Socjologia problemów społecznych

PROGRAM KSZTAŁCENIA NA ROK AKADEMICKI 2011/2012
Przedmiot: Socjologia problemów społecznych
Poziom kształcenia: studia I stopnia/forma studiów: stacjonarne
Kierunek/rok studiów/semestr: Socjologia II/IV
Forma zajęć: wykład
Liczba godzin: 30
Punkty ECTS: 2
Prowadzący: prof. UŁ dr hab. Jolanta Grotowska-Leder
I. WYMAGANIA/PREFERENCJE WSTĘPNE (dotyczy studentów II stopnia): (co student
powinien, znać, umieć, uzupełnić itp.) nie dotyczy
II. EFEKTY KSZTAŁCENIA:
1. Wiedza:
W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien być w stanie zdefiniować pojęcia: problem
społeczny, kwestia społeczna, zagrożenia społeczne; wskazać podstawowe
kryteria
wyróżnienia problemu społecznego oraz wskazać różne typy i rodzaje problemów społecznych.
Nadto zna mechanizmy powstawania problemów społecznych oraz sposoby ich rozpoznawania.
Potrafi wskazać wymiary analizy problemów społecznych i sposoby ich pomiaru z
zastosowaniem różnych wskaźników.
2. Umiejętności:
W wyniku przeprowadzonych zajęć student potrafi ujawniać zjawiska, które są problemami
społecznymi, wyjaśnić ich istotę, potrafi je rozpoznawać, diagnozować poprzez ujawnianie ich
uwarunkowań, przejawów, cech i skutków.
3. Postawy/Kompetencje:
W wyniku przeprowadzonych zajęć student nabędzie kompetencje do krytycznej oceny
istniejących w społeczeństwie zjawisk społecznych, które zagrażają jego prawidłowemu
funkcjonowaniu w skali lokalnej, regionalnej i lokalnej. Nadto zyskując świadomość, iż zjawiska
te można ograniczać reprezentuje wobec nich postawę naukową, tzn.:
- traktuje je w kategoriach obiektywnych, tzn. jako istniejące niezależnie od jego woli i
teorii naukowych;
- analizuje ich przyczyny i uwarunkowania całościowo, rezygnuje z uproszczeń z obawy
przed uzyskanymi wynikami analizy;
- traktuje zjawiska wieloaspektowo, poszukuje wzajemnego powiązania przyczyn i
skutków;
- traktuje zjawiska dynamicznie, tzn. jako zmienne w zakresie przyczyn i skutków.
W kontaktach z osobami angażującymi się w rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów
społecznych ujawnia tych cechujących się postawami cynicznymi, sentymentalnymi,
fatalistycznymi.
III. TREŚCI KSZTAŁCENIA: (szczegółowy program zajęć, z rozpisaniem na tematykę
poszczególnych spotkań)
Część I: Istota i źródła problemów społecznych
1. Wprowadzenie: uwarunkowania rozwoju refleksji na temat problemów społecznych.
2. Pojęcie problemu społecznego i zagrożenia społecznego. Kryteria wyróżnienia problemu
społecznego. Problem społeczny – kwestia społeczna.
3. Cechy i przyczyny współczesnych zagrożeń spolecznych.
1
4. Teoretyczne podstawy analizy problemów społecznych (Merton, Blumer, Etizoni).
Społeczeństwo ryzyka wg U. Becka.
5. Mechanizmy kształtowania się problemów i zagrożeń społecznych.
6. Typologie problemów społecznych.
7. Wymiary analizy problemów społecznych. Pomiar problemów społecznych
8. Rozpoznawanie i diagnozowanie problemów społecznych. Identyfikacja problemów
społecznych. Typologia postaw wobec problemów społecznych.
9. Strategie rozwiązywania problemów społecznych – ogólna charakterystyka.
Część II. Analiza wybranych problemów społecznych - ich rozumienie, przyczyny, skutki dla
funkcjonowania jednostek i społeczeństwa
10. Ubóstwo, bezdomność, dzieci ulicy;
11. Problemy rynku pracy: working poor, bezrobocie, prekariat;
12. Migracje społeczne
13. Starość; Niepełnosprawność;
14. Przestępczość, przestępczość zorganizowana, handel ludźmi.
IV. KONTROLA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA:
Sprawdzian pisemny testowo – opisowy.
V. AKTUALNA LITERATURA:
Podstawowa:
1. Czekaj K., Gorlach K., Leśniak M. (1996), Labirynty współczesnego społeczeństwa,
Warszawa: Interart, Rozdziały: II, V,
2. Frieske Kazimierz W., Poławski P. (1996), Opieka i kontrola. Instytucje wobec problemów
społecznych, Interart: Warszawa; Roz. 1;
3. Frysztacki K. (2009), Socjologia problemów społecznych, Warszawa: Scholar, Roz. 1,2.
4. Miś L. (2007), Problemy społeczne. Teoria. Metodologia. Praktyka. Wydawnictwo UJ, ss. 1963
5. Pospiszyl Irena (2008), Patologie społeczne, Warszawa: PWN, Roz. 7,8,9
6. Encyklopedia Socjologii (1999-2002), Oficyna Naukowa – następujące hasła: problemy
społeczne, diagnoza społeczna, alkoholizm, narkomania, niepełnosprawność, bezdomność,
bezrobocie, ubóstwo, żebractwo
Uzupełniająca:
1. Aulaytner J., Głąbicka K. (2001), Polskie kwestie socjalne na przełomie wieków.
Wydawnictwo ELIPSA
2. Frieske K. (2002), Przestępczość w Polsce – lata dziewięćdziesiąte. Stereotypy i realia, [w:]
M. Marody (red.), Wymiary zycia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku,
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 200-223.
3. Frieske K. (2007), Dwa oblicza rynku pracy, Kojder A. (red.), Jedna Polska? Dawne i nowe
zróżnicowania społeczne, Warszawa: Wydawnictwo WAM, PAN, ss. 437-453
4. Golinowska S., Broda-Wysocki P. (2005), Kategorie ubóstwa i wykluczenia społecznego.
Przegląd ujęć, Golimowska S., Tarkowska E., Topińska I., Ubóstwo i wykluczenie
społeczne, Warszawa: IPiSS, ss. 17-55.
5. Grotowska-Leder J. (2002), Fenomen wielkomiejskiej biedy. Od epizodu do underclass,
Łódź: WUŁ, R.2, ss. 35-64, Roz. 3. ss. 86-134.
6. Halik J. (red.) (2002), Starzy ludzie w Polsce. Społeczne i zdrowotne skutki starzenia się
społeczeństwa, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
7. Kowaleski T. J., Szukalski P. (red.), Starzenie się ludności Polski. Między demografią a
gerontologią społeczną, Łódź: Wydawnictwo UŁ.
8. Sztumski Janusz (1977), Problem społeczny jako przedmiot badań socjologii, Studia
Socjologiczne nr 3.
9. Unlot Jerzy (1996), Ekonomiczne problemy rynku pracy, Warszawa: Interart, Rozdział 1.
10. Artykuły w czasopiśmie: Polityka Społeczna, raporty w tygodniku „Polityka”.
2