02_System_gospodarki..

advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
Podstawy przedsiębiorczości
(przedsiębiorczość bez tajemnic)
Temat: System gospodarki rynkowej
Rynek
Rynek jest to miejsce, na którym spotykają się kupujący i sprzedający w celu zawarcia
transakcji kupna – sprzedaży.
Konsument to osoba wykorzystująca (konsumująca) produkt.
Nabywca (klient) to osoba aktualnie dokonująca zakupu produktu w celu zaspokojenia
potrzeb własnych i/lub innych członków swojego gospodarstwa domowego.
Definiując rynek nie można ograniczyć się tylko do
jego pasywnej, technicznej roli, polegającej
głównie na stworzeniu przestrzeni dla wymiany
towarów.
Rynek to przede wszystkim mechanizm utworzony
przez wzajemne relacje między kupującymi i
sprzedającymi. W wyniku tych współzależności
kształtują się:
• popyt, podaż i cena.
Wejście do Centrum Giełdowego w Warszawie
Podstawowe klasyfikacje rynków
Rynek
Kryterium zasięgu
terytorialnego
Kryterium przedmiotu
wymiany
Kryterium dominacji
podmiotu rynku
Rynki:
Rynki:
Rynki:
• lokalny
• regionalny
• krajowy
• zagraniczny
• międzynarodowy
• globalny
• finansowy
• pracy
• dóbr i usług
• sprzedawcy
• nabywcy
Cechy i funkcje rynków
Podstawowymi cechami rynku są:
• odpłatność – towary na rynku są sprzedawane,
• dobrowolność (wolność) – swoboda w podejmowaniu decyzji,
• ekwiwalentność – wymiana różnych wartości różniących się jedynie wartościami
użytkowymi,
• konkurencyjność – konsekwencją wolności rynku jest konkurencja.
Do najważniejszych funkcji rynku zaliczamy:
• równowagi– równoważenie popytu i podaży jest najważniejszą funkcją rynku,
mechanizm rynkowy powoduje ciągłe dostosowywanie się popytu do podaży,
• selekcji – dotyczy eliminacji słabszych podmiotów gospodarczych z rynku,
• alokacji – dotyczy czynników wytwórczych i polega na ich przemieszczaniu się z gałęzi
o niższej do gałęzi o wyższej rentowności.
Gospodarka rynkowa
Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki
podejmowane są przez różne podmioty gospodarcze (ludzi, przedsiębiorstwa i rząd).
Podmiotami gospodarki rynkowej są :
• gospodarstwa domowe,
• przedsiębiorstwa,
• instytucje finansowe,
• administracja państwowa,
• władza lokalna.
System ekonomiczny
Rynkowy
Kierowany
opiera się na własności prywatnej
i działaniu mechanizmu rynkowego
opiera się na własności publicznej,
wszystkie decyzje ekonomiczne
podejmowane są przez władzę
Cechy gospodarki rynkowej
Gospodarka rynkowa opiera się
na przedsiębiorczości, własności
prywatnej, konkurencji i systemie
cen.
System cen, informując o sytuacji
na rynku, umożliwia
prowadzenie rachunku
ekonomicznego.
Każdy obywatel może bez
ograniczeń i na takich samych
prawach podejmować
działalność gospodarczą.
Przedsiębiorczość
własność
prywatna
konkurencja
uwolniony
system cen
Prawo popytu
Popyt jest to ilość towaru, jaką nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie za ustaloną
cenę.
Wykres ilustruje zależność wielkości
popytu na dany towar od jego ceny.
Prawo popytu – wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na
dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.
Prawo podaży
Podaż oznacza ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym
czasie i po określonej cenie.
Wykres ilustruje zależność wielkości
podaży na dany towar od jego ceny.
Prawo podaży głosi, że przy niezmienności innych warunków rynkowych podaż
danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny
towarzyszy spadek wielkości podaży.
Mechanizm rynkowy
Mechanizm rynkowy jest proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku,
w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego
dostosowania wielkości popytu (D) i podaży (S), poprzez odpowiednie ustalenie ceny
równowagi (P).
[cena]
Równowaga rynkowa oznacza, że
ilość dóbr i usług dostarczanych na
rynek, czyli podaż, równa się
popytowi na te dobra i usługi,
reprezentowanemu przez sumę
dochodów ludności.
[ilość]
Gdy popyt D się zmniejsza, producenci ograniczają podaż S i obniżają ceny. Efektem jest
ustalenie się nowej równowagi rynkowej
Czynniki kształtujące wielkość popytu
Rynkowe
• wielkość
dochodów,
• ceny substytutów,
• ceny dóbr
komplementarnych
Pozarynkowe
• preferencje
konsumentów,
• moda
Geograficzne
• warunki
klimatyczne,
• pora roku,
• sytuacja
gospodarcza
Sytuacja polityczna
Demograficzne
• liczba ludności,
• struktura wiekowa
konsumentów,
• poziom
wykształcenia,
• stan cywilny,
• wyznanie
Czynniki kształtujące wielkość podaży
 cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej
jednostki tego dobra,
 ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i
surowców, procenty od zaciągniętych kredytów – czyli poziom kosztów produkcji,
 technologia, czyli postęp techniczny,
 ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających),
 liczba producentów na danym rynku,
 eksport oraz import,
 czynniki przypadkowe, np. pogoda,
 interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje,
warunki prawne,
 elastyczność podaży.
Monety i banknoty wpłacone przez
turystów zwiedzających British Museum
Pieniądz
Niezależnie od swojej formy zewnętrznej i systemu gospodarczego pieniądz jest prawnie
określonym, powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym.
Według współczesnej doktryny na pieniądz składają się trzy elementy:
• jednostka pieniężna,
• suma pieniężna,
• znak pieniężny.
Suma pieniężna jest wyrażana w
jednostkach pieniężnych,
zmaterializowanych w postaci znaków
pieniężnych.
Polski banknot 200-złotowy (awers)
W obiegu do 1995 r. (przed denominacją)
Pieniądz – historia
Pieniądz pojawił się kilka tysięcy lat przed naszą erą. Początkowo rolę powszechnego
ekwiwalentu pełniły towary.
Towar
Barter to wymiana
bezgotówkowa, czyli towar
(bądź usługa) za towar. Strony
uzgadniają wartość towarów,
lub usług i dążą do tego, żeby
bilans był zerowy.
Kruszce (złoto, srebro)
Monety
Jednostka monetarna (ustalona waga, próba)
Pieniądz kredytowy (weksle, czeki, banknoty)
Waluta dewizowo - złotowa
Pieniądz papierowy
Pieniądz bankowy (depozytowy)
Pieniądz elektroniczny
Funkcje pieniądza
Niezależnie od swojej formy pieniądz pełni w gospodarce określone funkcje, jest:
• miernikiem wartości,
• środkiem wymiany,
• środkiem płatniczym
• środkiem tezauryzacji,
• pieniądzem światowym.
Pieniądz krajowy może spełniać funkcję pieniądza światowego, gdy państwo gwarantuje
jego pełną wymienialność, duży potencjał gospodarczy, stabilność cen.
środek płatniczy
środek wymiany
miernik wartości
środek gromadzenia oszczędności
Gospodarstwo domowe
Gospodarstwo domowe jest to jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich
zespół, razem zamieszkujących i wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości
połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne,
utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe.
Celem gospodarstwa domowego jest zaspokojenie potrzeb wszystkich osób wchodzących
w jego skład.
gospodarstwo domowe
budżet państwa
przedsiębiorstwa
Między gospodarstwem domowym, przedsiębiorstwem i budżetem państwa
przedstawiono przepływające strumienie pieniężne
Źródła dochodów gospodarstwa domowego
Potrzeby osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego są realizowane z dochodów
uzyskiwanych przez wszystkich lub tylko niektórych jego członków. Zaspokojenie tych
potrzeb jest głównym celem istnienia gospodarstwa domowego.
z tytułu
prowadzenia
działalności
gospodarczej
z tytułu posiadania
kapitału
dochody
z tytułu świadczeń
społecznych
z tytułu pracy
Źródła wydatków gospodarstwa domowego
wydatki
konsumpcyjne
Sztywne
inwestycyjne
Zmienne
Stałe
Zmienne
- czynsz
- wycieczka
- prąd
- remont
- czesne za
naukę
- żywność
- zakup
samochodu
- opłata za
polisę
-…
-ubezpieczenie
- zakup
obligacji
-…
-…
-…
- zakup działki
Wydatki a dochody
PRAWO ENGLA
W miarę wzrostu dochodów społeczeństwa maleje udział wydatków na żywność w
wydatkach ogólnych gospodarstw domowych.
Dlaczego?
-„bo apetyt rośnie w miarę jedzenia” wzrost dochodów wyzwala coraz to nowe potrzeby,
których zaspokojenie wymaga coraz to więcej pieniędzy.
PARADOKS GIFFENA
Wzrost cen w Irlandii spowodował wzrost popytu na tenże chleb. Zachowanie
konsumentów wbrew pozorom było racjonalne, gdyż dysponując niskimi dochodami, przez
podwyżkę cen chleba zostali zmuszeni do ograniczenia konsumpcji wszelkich dodatków do
chleba.
PARADOKS VEBLENA (zwany także efektem snoba)
Z chęci pokazania się innym, że stać nas na droższe rzeczy,
nawet jeśli nie różnią się od tych samych sprzedawanych
wcześniej po niższej cenie oraz w warunkach
umiarkowanych dochodów.
Literatura
1. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009
2. http://www.ekonomia.net.pl/
3. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny, Warszawa 2002
Download