Etyka Leibniza - Instytut Filozofii UJ

WCZESNA
FILOZOFIA
NOWOŻYTNA
XV-XVII wiek
HISTORIA ETYKI (HISTORIA FILOZOFII)
Gottfried Wilhelm Leibniz
1646-1716
Główne dzieła:
De arte combinatoria, 1666
Wyznanie wiary filozofa
Rozprawa metafizyczna, 1686
Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i
pochodzenia, 1710
Zasady natury i łaski, 1714
Monadologia, 1714
Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego,
1765
Metafizyka i logika
Characteristica universalis: uniwersalny
symboliczny (sformalizowany) język filozofii i
nauki, które mają przybrać postać teorii
zaksjomatyzowanej o strukturze dedukcyjnej.
Ars combinatoria: sztuka łaczenia – konstrukcji
pojęć i twierdzeń: terminy pierwotne 
pochodne pojęcia i twierdzenia.
Zasada racji dostatecznej głosi, że wszelkie
prawdy wynikają logicznie z przesłanek,
będących dla nich racjami logicznymi.
Człowiek nie jest zdolny do ich sformułowania,
jeśli wymaga to przejścia nieskończonej liczby
kroków w logicznym (redukcyjnym)
rozumowaniu.
Zasada sprzeczności: (pp), nieprawda, że
nic nie jest i jest zarazem, rzecz nie może mieć
w sobie dwóch wykluczających się własności.
Prawdy rozumowe i prawdy faktyczne
(empiryczne)
Prawdy rozumowe są konieczne, a ich
przeciwieństwo jest niemożliwe: ich
zaprzeczenie prowadzi do sprzeczności.
Prawdy faktyczne są przypadkowe i ich
przeciwieństwo jest możliwe: ich zaprzeczenie
nie prowadzi do sprzeczności.
Monady i agregaty
Monady to byty proste (niematerialne).
Monady preegzystują i są stwarzane lub
niszczone.
Agregaty to złożenia monad.
Agregaty istnieją i ulegają rozpadowi.
Monady nie oddziałują na siebie („nie mają
okien”), ale pozostają ze sobą w relacjach,
które tworzą tzw. harmonię przedustawną
(nałożoną jako zbiór relacji przez Boga na zbiór
monad).
Koncepcja światów możliwych –
teodycea Leibnizowska
Istniejący (wszech)świat jest
najlepszym z możliwych światów,
lecz nie jest doskonały.
Zawiera on w sobie:
• zło metafizyczne
(niedoskonałość)
• zło fizyczne (cierpienie)
• zło moralne (grzech)
Bóg stwarzając świat wybrał go
spośród wielości możliwych
światów, które były wewnętrznie
niesprzeczne i współmożliwe.
Według Leibniza Bóg, wybierając i
stwarzając świat, który znamy,
kierował się jako nieskończony
rozum pewnymi zasadami:
Zasada sprzeczności
Zasada racji dostatecznej
Zasada nieodzowności racji dostatecznej
Zasada powszechnego związku
Zasada tożsamości: tożsamość nieodróżnialnych
Zasada istnienia
Zasada prostoty
Zasada ekonomii
Zasada doskonałości
(Na podstawie J. Perzanowski, Teozofia Leibniza [w:] Gottfried W.
Leibniz, Pisma z teologii mistycznej, Kraków1994)
Zasada sprzeczności:
• (pp);
• nic nie jest i jest zarazem;
• rzecz nie może mieć w sobie dwóch wykluczających się
własności/jakości.
Zasada racji dostatecznej:
• „/…/ nie ma prawdziwej wypowiedzi, której
uzasadnienia nie moglibyśmy dostrzec, posiadając
wiedzę konieczną dla jej doskonałego zrozumienia.
Jedna [zasada tożsamości] i druga zasada musi odnosić
się do rzeczy nie tylko koniecznych, lecz także do
przygodnych prawd i jest nawet konieczne, aby to, co
nie posiada racji dostatecznej nie istniało. (Leibniz,
Teodycea…, s.527)”
• rzeczywistość faktu lub prawdziwość
wypowiedzi oparta jest na racji dostatecznej
(racje te najczęściej nie są nam znane); każde
zdanie prawdziwe jest analityczne.
Zasada nieodzowności racji dostatecznej:
„/…/ musi być racja dostateczna, dla jakiej rzeczy
są takie, aniżeli inne /…/.”
(Leibniz, Polemika z Clarke’iem, Pismo drugie, [w:] Leibniz, Wyznanie wiary
filozofa …, s. 326)
Zasada powszechnego związku:
w uniwersum wszystko jest ze sobą
powiązane.
Zasada tożsamości (identyczności):
pozytywna: xx
negatywna: x  x
tożsamość nieodróżnialnych;
obiekty jakościowo nieodróżnialne są
identyczne.
Zasada istnienia:
musi być racja dostateczna tego, że
rzeczy są takie, a nie inne.
Zasada prostoty:
z możliwych rozwiązań Bóg wybiera
najprostsze.
Zasada ekonomii:
istnieje to, co spośród największych
rezultatów uzyskano najmniejszym
nakładem środków.
Zasada doskonałości:
z dwóch możliwości realizuje się ta, którą
cechuje największa rozmaitość i najwyższy
ład;
Bóg wybiera to, co najdoskonalsze
(najbardziej rzeczywiste).
(Na podstawie: J. Perzanowski, Teozofia Leibniza [w:] Gottfried W. Leibniz,
Pisma z teologii mistycznej, Kraków1994)