Przyczyny uzależnienia od komputera i Internetu

Uzależnienie od internetu
- aspekt psychologiczny
Izabela Spytek
psycholog – terapeuta
Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Dobczycach
Definicja
Uzależnienie od internetu (siecioholizm) to uzależnienie behawioralne
czyli dotyczące zachowania, inaczej – zachowanie nałogowe,
powtarzający się nawyk, pojawiający się pomimo świadomych wysiłków
zmierzających do powstrzymania lub ograniczenia go (analogia z
hazardem, seksoholizmem).
Wykorzystywanie Internetu i "bycie w sieci" staje się jedną z
najważniejszych aktywności człowieka
Fazy uzależniania się
Objawy uzależnienia od Internetu są zwykle podobne do siebie u różnych osób, a sam
proces jego powstawania przebiega zwykle w 3 fazach:
1. faza poznawania i racjonalnego wykorzystywania Internetu - Internet wywołuje
zainteresowane i sprawia przyjemność
2. faza uzależnienia - stopniowo osoba coraz więcej czasu poświęca na korzystanie z
Internetu, traci inne zainteresowania, gdy nie jest zalogowana do Internetu zaczyna o
nim natrętnie myśleć
3. faza destrukcji - Internauta zaniedbuje lub całkowicie rezygnuje z szeregu ważnych
czynności rodzinnych, społecznych, zawodowych i rekreacyjnych, na rzecz
codziennego, wielogodzinnego i niejednokrotnie nieprzerwanego korzystania z
Internetu, mimo, iż zdaje on sobie sprawę z narastania u niego trudności życiowych,
problemów psychicznych oraz fizycznych. Dotyczyć to może ograniczenia na rzecz
Internetu czasu przeznaczonego na sen, odżywianie, naukę, pracę zawodową,
obowiązki rodzinne, kontakty towarzyskie…
Kwestionariusz diagnozujący
Greenfield (1999)
9 pytań:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czy odczuwasz potrzebę coraz dłuższego korzystania z Internetu?
Czy podejmowałeś nieudane próby ograniczenia czasu przeznaczanego na Internet?
Czy podczas tych prób odczuwałeś lęk lub niepokój?
Czy używasz Internetu, aby uciec od złego nastroju, kłopotów i stresów życia
codziennego?
Czy postanawiałeś (ślubowałeś sobie) i nie dotrzymywałeś tego później, iż
ograniczysz ilość czasu przeznaczonego na Internet?
Czy rodzina, znajomi lub terapeuta uważają, że zbyt angażujesz się w Internet?
Czy popełniłbyś przestępstwo (np. oszustwo lub kradzież), aby korzystać z Internetu?
Czy przez Internet pogarsza się poziom realizacji twoich obowiązków służbowych
(szkolnych), rodzinnych i towarzyskich?
Czy wykorzystujesz innych, aby zdobyć czas i środki na korzystanie z Internetu?
Kwestionariusz samooceny
badania polskie
7 pytań:
• Czy zdarzają ci się wielogodzinne, nieprzerwane sesje w
Internecie?
• Czy często myślisz, co robiłeś lub, co będziesz robił w Internecie?
• Czy potrafisz kontrolować czas przeznaczony na Internet?
• Czy czas ten ostatnio wydłuża się?
• Czy przez Internet zdarza ci się zaniedbywać inne sprawy lub
obowiązki?
• Czy Internet służy ci jako ucieczka od problemów, lęku lub
przygnębienia?
• Czy osoby ci najbliższe uważają, że zbyt dużo czasu spędzasz w
Internecie?
Profesjonalna diagnoza
Aby móc porównać uzależnienie od Internetu z innymi schorzeniami czy
zaburzeniami psychicznymi trzeba odnieść go do obowiązujących w medycynie
opisów i klasyfikacji. Jak dotąd nie podjęto takiej próby i w efekcie zespołu tego
nie ma zarówno w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i
Przyczyn Zgonów - ICD, ani w klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych
Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego - DSM (DSM – IV 1995).
W Polsce obowiązuje Międzynarodowa Klasyfikacja opracowana przez
Światową Organizację Zdrowiaprzyjęta 6 października 1975 roku. Obecnie
aktualna jest X rewizja tej klasyfikacji, opublikowana w 1992 r, gdy nie istniał
jeszcze problem uzależnienia od Internetu.
Z uwagi na charakter tego zaburzenia traktuje się podobnie jak patologiczny
hazard, czyli schorzenie z działu "Zaburzenia nawyków i popędów" (F. 63)
Symptomy, objawy
Zgodnie z klasyfikacją medyczną, o uzależnieniu od czynności możemy mówić,
gdy wystąpi przynajmniej 3 z 6 objawów występują równocześnie:
•
•
•
•
•
•
Silne pragnienie lub poczucie przymusu wykonania pewnych czynności
(więcej niż 50 godzin tygodniowo wg badaczy polskich).
Trudności z samokontrolą dotyczącą powstrzymania się od wykonania.
Wystąpienie zespołu abstynencyjnego (np. złe samopoczucie wywołane
brakiem dostępu do kasyna czy komputera).
Zaistnienie tolerancji, tj. sytuacji, w której dla osiągnięcia zamierzonego
efektu konieczne jest coraz częstsze i dłuższe wykonywania pewnych
czynności.
Utrata zainteresowań oraz przyjemności istniejących przed uzależnieniem
się.
Uporczywego powtarzania pewnych czynności mimo bezspornych
dowodów na ich destrukcyjny wpływ na zdrowie oraz stosunki społeczne.
Formy
Uzależnienie od Internetu nie jest zespołem jednorodnym.
Manifestuje się pod postacią różnych zespołów zachowań, które można
pogrupować w kilka podstawowych form mogących u uzależnionego
występować łącznie:
•
•
•
•
•
1 sieci społecznościowe i czaty (facebook)
2.gry online
3.World Wide Web (WWW)
4.grupy dyskusyjne (newsgroups) i listy adresowe
5.aukcje internetowe
Aktywności on-line
(wg kolejności zaangażowania):
Portale społecznościowe i czaty - jest to usługa służąca do
porozumiewania się z innymi osobami korzystającymi z sieci, w formie
pisanej rozmowy.
Zaletą tych form komunikacji jest możliwość porozumiewania się z
ludźmi z całego świata, bez ponoszenia gigantycznych kosztów, które
wiązałyby się z rozmowami telefonicznymi. Według niektórych
szacunków z IRC-a korzysta naraz około 10000 użytkowników na
całym świecie.
Kuba i facebook podczas sesji terapeutycznej
Aktywności on line
Gry online - symulacyjne, strategiczne, przygodowe, akcji.
T.Zyss i J. Boroń z Collegium Medicum UJ, którzy zajmowali się analizą mechanizmu uzależnienia od gier zadali sobie
pytanie: Jakie gratyfikacje uzyskuje osoba, grająca w gry interaktywne, które rekompensują jej zmęczenie fizyczne i motywują do
ciągłego podejmowania gry? Komputer to niezwykle atrakcyjny partner.
– jest zawsze gotowy do podjęcia zabawy ( nie męczy się i nie odmawia),
– daje możliwość wielokrotnego powracania do tych samych, ulubionych scenariuszy,
– zapewnia najmniej raniący sposób uczenia się (ocenia błędy, ale nie okazuje złości, rozczarowania; jest
sprawiedliwy),
– daje pozorne poczucie wiedzy i omnipotencji (mam wpływ na to, co się wydarzy),
– interpretacja wygranej i przegranej może być zawsze pozytywna (nie wstyd jest przegrać z mądrym komputerem, a
jeśli się wygra, tym większy sukces),
– umożliwia aktywne rozładowywanie emocji (przeżywanie bezpiecznego, kontrolowanego ryzyka),
– umożliwia zaspokajanie różnorodnych potrzeb i popędów niemożliwych do zrealizowania w rzeczywistości (np.
potrzeby osiągnięć, więzi czy potrzeby seksualnej).
W literaturze popularnonaukowej, porównuje się świat gier komputerowych do "elektronicznego LSD". J.Boroń - Zyss
(za: Borowska, 1996).
Model spędzania czasu w poczekalni w Poradni ,
Wysoki poziom absencji ucznia
Uspokajający tablet na plaży
Aktywności on line
Strony WWW i Blogi – kulinarne, dla bezpłodnych kobiet, dla
matek alergików, itp.
Rady jak uprawiać marihuanę, jak skonstruować bombę, jak upiec tort.
„Jeśli czegoś nie ma w internecie, to, to coś nie istnieje” – wszyscy
chcą zaistnieć w sieci.
Strony pornograficzne, które pojawiają się automatycznie
Aktywności on line
Aukcje internetowe – permanentne licytowanie i przeglądanie ofert.
Zakupoholizm, wynikający z poczucia, że „łapię niepowtarzalną okazję”
Przyczyny uzależnienia od komputera i Internetu
Osoba uzależniona poszukuje takich doświadczeń, które zaspokajałyby
jej potrzeby, te, których nie może (niepełnosprawność ruchowa) lub nie
potrafi zaspokoić w inny sposób.
Zachowanie nałogowe staje się dla niej ważnym sposobem
regulowania życia emocjonalnego, radzenia sobie z trudnymi
sytuacjami, osobami, emocjami, z którymi inaczej nie udaje się jej
poradzić. Daje to możliwość doświadczania czasowej „ulgi” poprzez
odizolowanie od istniejącego problemu.
Z czasem ten styl radzenia sobie utrwala się.
Predyspozycje osobowościowe
Young, Davis, Flett, Besser, 1996
Problematyczne używanie Internetu wiąże się z takimi cechami użytkowników
jak:
• wrażliwość na społeczne odrzucenie, lęk przed odrzuceniem, lęk społeczny
• trudności z otwartą komunikacją interpersonalną,
• niska inteligencja emocjonalna i kompetencje społeczne oraz powiązana z
nimi nieśmiałość
• zewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli
• doświadczanie silnego stresu życiowego
• wysoki poziom depresyjności (skłonność do przeżywania negatywnych
nastrojów i zaniżania poczucia własnej wartości),
• kompulsywność (przymus podejmowania działań)
• poczucie osamotnienia
.
Struktura osobowości – cd
Pluciński (2006) używając Inwentarz Osobowości NEO-FFI Costy i
McCrae dowiódł, że badani przez niego nałogowi internauci różnili się
od grupy kontrolnej wyższym neurotyzmem, czyli są to osoby lękliwe,
nadwrażliwe emocjonalnie, skłonne do pesymistycznego myślenia i
nadmiernego samokrytycyzmu, impulsywne i mało odporne na stres
Grupa ryzyka
Problem uzależnienia od sieci znacząco wiąże się zatem z
•
•
•
•
•
•
deficytami umiejętności radzenia sobie ze stresem
niską zdolnością przystosowywania się do wymagań życia społecznego
frustracją ważnych potrzeb życiowych
doznawaniem bezradności i braku kontroli
doznawaniem rutyny
doznawaniem samotności
Biednemu wiatr w oczy…
Wielu badaczy zwraca uwagę na to, że u pewnej części uzależnionych
użytkowników Internetu można stwierdzić pewne zaburzenia pierwotne
wobec patologicznego wikłania się w Internet. Wymienia się tutaj
szczególnie depresję oraz zaburzenia maniakalno-depresyjne,
zaburzenia i parafilie seksualne (np. pedofilię), uzależnienia od
środków psychoaktywnych.
Internet może przyciągać takie osoby pozwalając na manifestowanie
symptomów pierwotnego zaburzenia, dostarczając gratyfikacji (często
na zasadzie substytucji) podtrzymujących istniejące zaburzenie, lub
pomagając w radzeniu sobie z nim (Young, 1996, 1998; 1999; Davis,
Flett, Besser, 2002; Shapira, i in. 2003).
Nauczanie indywidualne z powodu fobii szkolnej o znacznym nasileniu.
Konsekwencje
Zaniedbywanie swoich obowiązków (nauki, pracy)
Utrata zainteresowań
Zachwianie komunikacji z innymi ludźmi w sferze poza internetowej
Rozregulowanie albo wręcz przestawienie cyklu okołodobowego
Wyalienowanie, ucieczka od realnego życia - tendencja do unikania
konfrontowania się z problemami, zwlekania z podejmowaniem istotnych
decyzji – w efekcie problemy w szkole, pracy, życiu osobistym, obniżenie
nastroju, drażliwość
4. Podejmowanie kontaktów społecznych wysokiego ryzyka – pedofilia,
rozwiązłość seksualna
1.
2.
3.
4.
5.
Terapia
• Model: poznawczo – behawioralny
• Kompetencje terapeuty
• Motywacja pacjenta
• Współpraca rodziny
• Adresy:
Krakowskie Centrum Terapii Uzależnień , ul Wielicka 73 w Krakowie
Punkt Konsultacyjny ul. Wójtowska 3/31