Filozofia pozytywistyczna
advertisement
Filozofia pozytywistyczna • Pozytywizm XIX w. stanowi istotny punkt wyjścia dla wszelkich filozofii XX w. o nastawieniu scjentystycznym np. filozofii analitycznej, filozofii umysłu; • Twórca - August Comte (1798-1857); • Jest to stanowisko filozoficzne dotyczące ludzkiej wiedzy; tzn. jest przede wszystkim zbiorem reguł oraz kryteriów wartościowania odnoszących się do poznania ludzkiego; Sam pozytywizm jest raczej projektem metodologicznym niż filozofią Skąd nazwa nurtu? 1. Liczą się tylko ‘fakty rzeczywiste’ (świat materialny), czyli pozytywne. Pozytywizm jest antypsychologiczny. 2. Należy skoncentrować się na tym, co pozytywne w sensie tego, co pożyteczne. Wszelkie ludzkie poznanie ma służyć ulepszaniu życia. 3. Wezwanie do pracy pozytywnej, konstruktywnej. Nie wystarczy tylko negatywna krytyka, trzeba też tworzyć coś pozytywnego Comte wyróżnia trzy etapy w rozwoju ludzkości: 1. Faza teologiczna – ludzkość rządziła się uczuciami; odwoływała się w wyjaśnianiu do duchów i zjawisk urojonych; MITOLOGIA 2. Faza metafizyczna – ludzkość rządziła się czystym intelektem; odwoływała się w wyjaśnianiu do pojęć abstrakcyjnych; METAFIZYKA 3. Faza pozytywna – liczy się rozsądek oraz stwierdzanie i przewidywanie faktów • momentem szczytowym w rozwoju ludzkości! Nauki w fazie pozytywnej • Stwierdzanie i przewidywanie faktów to jedyne zadania nauki! • Najważniejsze nauki to: matematyka, fizyka, astronomia, biologia, chemia, socjologia. • Comte – twórca socjologii: – Def. Socjologia jest to ogólna nauka o społeczeństwie - Def. Społeczeństwo to organizm A co z filozofią? • Filozofia nie jest żadną autonomiczną nauką! • Metafizyka – to fikcja – zbiór pojęć abstrakcyjnych (jako druga faza w rozwoju ludzkości jest już przeszłością); • Filozofii pozostaje następująca ‘działka’ : • Ogólna metodologia nauk – filozofia nie ma żadnego innego przedmiotu badania, jak tylko analizować fakt nauki! • Encyklopedyzm – ewentualnie może gromadzić i systematyzować wyniki nauk szczegółowych • Filozofia pozytywistyczna nadała scjentystyczny koloryt wielu nurtom najpierw XIX wieku; • Przykładem tego są utylitaryzm Milla oraz komunizm Marksa i Engelsa; John Stuart Mill (1806-1873) Jeden z najbardziej wpływowych myślicieli brytyjskich XIX wieku Jego filozofia była odpowiedzią na ówczesne zjawiska kryzysowe (pierwsza poł. XIX w. to obraz nędzy i ubóstwa; kształtowanie się myśli marksistowskiej itd.) Gł. dzieła: Zasady ekonomii politycznej, O wolności, Utylitaryzm, O rządzie reprezentatywnym. Etyka utylitarystyczna • Ta koncepcja etyczna, obok etyki kantowskiej, stanowi jedną z najpowszechniej stosowanych współcześnie teorii działania • J.S. Mill jako pozytywista, a zatem i empirysta, za punkt wyjścia w swoich rozważaniach nad tym, co powinno stanowić zasadę ludzkiego działania, przyjmuje obserwację psychologiczną Psychologiczny punkt wyjścia etyki utylitarystycznej • Liczą się tylko fakty, a najbardziej nie dającym się zaprzeczyć faktem co do człowieka jest to, że pragnie on szczęścia i unika cierpienia. • Dobrem jest to, co pożądane przez wszystkich ludzi, czyli szczęście, a to sprowadza się do przyjemności. • (Składnikiem szczęścia są rzeczy przyjemne) Etyka utylitarystyczna jako etyka zasad Skoro jest psychologicznym faktem, że ludzie kierują się w swoim działaniu widokami na przyjemności i obawami przed cierpienie, zatem należy kierować się zasadą: Jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi (Zasada ta jest to bardzo często stosowana w aktualnych politykach społecznych. Stawia się ogólne pytanie: „które rozwiązanie danego problemu będzie najbardziej korzystne dla jak największej liczby osób?” • Etyka utylitarystyczna jest wyrafinowanym hedonizmem, jako że autor jej uznaje, że istnieją przyjemności wyższego i niższego rodzaju. Nadto hedonizmu Mill nie pojmował egoistycznie i sensualistycznie „Lepiej być niezadowolonym człowiekiem niż zadowoloną świnią; lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż zadowolonym głupcem. „ Millowi bez wątpienia przydałaby się, wypracowana współcześnie psychologiczna hierarchia potrzeb. (W istocie częściowo sam ją wypracował). Szczegółowo uczynił to jednak psycholog - Maslow. • U podstawy myślenia Milla leży humanizm oświeceniowy, wiara w postęp ludzkości na drodze do szczęścia powszechnego; zarazem ogromna wiara w ludzki rozum! (czy to jednoznacznie nie pokazuje, iż etyka ta jest zupełnie inną jakością w zestawieniu z etyką Nietzschego?) (Nietzsche prawdopodobnie podpisałby się w pełni pod słowami ‘żyj i pozwól żyć innym’. Czy jednak Mill również pod nimi by się podpisał?) • Etyka Nietzschego, to w dużym stopniu etyka egoizmu (co wynikało z założeń metafizycznych i antropologicznych tego filozofa). • Etyka utylitarystyczna zasadniczo wyklucza egoizm, głosi bowiem, iż dyrektywą naszego postępowania ma być użyteczność dla szczęścia, ale szczęścia „dla jak największej liczby osób”. • Etyka utylitarystyczna zatem domaga się od nas „obrachunku hedonistycznego”. dającemu przewagę przyjemnościom trwalszym nad mniej trwałymi, pewnym nad niepewnymi, nie powodujących w dalszej perspektywie cierpień nad tymi, które do przyszłych cierpień prowadzą. „kryterium bowiem nie jest przyczynianie się do własnego największego szczęścia, lecz do największego szczęścia w ogóle” Utylitaryzm, s. 21 „Ktoś mógłby tu wytknąć, że ludzie zdolni do wyższych przyjemności wybierają czasem niższe pod wpływem jakiejś pokusy. Ten fakt jednakże nie przeczy pełnemu docenianiu wewnętrznej wyższości pierwszych. Na skutek ułomności charakteru ludzie często wybierają dobro, które mają pod ręką, choć wiedzą, że jest ono mniej cenne.” Utylitaryzm, s. 18 „[…] moralność można zdefiniować jako zespół takich reguł i przepisów ludzkiego postępowania, których przestrzeganie zapewniłoby w największym stopniu istnienie wolne od cierpień i jak najbardziej bogate w przyjemności, nie tylko całej ludzkości, lecz w miarę możliwości wszystkim istotom czującym” Utylitaryzm, s. 21 Pamiętajmy też, że w punkcie wyjścia całej swojej filozofii, Mill przyjął „romantyczną” koncepcję człowieka. Głosi ona, iż człowiek jako istota ogromnie złożona, ma potrzeby nie tylko materialne ale i duchowe. Głosił hasło, że człowiekowi należy zapewnić podstawy do pełnego rozwoju. Bronił autonomii jednostki. Wolność polega na tym, że każdy ma prawo postępować tak, jak uważa za stosowne w sprawach, które nie dotyczą nikogo poza nim samym. [jedynym suwerenem jest prawo]. • Zwróć uwagę na: pojęcie wolności u Schopenhauera i Nietzschego a pojęcie wolności u Milla J.S. Mill – jeden z pierwszych feministów Poddaństwo kobiet – to broszura, którą Mill napisał wraz z żoną Harriet Taylor, gdzie przedstawili projekt równouprawnienia kobiet. Wcześniej jednak, bo w 1866 r. Mill przedstawił w parlamencie brytyjskim petycję w sprawie przyznania prawa wyborczego kobietom. (1928-Anglia; 1918-Polska – przyznanie praw wyborczych kobietom) Nic mnie nie przekona, bym głosował za powszechnym prawem wyborczym kobiet. Winston Churchill (+1965) Napoleon Bonaparte „Równość dla kobiet? To szaleństwo. Kobiety są naszą własnością. Rodzą nam dzieci i należą do nas tak, jak drzewo owocowe należy do ogrodnika.” Jedną z pierwszych feministek była Mary Wollstonecraft, żyjąca w Anglii w XVIII w. A Vindication Of The Rights Of Woman (1792) Po przeszło dwóch stuleciach jest wydanie polskie: Wołanie o prawa kobiet, 2011 Karol Marks (1818-1883) Fryderyk Engels (1820-1895 Ich teoria społeczna i gospodarcza zawarta w Marksowskim Kapitale najpierw podbiła Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, I Międzynarodówkę (1864), a po Rewolucji Październikowej w formie zdogmatyzowanej niemal pół świata (pamiętajmy, że po I wojnie światowej liberałów była garstka) • U podstawy myśli Marksa i Engelsa znajdował się obraz nędzy ludzkiej. W punkcie dojścia wielka wizja wyzwolenia ludzkości od wszelkich utrapień. - Skutek praktyczny??????????????!!!!!!!!!!!!!! Materializm historyczny, czyli Marksa filozofia społeczna • Cała rzeczywistość jest materią i tylko materią. (materializm metafizyczny) • Cała rzeczywistość jest w ciągłym ruchu, jest procesem (ewolucjonizm i procesualizm) • Rzeczywistość ludzka to proces historyczny zdobywania wolności • Ponadto całą historią ludzką rządzą istniejące stosunki produkcyjne, czyli relacje zachodzące między uczestnikami procesu produkcji, innymi słowy walki klasowe; Skoro życiem ludzkim, społecznym żądzą walki klasowe, stosunki społeczne da się opisać w postaci dwuczłonowych relacji: • Dialektyka pana i sługi wolny-niewolnik patrycjusz-plebejusz feudał –chłop kapitalista-robownik A współcześnie??? Zmieniały się tylko formy ucisku, przeciwieństwa klasowe istnieją zawsze. Materializm dialektyczny i historyczny - podsumowanie • Marks powiedział: • Byt określa świadomość. • Etyka wg Marksa nie jest żadnym obiektywnie istniejącym systemem wartości, lecz jest zawsze pochodną istniejących stosunków produkcji. tzn. systemy wartości i przekonań wyznaczone są przez interesy klasowe – światem rządzą zatem ideologie; Instytucje społeczne, polityczne, religijne, sztuka, filozofia to wszystko stanowi nadbudowę istniejących stosunków produkcji. „Kto posiada, ten dyktuje!” (współcześnie: bankokracja?) Rewolucja – koniec historii Dla Marksa kapitalizm jest ostatnim etapem rozwoju historycznego przed nastaniem społeczeństwa bezkonfliktowego. Kolejnym krokiem będzie rewolucja robotników i przejęcie przez nich środków produkcji. (rewolucja jest prawa i słuszna gdyż walczy z uciskiem) Rewolucja jest punktem kulminacyjnym, wraz z nią następuje likwidacja podziału klasowego, zatem i konfliktów. Moralność nie będzie już żadną ideologią, gdyż nie będzie już podporządkowana żadnym partykularnym interesom, będzie moralnością prawdziwą. (powszechna równość) A teraz kilka uwag krytycznych, co do wskazanych tez Marksa, czyli co żywe a co martwe w filozofii Marksa ? • Marks głosił hasła: emancypacji klas, ludzi upośledzonych, głosił ogromną wiarę w ludzki rozum i rozwój gospodarczy Mamy zatem to, co żywe w filozofii Marksa (te hasła są charakterystyczne również dla innych nurtów) • Marks posiadał „prometejską ambicję” zbudowania nowych stosunków społecznych, nowego człowiek, nowego świata. • Wierzył więc w zbawczą moc rewolucji, misję proletariatu, społeczeństwo bezklasowe i ostateczne rozwiązanie zagadki historii Racjonalista i pozytywista staje się więc wizjonerem, prorokiem, utopistą Oto, co MARTWE w filozofii Marksa (nie przeszło próby czasu)
