pozakodeksowe źródła prawa cywilnego

Mgr Natalia Gralewska
PRAWO CYWILNE I
26.02.2015
Poruszane zagadnienia:






Ogólne pojęcie prawa cywilnego
Zakres prawa cywilnego
Systematyka prawa cywilnego
Źródła prawa cywilnego
Rodzaje przepisów prawa cywilnego
Pojęcie stosunku cywilnoprawnego
System prawa
SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO
AUTONOMIA WOLI
PRAWO CYWILNE
jako rdzeń prawa
prywatnego
SYSTEM PRAWA PUBLICZNEGO
WŁADCZE PODPORZĄDKOWANIE
GAŁĄŹ PRAWA (prawo cywilne, prawo karne, prawo
administracyjne)
KOMPLEKSOWA REGULACJA PRAWNA (np. prawo zamówień
publicznych, ustawa o gospodarce nieruchomościami, prawo
własności przemysłowej, prawo bankowe)
DYSCYPLINA NAUKOWA (badawcza)
DYSCYPLINA DYDAKTYCZNA
Kryterium wyróżnienie prawa cywilnego od publicznoprawnych
gałęzi prawa:
(1) METODA REGULACJI – rozumiana jako sposób kształtowania
stosunków między podmiotami prawa; polega na uznaniu autonomicznej
względem siebie pozycji podmiotów stosunku prawnego (stosunku
cywilnoprawnego); żadnej z stron nie przysługuje kompetencja do
władczego kształtowania pozycji prawnej drugiej strony.
„Sprawy polegające na poszukiwaniu ochrony prawnej praw podmiotowych
wynikających ze stosunków prawnych, normowanych przepisami tych działów
prawa, uważać należy również za sprawy cywilne, ponieważ rozstrzygnięcie tych
spraw ma na celu realizację praw podmiotowych i w stosunkach tych występują
elementy
charakterystyczne
dla
stosunków
cywilnoprawnych,
w
szczególności równorzędność podmiotów tych stosunków i wzajemność
(ekwiwalentność) ich świadczeń, w przeciwieństwie do stosunków
kształtowanych w drodze zarządzenia administracyjnego, opartych na zasadzie
nadrzędności” (uchwała SN z dnia 9.06.1995 r., sygn. III CZP 72/95)
(1) PRZEDMIOT REGULACJI – majątkowy przedmiot regulacji stanowi
główną cechę wyróżniającą prawo cywilne; należy mieć na względzie to,
że nie tylko normy prawa cywilnego regulują stosunki majątkowe, również
normy należące do innych gałęzi (np. prawo finansowe); przedmiotem
regulacji prawa cywilnego są również stosunki prawne o charakterze
niemajątkowym (dobra osobiste).
CECHY PRAWA PRYWATNEGO
AUTONOMIA WOLI
RÓWNORZĘDNOŚĆ PODMIOTÓW
(z formalnoprawnego punktu widzenia adresaci norm
prawnych mają względem siebie – co do zasady - równą
pozycję prawną; czym innym jest faktyczna
równorzędność)
PRAWA PODMIOTOWE
BRAK „AUTOMATYZMU” SANKCJI (brak
bezpośredniego nadzoru organów władzy publicznej
nad wykonywaniem obowiązków prywatnoprawnych)
ZAKRES PRAWA CYWILNEGO
Kryterium metody regulacji a kwalifikacja normy
prywatnoprawnej do określonej gałęzi prawa
prywatnego (grupującej normy prywatnoprawne).


„Charakter ogólny” norma prawa cywilnego
Normy prawa cywilnego jako normy subsydiarne lub
stosowane w drodze analogii.
SYSTEMATYKA PRAWA CYWILNEGO
Gałąź prawa cywilnego dzieli się na:
(1) Część ogólna
(2) Prawo rzeczowe
(3) Prawo zobowiązań
(4) Prawo spadkowe
(5) Prawo rodzinne
(6) Prawo na dobrach niematerialnych
SYSTEMATYKA KODEKSU CYWILNEGO

KSIĘGI
- Księga pierwsza ("Część ogólna", art. 1-125 KC)
- Księga druga ("Własność i inne prawa rzeczowe", art. 140-352
KC)
- Księga trzecia ("Zobowiązania", art. 353-921[16] KC)
- Księga czwarta ("Spadki", art. 922-1087 KC)

TYTUŁY

DZIAŁY

ROZDZIAŁY
ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO
(1) PRAWO STANOWIONE
(2) ZWYCZAJ I PRAWO ZWYCZAJOWE
(3) ORZECZNICTWO
(4) NAUKA
(5) ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
USTAWA Z DNIA 23 KWIETNIA 1964 r.
- KODEKS CYWILNY
(tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 121)
KODEKS CYWILNY A INNE ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO
Kodeks cywilny nie jest jedynym aktem normatywnym, w
którym wyrażone zostały normy prawa cywilnego. Poza
Kodeksem cywilnym obowiązują również inne tzw.
pozakodeksowe źródła prawa cywilnego (np. Kodeks
rodzinny i opiekuńczy, ustawa o księgach wieczystych i
hipotece, ustawa o zastawie rejestrowym, ustawa o ochronie
praw nabywcy lokalu mieszkalnego i domu jednorodzinnego,
Prawo bankowe, ustawa o gospodarce nieruchomościami).




Uzupełniające stosownie KC do stosunków
cywilnoprawnych regulowanych aktami pozakodeksowymi.
Zasada - przepisy księgi pierwszej KC stosuje się wprost (a
nie odpowiednio) na obszarze całego prawa cywilnego.
Przepisy tzw. części ogólnej prawa zobowiązań (art. 353 –
534 KC) stosuje się wprost do stosunków prawnych o
charakterze zobowiązaniowym uregulowanych poza KC.
Do pozakodeksowej regulacji ograniczonych praw
rzeczowych stosuje się wprost przepisy ogólne o tych
prawach zawarte w KC.




Artykuł 1 § 1 KSH stanowi, że: "Ustawa reguluje tworzenie,
organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i
przekształcanie spółek handlowych", natomiast art. 2 KSH stanowi,
że: "W sprawach określonych w art. 1 § 1 nieuregulowanych w
ustawie stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Jeżeli wymaga
tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej,
przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio".
Art. 14 PZP stanowi, że „Do czynności podejmowanych przez
zamawiającego i wykonawców w postępowaniu o udzielenie
zamówienia stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964
r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.17), jeżeli
przepisy ustawy nie stanowią inaczej”.
Art. 139 ust. 1 PZP stanowi, że „Do umów w sprawach zamówień
publicznych, zwanych dalej "umowami", stosuje się przepisy
ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, jeżeli
przepisy ustawy nie stanowią inaczej”.
Art. 300 KP stanowi, że „W sprawach nieunormowanych przepisami
prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy
Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami
prawa pracy”.
ZASADY PRAWA CYWILNEGO


uznanie i ochrona osobowości każdego człowieka w
równej mierze,
pełna i równa
cywilnego,
ochrona
mienia
podmiotów

zakaz nadużywania praw podmiotowych,

autonomia woli,

ochrona zaufania.
prawa
RODZAJE PRZEPISÓW PRAWA CYWILNEGO

DEFINICJE LEGALNE
art. 60 KC „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby
dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie
się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również
przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”.

PRZEPISY ODSYŁAJĄCE (np. art. 142 § 2 KC, art. 92 § 2 KC).

KLAUZULE GENERALNE (zasady współżycia społecznego,
społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa).
STOSUNEK CYWILNOPRAWNY


art. 1 Kodeksu cywilnego
elementy konieczne:
PRAWO PODMIOTOWE
UPRAWNIONY


OBOWIĄZEK
ZOBOWIĄZANY
prosty i złożony
strona (wielość podmiotów)
LITERATURA:



Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2009, wyd. 10.
E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Zarys prawa cywilnego,
Warszawa 2014.
E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Komentarz. Kodeks cywilny,
Warszawa 2014, wyd. 6.