FILOZOFIA [Uzupełnienia do wykładu wstęp do filozofii

FILOZOFIA
[Uzupełnienia do wykładu wstęp do filozofii prowadzonego w w zastępstwie
Andrzeja Wiśniewskiego. Przedstawione tu ujęcia oraz opinie pochodzą ode
mnie i nie należą do zakresu wiedzy obowiązującej na egzaminie z tego
przedmiotu.]
Wykład 1
Etymologia słowa filozofia:
φιλεω (phileo) – miłować
σοφια (sophia) – mądrość
Miłować czyli kochać można tylko to, czego się nie posiada (w Uczcie Platona
poglądu tego bronił Sokrates, który był porte parole jej autora). Filozof nie jest
mądry, jest tylko miłośnikiem mądrości, czyli pragnie posiąść to, czego mu
brakuje. Mądrość to prawdziwa wiedza o realnym świecie. To mądrość odsłania
nam jego składniki, strukturę, mechanizmy, jakie w nim działają itp. To ona
pozwala zrozumieć dlaczego to, co bierzemy za realny świat, gdyż dostępne jest
nam za pośrednictwem naszych zmysłów, jest jedynie jego cieniem.
1. Natura problemu filozoficznego: pokazać, że to, co w naszym codziennym
myśleniu (które jest ściśle związane z naszym powszednim życiem), traktujemy
jako pewne i oczywiste w istocie jest zagadkowe i zwodnicze. Rozwiązanie
takiej zagadki wymaga wykroczenia poza to, co już wiemy a także poza to, co
gotowi bylibyśmy do wiedzy dotychczasowej włączyć.
Za pewne i oczywiste uznaje się przeświadczenia, że niewątpliwie istnieje to, o
czym informują nas zmysły, a także przeświadczenia, że to zmysły są
najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy o świecie. Filozof dąży do
odsłonięcia zagadkowej natury otaczającego nas świata i stara się ukazać go z
radykalnie innej perspektywy.
2. Podstawową metodą filozofii jest wątpienie.
Wątpienie to metoda testowania przekonań. Nie idzie tu o wątpienie w
potocznym rozumieniu tego słowa lecz o rygorystycznie stosowaną i
kontrolowaną metodę polegającą na warunkowym zawieszaniu przekonania i
sprawdzaniu, czy jego nieuwzględnienie istotnie zmienia nasz obraz świata.
Metoda wątpienia stała się podstawowym narzędziem filozofii za sprawą
Kartezjusza (1596-1650). Dla filozofa „nie ma nic świętego”, każda myśl
(przekonanie) może zostać poddana testowi wątpienia. Odnosi się to także do
przekonań o wartościach oraz o bytach absolutnych takich jak Bóg.
3. Ojcem autentycznie filozoficznego myślenia był Platon (427-347 B.C.)
[Objaśnienie tej tezy podane zostanie później.]
4. To w dziełach Platona sformułowane zostały 4 Wielkie Problemy Filozofii:
(1) Co istnieje rzeczywiście?
(2) Czym jest prawdziwa wiedza?
(3) Jaka jest natura istoty ludzkiej?
(4) Jaka jest istota życia społecznego?
5. Dzieje filozofii po Platonie to historia prób mierzenia się ze sformułowanymi
przez niego Wielkimi Problemami Filozofii.
6. Wielkie Problemy dały początek najważniejszym działom filozofii:
metafizyce (problem 1) – rozumianej jako nauka o byciu
epistemologii (teorii poznania) (problem 2) – rozumianej jako nauka o
źródle wiedzy, jej strukturze, metodach jej uprawomocniania a także jej
naczelnej cesze – prawdziwości
antropologii (problem 3) – rozumianej jako nauka o naturze czlowieka
filozofii społecznej (problem 4) – rozumianej jako nauka o naturze życia
społecznego
7. W XX wieku dokonuje się odejście od pojmowania filozofii jako mierzenia
się z Wielkimi Problemami. Filozofowie uznali, że należy zawiesić dociekania
nad Wielkimi Problemami, zanim znajdzie się ich rozwiązania należy wcześniej
odpowiedzieć na inne pytania. Dopiero kiedy znalezione zostaną odpowiedzi na
te nowe pytania możliwy będzie powrót do dawnych Wielkich Pytań. Wtedy też
można będzie stwierdzić, czy zachowały one swoją pierwotną doniosłość, czy
też w świetle nowej wiedzy (odpowiedzi na nowe pytania) okazały się wadliwie
postawione lub mało istotne.
8. Te trzy nowe podstawowe pytania, które zdominowały myślenie filozoficzne
XX wieku to:
(1) Czym jest umysł?
(2) Czym jest język?
(3) Czym jest społeczeństwo? (Wydaje się ono tożsame z Wielkim
Problemem nr 4, jednak zarówno sposób jego rozumienia jak i próby
odpowiedzi na nie pokazują, że w istocie jest to wyjście z cienia
platońskiej myśli.)
[Jeśli czas pozwoli wrócę do tych kwestii w następnych wykładach.]