UZALE*NIENIE OD KOMPUTERA I INTERNETU

UZALEŻNIENIE OD KOMPUTERA
I
INTERNETU
Opracowała Aleksandra StrukowskaLizak
psycholog
Ankieta dla rodzica i dziecka
• Gdzie w domu umieszczony jest plan zajęć dziecka ?
Jakie dziecko ma zajęcia pozalekcyjne ( proszę wymienić )?
• Proszę wymienić imię najlepszego przyjaciela/przyjaciółki dziecka o
którym mówi w domu?
• Jakiego przedmiotu woli uczyć się Pani/Pana dziecko?
• W czym czasem dziecko pomaga w domu ?
• Za którym przedmiotem nie przepada Pani/ Pana dziecko ?( którego
przedmiotu nie lubi?)
• Co lubi dziecko robić w domu ?
• Proszę wymienić trzy dobre cechy dziecka.
• Jak Pani/ Pana dziecko spędziło wczorajszy wieczór?
• Kim chciałoby zostać Pani/ Pana dziecko?( Jaki zawód mu się
podoba ?)
• Ulubiony bohater Twojego dziecka.
• Ulubiony kolor, potrawa.
technostres
• W latach ‘90 wraz z silnym i szybkim rozwojem
technologii- pojawiło się pojęcie technostresu
Objawy i skutki technostresu
• Stres psychiczny (napięcie, bóle głowy, lęk, drażliwość, koszmary senne)mechanizm stresu przystosowany jest do radzenia sobie z fizycznym
niebezpieczeństwem- stąd rozładowanie powinno następować w drodze
fizycznej, inaczej napięcie będzie powodować skutki uboczne
• zmiany w poczuciu czasu- poczucie ustawicznego pośpiechu, z drugiej
strony niedostrzeganie godzin spędzanych przy komputerze (spadek
wydajności w pracy, a co za tym idzie często dłuższe w niej pozostawanie)
• Kompulsywne dążenie do perfekcji- ciągle można coś poprawić,
udoskonalić, zastąpić stary model nowszym
• Spada skłonność i zdolność do empatii
• Mechaniczne reakcje społeczne, skłonność do redukcjonizmu w relacjach
(człowiek jako kolejne źródło przyjemności, albo brak relacji, trudność z
znoszeniu złożoności i ambiwalencji relacji, spłycanie emocji)
• Izolacja
cd.
• Spłycenie wyobraźni
• Nastawienie na szybkość i wydajność
• Niska tolerancja wieloznaczności i/lub
niejednoznaczność sytuacji społecznych
cd.
• Z innej strony stres dla osób, które nie potrafią
odnaleźć się w świecie technologii
• Trudności z utrzymaniem autorytetuzachwianie układu sił w rodzinie- z uwagi na
to, że często dziecko jest lepiej zorientowane
w świecie komputerowym niż rodzic (spore
niebezpieczeństwo)
Uzależnienie
- od komputera
- od Internetu
• Jest to niesklasyfikowana jednostka ( w systemach diagnostycznychDSM IV i/lub ICD 10- są to systemy obecnie używane)
• z uwagi na brak tej klasyfikacji, brak jest jednolitych kryteriów
diagnozowania, są trudności z diagnozą medyczną
• Najczęściej w Polsce używa się terminu potocznego „uzależnienie
od komputera i/lub internetu” lub Zespół Uzależnienia od Internetu
(ZUI)
• Wyróżniamy kilka podtypów uzależnienia (w zależności od rodzaju
aktywności- socjomania, erotomania, kompulsywne korzystanie z
sieci, przeciążenie informacyjne, uzależnienie od komputera)
• W przypadku dzieci przed okresem pokwitania- najczęściej jest to
uzależnienie od gier komputerowych ( w tym tzw. Sieciowych).
Rodzaje uzależnień w sieci
• Erotomania internetowa – polega głównie na
oglądaniu filmów i zdjęć z materiałami
pornograficznymi lub pogawędkach na
chatach o tematyce seksualnej. Zjawisko to
zaczyna być bardzo groźne, gdy na materiały o
treści pornograficznej trafiają osoby
małoletnie lub z zaburzeniami w sferze
emocjonalnej.
cd.
• Socjomania internetowa – jest to uzależnienie od
internetowych kontaktów społecznych. Osoba
chora nawiązuje nowe kontakty tylko i wyłącznie
poprzez sieć, ma zachwiane relacje człowiekczłowiek w kontaktach poza siecią. Ludzie tacy
potrafią godzinami "rozmawiać" z innymi
użytkownikami internetu, lecz mają trudności
przy kontaktach osobistych, następuje też u
takich osób zanik komunikacji niewerbalnej, nie
potrafią odczytywać informacji nadawanych na
tej płaszczyźnie lub odczytują je błędnie. Jest to
dość częste u osób z fobią społęczną
cd.
• Uzależnienie od sieci – polega na pobycie w
internecie. Jest ono bardzo podobne do
uzależnienia od komputera, lecz polega na
byciu w sieci. W Polsce jest głównie spotykane
u osób ze stałym łączem. Osoby takie są cały
czas zalogowane do sieci i obserwują, co się
tam dzieje. Uzależnienie to łączy w sobie
wszystkie inne formy uzależnienia od
Internetu
cd.
• Przeciążenie informacyjne – występuje przy
natłoku informacji np. przebywanie w wielu
pokojach rozmów jednocześnie, lub udział w
wielu listach dyskusyjnych.
cd.
• Uzależnienie od komputera – osoba chora nie
musi w tym wypadku "być" w sieci, wystarczy,
iż spędza czas przy komputerze. Nie jest dla
niej ważne to, co robi, czy pisze ważną pracę,
czy gra w pasjansa. Liczy się tylko to, że
komputer jest włączony a ona spędza przy nim
czas.
Dlaczego uzależnia?
• Masowy, szeroki , powszechny, łatwy dostęp
• Stosunkowo tani w porównaniu z innymi rozrywkami
• Nie wymaga wysiłku – szybka i silna gratyfikacja (iluzoryczna) dodatkowo wzmacniana przez kulturę („jesteś tego warta”- czyli
jesteś tyle warta, ile jesteś w stanie kupić, degradacja wartości
wynikających z ciężkiej, mozolnej pracy- np. domek z zapałek, statki
w butelce, haft)
• Tak jak w każdym uzależnieniu – podłożem są trudne emocje, z
którymi jednostka nie potrafi sobie poradzić
• Bardzo urozmaicona oferta- chat-y (pogaduszki), serwisy
społecznościowe, wydarzenia ( i komentarze), gry on-line, grupy
dyskusyjne
• Stanowi silną alternatywę dla nudnej, trudnej rzeczywistości
KULTURA
• Żyjemy w czasach tzw. „konsumpcyjnych”- jak nazywają to niektórzy
specjaliści- co oznacza, że mnoży się potrzeby znacznie ponad te
podstawowe (sztucznie)
• Kultura ma charakter narcystyczny- „jesteś tego wart”, „masz prawo”,
„należy Ci się”- co uczy ludzi, że różne rzeczy, wartości przynależą mu
bez wysiłku, jesteśmy bardziej napędzani przez wstyd (co inni
powiedzą, jak mnie widzą) niż przez poczucie winy
• Nie uczy się wytrwałości, mniejsza wartość ciężkiej pracy- stałościżużyte rzeczy się wyrzuca a nie naprawia, partnera „sprawdza, czy
zaspokoi nasze potrzeby”, problemy z ograniczaniem potrzeb np. dla
wyższej wartości (taki obraz medialny), szybka utrata wartości- to co
było rewelacją, w krótkim czasie staje się passe
• Pośpiech, szybki rozwój technologiczny, kosztem rozwoju
emocjonalnego (nie da się jednocześnie pędzić samochodem i
kontemplować widoki)
• rzadziej uczymy tolerancji na frustrację czy rezygnacji z potrzeb
• To wszystko daje masywny społeczny przekaz- SZYBKO, BEZ WYSIŁKU
Emocje
•
-
Tak jak w każdym uzależnieniu – podłożem uzależnienia są silne, trudne emocje, z
którymi młody (i nie tylko)człowiek nie potrafi sobie poradzić (z powodu
deficytów opiekunów, z powodu innych problemów w rodzinie, z powodu
przeciążenia emocjonalnego i/lub opuszczenia emocjonalnego dziecka):
Lęk (np. przed wieloznacznością sytuacji społecznych, przed odrzuceniem,
związany z sytuacją domową, szkolną (porażkami)
Nuda
Wstyd
Ciekawość
Radość, przyjemność
Ekscytacja
Smutek
Rozczarowania
Frustracje
Złość, gniew
nieuświadamiane)
które stają się motorem uzależnienia:
• Więzi, bliskości (daje złudzenie, pozorne zaspokojenie tej
potrzeby przy niewielkim ryzyku w porównaniu do realnych
sytuacji społecznych- np. odrzucenia)
• Seksualne- u dzieci ciekawość, u młodzieży- szybkie
zaspokojenie popędu, napięcia (brak ryzyka odrzuceniaduże niebezpieczeństwo- dzieciństwo jest to wiek, w
którym najprawdopodobniej dochodzi do powstania
trwałych schematów reakcji seksualnych!!!)
• Sukcesu, kontroli, władzy
• Potrzeba bycia dostrzeżonym
• Potrzeba dobrego mniemania o sobie
• Potrzeba stymulacji
• Potrzeba kontaktu społecznego, przynależności, akceptacji
• Potrzeba bezpieczeństwa
Błędne koło
Ponownie
ucieczka w
wirtualny świat
Problem,
niezaspokojona
potrzeba
Trudne emocje
lęk plus
poczucie winy,
za zmarnowany
czas
Trudne emocje
Ucieczka w
świat wirtualny
Objawy uzależnienia
•
•
•
•
Duża, nieproduktywna ilość czasu spędzona przy komputerze
Kompulsywne sprawdzanie skrzynki pocztowej
Wielogodzinne, bezsensowne wędrówki po sieci
Zawieranie krótkotrwałych znajomości, dyskusje na czatach
(nieproduktywne)
• Ograniczenie innego rodzaju aktywności życiowych do minimum,
bądź nawet rezygnacja z niektórych ( pierwsze „padają” kontakty z
ludźmi w realu, obowiązki np. szkolne, pozalekcyjne
zainteresowania, w skrajnych przypadkach ograniczeniu ulega
potrzeba jedzenia i picia!)
• niepokój i/lub złość w sytuacji braku dostępu do
komputera/internetu
• Zaanagażowanie w rozmowę tylko, gdy dotyczy przedmiotu
uzależnienia- np. gier
cd.
•
•
•
•
•
•
•
•
Kłamstwa na temat czasu spędzanego w internecie
Niechęć do jakichkolwiek innych aktywności
Pogorszenie jakości kontaktów z innymi ludźmi, powolna utrata przyjaciół,
Deficyty w obszarze kontaktów z ludźmi- np. nieumiejętność odczytywania
sygnałów niewerbalnych
Zanik więzi rodzinnych, a tym samym możliwości odziaływania ze strony iinych
osób
pogorszenie wydajności w nauce czy pracy, zaniedbania innych obowiązków
Przedkładanie „życia wirtualnego czy w sieci nad życie w realu”
Zaniedbania w obszarze zdrowia- zanik aktywności fizycznej, pogorszenie jakości
jedzenia itp.
- Częścej problem dostrzegany jest przez otoczenie niż przez samego
uzależnionego (bo działają psychologiczne mechanizmy obronne)- a już
z pewnością nie zostanie dostrzeżony przez dziecko
Test diagnozujący uzależnienie
wg dr Kimberly Young
1. Czy nie możesz przestać myśleć o Internecie (stale myślisz o tym,
co ostatnio robiłeś w Sieci lub o tym, co będziesz robił, gdy znów się
do niej zalogujesz)?
2. Czy czujesz potrzebę zwiększenia ilości czasu spędzanego w
Internecie, aby osiągnąć satysfakcję z tego, że korzystasz z Sieci?
3. Czy podejmowałeś nieudane próby kontrolowania, ograniczania
bądź zaprzestania korzystania z Internetu?
4. Czy czujesz się niespokojny, markotny, przygnębiony lub
poirytowany, gdy próbujesz ograniczyć korzystanie lub przestać
korzystać z Internetu?
cd.
•
4. Czy czujesz się niespokojny, markotny, przygnębiony lub poirytowany, gdy
próbujesz ograniczyć korzystanie lub przestać korzystać z Internetu?
5. Czy zdarza ci się przesiadywać w Sieci dłużej, niż pierwotnie zamierzałeś?
6. Czy z powodu Internetu zdarzyło ci się narazić na szwank ważną znajomość,
zaryzykować utratę pracy lub zrezygnować z szansy na zrobienie kariery?
7. Czy zdarzyło ci się okłamać rodzinę, terapeutę lub inne osoby, aby ukryć, ile
czasu zabiera ci Internet?
8. Czy Internet służy ci jako ucieczka od problemów lub jako sposób na uśmierzanie
nastrojów dysforycznych (np. uczucia beznadziei, poczucia winy, lęków, depresji)?
•
JEST TO TEST DLA DOROSŁYCH- OCZYWIŚCIE DLA DZIECI MOŻNA GO
ANALOGICZNIE ZMODYFIKOWAĆ
KONSEKWENCJE
• Deficyty rozwoju interpersonalnego
• Deficyty poznawcze (rozwoju intelektualnego- choć początkowo
mogą możliwości wzrosnąć, to z reguły z czasem zostają
ograniczone do zaledwie kilku umiejętności), ograniczenia w wiedzy
(nie znam uzależnienia od zdobywania wiedzy historycznej czy
biologicznej), problemy z koncentracja uwagi
• Problemy zdrowotne (wzrok, kręgosłup, brak ruchu, zaburzenia
rytmu dobowego itp.)
• Zahamowanie rozwoju emocjonalnego- brak umiejętności znoszenia
smutku, niepokoju, natychmaistowa potrzeba rozładowania złości,
trudności z kontrolą impulsów itd..
• Problemy z pracą, nauką itp..(np. w formie prokastrynacji- czyli
braku umiejętności odwlekania gratyfikacji- nagroda musi być
natychmiast, inaczej osoba nie potrafi wykrzesać z siebie energii do
pracy)
ZAGROŻENIE
• Największe niebezpieczeństwo polega na tym, że w porównaniu z innymi
uzależnieniami to:
- Zaczyna się zwykle w młodszym wieku niż narkomania- a co za tym idzie
powoduje znacznie głębsze i poważniejsze zahamowania i deficyty w
rozwoju osobowości
- Utwalanie, wzmacnianie nieprawidłowych wzorców relacji- np. opartych
na agresji, oszustwie lub przedmiotowym traktowaniu innych
- Ukształtowanie nieprawdziwej wiedzy o świecie (np. o nieszkodliwości
przemocy, bagatelizowaniu skutków własnych działań)
- Propagowanie i wyzwalanie przemocy
- Zwykle na początku jest niezauważane i bagatelizowane- czyli z reguły
dłuższy jest czas trwania choroby, zanim dojdzie do jej wykrycia
- Trudność w leczeniu- trudno jest całkowicie zrezygnować z kontaktu z
komputerem- czasem jest to niemożliwe
- Znieczulica społeczna na przemoc i agresję względem ludzi i zwierząt
Leczenie
- jest to jedno ze słabiej zbadanych uzależnień a co za
tym idzie:
- nie ma sprawdzonych pod kątem skuteczności form
leczenia, brak jest specjalistycznych ośrodków (choć ,
tak jak w przypadku innych psychogennych zaburzeń u
dzieci najskuteczniejszą formą leczenia jest terapia
rodzinna)
- Jak to jest w uzależnieniach- trzeba leczyć
„dwutorowo” :problem, który leży u podłoża (np.
problemy rodzinne) a dodatkowo leczyć samo
uzależnienie
Epidemiologia
• Badanie przeprowadzone wśród Chińczyków
wskazuje, że aż 15% użytkowników sieci jest
od niej uzależnionych
• Uzależnienie dotyka najczęściej ludzi w wieku
od 18-23 lat, ale dotyczy już dzieci w wieku od
lat 6!
• Osoby uzależnione to najczęsciej osoby
samotne- a wśród dzieci – pozostawione same
sobie
MITY
• Jeśli ktoś spędza dużo czasu przy komputerze to zostanie
informatykiem – błąd!!! Zależy od tego co na komputerze się robiuzależnienie od np. aukcji, gier itp. nie rozwija
• Zbyt dużo czasu spędzanego na Internecie świadczy o uzależnieniu
(niekoniecznie- może być drogą do niego, ale nie musi- jeśli jest
tylko sposobem na relaks i nie cierpią na tym innego rodzaju
aktywności. UWAGA- nie dotyczy to dzieci (!) z uwagi na ich
nieukształtowaną osobowość i utratę okazji do uczenia się (np.
umiejętności społecznych)
• Siedząc przy komputerze- przynajmniej nie wda się w złe
towarzystwo (!)- czyżby?, a nawet jeśli- to nie nauczyc się bronić
przed złym wpływem i radzić sobie w realnym świecie
skomplikowanym świecie ludzkich związków
• Jak się wyładuje w grze to będzie spokoujnieszy- jest dokładnie na
odwrót
JAK UCHRONIĆ DZIECKO PRZED
ZAGROŻENIEM?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ograniczać czas spędzany przed komputerem
Monitorować co dziecko robi na komputerze
Obserwować, interesować się treściami np. gier komputerowych
Rozmawiać z dzieckiem- o jego problemach, uczuciach (co go złości, martwi, cieszy itp.)
Pomagać dziecku w nazywaniu emocji
Pomagać dziecku w nazywaniu i rozwiązywaniu problemów
Pomóc dziecku radzić sobie w relacjach samodzielnie (nie wyręczać, nie chronić nadmiernie- ale np.
uczyć rozwiązywania konfliktów, zawierania i utrzymywania znajomości)
Spędzać z dzieckiem czas np. na wycieczkach rowerowych, spacerach z psem, wspólnym gotowaniu,
posiłkach i innych zajęciach
Zaszczepiać i rozwijać pasje dziecka, szczególnie jak sposób uczenia wytrwałości, radzenia sobie z
porażkami, ze zniechęceniem (naturalnie pojawiającym się w każdej nowej aktywności)
Planować dzień dziecka- uwzględniając czas na zabawę, relaks ( w tym aktywność fizyczną)i
obowiązki
W trudnych chwilach, gdy pojawią problemy przekraczające możliwości radzenia sobie z nimi,, nie
bać się zgłosić po specjalistyczną pomoc ( i uczyć dzieci zwracania się po pomoc!)
Poddać refleksji własny styl korzystania z sieci i komputera ( i radzenia sobie z problemami- czy jest
to „unikanie ich” czy raczej stawianie im czoła i szukanie rozwiązań.
Odpowiedzialne rodzicielstwo