5 KB
advertisement
Rola szczepień w profilaktyce wybranych chorób zakaźnych ze szczególnym uwzględnieniem grypy, WZW, pneumokoków oraz meningokoków. Pionierem szczepień był brytyjski lekarz Edward Jenner, który pod koniec XVIII wieku po raz pierwszy zastosował u człowieka szczepionkę przeciwko ospie prawdziwej. Szczepienia ochronne stały się najskuteczniejszą formą zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych Odporność przeciwko chorobom zakaźnym można podzielić na odporność wrodzoną i odporność nabytą. Szczepienie polega na podaniu człowiekowi preparatu zawierającego antygen patogennego drobnoustroju. Antygen wywołuje reakcję układu odpornościowego, dzięki temu w sposób sztuczny wytwarzają się w organizmie przeciwciała oraz pamięć immunologiczna, która w kontakcie z żywym drobnoustrojem chorobotwórczym uruchamia mechanizmy obronne. Szczepienia • chronią przed zachorowaniem osoby zaszczepione • prowadzą do tzw. odporności zbiorowiskowej • eradykacja chorób zakaźnych • Ustawa z dnia 06.09.2001r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. 2001r., Nr 126, poz. 1384 z późn. zm.), nakłada na osoby przebywające na obszarze Polski obowiązek poddawania się szczepieniom przeciw określonym chorobom zakaźnym. Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne) realizowane w ramach obowiązkowego programu szczepień: • przeciwko: WZW typu B, • gruźlicy, • błonicy, • tężcowi, • krztuśćcowi, • Haemophilus influenzae typu b, • Polio, • odrze, • śwince, • różyczce oraz w określonych sytuacjach p/ko tężcowi, wściekliźnie i durowi brzusznemu Powyższe szczepienia mogą być egzekwowane na drodze administracyjnej. Odsetek osób uodpornionych zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych na terenie miasta Gdańska jest wysoki PPIS w Gdańsku prowadzi nadzór nad realizacją programu szczepień obowiązkowych. • Do końca I kwartału 2007r. nadzorem objętych było 246 punktów szczepień dzieci, młodzieży i osób dorosłych. • W II kwartale, w związku z wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 marca 2007r. zmieniającego Rozporządzenie w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 56, poz. 379), szczepienia dzieci z roczników szkolnych zostały przeniesione ze szkolnych gabinetów profilaktycznej opieki zdrowotnej do poradni Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Do szczepień zalecanych, niefinansowanych ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia, należą szczepienia przeciwko: • • • • • • • • • • • • • grypie, rotawirusom, zakażeniom Streptococcus pneumoniae, zakażeniom Neisseria meningitidis, zakażeniom Haemophilus influenzae typu b kleszczowemu zapaleniu mózgu, szczepienia przeciwko WZW typu B dla grup nieobjętych szczepieniami obowiązkowymi, szczepienia przeciwko WZW typu A, odrze, śwince i różyczce ospie wietrznej błonicy i tężcowi wściekliźnie, żółtej gorączce WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY Liczba zarejestrowanych zachorowań na WZW typu B, C oraz B+C w okresie 2001-2007r. na terenie miasta Gdańska przedstawia się następująco: Liczba zachorowań na WZW typu B, C oraz B+C w okresie 2001-2007r.: Obecnie nie ma szczepionki p/ko WZW typu C. Konieczna jest wysoka świadomość dotycząca zakażeń krwiopochodnych. Szczepienia p/ko WZW typu B są refundowane z budżetu Ministra Zdrowia dla: • noworodków (szczepienia wykonywane w ciągu 24 godzin po urodzeniu) • młodzieży w 14 roku życia, uprzednio nie szczepionej • osób wykonujących zawody medyczne oraz uczniów szkół medycznych • osób z bliskiego otoczenia chorych na WZW typu B i nosicieli HBV • osób z przewlekłym uszkodzeniem nerek • chorych z przewlekłym uszkodzeniem wątroby • osób zakażonych wirusem HIV • dzieci z wrodzonym lub nabytym defektem odporności • osób przygotowywanych do zabiegów wykonywanych w krążeniu pozaustrojowym WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY WZW typu B • Wskazania do szczepień p/ko WZW typu B dotyczą praktycznie każdego człowieka. Do zakażenia wystarczy obecność krwi w ilości niezauważalnej gołym okiem (0,0004 ml). • Skutkiem przewlekłego zapalenia wątroby spowodowanego WZW typu B może być marskość i rak wątroby. • Ryzyko zakażenia stwarza każdy, niekoniecznie medyczny, zabieg powodujący naruszenie ciągłości tkanek, wykonywany narzędziami, które nie zostały poddane właściwym procesom dezynfekcji i sterylizacji. WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY WZW typu A • WZW typu A przenoszone jest drogą pokarmową • Szczepienia przeciwko WZW typu A nie są finansowane z budżetu Ministra Zdrowia. Liczba zarejestrowanych zachorowań na WZW typu A w okresie 2000-2007r. na terenie miasta Gdańska przedstawia się następująco: Szczepienia p/ko WZW typu A zalecane są: - osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych nieczystości oraz przy konserwacji urządzeń służących temu celowi - dla dzieci w wieku przedszkolnym, szkolnym i młodzieży - osobom wyjeżdżającym do krajów o wysokiej i pośredniej endemiczności zachorowań na WZW typu A. PPIS w Gdańsku od 2005r. uczestniczy w Ogólnopolskim Programie Profilaktyki WZW A • Główne cele programu: 1. przedstawienie zagrożeń związanych z WZW typu A oraz upowszechnienie wiedzy o korzyściach płynących ze szczepień profilaktycznych aktualizacja wiedzy na temat obowiązujących w kraju standardów dotyczących produkcji i dystrybucji żywności w kontekście higieny i zapobiegania chorobom zakaźnym zaszczepienie personelu mającego kontakt z żywnością w ramach wykonywania obowiązków zawodowych szczepienie dzieci uczęszczających do przedszkoli 2. 3. 4. GRYPA W ostatnim stuleciu miały miejsce 3 pandemie grypy: - tzw. „hiszpanka” (1918r.): 50-100 mln zgonów - tzw. „pandemia azjatycka” (1957r.): ok. 2 mln zgonów - tzw. „grypa z Hong-Kongu” (1968r.): ok. 1 mln zgonów. Od 1997r. eksperci zwracają uwagę na wirusy grypy A H5N1 oraz A H7N7, występujące wcześniej jedynie u ptaków. Te typy wirusa okazały się groźne dla ludzi. Wirusy H5N1 i H7N7 nie przenoszą się łatwo z ptaków na ludzi, ani nie rozprzestrzeniają się łatwo wśród ludzi. Jednak przekształcenie ich w formy bardziej zaraźliwe mogłoby zapoczątkować nową pandemię grypy o globalnym przebiegu. • Epidemie grypy występują w każdym sezonie i dotyczą głównie dzieci. • Wg WHO na świecie każdego roku na grypę zapada ok. 300 mln osób. • 1 mln ludzi ginie z powodu powikłań grypy. W ramach nadzoru epidemiologicznego PPIS w Gdańsku rejestruje przypadki zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, zgłaszanych przez lekarzy zgodnie z Ustawą z dnia 06.09.2001r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384,z późn. zm.). Liczbę zachorowań i zapadalność na grypę na terenie miasta Gdańska ilustruje poniższa tabela. rok Choroby zakaźne 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 liczba zachorowań 672 0 7202 708 2624 424 255 zapadalność 145,67 0 1561 92,65 55,58 Grypa 153,73 571,58 PPIS w Gdańsku uczestniczy w europejskiej sieci nadzoru epidemiologicznowirusologicznego nad grypą Sentinel. • W programie Sentinel uczestniczą lekarze pierwszego kontaktu i stacje sanitarnoepidemiologiczne. • Funkcję koordynatora programu w Polsce pełni Krajowy Ośrodek ds. Grypy w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie. WIRUS GRYPY Ze względu na zmienność wirusa skład szczepionki co roku ulega zmianie. Z PPIS w Gdańsku w ramach programu Sentinel współpracuje 63 lekarzy z 5 gdańskich zakładów opieki zdrowotnej: - NZOZ Przychodnia Lekarska „Jasień” Sp. z o.o., ul. Kartuska 104, - NZOZ Przychodnia „Kaletnicza”, ul. Kaletnicza 3/2, - NZOZ „Baltimed” Sp. z o.o., ul. Krzemowa 16, - NZOZ Nadmorskie Centrum Medyczne Sp. z o.o., - Szpital Specjalistyczny Św. Wojciecha Lekarze Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Al. Jana Pawła II 50). Wskazania do szczepień p/ko grypie. • Kliniczne: dla osób w średnim i starszym wieku (powyżej 55 roku życia), pacjenci z obniżoną odpornością oraz przewlekle chorzy (osoby z astmą, alergią, niewydolnością układu krążenia, oddychania, nerek). • Epidemiologiczne: program profilaktyczny szczepień p/ko grypie powinien objąć pracowników zakładów opieki zdrowotnej mających bezpośredni kontakt z pacjentami, pracowników służb publicznych, np. policjantów, nauczycieli, przedszkolanek oraz pracowników handlu, transportu, itp. Szczepionki zawierają fragment wirusa grypy niezdolny do zakażenia organizmu. Przeciwciała ochronne wytwarzane są w organizmie człowieka 7 dni po zaszczepieniu, utrzymują się do 12 miesięcy. W Polsce p/ko grypie szczepi się ok. 6-8% populacji, co stanowi ok. 65-80 dawek na 1000 osób. • W Kanadzie zużycie szczepionki wynosi 350 dawek na 1000 osób. • W USA zużycie szczepionki wynosi 260 na 1000 osób. Szczepienia ochronne są najlepszym sposobem zapobiegania grypie. Zakażenia wywołane przez Streptococcus pneumoniae pneumokoki Profilaktyka zakażeń pneumokokowych • Szczególnie zagrożone zakażeniem pneumokokowym są: - dzieci w wieku do 2 lat - dorośli powyżej 65 roku życia - osoby z grup podwyższonego ryzyka, tj. chorujące na przewlekłe choroby serca i płuc, cukrzycę, chorobę alkoholową, nabyte zaburzenia odporności • Zakażenie inwazyjne Streptococcus pneumoniae obciążone są dużym ryzykiem śmiertelności. • Wg WHO zakażenia wywołane przez pneumokoki są przyczyną śmierci ponad 1,9 mln dzieci poniżej 2 roku życia. • Szczepionki nieskoniugowane (polisacharydowe) szczególnie zalecane są: - osobom powyżej 65 roku życia - dzieciom powyżej 2 roku życia oraz dorosłym, z grup podwyższonego ryzyka (w tym chorującym na przewlekłe choroby serca i płuc, cukrzycę, chorobę alkoholową, nabyte zaburzenia odporności) • Szczepionki skoniugowane (7-walentne) szczególnie zalecane są: - dzieciom od 2 m-ca życia do 2 roku - dzieciom w wieku 2-5 lat z określonych grup ryzyka, tj. uczęszczającym do żłobka, przedszkola lub z chorobami przewlekłymi, w tym z zaburzeniami odporności) Zakażenia wywołane przez Neisseria meningitidis - meningokoki • Najczęstszym miejscem nosicielstwa jest jama nosowo-gardłowa. • Nosicielstwo może utrzymywać się od kilku tygodni do wielu miesięcy. Społeczna kampania przeciwko meningokokom Największe znaczenie kliniczne i epidemiologiczne mają grupy serologiczne Neisseria meningitidis: - A (epidemie w Afryce), - B (głównie zakażenia sporadyczne, może również wywoływać epidemie – np. w Norwegii, Wielkiej Brytanii), - C (zakażenia epidemiczne w Europie), - Y (epidemie w USA), - W135 (epidemie w Afryce). • Grupy A i C często wywołują zakażenia epidemiczne (koszary, internaty, przedszkola), natomiast grupa B odpowiada za zachorowania sporadyczne. • Serogrupy D, Z, 29E zazwyczaj nie wywołują zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych. • W Europie dominują grupy B, C, A, W135, Y. W Polsce dostępne są szczepionki p/ko serogrupie C oraz przeciwko serogrupom A+C Szczepienia wskazane są dla osób, które najczęściej chorują, a więc dla małych dzieci oraz młodzieży. Poza osobami z grup ryzyka szczepieniami warto objąć personel najbardziej narażonych oddziałów szpitalnych, tj. oddziału intensywnej terapii, zakaźnego, pediatrycznego, neurologicznego, szpitalnego oddziału ratunkowego oraz pracowni bakteriologii. Od czasu wynalezienia szczepionki p/ko ospie prawdziwej do dnia dzisiejszego szczepienia są najskuteczniejszą formą zapobiegania chorobom zakaźnym. Dziękuję za uwagę!
