Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski

Instytut Psychologii
Uniwersytet Wrocławski
ROK AKADEMICKI 2010/2011
Tryb studiów
Studia stacjonarne
Kod przedmiotu 2.4 /7
PSYCHOPATOLOGIA CZ. I
(APEKTY MEDYCZNE)
Nazwa
przedmiotu
Status
przedmiotu
Przedmiot kierunkowy
Autor
programu
dr n. med. Magdalena Grzesiak, dr n. med., mgr psychologii Dorota Frydecka
Rok
II
Semestr
4
Liczba godzin
15 + 30
Forma zajęć
Wykład (15 godzin); Konwersatorium (30 godzin)
Prowadzący
dr n. med. Magdalena Grzesiak, dr n. med., mgr psychologii Dorota Frydecka
Wymagania
wstępne
Brak
Założenia i cele
Orientacja studentów w problematyce zaburzeń psychicznych, zdobycie
umiejętności ich rozpoznawania i odróżniania od właściwości rozwojowych
psychiki i zakłóceń funkcjonowania nie będących zaburzeniami.
Egzamin (wykład); ocena (konwersatorium)
Formy
zaliczenia
Warunki
zaliczenia
przedmiotu
ECTS
Kolokwia sprawdzające, egzamin pisemny
 obecność obowiązkowa;
 aktywność
 pozytywne oceny z kolokwiów pisemnych
pozytywna ocena z egzaminu pisemnego
2 (wykład); 2 (konwersatorium)
Treści programowe:
KONWERSATORIUM
Psychopatologia ogólna
Definicje, opis, interpretacja i klasyfikacja objawów zaburzeń psychicznych. Zespoły
psychopatologiczne.
1
Organiczne zaburzenia psychiczne
Klasyfikacja organicznych zaburzeń psychicznych wg ICD-10. Otępienia: podział, przyczyny,
epidemiologia, objawy kliniczne. Choroba Alzheimera a otępienie naczyniowe – diagnostyka
różnicowa na podstawie wywiadu, obrazu klinicznego, badań testowych i neuroobrazowych.
Otępienie a depresja – podobieństwa i różnice w badaniu psychiatrycznym. Leczenie zaburzeń
psychicznych organicznych.
Uzależnienia od substancji psychoaktywnych
Definicje: uzależnienia, używania szkodliwego, ostrego zatrucia, zespołu abstynencyjnego,
upojenia patologicznego. Epidemiologia uzależnień. Efekty działania substancji
psychoaktywnych. Objawy abstynencyjne charakterystyczne dla poszczególnych substancji
psychoaktywnych. Psychologiczne mechanizmy uzależnienia. Problematyka współuzależnienia.
Leczenie uzależnień - rola psychoterapii i farmakoterapii. Grupy AA, ALANON.
Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne
Etiopatogeneza. Epidemiologia. Objawy: osiowe, wytwórcze, pozytywne, pierwszorzędowe –
różnice w definicjach. Diagnostyka schizofrenii (paranoidalna, hebefreniczna, katatoniczna,
prosta, rezydualna) – różnice w obrazie klinicznym. Ostre wielopostaciowe zaburzenia
psychotyczne – obraz kliniczny, kryterium czasu, podział. Utrwalone zaburzenia psychotyczne.
Miejsce paranoi i parafrenii w klasyfikacji ICD-10- obraz kliniczny, kryterium czasu. Zaburzenia
schizoafektywne. Leczenie schizofrenii i innych zaburzeń psychotycznych.
Zaburzenia afektywne
Klasyfikacja zaburzeń afektywnych wg ICD-10. Etiologia i epidemiologia zaburzenia afektywnego
dwubiegunowego i depresyjnego nawracającego. Obraz kliniczny zaburzeń afektywnych.
Diagnostyka zaburzeń afektywnych na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. Różnice w
terapii zaburzeń afektywnych dwubiegunowych i depresyjnych nawracających (leczenie
zaostrzeń, profilaktyka). Rola psychoterapii w leczeniu zaburzeń afektywnych. Dystymia i
cyklotymia – definicje, obraz kliniczny, leczenie.
Zaburzenia nerwicowe.
Klasyfikacja zaburzeń nerwicowych wg ICD-10. Teorie etiologiczne, epidemiologia, obraz
kliniczny:
 zaburzenia lękowe: agorafobia, fobie specyficzne, fobia społeczna, zaburzenie lękowe z
napadami paniki, zaburzenie lękowe uogólnione
 zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
 zaburzenie stresowe pourazowe i ostra reakcja na stres
 zaburzenie dysocjacyjne
 zaburzenia somatyzycyjne
Diagnostyka różnicowa zaburzenia adaptacyjnego i zaburzeń depresyjnych na podstawie
klasyfikacji ICD-10. Rola farmakoterapii i psychoterapii w leczeniu zaburzeń nerwicowych.
Zaburzenia osobowości
Definicje: osobowość, zaburzenie osobowości . Swoiste zaburzenia osobowości:
 ogólne kryteria rozpoznania wg ICD - 10
 etiologia, diagnostyka, przebieg, leczenie
 swoiste zaburzenia osobowości a zaburzenia osobowości na podłożu organicznym
 psychopatia, charakteropatia, homilopatia, socjopatia
 obraz kliniczny poszczególnych postaci zaburzeń osobowości
Trwałe zmiany osobowości. Kryteria rozpoznania. Różnicowanie ze swoistymi zaburzeniami
osobowości i zaburzeniami osobowości na podłożu organicznym
2
Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami
fizycznymi
Zaburzenia odżywiania się. Czynniki etiologiczne: genetyczne, biochemiczne, osobowościowe,
środowiskowe (relacje rodzinne), społeczno- kulturowe.
 Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa). Kryteria rozpoznania wg ICD 10, obraz
kliniczny, różnicowanie. Etiologia, przebieg, rokowanie, leczenie, wybór miejsca
leczenia.
 Bulimia (żarłoczność psychiczna). Kryteria rozpoznania wg ICD 10, obraz kliniczny.
Etiologia, przebieg, rokowanie. Współwystępowanie z anoreksją i innymi zaburzeniami
(depresja, uzależnienia)
 Przejadanie się psychogenne (otyłość psychogenna). Obraz kliniczny, różnicowanie z
otyłością uwarunkowaną innymi przyczynami, leczenie
Zaburzenia (dysfunkcje) seksualne
Ogólna charakterystyka, podział wg ICD 10, obraz kliniczny. Czynniki etiologiczne (biologiczne,
psychiczne, społeczno-kulturowe). Różnicowanie (choroby somatyczne, zaburzenia psychiczne,
stosowane leki, środki psychoaktywne). Dysfunkcje seksualne w przebiegu zaburzeń
psychicznych (depresja, mania, zaburzenia lękowe, uzależnienie). Leczenie.
Zaburzenia identyfikacji płciowej
Transseksualizm, transwestytyzm o typie podwójnej roli, zaburzenia identyfikacji płciowej w
dzieciństwie.
Zaburzenia preferencji seksualnych (parafilie)
Fetyszyzm, transwestytyzm fetyszystyczny, ekshibicjonizm, oglądactwo, pedofilia,
sadomasochizm, inne.
Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży
Podział zaburzeń wg ICD 10. Trudności diagnostyczne, specyfika psychiatrii dziecięcej. Obraz
kliniczny, etiologia, rozpoznanie, różnicowanie oraz leczenie następujących zaburzeń:
 specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych (dysleksja, dysortografia,
dyskalkulia)
 specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych (zespół „niezdarnego dziecka”)
 całościowe zaburzenia rozwojowe- autyzm dziecięcy
 zaburzenia hiperkinetyczne
 zaburzenia zachowania
 zaburzenia emocjonalne (lęk przed separacją, lęk społeczny, fobie)
Zaburzenia charakterystyczne dla poszczególnych okresów rozwojowych: okres
wczesnodziecięcy, przedszkolny, szkolny, adolescencji.
Upośledzenie umysłowe. Definicja, zasady rozpoznawania. Podział wg IQ – obraz kliniczny.
Epidemiologia, czynniki etiologiczne. Leczenie
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego
Informacje ogólne o Ustawie. Osoba z zaburzeniami psychicznymi wg definicji Ustawy. Definicja
swobodnej i świadomej zgody Znaczne prawdopodobieństwo niezdolności do wyrażenia
świadomej zgody. Zasady stosowania przymusu bezpośredniego, dozwolone formy. Badanie
psychiatryczne osoby nie wyrażającej na to zgody. Zasady przyjęcia do szpitala pacjenta bez
zgody (tryb nagły, tryb wnioskowy, obserwacja)
WYKŁADY
Badanie psychiatryczne.
Wywiad podmiotowy (autoanamneza): wywiad chorobowy, rodzinny, wywiad w kierunku
uzależnień, choroba obecna – określenie początku zaburzeń, kontakty z profesjonalistami,
leczenie, hospitalizacje, remisje (pojęcie remisji częściowej i całkowitej), określenie jakości
3
współpracy z terapeutą. Wywiad przedmiotowy – elementy, ocena wiarygodności.
Inne źródła informacji o pacjencie (dokumentacja medyczna). Ocena stanu psychicznego.
Podstawowe zasady kontaktu z pacjentem i jego rodziną.
Błędy w kontakcie z pacjentem. Rola badań dodatkowych.
Etiopatogeneza zaburzeń psychicznych.
Pojęcie etiologii i patogenezy. Przyczyny zaburzeń psychicznych. Związek przyczyn zaburzeń z
kategoriami diagnostycznymi w klasyfikacji ICD-10 oraz diagnostyką psychiatryczną. Czynniki
organiczne. Substancje psychoaktywne. Czynniki genetyczne, model predyspozycja – stres.
Hipoteza neurorozwojowa i wirusowa schizofrenii. Rola czynników psychologicznych w
powstawaniu zaburzeń – współczesne poglądy. Związek stresu z powstawaniem zaburzeń w
odniesieniu do kategorii diagnostycznych ICD-10.
Samobójstwa.
Definicje pojęć związanych z suicydologią (samobójstwo, próba samobójcza, intencje
samobójcze, myśli samobójcze). Epidemiologia samobójstw. Przyczyny samobójstw , podział
samobójstw wg Durkheima. Demograficzne czynniki ryzyka samobójstw. Zaburzenia psychiczne
związane ze zwiększonym ryzykiem samobójstw. Objawy psychopatologiczne świadczące o
zwiększonym ryzyku samobójstw. Samobójstwa wśród młodzieży. Postępowanie diagnostyczne i
interwencja.
Samouszkodzenia.
Definicje samouszkodzeń. Podział samouszkodzeń. Przyczyny biologiczne i społeczne
samouszkodzeń. Związek samouszkodzeń z zaburzeniami psychicznymi. Aspekty kulturowe.
Postępowanie terapeutyczne.
Psychiatria sądowa
 Orzekanie w sprawach karnych. Rola biegłych w postępowaniu karnym, zasady
powoływania biegłych. Poczytalność w kodeksie karnym. Niepoczytalność, zmniejszona
poczytalność- definicja. Stosowanie środków zabezpieczających- detencja.
 Orzekanie w sprawach cywilnych. Rola biegłych w postępowaniu cywilnym, zasady
powoływania biegłych. Ubezwłasnowolnienie (częściowe, całkowite) - zasady orzekania,
cel ubezwłasnowolnienia. Testament - przyczyny nieważności. Zdolność do zawarcia
małżeństwa.
Farmakoterapia zaburzeń psychicznych
Metody leczenia biologicznego. Leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, stabilizujące
nastrój, uspokajające i nasenne – wskazania do stosowania, objawy niepożądane,
przeciwwskazania. Standardy leczenia zaburzeń psychicznych. Leczenie elektrowstrząsowe.
Rola psychoterapii w leczeniu zaburzeń psychicznych.
Psychoterapia. Definicja, rodzaje psychoterapii, cele. Psychoterapia analityczna, dynamiczna,
behawioralna, poznawczo – behawioralna. Wskazania: jako podstawowa metoda leczenia, jako
jedna z metod.
Literatura
obowiązkowa



Literatura
uzupełniająca

Cameron B.( 2006). Psychiatria. Crash course. Wrocław: Urban & Partner
Bilikiewicz A. (red.). (2004). Psychiatria. Podręcznik dla studentów.
Warszawa: PZWL
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10.
Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. (1997). Kraków Warszawa:
Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius. IPiN
Pużyński S. (red.). (1993). Leksykon psychiatrii. Warszawa: PZWL
4









Bilikiewicz A, Landowski J, Radziwiłłowicz P. (1999). Psychiatria.
Repetytorium. Warszawa: PZWL
Rosenhan D, Seligman M. (1994). Psychopatologia. Warszawa: Polskie
Towarzystwo Psychologiczne
Goodman R, Scott S. (2000). Psychiatria dzieci i młodzieży. Wrocław:
Urban & Partner
Orwid M, Pietruszewski K. (1993). Psychiatria dzieci i młodzieży. Kraków:
Colegium Medicum UJ
Aleksandrowicz J. (1998). Zaburzenia nerwicowe. Warszawa: PZWL
Jakubik A. (1997). Zaburzenia osobowości. Warszawa: PZWL
Aleksandrowicz J. (1996). Psychoterapia medyczna. Warszawa: PZWL
Czabała J.C. (1997). Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: PZWL
Scully J.H. (1998). Psychiatria. Wrocław: Urban & Partne
5