Wstęp do socjologii" - lista lektur do ćwiczeń i do egzaminu

1
Dr hab. Sławomir Łodziński
Zakład Socjologii Ogólnej IS UW
WSTĘP DO SOCJOLOGII.
Program ćwiczeń oraz warunki zaliczenia w roku akademickim 2012/2013
Celem ćwiczeń z przedmiotu „Wstęp do socjologii” jest wprowadzenie do
podstawowych pojęć, problemów oraz koncepcji badawczych w socjologii. Mają one
przygotować studentów do bardziej wyspecjalizowanych przedmiotów socjologicznych
prowadzonych w Instytucie Socjologii. W trakcie ćwiczeń (podobnie jak na wykładzie)
zostaje przekazana podstawowa wiedza o klasycznej i współczesnej teorii socjologicznej.
Słuchaczom zostają zaprezentowane sposoby rozumienia i interpretowania zjawisk
społecznych w socjologii oraz różnorodne perspektywy teoretyczne. Ewolucja specyfiki
podejścia socjologicznego jest ukazana na tle przemian społeczeństw współczesnych tak, aby
pokazać wpływ pozanaukowych czynników na jej przemiany oraz zdać sprawę z tego jak
socjologia radziła sobie z kluczowymi problemami społecznymi od końca XIX wieku do
współczesności. Analiza poszczególnych zjawisk społecznych jest także uzupełniana przez
prezentację obszarów, na których wykorzystuje się przedstawiane podejścia badawcze.
Omówione zostają także metody badawcze preferowane w określonych paradygmatach
teoretycznych.
Zaliczenie ćwiczeń odbywa się na podstawie oceny pracy pisemnej w semestrze letnim.
Lektury do ćwiczeń:
o ksero materiałów z WDS z IS UW z poprzednich lat (dostępne w Czytelni IS
UW plus nowe lektury);
o Piotr Sztompka, Marek Kucia (red.), Socjologia. Lektury, Wydawnictwo Znak,
Warszawa 2005 (wybrane teksty).
Warunki zaliczenia ćwiczeń:
 obowiązkowe uczęszczanie na ćwiczenia (dopuszczalne są dwie nieobecności we
semestrze), czytanie lektur oraz aktywny udział w dyskusjach;
 w trakcie semestru student jest obowiązany zaliczyć dwa kolokwia; dopuszczalne są
również inne wymagania prowadzącego związane z przygotowywaniem lektur
zadanych na ćwiczenia;
 ćwiczenia kończą się w semestrze letnim oceną (jest ona wypadkową ocen z pracy
pisemnej – 50%, ocen uzyskanych z kolokwiów – 20% oraz oceny aktywności na
zajęciach przez prowadzącego ćwiczenia – 30%);
 zaliczenie semestru zimowego odbywa się
na podstawie akceptacji przez
prowadzącego ćwiczenia tematu pracy pisemnej, bibliografii oraz konspektu;
 zaliczenie semestru letniego odbywa się na podstawie oceny przez prowadzącego
ćwiczenia pracy pisemnej (15-20 stron, czyli do ok. 60 tys. znaków maksimum, 1,5
wiersza odstępu, czcionka Times New Roman, przypisy jednolite w całej pracy).
Pierwsza wersja pracy pisemnej powinna być przedstawiona do początku maja.
2
LEKTURY DO ĆWICZEŃ z WDS-u
w roku akademickim 2012/2013
Program ćwiczeń z WDS-u obejmuje w semestrze 12 tematów do omówienia, zaś
reszta spotkań (teoretycznie w semestrze powinno być 15 spotkań ćwiczeniowych) jest
poświęcona sprawdzianom oraz uzupełnieniom lekturowym.
Semestr zimowy (2012/2013)
1. Pojęcie socjologii
 Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej, PWN Warszawa 1981, s. 15-20;
 Anthony Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004,
Rozdział I. Co to jest socjologia? (s. 26-43);
2. Pojęcie socjalizacji
 Peter L. Berger, Thomas Luckman, Społeczne tworzenie rzeczywistości, PIW
Warszawa 1983 s. 202-249;
 tekst uzupełniający: Marek M. Kamiński, Gry więzienne. Tragikomiczny świat
polskiego więzienia, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006, s. 60-85 (Rozdział 3.
Inicjacja).
3. Role społeczne
 Robert K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN Warszawa 1982,
s. 413-427;
 Erving Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, PIW Warszawa 1981
(rozdział I. Występy).
4. Grupa społeczna
 Florian Znaniecki, Socjologia wychowania, t. I, PWN Warszawa 1973, s 38-42 (roz. 1.
Grupa społeczna i społeczeństwo);
 Stanisław Ossowski, Wielogłowy Lewiatan i grupa społeczna, w: S. Ossowski, Dzieła
t. IV, PWN Warszawa 1967, s. 137-138 i 148-172;
 tekst uzupełniający: M. Kohn, C. Schooler, Praca i osobowość, PWN, Warszawa
1986, s. 27-46.
5. Tworzenie rzeczywistości społecznej
 Peter L. Berger, T. Luckman, Społeczne tworzenie rzeczywistości, przeł. J. Niżnik,
PIW, Warszawa 1983, s. 85-121.
6. Kontrola społeczna
 Peter L. Berger, Zaproszenie do socjologii, PWN Warszawa 1988, s. 76-85;
 Elliot Aronson, Człowiek - istota społeczna, PWN Warszawa 1995 (roz. II,
Konformizm);
 tekst uzupełniający: Emil Durkheim, Samobójstwo, w: A. Sułek (wybór), Logika
analizy socjologicznej, Wydawnictwa UW, Warszawa 1997.
3
7. Pojęcie kultury
 R. Linton, Kulturowe podstawy osobowości, PWN Warszawa 1975, s. 39-67 (roz. II.
Pojęcie kultury).
 B. Malinowski, Czym jest kultura?, w: A. Mencwel (red.), Antropologia kultury,
Warszawa 1995;
 S. Czarnowski, Kultura, w: jak wyżej;
 tekst uzupełniający: Stefan Nowak, System wartości społeczeństwa polskiego, w:
Ireneusz Krzemiński, Jacek Raciborski (red.), Oswajanie Wielkiej Zmiany. Instytut
Socjologii UW o polskiej transformacji, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2007, s.
21-41.
8. Rodzina
 Mirosława Marody, Anna Giza-Poleszczuk, Przemiany więzi społecznych,
Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004 ( roz. 6. Przemiany rodziny, s. 184216);
 tekst uzupełniający: Lynn Jamieson, Od rodziny do intymności, w: Piotr Sztompka,
Małgorzata Boguni-Borowska (red.), Socjologia codzienności, Wydawnictwo Znak,
Kraków 2008, s. 115-141.
9. Religia
 Emil Durkheim, Elementarne formy życia religijnego, w: F. Adamski (red.),
Socjologia religii, Kraków 1983;
 Peter L. Berger, Sekularyzacja a problem wiarygodności religii, w: Franciszek
Adamski, (wybór), Socjologia religii. Wybór tekstów, Kraków 1983, s. 374-385;
 teksty uzupełniające: Rafał Boguszewski, Polak – na zawsze katolik?; Tadeusz
Szawiel, Religijna Polska, religijna Europa, w: „Więź” 2008, nr 9, s. 5-37.
10. Naród
 Jerzy Szacki, O narodzie i nacjonalizmie, ,,Znak", 1997, nr 3;
 tekst uzupełniający: Wojciech J. Burszta, Antropologia kultury, Wydawnictwo Zyska
i S-ka, Poznań 1998 (roz. 7. Etniczność i wielokulturowość, s. 133-156).
11. Biurokracja i panowanie w społeczeństwie
 Max Weber, Typy władzy prawomocnej, w: J. Kurnal (red.), Twórcy naukowych
podstaw organizacji, Warszawa 1967;
 Robert K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN Warszawa 1982,
s. 255-266.
12. Kapitał społeczny i dylematy współzawodnictwa w życiu społecznym
 Robert D. Putnam, Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w
Stanach Zjednoczonych, przeł. P. Sadura i S. Szymański, Wydawnictwa Akademickie
i Profesjonalne, Warszawa 2008 (roz. 1. Rozmyślania o zmianie społecznej w
Ameryce, s. 27-49; roz. 22. Ciemna strona kapitału społecznego, s. 573-593);
 tekst uzupełniający: Marek M. Kamiński, Gry więzienne. Tragikomiczny świat
polskiego więzienia, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006, s. 270-278 (Dodatek. Gry i
decyzje), s. 12-30 (Wprowadzenie).
4
Semestr letni (2012/2013)
1. (13) Zróżnicowanie społeczne: stratyfikacja i klasy społeczne
 M. Weber, Klasy, stany, partie – podział w obrębie wspólnoty, w: W. Derczyński, A.
Jasińska, J. Szacki (red.), Elementy teorii socjologicznych, PWN, Warszawa 1975, s.
415 – 428;
 K. Marks, F. Engels, Manifest komunistyczny (roz. Burżua a proletariusze);
 Kingsley Davis, Wilbert Moore, O niektórych zasadach uwarstwienia, z: Piotr
Sztompka, Marek Kucia (red.), Socjologia. Lektury, Wydawnictwo Znak, Warszawa
2005, s. 437- 445. Tekst jest także dostępny w: T. 1 Współczesne teorie socjologiczne,
Warszawa 2006 (s. 404-413);
2. (14) Zróżnicowanie społeczne: antropologia i płeć
 Harriet Bradley, Płeć, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008 (r. 1. Co kryje się pod
nazwa? Znaczenie i sposoby użycia kategorii płci, s. 26-39; r. 3. Płeć i
ponowoczesność, s. 77-98);
 tekst uzupełniający: Mirosława Marody, Anna Giza-Poleszczuk, Być kobietą, być
mężczyzną, czyli o przemianach tożsamości związanej z płcią we współczesnej
Polsce", w: Mirosława Marody (red.) Między rynkiem a etatem. Społeczne
negocjowanie rzeczywistości, Warszawa 2001.

3. (15) Zróżnicowanie społeczne: bieda, wykluczenie i marginalizacja społeczna
 Marie Jahoda, Paul Lazarsfeld, Hans Zeisel, Bezrobotni Marienthalu, Oficyna
Naukowa, Warszawa 2006 (fragmenty plus Posłowie Antoniego Sułka);
 Monika Oliwa – Ciesielska, Piętno nieprzypisania. Studium o wyizolowaniu
społecznym bezdomnych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004 (roz.V.
Naznaczanie jako przyczyna wyizolowania, s. 158-193).
4. (16) Władza i jej legitymizacja
 Max Weber, Trzy czyste typy prawomocnego panowania, w: Elementy teorii
socjologicznych;
 David Beetham, Legitymizacja władzy, w: J. Szczupaczyński (red.), Władza i
społeczeństwo, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 1995, s. 288-303;
 tekst uzupełniający: John Scott, Władza, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007,
(rozdział. 5. Dyscyplina i władza ekspercka, s. 116-137).
5. (17) Państwo i demokracja
 P. C. Schimitter, T. L. Karl, Czym jest demokracja ... i czym nie jest, w: J.
Szczupaczyński (red), Władza i ...., s. 28-39;
 Edmund Wnuk-Lipiński, Świat międzyepoki. Globalizacja, demokracja, państwo
narodowe, Wydawnictwo ZNAK – Instytutu Studiów Politycznych PAN, Warszawa
2004, s. 84-116 (rozdział 3: Kłopoty liberalnej demokracji w globalnym świecie).
6. (18) Społeczeństwo obywatelskie
 Mirosława Grabowska, Tadeusz Szawiel, Budowanie demokracji, PWN, Warszawa
2001, s. 128-163;
 tekst uzupełniający: Robert D. Putnam, Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie
wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, przeł. P. Sadura i S. Szymański,
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008 (roz. 2. Partycypacja
polityczna, s. 53-81; roz. 3. Zaangażowanie obywatelskie, s. 82-107);
5
7. (19) Kulturowe przemiany kapitalizmu
 Witold Morawski, Socjologia ekonomiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2001,s. 73-96 (rozdział 3. Narodziny kapitalizmu. Analiza instytucjonalna);
 Max Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994 (roz. Asceza duch
kapitalizmu);
 teksty uzupełniające: Maria Ossowska, Socjologia moralności, PWN, Warszawa
1986, s. 347-370 oraz Richard Sennet, Wypaczanie charakteru. Wpływ pracy
zarobkowej na prywatne życie ludzi w nowym kapitalizmie, w: Piotr Sztompka,
Małgorzata Boguni-Borowska (red.), Socjologia codzienności, Wydawnictwo Znak,
Kraków 2008, s. 472-486.
8. (20) Miasto jako miejsce i przestrzeń kulturowa.
 Georg Simmel, Mentalność mieszkańców wielkich miast [w:] tegoż, Socjologia,
przeł.M. Łukasiewicz, Warszawa 2005
 teksty uzupełniające: Andrzej Majer, Socjologia i przestrzeń miejska, Wydawnictwo
naukowe PWN, Warszawa 2010 (roz. 9. Nowe procesy i formy w przestrzeni miejskiej,
s. 293-312);
 Bohdan Jałowiecki, Przemiany miast i zbiorowości miejskich, w: Jacek Wasilewski
(red.), Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, Wydawnictwo Naukowe
Scholar, Warszawa 2006, s. 175-230.
9. (21) Przemiany kultury współczesnej: kultura popularna
 John Fiske, Zrozumieć kulturę popularną, Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 2010 (Roz. I);
 teksty uzupełniające (do wyboru): Marek Krajewski, Kultury kultury popularnej,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2003 (część I. roz.1 "Kultura popularna jako
kultura dominująca") lub Dominic Strinati, Wprowadzenie do kultury popularnej,
przeł. W. J. Burszta, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998 (roz.1. „Kultura
masowa i kultura popularna”, s.15-50).
10. (22) Konsumpcja i społeczeństwo konsumpcyjne
 Marek Krajewski, Konsumpcja i współczesność. O pewnej perspektywie rozumienia
świata społecznego, „Kultura i Społeczeństwo” 1997, nr 3;
 tekst uzupełniający: Martin Lindstrom, Zakupologia. Prawdy i kłamstwa o tym,
dlaczego kupujemy?, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009 (roz.1, 4, 7, 8 i 10).
11. (23) Socjologia a procesy globalizacji
 Piotr Sztompka, Socjologia zmian społecznych, Wydawnictwo Znak, Kraków 2005
(roz. 6. Globalizacja społeczeństwa ludzkiego, s. 93-102);
 Manuel Castells, Siła tożsamości, przeł. S. Szymański, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008 (Konstruowanie tożsamości, s. 21-27; Zmiana społeczna w
społeczeństwie sieci, s. 379-387);
12. (24) Socjologia współczesna a przemiany społeczne
 Jan Poleszczuk, Społeczno-kulturowa geneza współczesnej socjologii, w: A. GizaPoleszczuk, E. Mokrzycki (red.), Teoria i praktyka socjologii empirycznej, IFiS PAN,
Warszawa 1990, s. 57-79.
6

tekst uzupełniający: C. Wright Mills, Dodatek. O rzemiośle intelektualnym, w: C.
Wright Mills, Wyobraźnia socjologiczna, przeł. M. Bucholc, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2007, s. 301-342.
Propozycje nowych tematów (lektur) zajęć ćwiczeniowych

Propozycje nowych tematów zajęć ćwiczeniowych w grupie dr Tomasza
Maślanki:
- do tematu nr 7 „Pojęcie kultury” lub jako dodatkowy temat „Koncepcje kultury”:;
zamiast lub oprócz tekstu Lintona:
- tekst I. C. Brown, Człowiek i kultura, tłum. M. Korzewski [w:] Socjologia.
Lektury (red.) P. Sztompka, M. Kucia, Kraków 2006;
- A. L. Kroeber, Kultura rzeczywistości i kultura wartości, [w:] Istota kultury,
tłum. P. Sztompka, Warszawa 2002 ; A. Kłoskowska, Aksjologiczne kryterium
kultury symbolicznej, [w:] Socjologia kultury, Warszawa 2007.
- temat globalizacja:
E. Wnuk – Lipiński, Państwo narodowe a globalizacja, [w:] Świat
międzyepoki. Globalizacja, demokracja, państwo narodowe, Kraków 2004 –
zamiast tekstu Sztompki;
- temat naród, tożsamość narodowa:
E. Wnuk – Lipiński, Problem tożsamości społecznej: kosmopolityzm vs.
lokalizm, [w:] Świat międzyepoki. Globalizacja, demokracja, państwo
narodowe, Kraków 2004

Propozycje nowych tematów zajęć ćwiczeniowych w grupie dr Konstanego
Strzyczkowskiego:
o Media:
- John B.Thompson, Media i nowoczesność (roz1. Komunikowanie a kontekst
społeczny, roz 7. Własne "ja" a doświadczenie w zmediatyzowanym świecie),
Astrum, Wrocław, 2001;
o tekst uzupełniający:
-Krzysztof Krejtz, Izabela Krejtz, Ja w sieci, sieć we mnie. Zależności
pomiędzy doświadczeniami relacji w internecie a reprezentacją obrazu siebie,
(w) D.Batorski, M.Marody, A.Nowak (red.) Społeczna przestrzeń internetu,
Academica, Warszawa, 2006

Ruchy społeczne:
o Claus Offe, Nowe ruchy społeczne: przekraczanie granic polityki
instytucjonalnej, (w) P.Sztopka, Socjologia lektury, Znak, Kraków,
2005;
-Piotr Sztompka, Ruchy społeczne - struktury in statu nascendi, (w)
P.Sztompka, Socjologia lektury, Znak, Kraków, 2005;
o tekst uzupełniający:
o Sławomir Mandes, Ruchy społeczne w Polsce, (w) M. Marody
(red.), Wymiary życia społecznego, Warszawa, 2007;
7
 Propozycje nowych tematów zajęć ćwiczeniowych w grupie dr Krzysztofa R.
Nowakowskiego:
o Przemiany społeczeństwa japońskiego po 1950 roku - wzorce życia
rodzinnego.
 Gordon Andrew, Nowożytna historia Japonii, Państwowy Instytut
Wydawniczy, Warszawa 2010, s. 334-364.
 Kubiak Ho-Chi Beata, Japonia okresu Meij. Od tradycji ku
nowoczesności, Wyd. NOZOMI, Warszawa 2006, s. 103-118.
o Rozwój partycypacji obywatelskiej w nowoczesnej Japonii.
 Gordon Andrew, Nowożytna historia Japonii, Państwowy Instytut
Wydawniczy, Warszawa 2010, s. 393-448.
 Kostowska-Watanabe Elżbieta (red.), Zmiany społeczne w Japonii w
XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia, Towarzystwo Autorów i
Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2012, s. 227289, 355-401.
 Propozycje nowych tematów zajęć ćwiczeniowych w grupie Stanisława
Krawczyka:
o Uczestnictwo w kulturze
– Czerski Piotr, My, Dzieci sieci, "Polska Dziennik Bałtycki", 11–12 lutego
2012, s. 11, http://pokazywarka.pl/pm1pgl/ ;
– Fatyga Barbara, Uczestnictwo w kulturze (hasło w słowniku terminów),
Obserwatorium
Żywej
Kultury,
http://www.obserwatoriumkultury.pl/dict,pl,slowniki-terminow-uzywanych-wozk,217.html ;
– Młodzi i Media (raport badawczy, wybrane fragmenty), Centrum Badań nad
Kulturą Popularną SWPS, 2010, http://www.mim.swps.pl/index.php ;
– Obiegi kultury. Społeczna cyrkulacja treści (raport badawczy, wybrane
fragmenty), Centrum Cyfrowe, 2012, http://obiegikultury.centrumcyfrowe.pl/ .
 Propozycje nowych tematów zajęć ćwiczeniowych w grupie dr Sławomira
Łodzińskiego:
o Socjologia a życie codzienne kultury narodowej:
- Billig Michael, Banalny nacjonalizm, przeł. M. Sekerdej, Wydawnictwo
Znak, Kraków 2008 (Wprowadzenie, s. 23-42; Roz. 5. Codzienne flagowanie
ojczyzny, s. 175-232);
- tekst uzupełniający: Castells Manuel, Siła tożsamości, przeł. S. Szymański,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 (rozdział I. Wspólnotowe
niebiosa: tożsamość i sens w społeczeństwie sieci, s. 21 – 74);
o Społeczna codzienność powojennej Europy:
- Hartmunt Kaelbe, Społeczna historia Europy, przeł. J. Antkowiak,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010 (Roz. 1.
Wprowadzenie, s. 19-28, Roz. 14. Podsumowanie, s. 307-316 plus
wybrane rozdziały do referowania).