2005-11-03

To, że dwie normy dotyczą tego samego zachowania nie musi być wyraźnie widoczne w
danych przepisach.
Normy muszą w jakiś sposób określać modalność przepisu (czyli zakaz, nakaz lub
przyzwolenie). Jednak wyjątek ma pierwszeństwo przed zasadą.
Hipoteza wyjątku mieści się w hipotezie zachowania, norma mieści się we wzorze
zachowania, dozwolenie lub zakazanie różni się od normy generalnej.
Norma generalna: zabijanie jest zakazane.
Wyjątek: zabójstwo w afekcie.
Wyjątek: aborcja zmuszona chorobą i zagrożeniem życia.
Wyjątek: zabójstwo ze współczucia i na prośbę ofiary.
Lex Specialis musi być podrzędne pod Lex Generalis.
Jeżeli dyspozycję są różne, to także sankcje też są różne.
Podział przepisów na przepisy kompletne i niekompletne:
Dotyczy to czy dany przepis jest wystarczający do stworzenia normy prawnej. Czy zawiera
on wszystkie elementy do stworzenia hipotezy, dyspozycji i sankcji?
 Przepisy niekompletne – przepisy odsyłające – czyli wymagają one uzupełnienia przez
jakieś inne przepisy, aby można było zbudować na tym normę prawną. Przepis
odsyłający zawiera w sobie tylko podstawowe informacje. Przepisy odsyłające
dzielimy na te które odsyłają systemowo i po za systemowo. Przepisy odsyłające
systemowo wymagają uzupełnienia przez inne przepisy prawne. Przepisy odsyłające
po za systemowo są odsyłane do reguł obowiązujących po za prawem. Zasady
współżycia społecznego nie są nigdzie spisane, ale nie są też one skomplikowane, są
one natychmiast tworzone do podanej sytuacji. Te reguły zwyczajowe nazywa się
klauzurami generalnymi (prawo handlowe – uczciwość przedsiębiorcy).
 Przepisy odsyłające systemowo – sensu stricto oraz przepisy odsyłające blankietowe.
Przepisy sensu stricto pojawia się „adres” przepisu do którego się odsyła, czyli podany
dokładny numer paragrafu, lub aktu, lub innego dokumentu, lub innego kodeksu.
Odesłanie blankietowe nie podaje dokładnego miejsca do którego się odsyła, nie jest
to powiedziane wprost gdzie należy tego szukać. Odesłanie blankietowe wymaga
pewnej wiedzy prawniczej aby można było odtworzyć sobie właściwą dyspozycję.
System prawa:
Systemem może być zbiór norm moralnych. Mówiąc że kieruje się jakimś systemem
moralnym to chce zaznaczyć że normy którymi się posługuje nie są wolne tyko są
uporządkowane w system norm. Nie mamy moralności tylko mamy systemy. Nawet w
historii filozofii pojawiali się autorzy którzy przejawiali chęci pokazania etyki jako zbiór
norm zbudowanych systemowych (np.: Benedykt Spinoz). Napisał on „Etyka na sposób
geometrycznie przedstawiony”. W systemie panuje porządek rozumu (dedukcyjny). Kiedy
mówimy o systemie prawa to zwracamy uwagę na to że mamy doczynienia ze zbiorem
uporządkowanym. Ten porządek jest pokazany na trzy sposoby:
 Prawo jest systemem dlatego że jest w nim porządek hierarchiczny, czyli normy z
określonym porządkiem hierarchii.
 Jest w nim porządek polegający na tym że normy prawa nie wchodzą ze sobą w
konflikty, nie licząc przykładów marginalnych. Sprzeczności w systemie prawa nie są
wynikiem błędów, są one wynikiem tego że reguluje się rzeczy różne i one czasami
krzyżują się ze sobą, sprzeczności te są naturalną rzeczą w tworzeniu się prawa.
 System prawa jest zupełny.
Porządek hierarchiczny: bierze się z tego że jest różna hierarchia aktów normatywnych.
Jednak system prawa zawsze będzie zbiorem norm, jednostką budującą system jest norma
prawna a nie akt. Hierarchia norm jest pochodną aktów normatywnych, a jest to wynikiem
konstytucji. Hierarchia aktów prawnych jest odzwierciedleniem hierarchii organów państwa,
z wykluczeniem umów międzynarodowych.
Zależności między normami wyższymi i niższymi:
 Zależności delegacyjno-kompetencyjne i treściowe: powiązania treściowe - przyjmuje
się że te powiązania są takie że z tych norm wyższych można wyprowadzić normy
niższe, a normy wyższe przesądzają treść norm niższych, normy niższe są tylko
uszczegółowienie norm wyższych.
 Zależności dynamiczne i statyczne: powiązania mające charakter statyczny są
statyczne dlatego że nie wychodzą po za normy tzw. „aksjomatów”. Są one statyczne
ponieważ system ten rozwija się tylko w drodze rozumowań. Tylko z pierwszej normy
są wyprowadzane normy niższe. Hans Kelzer opisał właśnie tę konstrukcje.
 Zależności formalne i materialne:
Powiązania wyższego rzędu ale dynamiczne, polegają na tym że normy wyższe określają
organy niższe niż organ te które je wydaje, określają organy które mają wydać jakieś
normy i upoważniają te organy do wydania tych norm. Normy wyższe wskazują organy
niższe i upoważniają je do wydania jakich norm. Pojawiają się tu organy na różnych
rzędach. Polega to na przekazywaniu kompetencji do tworzenia norm od organów
wyższych dla norm niższych. Normy merytoryczne są na końcu tej drabinki. Ale nie ma
to nic wspólnego z rzeczywistością.
W rzeczywistości normy prawne są i statyczne i dynamiczne.
Porządek niesprzeczności:
Polega on na tym że w prawie te sprzeczności nie powstają, albo gdy powstają są one łatwe
do usunięcia. Gdy mówimy o pojęciu sprzeczności mamy na myśli zdanie twierdzące i jego
zaprzeczenie. Arystoteles wymyślił zasadę sprzeczności, czyli jedno zdanie nie może być
prawdziwie i fałszywe. Ale tej zasady nie da się w sposób bezpośredni przenieść do prawa.
Podobna jest tylko sprzeczność norm gdzie jedna norma coś nakazuje a druga zakazuje. Aby
dojść do wniosku że dwie normy są sprzeczne to musimy dojść do wniosku że mają one
wspólnych adresatów i wspólne zachowanie. Czyli musi powstać sytuacja sprzyjająca
sprzeczności. Jednak w rzeczywistości możemy powiedzieć że takie sprzeczności się
niezdarzają gdzie są ci sami adresaci i tak samo sformułowane zachowanie.