deklarowała chęć rządzących do ingerowania w stosunki między panem a chłopem,
zlecała panom spisywanie umów z chłopami o zakresie ich obowiązków, zapewnienie zbiegom i
przybyszom z zagranicy wolności osobistej i własność użytkową ziemi;
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE (1807) zniesienie poddaństwa; formalne zrównanie wszystkich
obywateli wobec prawa i sądu (sfera stosunkow regulowanych przez prawo cywilne i
karne)wylaczenie żydów z praw publicznych; wolnosc chlopow jako mozliwosc przemieszczania
się w terytorium ksiestwa;
DZIEDZICZNA KORONA saska-wydawal dekrety z uzupelniajace konstytucje; wylaczna
inicjatywa ustawodawcza zwolywanie sejmow, sejmikow, zgromadzen gminnych, obsada
stanowisk w aparacie państwowym, prawo ich odwoływania, uchwalanie budżetu
RADA STANU:przewodniczyl król, rola ustawodawcza projekty ustaw sejmowych i dekretow
krolewskich, realizuje krolewskie prawo inicjatywy ustawodawczej w izbie poselskiej, funkcje
sadowe, uprawnienia administracyjne, rozklad podatkow na departamenty, oceny sprawozdań
ministrów, =cialo doradcze z funkcjami przygotowywawczymi
REZYDENCI FRANCUSCY:kontakty Warszawy z Paryzem, stosunki gospodarcze, pilnowanie
obowiazkow ksiestwa
SEJM KSIESTWA: malo znaczaca rola, izba senatorska, senatorowie powylani dozywotnio przez
krola, obie izby cenzus majatkowy, sejm:ustawodastwo podatkow, zmiany w prawie cywilnymi
karnym, ustawodastwo monetowe, brak funkcji kontrolnych wobec ministrow i innych organow
KROLESTWO POLSKIE (1815):unia personalna z Rosja, szeroki zakres praw obywatelskich,
wolnosc osobista, nietykalnosc osoby i własności, wolność druku i wyznania :(, rownosc wobec
prawa(bez zydow)
KROL: bardzo silna pozycja, nietykalny, ustawodawstwo, dopelnianie konstytucji przez statuty
organiczne, sankcjonowanie ustaw sejmowych, wyłączna inicjatywa ustawodawcza, pelna wladza
wykonawcza, wypowiadanie wojny, pokoju, dowodztwo nad armia, rozporzadzanie dochodami
kraju, nominacje senatorow, biskupow, obsadzanie urzedow, nie ponosil odpowiedzialnosci
konstytucyjnej, jego ustawy kontrasygnowane/ zastepca namiestnik
SEJM: król, senat, izba poselska, senatorow mianowal monarcha, sam senat tez miał prawo
nominowania, ograniczenia cenzusowe, szersze kompetencje, ustawodawstwo cywilne, karne,
administracyjne, stanowienie o podatkach, systemie menniczym, budżecie, zaciąg do wojska,
sprawy wskazane przez krola, senat sądem dla przestępstw wyższych urzędników, pewien wpływ
na projekty ustaw króla
RADA STANU: Zgromadzenie ogólne: przygotowywanie projektow ustawodawczych,
sadownictwo kompetencyjne, Rada Administracyjnawprowadzanie w zycie postanowien
krolewskich, przygotowywanie merytoryczne zgromadzenia ogólnego
NA CZELE RESORTOW KOMISJE RZADOWE: którym przwodniczyli ministrowie (wyznan
religijnych, oswiecenia publicznego, sprawiedliwosci, policji, spraw wewnętrznych)
II RP: (1919 Mała konstytucja) naczelnik państwa: reprezentacja na zewnątrz, na czele
administracji cywilnej i wojskowej, powoływanie rządu na podstawie porozumienia z sejmem,
kontrasygnata aktow, odpowiedzialny, nie miał inicjatywy ani prawa weta,
SEJM USTAWODAWCZY: władza ustawodawcza w państwie
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
(17 III 1921 Marcowa) ciaglosc panstwa polskiego, rzady republikanskie, zasada zwierzchnictwa
narodu, zasady demokracji, zasada podzialu wladzy(sejm senat i wykonawcza prezydent,
sprawiedliwość niezawisie sady), rządy parlamentarne, państwo liberalne, zasada jedności państwa
PREZYDENT: władza wykonawcza, na 7 lat przez zgromadzenie narodowe, stosunki
miedzynarodowe, przyjmowal i wysylal dyplomacje, umowy miedzynarodowe(niektóre zgoda
senatu)mianowal i odwolywal premiera, to samo z ministrami, wydawanie rozporzadzen
wykonawczych i zarzadzen do ustaw, zwolywal i odraczał sesje sejmu i senatu, rozwiazywal sejm
za zgoda wiekszosci senatu, publikacja ustaw, nie odpowiadaj parlamentarnie ani cywilnie,
odpowiedzialnosc konstytucyjna,
SEJM I SENAT: sejm prawo inicjatywy ustawodawczej razem z rządem a bez senatu, pociaganie
ministrow do odpowiedzialnosci, wyrazal zgode na wypowiedzenie wojny i zawarcie pokoju,
zatwierdzał decyzje ministrów o stanie wyjatkowym, oboje zmiana i rewizja konstytucji, senat mogl
wnosic poprawki które sejm przyjal lub odrzucil, jako ZGROMADZENIE NARODOWE
wybierali prezydenta (komp elekcyjne) NAJWYZSZA IZBA KONTROLI (komp kontrolne)
RADA MINISTROW: przez prezydenta, przewodniczy premier, inicjatywa ustawodawcza,
wnioski do prezyd. o obsade wyższych urzedow, decyzja o stanie wyjątkowym, wykonywanie
zadan z ustaw zwyklych,
(23 IV 1935 Kwietniowa):państwo jako dobro wspólne wszystkich obywateli, współdziałanie
obywateli z państwem dla dobra wspólnego, elitaryzm, jednolita i niepodzielna władza prezydenta
PREZYDENT na 7 lat ustawodawcze: mogl wydawac dekrety z mocą ustawy a) w organizacji
rzadu, organizacja administracji państwowej, zwierzchnictwo wojskowe b) na podstawie
upowaznien z ustawy z wyjątkiem konstytucji, c) bez upowaznenia ustawowego w przerwach obrad
parlamentu we wszystkich sprawach za wyjątkiem zmiany konstytucji, ordynacji, budżetu, syst
monetarnego, podatkow; Dekrety nie były formalnie zatwierdzane przez parlament
ustrojodawcze: uprzywilejowana inicjatywa przy rewizji konstytucji, silne weto na projekty
poselskie uchwalone przez parlament; projekty przez niego przedstawione głosowane tylko w
calosci i bez zmian (wiekszoscia zwykla); bez jego zgody nie można było zmienić konstytucji
wykonawcze: decyzja o: obsadzie prezydenta, powołanie premiera, ministrow, sedziow, prezesa
NIK, reprezentowanie panstwa
kontrolne: prawo rozwiązywania sejmu i senatu, pociąganie ministrow do odpowiedzialnosci
konst, nadzwyczajne: mianowanie naczelnego wodza, zarządź. Stanu wyjatkowego, wydawanie
dekretow we wszystkich materiach ustawowych z wyjątkiem konstytucji, przedłużanie kadencji
parlamentu, prerogatywy osobiste (bez kontrasygnaty) - kandytat na prezydenta i zarzadzenie
glosowania, wyznaczanie nastepcy na czas wojny, odwolywanie i mianowanie prezesa rady
ministrow, I prezesa sadu najwyzszego, p. NIK, uprawnienia zwykle - wszystkie inne jego akty
urzedowe, które wymagaly kontrasygnaty, nie ponosil odpowiedzialnosci konst ani parlamentarnej,
RADA MINISTROW: silniejsza pozycja, kierowanie sprawami panstwa które nie leżą w cudzych
kompetencjach, prawo inicjatywy ust, wydawanie rozporzadzen wykonawczych, ministrowie
odpowiedzialni politycznie przed prezydentem, rząd solidarnie a ministrowie indywidualnie
parlamentarnie przed sejmem i senatem, premier i ministrowie indywidualnie przed trybunalem
stanu,
PARLAMENT
SEJM ograniczony przez prezydenta (miał on wylaczne kompetencje ustawodawcze w organizacji
rzadu, administracji i sil zbrojnych); zrównanie dekretow prezydenta z ustawami; wykluczenie
inicjatywy sejmu w budżecie i ratyfikacji umow międzynarodowych; wymagana zgoda rządu na
ustawy związane z wydatkami ze skarbu, prezydenckie weto zawieszające;
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
SENAT pociągał rząd oraz ministrów do odpowiedzialności parlamentarnej oraz konstytucyjnej;
umniejszone uprawnienia ustawodawcze sejmu w stosunku do senatu.
WCZESNOFEUDALNA ANGLIA kognatyczny system dziedziczenia tronu (gdy brak męskiego
potomka)
WIELKA KARTA WOLNOŚCI 1215
KRÓL szanuje prawo, respektuje sądy parów, nie uchwala tarczowego bez zgody BWK,
poszanowanie nietykalności osobistej i majątkowej szlachty (czyli baronów), sformułowanie
średniowiecznego prawa oporu
RADA KROLEWSKA (kuria królewska dygnitarze centralni i nadworni lub BWK) wymiar
sprawiedliwości dla parów, instancja apelacyjna w różnych sprawach,
URZĘDNICY NADWORNI stolnik, komornik, marszałek, cześnik,
URZEDNCY CENTRALNI wielki justycjariusz (zastępcą króla), kanclerz,
ANGLIA STANOWA I ABSOLUTNA
STANOWA 1265-1485 - zwołanie w 1265 parlamentu wzorcowego, 1485 -1641 absolutyzm
PARLAMENT kuria królewska powiększona o przedstawicieli hrabstw i miast królewskich, Izba
Lordów (BWK świeccy i duchowni) i Izba Gmin ( średnia szlachta wybierana na podstawie
cenzusu majątkowego);otrzymywała instrukcje od wyborców wyłączne prawo ustalania podatków,
ustawodawstwo, elementy sądownictwa, nie miał środków by wpłynąć na decyzję króla, pełen
zakres uprawnień prawodawczych, kontrola: IMPEACHMENT (Izba Gmin przeciw urzędnikowi
królewskiemu który naruszał prawo) ACT OF ATTAINDER (gdy nie można zarzucić łamania
prawa ale był niewygodny)
Król jako osobny czynnik w parlamencie był na równi z pozostałymi izbami, porządek dzienny
obrad i dysputowane sprawy, odpowiedzi na petycje parlamentu (bill) sankcja królewska
ABSOLUTYZM (1485-1641) PARLAMENT pozwolił królowi na wydawanie dekretów z mocą
ustawy (proklamacje) - wzmocnienie monarchy
Centralny zarząd w rękach króla przy pomocy rady królewskiej, Rada Tajna w istocie rząd
realizujący absolutyzm władcy, do niej od nominacji króla: lord kanclerz, kanclerz szachownicy itp.
Oraz sekretarze stanu pn i pd, król źródłem sprawiedliwości;
SCHYŁEK ABSOLUTYZMU I REWOLUCJA ANGIELSKA
Konflikt ze Stuartami o: nietolerancję religijną, nie respektowanie praw parlamentu, próby
wprowadzenia absolutyzmu, polityka zagraniczna, udział Anglii w wojnie 30 letniej;
1628 Petycja Praw: dotychczasowe działania króla bezprawne, respektowanie zakazu więzienia
poddanych bez wyroku sądu, wyłączność parlamentu do stanowienia podatków; Karol I formalnie
zatwierdził1629 długi parlament do 1640, 1641 Wielka remonstracja doradcami króla mogą być
tylko ministrowie, którzy cieszą się poparciem izby gmin, 1642 wojna domowa pod dow.
Crmwella
1649 obalenie monarchii;
OKRES REPUBLIKI ustrój republikański
PARLAMENT: pełnia władzy w państwie pochodząca z wyborów, zlikwidowanie Izby Lordów,
powoływał Radę Stanu, która pełniła władzę wykonawczą;
1653 zamach Cromwella i Instrument Rządzenia: władza ustawodawcza jednoizbowy parlament
wybierany w wyborach, prawa wyborcze ograniczone cenzusem majątkowym, władza wykonawcza
DOŻYWOTNIEMU LORDOWI PROTEKTOROWI, który powoływał rząd nazywany jak
wcześniej Radą Stanu, zwoływał lub rozwiązywał parlament jeśli nie akceptował jego decyzji, mógł
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
też rządzić bez niego, sam decydował o polityce zagranicznej, wydawał podstawowe dla Anglii
akty prawne,
RESTAURACJA MONARCHII I REWOLUCJA ANGIELSKA 1660 restauracja Stuartów
1679 Habeus Corpus act ustawa o nietykalności osobistej jednostki co miało zapobiec
absolutyzmowi, REWOLUCJA spór z Jakubem II na jego miejsce córka Maria z Wilhelmem
Orańskim bezkrwawa rewolucja
1689 Ustawa o tolerancji religijnej swoboda wyznania wszystkim religiom protestanckim;
1689 Bill o Prawach zapobieganie nadużyciom ze strony króla; rozszerzenie uprawnień
Parlamentu; uznanie za nielegalne prawa suspensy bez zgody Parlamentu, odmówienie królowi
prawa nakładania podatków bez zgody Parlamentu, postulat częstego zwoływania sejmu;
USTRÓJ PARLAMENTARNO GABINETOWY W ANGLII
KRÓL: nieodpowiedzialny konstytucyjnie i parlamentarnie, powołuje odpowiedzialny przed
parlamentem gabinet, ograniczone prawo powoływania i zwalniania ministrów, na premiera osoba z
poparciem Izby Gmin, prawo do rozwiązania Izby Gmin jeśli ta votum nieufności dla gabinetu,
prawo inicjatywy ustawodawczej ale jego akty muszą mieć kontrasygnatę ministra;
GABINET: odpowiedzialny przed parlamentem prawnie (działanie niezgodne z prawem) i
politycznie (prowadzenie złej polityki) i solidarnie (odp. gabinetu za ministrów) za działalność
swoją i faktycznie za króla (bo wymagana kontrasygnata ministra), władza wykonawcza, instytucja
impeachment
PARLAMENT: władza ustawodawcza, ograniczony przez prawo sankcji królewskiej, która była
niezbędna do uprawomocnienia się ustawy; 1911 Parliment Act przyznanie Izbie Lordów tylko
prawo veta zawieszającego;
REFORMY PRAWA WYBORCZEGO XIX i XXw.: 1832 prawo wyborcze wszystkim
mężczyznom
mieszkańcom miast jeśli posiadali/dzierżawili domy o wart. czynszowej min.10 funtów liczba
uprawnionych powiększyła się o 2%; odebranie praw wyborczych zgniłym miastom, przyznanie ich
nowym, 1867 cenzus majątkowy do 5 funtów (dot. mieszkańcow miast); 1884/5 prawa wyborcze
mężczyzn, właścicieli samodzielnych domostw zamieszkujących hrabstwa =2x wiecej
uprawnionych; prawa przysługują obywatelom a nie miastom; 1918 zniesienie cenzusu
majątkowego dla mężczyzn pow. 21 lat; kobiety 30 lat jeśli posiadają nieruchomość, którą one
lub mąż utrzymuje (ślad cenzusu);
USTRÓJ PAŃSTWA
KRÓL: dziedziczny władca, jego pełnia władzy przejęta przez parlament, sądy i gabinet, pozostało
uprawnienie prerogatywy królewskiej -zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, dowództwo,
zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu, sankcja ustaw ale to praktycznie wyszło z użycia,
mianowanie urzędników, prawo łaski, wypowiadanie wojny i pokoju, wszystkie decyzje
kontrasygnaty, praktycznie nie uczestniczy w obradach parlamentu, otwiera sesje parlamentu i
wygłasza mowę, kontakty między królem a parlamentem przez premiera, nietykalny i
nieodpowiedzialny,
PARLAMENT: pełna inicjatywa ustawodawcza, budżet, ustawodastwo,;
Izba Lordów: arystokratyczny charakter, nie jest równoprawna z Izba Gmin, przysługuje jej tylko
veto zawieszające;
Izba Gmin jedyny organ prawodawczy, pełne kompetencje ustawodawcze, posłowie wybierani w 4
przymiotnikowych wyborach, budżet, kontrola nad rządem, działalnością króla;
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
RZĄD I GABINET: rząd to wszyscy ministrowie powoływanie przez króla lub premiera,
wykształcenie hierarchicznego podporządkowania ministrów, ministrowie właściwi którzy stoją na
czele poszczególnych resortów, ministrowie młodsi funkcje sekretarz; ; gabinet właściwy organ
rządowy, inicjatywa ustawodawcza, silny premier,
NIEMIECKIE PAŃSTWO LENNE (rozdrobnienie feudalne?) Król wybierany w drodze elekcji
przez 7 elektorów: król czeski, palatyn reński, książe saski, margrabia brandenburski, arcybiskup
kolonii, trewiru, moguncki; ZŁOTA BULLA Karola IV 1356- potwierdzenie praw elektorskich,
dziedziczenie elektoratu w legalnej, świeckiej, męskiej primogeniturze, wyłaczność sądowa oraz
kolejne przywileje w sprawach regaliów
Król wypowiadal wojnę, zawieral pokój, najwyższy sędzia, wódz, pan lenny; zwoływał wasali na
sesje nadworne (Hoftag), król był zródłem sprawiedliwości, mianował dożywotnich (!) urzędników;
KURIA KRÓLEWSKA (Hoftag) zjazd nadworny BWK;
I RZESZA
KONFEDERACJA RZESZY NIEMIECKIEJ CESARZ elekcyjny, zasady elekcyjności Złota
bulla, reprezentował na zewnątrz, polityka zagraniczna, suzeren lenny książąt, najwyższy sędzia,
pewne dochody z Niemiec  ostatecznie pozostały mu: reprezentacja, nominalne zwierzchnictwo
nad książętami, zwoływanie sejmu do 1663 i ustalanie jego porządku obrad, inicjatywa
ustawodawcza zatwierdzanie uchwał sejmu, legitymacja dzieci nieślubnych, zredukowano do
minimum uprawnienia sądowe, zanikły dochody cesarskie, każdy elekt musiał podpisać kapitulacje
wyborcze  prezesura związku;
SEJM RZESZY (Reichstag) członkowie rady cesarskiej, książęta terytorialni, przedstawiciele
miast cesarskich, nie było reprezentacji stanów, ustawodawstwo, decyzje o wojnie i pokoju, traktaty
międzynarodowe, podatki, sprawy wojska;
ABSOLUTYZM OŚWIECONY W PRUSACH
KRÓL: władza absolutna, kontrola każdej dziedziny życia więc rozbudowana policja,  państwo
policyjne, naczelny wódz, do przesady rozbudowywał armię, nakładał podatki, kierował organami
rządowymi, wydawał normy prawne, nie ponosił żadnej odpowiedzialności; państwo
funkcjonowało na zasadzie centralizmu i biurokratyzmu;
GENERALNE DYREKTORIUM: 5 departamentów pod przewodnictwem ministra, sprawy wew.
Państwa i finanse;
MINISTERSTWO GABINETOWE: sprawy zagraniczne;
MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI: kierownictwo kanclerza i kilku ministrów,
sądownictwo i wyznania;
KONSTYTUCYJNA MONARCHIA PRUSKA 1850
KRÓL: na czele władzy państwowej, władza wykonawcza przy pomocy ministrów,
zobowiązanych do kontrasygnowania aktów królewskich, wyłączne prawo nominacji urzędników,
polityka zagraniczna z zawieszaniem traktatów międzynarodowych, wypowiadanie wojny,
zwierzchnictwo nad armią,;
RZĄD 9 resortów obradom przewodniczył premier;
PARLAMENT: Izba Panów i Izba Poselska; równa pozycja, inicjatywa ustawodawcza, ratyfikacja
niektórych umów międzynarodowych, budżet z sankcją króla, pełna władza ustawodawcza;
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
ZWIĄZEK NIEMIECKI (1815) konfederacja;
ZGROMADZENIE ZWIĄZKOWE/SEJM ZWIĄZKOWY: jedyny stały organ konfederacji,
najważniejsze sprawy, zmiany aktów prawnych dot. Związku, powoływanie wspólnych organów,
wojna i pokój;
RADA ŚCIŚLEJSZA: sprawy bieżące, decydowała pośrednio o sprawach podejmowanych na
zgromadzeniach sejmu związkowego, wyłączne prawo przygotowywania projektów ustaw
przedstawianych Bundestagowi;
ZWIĄZEK PÓŁNOCNONIEMIECKI 1866 federacja; ustawodawstwo w sprawie: wojsko,
marynarka, zdrowie, poczta, telegraf, kolej, drogi lądowe i wodne, monetarne, handel zagraniczny,
prawo karne, cywilne, handlowe,
Dziedziczne przewodniczenie związkowi król Prus;
SEJM RZESZY: ustawodastwo, ratyfikacja traktatów międzynarodowych, posłowie mieli
immunitet poselski, na 3 lata, mieli się zbierać przynajmniej raz do roku;
RADA ZWIĄZKU: inicjatywa ustawodawcza, skład jak federacyjna struktura, akceptowała
projekty ustaw zanim trafiały do sejmu,funkcja sądu polubownego gdy spory między członkami
federacji, interwencja zbrojna w państwie federacyjnym jeśli zagraża to związkowi, powoływała
PREZYDIUM RADY do której należała władza wykonawcza w związku;
PREZYDIUM RADY: przygotowanie projektów ustaw, zwoływanie i zamykanie posiedzeń sejmu
oraz rady związku, na wniosek rady mogła rozwiązać sejm, powoływanie urzędników federacji i
kontrola nad nimi, na jej czele z urzędu premier pruski;
II RZESZA NIEMIECKA (1871-1918) federacja; polityka zagraniczna, ustawodawstwo w
sprawie: wojsko, marynarka, poczta, telegraf, kolej, drogi lądowe i wodne, monetarne, handel
zagraniczny, prawo karne, cywilne, handlowe,
CESARZ: tytuł dziedziczny dla króla Prus, reprezentacja na zewnątrz, zwierzchnik sił zbrojnych,
w czasie wojny naczelny wódz, mianował urzędników federacji oraz kanclerza, zawierał umowy
międzynarodowe, ustawy w jego imieniu ale nie miał prawa sankcji, nieodpowiedzialny a jego akty
wymagały kontrasygnaty;
SEJM RZESZY na 3 lata; ustawodawstwo dla rzeszy, wypowiadanie wojny, budżet, ratyfikacja
umów międzynarodowych;
RADA ZWIĄZKU: pełnomocnicy wszystkich krajów członkowskich, odrębny organ niż
parlament, ustawodawcze równe sejmowi rzeszy, współdecydowała z cesarzem o rozwiązaniu
sejmu, rozwiązywała konflikty między członkami rzeszy, decydowała o krokach egzekucyjnych
wobec członków którzy nie wywiązali się z umów, przewodniczącym rady z urzędu powoływany
przez cesarza kanclerz rzeszy;
KANCLERZ RZESZY: w imieniu cesarza najwyższą władzę wykonawczą, niezależny od sejmu,
jedyny organ ministerialny, konstytucja nie przewidywała istnienia rzadu;
REPUBLIKA WIEMARSKA (konst. 1913) federacja; republika parlamentarna, stosunki z
zagranicą, obywatelstwo, emigracja i imigracja, systemu monetarnego, siły zbrojne, poczta,
telekomunikacja, budżet federacji;
PREZYDENT: wybory powszechne, bezpośrednie na 7 lat, odpowiedzialny prawnie przed
Sejmem Rzeszy, reprezentacja na zewnątrz, zawieranie umów międzynarodowych, mianowanie i
odwoływanie kanclerza i innych urzędników rzeszy, zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi,
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
rozporządzenia i zarządzenia wymagały kontrasygnaty, miał prawo rozwiązania parlamentu ale
tylko raz z tego samego powodu;
RZĄD: władza wykonawcza, nadzór nad administracją, inicjatywa ustawodawcza, odpowiedzialni
politycznie przed sejmem za siebie i prezydenta, gdy votum nieufności ustępował chyba że
interwencja prezydenta, na czele rządu kanclerz, którego pozycja bardzo silna;
SEJM RZESZY: pełna władza ustawodawcza;
RADA RZESZY: 2 organ parlamentarny, struktura federacyjna, prawo weta zawieszającego wobec
ustaw sejmu, które mogło być odrzucone 2/3 głosów posłów
III RZESZA formalnie utrzymana konstytucja rep. Weimarskiej,
PATRYMONIALNE PAŃSTWO FRANKIJSKIE KRÓL miał terytorium państwa za swoją
własność, dziedziczenie patrymonialne, sprawy wojny, pokoju, polityki zagranicznej, wymiar
sprawiedliwości
Urzędnicy nadworni i centralni, majordom zamieniony na seneszala, kanclerz na czele kancelarii,
czuwał nad pieczęcią, miał wgląd we wszystkie dokumenty; komornicy, stolnicy, cześnicy,
koniuszowie;
Hrabstwa - hrabiowie, marchie - margrabiowie;
FRANCJA STANOWA I ABSOLUTNA
STANOWA (1302-1484) KRÓL zawsze przeważał nad pozostałymi organami, charakter
publicznoprawny, przy udziale legistów, król uosabiał państwo, zaprzeczenie zasady "wasal
mojego.." przez co król mógł przenikać do niższych szczebli drabiny lennej;
STANY GENERALNE przez Filipa IV Pięknego 1302, 3 kurie każda po 300 osób,
duchowieństwo, szlachta, mieszczaństwo, zaopatrywani przez wyborców w instrukcje, uprawnienia
podatkowe, prawo przedstawiania zażaleń dot naprawy urządzeń państwowych, prawo wyrażania
zgody na alienację domeny i wyboru króla w przypadku wygaśnięcia domeny; 1435 i 1439 błąd
ustalenie stałego podatku „taille” (podatek na utrzymanie wojska)
STANY PROWINCJONALNE ten sam charakter i kompetencje co stany generalne tylko na
określonych prowincjach; chętniej zwoływane dla uzyskania podatków (uginały się)
RADA KRÓLEWSKA dygnitarze korony i BWK, później element feudalny ustępował miejsca
elementowi fachowemu;
ABSOLUTYZM (1484-1789) KROL XVII prawa fundamentalne: ponad królem, zakaz
zmieniania zasad nastepstwa tronu, zasada legalnej męskiej świeckiej primogenitury, zakaz
dysponowania domeną królewską, nakaz wyznawania przez króla katolicyzmu, na straży tego
wszystkiego Parlament Paryski który zatwierdzał ordonanse; król najwyższym organem państwa a
nie jego właścicielem, król jest cesarzem w swoim królestwie, cała władza państwowa:
ustawodawstwo, wykonastwo, jurysdykcję; reprezentacja na zewnątrz, polityka zagraniczna,
wypowiadanie wojen, pokoje, przyjmowanie i wysyłanie posłów, zwoływał Stany Generalne i
Prowincjonalne, obsadzał stanowiska  omnipotentna władza monarchy, mógł ingerować we
wszystkie sprawy każdego organu  ordonanse i listy łaski; Król sprawował władzę wraz z
wykwalifikowanymi organami doradczymi;
RADA KRÓLEWSKA z biegiem lat element bardziej fachowa, urzędnicy - ministrowie, skutkiem
tego wyodrębnienie się w radzie sekcji wyspecjalizowanych w określonych materiach: RADA
STANU przewodniczył król, najważniejsze sprawy wewnętrzne i zewnętrzne, -stanowili rząd
francuski ale decydujący głos monarcha; RADA STRON PROCESOWYCH: sąd który mógł
kasować wyroki prawomocne z naruszeniem prawa; RADA DEPESZ przewodniczył król, kontrola
sprawozdań urzędników terenowych; RADA FINANSÓW;
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
EGZEKUTYWA do ministrów: kanclerz, 4 sekretarzy stanu, generalny kontroler finansów;
FR KONSTYTUCJA Z 1791 monarchia z woli ludu KRÓL wykonawcza, władza za pomocą
odpowiedzialnych przed nim ministrów, akty wymagały kontrasygnaty, nieodpowiedzialny ale
można go było odwołać, gdy nie zobowiązał się lub złamał przysięgę o przestrzeganiu konstytucji,
nie miał inicjatywy ustawodawczej, nie mógł rozwiązać parlamentu; weto zawieszające uchwały
parlamentu
ZGROMADZENIE USTAWODAWCZE: jednoizbowe, władza ustawodawcza, nie mogło
usuwac ministrów odpowiedzialnych tylko przed królem; ministrowie odpowiedzialni prawnie
FR KONSTYTUCJA Z 1814 LUDWIK XVIII monarchia z woli bożej, KRÓL suwerenem,
dziedziczny, nieodpowiedzialny, najwyższy zwierzchnik państwa, na czele egzekutywy i
uczestniczył w ustawodastwie, wyłączna inicjatywa, sankcjonował projekty ustaw, mógł
samodzielnie wydawac ordonanse, zwoływał parlament, mianował ministrów, mógł rozwiązać izbę
deputowanych;
PARLAMENT: Izba parów, izba deputowanych; organ ustawodawczy, oddzielnie dyskutowały
nad projektami ustaw króla, przyjmowali lub odrzucali je, każda wniesiona poprawka wymagała
aprobaty króla, izba deputowanych mogła pociągnąć do odpowiedzialności konst. ministrów a
sądziła ich izba parów; kontrasygnata aktów królewskich przez ministrów;
II REPUBLIKA - KONSTYTUCJA Z 1848
władza ustawodawcza - jednoizbowe Zgromadzenie, wybierane w demokratycznych wyborach na 3
lata; brak rzeczywistej kontroli egzekutywy; Zgromadzenie pociągało do odpowiedzialności
konstytucyjnej prezydenta oraz ministrów
III REPUBLIKA FRANCUSKA 1875 (składała się z 3 ustaw: o organizacji władz publicznych, o
organizacji senatu, o stosunkach władz publicznych)
IZBA DEPUTOWANYCH I SENAT (tworzyli parlament) władza ustawodawcza, obie izby były
oddzielnymi organami, składały się w jedno Zgromadzenie Narodowe tylko w 3 (?) przypadkach:
rewizja konstytucji, wybór prezydenta na 7 lat pierwotny; skład 75 senatorów dożywotnich.
PREZYDENT REPUBLIKI: głowa państwa, na czele egzekutywy, mianował ministrów,
przewodniczył radzie ministrów, jego akty wymagały kontrasygnaty, inicjatywa ustawodawcza,
słabe weto zawieszające, prawo rozwiązania za zgoda senatu izby deputowanych, odpowiedzialny
konstytucyjnie przed senatem z oskarżenia izby deputowanych;
RADA MINISTRÓW ministrowie powoływani przez prezydenta, odpowiedzialni konstytucyjnie
tak samo jak prezydent, solidarnie przed obiema izbami za ogólna politykę;
DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA 26 VIII 1789r
Rewolucyjny akt prawny, stworzył podstawę nowego systemu prawno-państwowego,
demokratyczne podstawy państwa; idea prawa naturalnego (przyrodzone, niezbywalne i święta
prawa człowieka); zasada suwerenności ludu (władza z woli ludu), odpowiedzialność władzy przed
ludem, równość wobec prawa (równość wobec praw politycznych, niwelacja różnic stanowych,
równość sądowa); wolności osobiste; wolność gospodarcza; nienaruszalność prawa własności
prywatnej; miała charakter programu rewolucyjnego; Deklaracja Jakobińska równość wszystkich
obywateli pojmowana jako równość społeczna; wprowadzone prawa socjalne (do pracy, opieki
publicznej, bezpłatnej oświaty); Konstytucje 1795-1780 ograniczyły katalog praw (glownie praw
socjalnych); wprowadzenie licznych cenzusów; Konstytucja II Rep - „wolnośc, równość i
Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM: www.prawo.livenet.pl
braterstwo”, powrót praca socjalnego i ochrona szczególnych wartości np. rodziny; następne
konstytucje powielały katalog praw z Deklaracji 1798 rozszerzając go nieznacznie;
UCHWAŁY W SPRAWIE LIKWIDACJI FEUDALIZMU sierpień 1789r. konstytuanta zniosła
przywileje szlachty oraz powinności feudalne chłopów wobec panów; rozgraniczenie praw
narzuconych chłopom (feudalizm dominujący) od praw opartych na ustawie (feudalizm
kontraktujący); zniesiono prawa związane z poddaństwem, sądownictwo patrymonialne,
pańszczyzny i monopole dworskie; zostawiono prawo do poboru czynszów (prawo wykupu) itp.;
nie wpłynęło to w znacznej mierze na poprawę położenia materialnego); proces ten zapoczątkował
likwidację wielkiej własności ziemskiej; rzeczywista reforma rolna;
STANY ZJEDNOCZONE AMERYKI
Deklaracja praw człowieka równość wszystkich ludzi, równe prawa do życia i szczęścia;
Konstytucja z 1787 Władze federacji: sprawy zagraniczne, handel zagraniczny, sprawy skarbowe,
sprawy naturalizacji, organizacja sądownictwa;
KONGRES: ustawodawcza; Senat: reprezentanci wszystkich stanów, zatwierdzanie traktatów
międzynarodowych podpisywanych przez prezydenta oraz zatwierdzanie jego kandydatów na
ambasadorów, konsulów, sędziów najwyższych, funkcjonariuszy administracji federalnej,
przewodniczącym wice prezydent; Izba reprezentantów: posłowie na 2 lata, wyłączna inicjatywa
przy projektach dot pobierania dochodów państwa, ale senat może tu wnosić poprawki; wspólne dla
2 kompetencje: sprawy wspólne federacji, inicjatywa ustawodawcza, wnoszenie poprawek do
projektów i ich zatwierdzanie, środki kontrolne wobec wykonawczej - prezydenta, Impeachment,
procedurę wszczyna Izba niższa a wyrok senat;
PREZYDENT: wykonawcza, wybierany na 4 lata, ogólny zakres uprawnień, szef egzekutywy,
dowódca sił zbrojnych, zawiera traktaty międzynarodowe za zgoda senatu, za zgoda i rada senatu
mianuje ambasadorów, konsulów, urzędników federacyjnych, prawo weta zaieszającego wobec
ustaw kongresu potem stało się wetem stanowczym, nieodpowiedzialny politycznie,
odpowiedzialny konstytucyjnie w impeachmencie;
WŁADZA SĄDOWA sąd najwyższy i sady federalne; ( badanie legalności aktów prawnych oraz
ich zgodności z konstytucją) konst. federalna  ustawy federalne  konst. Stanowe  ustawy
stanowe
 sądy obwodowe
 apelacyjne
 sąd najwyższy -interpretacja konstytucji, kontrola kongresu zatwierdza lub odrzuca ustawy
niezgodne z konstytucją;