Geneza I Wojny Światowej

1
GENEZA I WOJNY ŚWIATOWEJ
Geneza I Wojny Światowej sięga XIX w. Wtedy sformowały się dwa bloki
militarne : Trójprzymierze i Trójporozumienie , dużą rolę w formowaniu się
tych bloków odegrała wojna wschodnia w 1878, która zantagonizowała Rosję
z Niemcami i Austro- Węgrami.
W 1882 powstało Trójprzymierze , które tworzyły Austro- Węgry, Niemcy
i Włochy. Znacznie trudniej formowało się Trójporozumienie ( ze względu na
konflikty pomiędzy Anglią i Francją w koloniach oraz Anglią i Rosją w Azji .
W 1904 Anglia i Francja zawarły entente kordiale, czyli serdeczne
porozumienie, do którego w 1907 przyłączyła się Rosja. Oba bloki militarne
dążyły do wszczęcia wojny i szukały pretekstu do jej wypowiedzenia. Były dwa
punkty zapalne:
Bałkany: trwała tutaj rywalizacja pomiędzy Rosją, a Austro – Węgrami.
Teoretycznie tereny te nadal należały do Turcji. Bośnia i Hercegowina,
od 1878, znajdowała się pod protektoratem austriackim. Czarnogóra i Serbia
były niepodległe, podobnie Rumunia. Serbia pragnęła stworzyć na Bałkanach
federację państw pod swoim przywództwem. Rosja pragnęła opanować cieśniny
czarnomorskie . Austro – Węgry pragnęły natomiast rozszerzyć swój dostęp
do Adriatyku i zapanować nad Bałkanami. Plany tych mocarstw były trudne do
spełnienia, bo w Turcji zaczęła się odnowa polityczna. Młodzi tureccy
oficerowie zawiązali tajną organizację na czele której stał Enever Bej .Władza
sułtana została mocno ograniczona. Spiskowców nazywano „Młodoturkami”.
Młodoturcy nie ukrywali, że zamierzają odnowić państwo osmańskie ( tureckie )
w dawnym składzie terytorialnym. W związku z czym, jednym z ich wrogów
stały się automatycznie Austro – Węgry. Cesarz Franciszek Józef I obawiając
się, że Młodoturcy będą chcieli wprowadzić swój zamiar w życie dokonał
w 1908 aneksji Bośni i Hercegowiny . Doprowadziło to do zaostrzenia
sytuacji na Bałkanach, gdyż Rosja potraktowała to jako złamanie traktatu
z 1878. Gdyby Rosja znalazła poparcie u Anglii i Francji to wojna wybuchła
by już wtedy. Serbia, Rumunia i Czarnogóra poczuły się zagrożone polityką
ekspansyjną Austro – Węgier, szczególnie ostre stanowisko zajęła Serbia.
W Serbii działała wtedy cała masa tajnych organizacji. Często były one
zakładane przez rosyjskich agentów. Jedną z takich organizacji była „Czarna
ręka” założona w Belgradzie i kierująca swą działalność przeciwko Austro –
Węgrom przy pomocy zamachów terrorystycznych.
W gazetach często ukazywały się artykuły przeciwko Austro – Węgrom. Widać
było, że Serbia ma w planach zjednoczenie wszystkich krajów bałkańskich pod
swoim przewodnictwem. W 1911 powstała koalicja Bułgarii, Grecji, Rumunii,
Czarnogóry i Serbii przeciwko Turcji. Koalicja ta chciała wykorzystać kryzys
libijski aby wyrzucić Turcję z Płw. Bałkańskiego. Kryzys polegał na tym, że
Włosi wkroczyli do Trypolitanii i Młodoturcy wypowiedzieli Włochom wojnę
2
w Afryce, próbując ich stamtąd wygonić. Państwa bałkańskie słusznie uważały,
że Turcja nie jest w stanie prowadzić wojny na dwóch frontach, dlatego też
wypowiedziały wojnę Turcji i zaczyna się I wojna Bałkańska, która kończy się
w 1912 pełnym zwycięstwem koalicji. Turcja zrzekła się swych terytoriów na
Bałkanach. Pokój w tej sprawie podpisano w Londynie. Turcja przyznała także
pełną niepodległość Bułgarii. Koalicja, zaraz po zawarciu pokoju, pokłóciła się
między sobą o Trację. Była to część Bałkan, którą Turcja utraciła po pokoju
w Londynie. Bułgaria uznała, że tereny Tracji są rdzennie bułgarskie i, że ona
powinna je dostać . Reszta koalicjantów nie zgodziła się z tym i w maju 1913
dochodzi do II wojny bałkańskiej z tym, że teraz między koalicjantami.
Wojna skończyła się po 3 miesiącach ,porażką Bułgarii, mimo iż był to kraj
silnie zmilitaryzowany, nazywany „ bałkańskimi Prusami”. Pokój został
podpisany w Bukareszcie na jego mocy:
 Bułgaria traci Trację
 Albanii zostaje przyznana niepodległość 1913
Bułgaria czuła się pokrzywdzona i dlatego w czasie I wojny będzie walczyć po
stronie Trójprzymierza. Tradycyjnie Serbia i inne państwa prawosławne
opowiedzą się po stronie Rosji.
Kolonie: głownie chodziło o kolonie w Afryce Północnej. Niemcy bardzo
późno zaczęły zdobywać kolonie. Praktycznie ich imperium kolonialne zaczyna
się rozwijać gdy władze obejmuje Wilhelm II ( 1888 ). Niemcy chcieli uzyskać
tereny w Afryce Płn. i w Azji.
W II połowie XIX w. pojawiło się nowe źródło energii – ropa naftowa.
Wszyscy zdali sobie sprawę, że będzie to surowiec o niespotykanym znaczeniu
strategicznym. Dlatego też Wilhelm II starał się wypchnąć Anglię z
Mezopotamii, w której było dużo ropy.
Dlatego Niemcy uzyskali od Turków koncesję na budowę linii kolejowej BerlinBagdad. Poprzez połączenia kolejowe można była szybko przemieszczać
wojsko i Niemcom głównie o to chodziło. Z drugie strony, Niemcy w Afryce
poszukują terytorium które nie było by niczyją własnością, zwracają więc
uwagę na Maroko. Było pod silnym wpływem Francji i Hiszpanii. W 1905
do Tangeru wpłynęła kanonierka niemiecka na pokładzie której był Wilhelm
II. Wygłosił on w Tangerze przemówienie, w którym wzywał Marokańczyków
do walki o własną niepodległość i przyrzekał im pomoc niemiecką, jeżeli będą
jej potrzebować. Ta „misja tangerska” doprowadziła do kryzysu politycznego.
Francja przybrała wojenny ton wobec Niemiec, a pozostałe państwa tj. Anglia i
Rosja postanowiły doprowadzić do pogodzenia. 1906 – zostaje zwołana
konferencja w sprawie Maroka w Algeciras w Hiszpanii gdzie potwierdzono,
że Maroko jest strefą wpływów francusko – hiszpańskich . Nie spełniły się więc
marzenia Wilhelma II, ale Niemcy nie rezygnowali, po raz drugi próbowali
przejąć kontrolę nad Maroko w czasie kryzysu libijskiego, znowu
bezskutecznie.
3
Pokój próbowano ratować w różny sposób. W 1907, z inicjatywy prezydenta
Ameryki Theodora Roosevelta, został zwołana konferencja pokojowa do Hagi
( była to druga konferencja pokojowa, pierwszą zwołano w 1899 z inicjatywy
cara Mikołaja II ).
Na konferencji tej wiele mówiono na temat utrzymania pokoju, jeżeli nie da się
czegoś załatwić pokojowo, to wojna powinna być wypowiedziana w określony
sposób ( 3 miesiące przed jej rozpoczęciem powinno się ją wypowiedzieć ).
Utworzono Konwencję Haską o jeńcach, o tym, że wojna nie może być
prowadzona przeciwko ludności cywilnej. Ustalono tam wiele rzeczy, do
których gdyby się ktoś stosował, to na pewno nie wygrałby wojny.
Pierwsza Wojna Światowa
1914
Następca tronu austriackiego arcyksiążę Ferdynand Franciszek Habsburg
zapowiedział swoją wizytę w stolicy Bośni i Hercegowiny SARAJEWIE w
czerwcu 1914 roku. Miał tam przybyć na manewry wojskowe. Wiadomość o
przyjeździe arcyksięcia, wraz z dokładną trasą jego przejazdu, została
opublikowana we wszystkich gazetach. Tą okoliczność postanowili wykorzystać
terroryści z Czarnej Ręki do przeprowadzenia zamachu na arcyksięcia.
Zamachowców było kilku. Zostali rozsiani na trasie przejazdu. Pierwszy
zamachowiec zaatakował książęcy pojazd przy wyjeździe z willi.
Zaproponowano zmianę trasy, ale arcyksiążę nie zgodził się twierdząc, że skoro
zamach już wykonano, to nie ma się czego bać. Sarajewo to stare miasto z
bardzo wąskimi ulicami, samochód jechał więc wolno, tym bardziej, że na
ulicach były tłumy. Dwa pierwsze samochody z całego konwoju pomyliły drogę
i skręciły nie w tę uliczkę, dlatego też całość stanęła aby poczekać aż tamci
wrócą na swoje miejsce. Samochód arcyksięcia zatrzymał się dokładnie tam
gdzie stał Gawriło Princip. Nie miał on problemów z podejściem do
samochodu i strzeleniu arcyksięciu w twarz, a następnie jego żonie. Oboje
zmarli na miejscu. Zamachowca złapano, a organizacje wykryto i skazano jej
członków na karę śmierci. Jednak dla Austrii to co się wydarzyło było
świetnym pretekstem do zaatakowania Serbii, gdyż Austro – Węgry uważały,
że to właśnie Serbia najbardziej szkodzi austriackim interesom na Bałkanach .
Istnieje drugie przypuszczenie, że Austrii ten zamach był na rękę, że wiedząc o
niebezpieczeństwie zamachu nic nie zrobili aby mu zapobiec. Czarna Ręka
została powołana, a następnie prowadzona przez rosyjskiego prowokatora.
On gdy dowiedział się co jego podwładni planują poinformował wywiad
austriacki, ale Austriacy nie zrobili kompletnie nic aby ochronić arcyksięcia.
Ferdynand nie był lubiany w Austrii, szczególnie w bardzo konserwatywnych
kołach, które miały mu za złe, ze w swoich wypowiedziach obiecywał, że gdy
4
zostanie cesarzem da bardzo rozległą autonomię krajom wchodzącym w skład
imperium. Ferdynand i Franciszek Józef I również się nie lubili.
Franciszek Józef swojego jedynego syna stracił w Majerlingu w1889. Rudolf
popełnił samobójstwo. Franciszek Ferdynand był bratankiem cesarza i to był
główny powód, jak plotkowano w Austrii, że Franciszek Józef I nie lubił
swojego następcy tronu. Po zamachu w Sarajewie rząd austriacki wystosował
bardzo ostre ultimatum , gdyby Serbia je przyjęła to straciłaby suwerenność
i stałaby się austriackim protektoratem . Za radą Rosji Serbia prawie całkowicie
przyjęła to ultimatum, poza ostatnim punktem, w którym Austriacy domagali
się przeprowadzenia śledztwa sprawie zamchu i aby komisja śledcza składała
się tylko i wyłącznie z Austriaków. Serbia zaproponowała by komisja składała
się w połowie z Austriaków, a w połowie z Serbów. Austriacy potraktowali to
jak odrzucenie ultimatum, bo tak naprawdę o to chodziło, aby uczepić się
jakiejś, nawet najmniejszej rzeczy, by móc wypowiedzieć wojnę Serbii.
Zamach na arcyksięcia był 28 VI 1914, a 28 lipca Austro – Węgry
wypowiadają wojnę Serbii i następuje reakcja łańcuchowa.
 Rosja wypowiada wojnę Austro – Węgrom
 W obronie Austro – Węgier stają Niemcy, wypowiadają wojnę Rosji
 Po stronie Rosji opowiada się Francja i wypowiada wojnę Austro –
Węgrom
Dwa państwa powiązane z resztą traktatami nie wypowiedziały jeszcze wojny
Anglia – Trójporozumienie i Włochy – Trójprzymierze.
Do wojny najlepiej przygotowane były Niemcy. Od końca XIX w. był gotowy
plan SCHLIFFENA ( niemiecki sztabowiec Alfred von Schliffen który zdając
sobie sprawę z konfiguracji politycznej, wiedział, że Niemcy
najprawdopodobniej zostaną narażone na wojnę na dwa fronty, dlatego
opracował plan pozwalający tego uniknąć. Plan opierał się na kilku założeniach:
1) Jeżeli wybuchnie wojna, a Rosja i Francja wypowiedzą ją Niemcom, to
zajdzie konieczność przeprowadzenia szybkiej operacji na zachodzie
2) Niemieckie uderzenie na zachód pójdzie nie na granicę niemiecko –
francuską, gdzie mógłby wystąpić szczególnie silny opór, tylko zostanie
naruszona neutralność Belgii. Przez Belgię miało iść 7/8 sił niemieckich
stacjonujących na zachodzie. Schliffen wyliczył, że byłaby to
wystarczająca ilość aby w ciągu 6 tygodni dojść do Paryża, zdobyć go i
zakończyć wojnę na zachodzie i przerzucić wszystkie siły na wschód, aby
pokonać Rosję. Gdyby plan Schliffera został całkowicie wykonany to I
Wojna Światowa wyglądałaby zupełnie inaczej i gdyby Niemcy ową
wojnę wygrały nie byłoby II Wojny Światowej. Samych Niemców ten
plan niepokoił, bo gdyby wzięli 7/8 wojsk ( czyli ok. 90 % ) z granicy
5
niemiecko – francuskiej, to ta granica będzie praktycznie bezbronna i
obawiali się, że Francuzi w jakiś sposób to wyczują, zaatakują, wejdą do
Alzacji i Lotaryngii i zabiorą te ziemie. Dlatego też po śmierci Schliffera
plan ten będzie nieustannie modyfikowany. Pierwszą rzeczą jaką
zmieniono była ilość wojsk, która miała uderzyć na Francję . Przez Belgię
miało iść 50%, a nie 90% wojsk,. 50% miało zostać na granicy. Niemcy
przystąpiły do realizacji planu tylko, że ten marsz przez Belgię, w
sierpniu 1914, nie przebiegał tak szybko jak sobie to wyobrażali.
Było kilka przyczyn :
 Belgowie stawiali opór, ponadto było bardzo gorąco i wojsko nie
wytrzymywało upału, dlatego marsz był spowolniony
 Anglia poczuła się zobowiązana do wypełnienia swoich postanowień
traktatowych, gdy granica Belgii została naruszona. Od konferencji
londyńskiej ( 1880 ) Anglia gwarantowała neutralność Belgii i jej
suwerenność. Dlatego też wysłała 50 tyś. żołnierzy na front francuski.
 Rosja zakończyła mobilizację w ciągu pierwszego miesiąca i wojska
rosyjskie już pod koniec sierpnia 1914 wkroczyły do Prus Wschodnich,
gdzie niemieckimi oddziałami dowodził Paul Hindenburg, który zażądał
by przysłano mu posiłki, na zachodzie dowodził Erich Ludendorff,
natomiast oddziałami francuskimi Joseph Joffre.
We wrześniu 1914 oddziały niemieckie podeszły pod Paryż i wtedy
nastąpił tzw. „Cud na Marną”, otóż Francuzi, wspomagani przez
Anglików i nieliczne oddziały belgijskie zmobilizowali się na tyle,
że odepchnęli Niemców . Na wschodzie Niemcy zwyciężyli w dwóch
bitwach: koło jezior mazurskich i w bitwie pod Tannenbergiem.
W tym samym czasie Ludendorff przegrał wielką bitwę o Paryż
i już w 1914 ukształtowały się dwa fronty, ( a właściwie trzy ) wschód
i zachód i południe.
Na południu wojska austro – węgierskie nie dawały sobie rady z Serbami.
Wojska austriackie podchodzą pod sam Belgrad i bezskutecznie go
oblegają przez kilkanaście tygodni. Przyczyną klęski była
wielonarodowość armii austriackiej. Walczyła w niej masa ludów
słowiańskich dla których Serbowie są jak bracia ,a nie wrogowie
( przedstawiono to doskonale w „Wojaku Szwejku” ) nie była to armia
ideologiczna, żołnierze nie do końca wiedzieli o co walczą, co umożliwiło
Serbom zwycięstwo.
W październiku 1914 po stronie Trójprzymierza do wojny przyłączyła się
Turcję.
6
1915
Nadal do wojny nie przystąpiły Włochy, dlatego też cała energia
Trójprzymierza i Trójporozumienia skupiała się na wciągnięciu Włoch
do wojny. W maju 1915 dokonuje tego Ententa, która przyrzekła Włochom,
że po zwycięsko zakończonej wojnie Włochy dostaną irredentę ( tereny, które
państwo uważa za swoje, a które są pod panowaniem innego państwa) ,
czyli Dalmację, Istrię, Triest i Trydent. Dlatego Włochy zerwały
z Trójprzymierzem. W 1915 już wyraźnie widać, że Rosja nie daje sobie rady.
Francja i Anglia znalazły sposób by odciążyć Rosję. Operacja „Gallipoli”
została wymyślona przez Winstona Churchila. Gallipoli to przylądek w
Dardanelach, kto kontrolował Gallipoli, kontrolował ruch statków
w cieśninach wschodnich. Turcja do tej pory się nie sprawdziła ( walczyła na
trzech frontach, z Anglikami w Mezopotamii, Rosją na Kaukazie i na Płw.
Bałkańskim ), dlatego uważano, że ta operacja będzie prosta. Faktycznie udało
się flocie angielskiej i francuskiej przejąć Gallipoli, ale okazało się,
że Turcy natychmiast rozpoczęli ofensywę, praktycznie ograniczając zasięg
wojsk alianckich do samego wybrzeża. Bitwa o Gallipoli trwała kilka tygodni
i zakończyła się kompletnym fiaskiem. Zginęło tam prawie 200 tyś. żołnierzy
brytyjskich, walczyli tam praktycznie żołnierze z całego imperium. Dowództwo
angielskie wykazało się takim brakiem wszelkiego rozeznania strategicznego,
że przez następnych kilkadziesiąt lat ( a może i do dzisiaj ) Gallipoli jest
symbolem idiotycznie wydawanych rozkazów. Ta bitwa podniosła Turków
we własnych oczach. Praktycznie to ich jedyne świetne zwycięstwo w tej
wojnie.
Rod 1915 to także nowa ofensywa na Wschodzie. Podjęły ją państwa centralne.
Wspólna ofensywa austriacko – niemiecka wyparła Rosjan z ziem polskich.
Wojska niemieckie zajmują Królestwo Polskie, linia frontu wschodniego
ustawiła się od Zatoki Ryskiej ,aż po Krym. Wojna toczyła się już na terenie
Rosji. Jest to kolejny dowód ,że Rosja była kompletnie nieprzygotowana do
wojny, jej gospodarka nie nadążała za rosnącymi potrzebami. Ta ofensywa
rozpoczęła się w maju od przełamania frontu pod Gorlicami, a w czerwcu
zajęto Królestwo Polskie.
W roku 1915 Niemcy ogłosiły „wojnę totalną na morzach” Przed wojną
Niemcy osiągnęły ilość okrętów porównywalną z Anglikami, ale przewyższali
wszystkich ilością U-bootów ( łodzi podwodnych ). Ta wojna totalna miała być
toczona nie tylko przeciwko okrętom wojennym, ale również pasażerskim i
handlowym. Zgodnie z tą koncepcją niemieckie okręty zaatakowały
„Lusitanię” płynącą pod banderą angielską, ale na jej pokładzie znajdowało się
wtedy 140 pasażerów amerykańskich, a w sumie było ok. 1200 pasażerów,
Statek zatonął i ta tragedia wywołała olbrzymie protesty w USA. Po raz
pierwszy USA zostało bezpośrednio dotknięte przez wojnę i to wywołało
wielkie poruszenie społeczności amerykańskiej.
7
Do tej pory USA zgodnie z doktryną Monroe’ a, z 1823 uważano, że to co
dzieje się w Europie ich nie dotyczy ,mało tego, Woodrow Wilson – prezydent
Stanów Zjednoczonych pozwalał swoim obywatelom handlować z państwami
Trójprzymierza i Ententą. Wilson natomiast pisał do obu bloków memoranda
pokojowe. Amerykańskie mass-media zadają pytania czy faktycznie ta wojna
jest wojną europejską, czy USA nie powinno się do niej przyłączyć ?
Rok 1915 zakończył się przystąpieniem do wojny Bułgarii, która pragnęła
zrekompensować sobie II wojnę Bałkańską .Bułgaria zaatakowała Serbię.
W 1914 Austro – Węgry nie zdołały zdobyć Belgradu, natomiast teraz przy
pomocy Bułgarii , stolica Serbii została zajęta. Wojska serbskie dowodzone
przez ówczesnego następcę tronu i jednocześnie naczelnego wodza armii
Wielkiego Księcia Aleksandra Karadżordżewicza, wycofały się na grecką
wyspę Korfu.
1916
Niemcy postanowili przerwać impas na froncie zachodnim i przedsięwziąć
nową operację, której celem było zdobycie Paryża. Wiadomo było, że droga
przez Belgię jest nie do przejścia bo tam był front nad rzeką Marną,
postanowiona więc uderzyć według normalnego kierunku czyli od granicy
Niemiec zachodnich i zdobyć Paryż, od strony wschodu. Uderzenie niemieckie
zostało zatrzymane pod Verdun. Była to twierdza, która właśnie od wschodu
broniła Paryża. Niemcy nie mogli obejść Verdun, bo armia francuska wzięłaby
ich w kleszcze. Dlatego też rozpoczęły się walki o Verdun. Bitwa o Verdun
rozpoczęła się w lutym 1916 i praktycznie zakończyła się pod koniec tego
roku. Twierdzy bronił Filip Petain ( Petę ). To najkrwawsza bitwa I wojny,
gdyż zginęło tam 700 tyś żołnierzy po obu stronach. Niemcy swego celu
strategicznego nie osiągnęli. Jednocześnie trwała jeszcze bitwa pod Verdun,
kiedy w czerwcu 1916 alianci postanowili znacznie odciążyć front wschodni
i przeprowadzili „uderzenie z nad rzeki Sommy” – jeden z dopływów Loary.
Uderzenie szło w tym kierunku aby wojnę przenieść na terytorium Niemiec, na
tyły frontu nad Marną. Jest to bitwa w której wzięło udział 1200 żołnierzy, tutaj
po raz pierwszy Anglicy zastosowali słynne tanki, czyli czołgi ( technicznie
niedopracowane ). Alianci nie osiągnęli swego celu, ale to zaangażowanie
Niemców na zachodzie umożliwiło nową ofensywę rosyjską. Tym razem
wojskami dowodził gen. Aleksy Brusiłow. Nie jest on głównodowodzącym,
gdyż dowodzenie przejął car Mikołaj II, za radą Rasputina. Wielki Książę
Mikołaj Mikołajewicz został zdymisjonowany, jeszcze pod koniec 1915,
za utratę Królestwa Polskiego.
Przez kilka pierwszych tygodni Rosjanom udało się uzyskać Lwów i Przemyśl,
podeszli nawet pod Kraków, ale tutaj armia rosyjska została zatrzymana,
a następnie w ciągu 2 tygodni wypchnięta z Galicji. W V 1916 rozegrała się
jedyna bitwa morska I wojny – bitwa jutlandzka, na Morzu Północnym,
8
inaczej nazywana „bitwą o cieśniny duńskie”. Podejmując tę bitwę, okręty
niemiecki próbowały przerwać blokadę jaką nałożyli Anglicy na cieśniny.
Flota bałtycka ( niemiecka ) nie mogła w ten sposób wypłynąć poza Bałtyk.
Twierdzi się, że bitwa ta była nierozstrzygnięta. Straty były prawie jednakowe
( Anglicy stracili 14, a Niemcy 11 okrętów ). Po tej bitwie Niemcy już do końca
wojny nie będą podejmować działań zaczepnych flotą nawodną.
Pod koniec roku Niemcy wrócili do koncepcji wojny totalnej na morzach, od
której odeszli po zatopieniu „Lusitanii” .
W 1916 do wojny po stronie Ententy przystąpiły jeszcze dwa państwa Grecja
i Rumunia. Anglicy wprowadzili do Salonik korpus wojskowy. No i Grecja,
chcąc nie chcąc, musiała wypowiedzieć wojnę państwom Trójprzymierza.
Jeżeli chodzi o Rumunię, to ona też kierowała się raczej swoim interesem.
Zagrożono jej możliwością zajęcia terytorium.
1917
W styczniu 1917 w ręce wywiadu amerykańskiego wpadł telegram
Zimermanna, który był atachee wojskowym w MSZ II Rzeszy, wysłał swój
telegram do ambasady niemieckiej w Meksyku i tam polecił ambasadorowi
aby nakłonił rząd Meksyku do wojny z USA. W zamian za to Meksyk miał
otrzymać Teksas. Ten telegram był ostatnią kroplą, która przeważyła szalę.
Właśnie to spowodowało, że USA włączyło się do wojny.
W lutym wybuchła rewolucja w Rosji. Car został zmuszony do abdykacji,
a władzę przejął Komitet Dumy. Powstał rząd na czele z ks. Jerzym Lwowem.
Był to rząd koalicyjny – znaleźli się tam nawet socjaliści. Społeczeństwo
rosyjskie przyjęło te zmiany z wielkim aplauzem, bo wszyscy byli przekonani,
że pierwszą rzeczą jaką ten rząd zrobi będzie zakończenie wojny ( takie straty
gospodarcze i nie tylko przyniosła, że wszyscy mieli jej serdecznie dość).
Niestety to nie nastąpiło, rząd Lwowa potwierdzał swoją gotowość
kontynuowania wojny i sojuszu z Ententą. Dlaczego ? Ponieważ chciał aby
Ententa zaakceptowała ten przewrót.
Dlatego musieli kontynuować walkę, jeżeli chcieli pieniędzy płaconych przez
Ententę, a bez tego Rosja nie była w stanie egzystować. Zakończenie wojny na
wschodzie umożliwiło by Niemcom przerzucenie wojsk nad Marnę.
4 IV 1917 do wojny przystąpiły Stany Zjednoczone.
W listopadzie 1917 w Rosji doszło do rewolucji bolszewickiej. Bolszewicy
natychmiast rozpoczęli pertraktacje pokojowe z Niemcami, które jednak nie
przynosiły efektu, bo bolszewicy nie zgadzali się na niemieckie żądania
terytorialne. Wojna na wschodzie trwała więc dalej.
9
1918
W styczniu 1918 prezydent USA Woodrow Wilson stworzył „ Memorandum
na temat światowego pokoju”, które jest bardziej znane jako
14 punktów Wilsona. Domagał się w tym memorandum: pokoju bez aneksji
terytorialnych i bez zwycięzców i zwyciężonych. Domagał się również jawnej
dyplomacji po wojnie. Wprowadzenia wolności handlu i mórz. W 13 pkt.
twierdził, że musi powstać niepodległe Państwo Polskie z dostępem do morza.
W 14 ostatnim punkcie zapowiadał, że zostanie powołana międzynarodowa
organizacja „Liga Narodów” która będzie strzegła pokoju w Europie.
Miała rozwiązywać wszelkie spory i konflikty na starym kontynencie na drodze
pokojowej oczywiście. To memorandum zostało rozesłane do wszystkich
walczących państw. Anglicy i Francuzi nie zaakceptowali go, gdyż uważali,
że ktoś za tę wojnę musi zapłacić, najlepiej przy pomocy aneksji terytorialnych.
Anglia sprzeciwiała się wolności mórz. Dlatego też oba te państwa wysłały
tajne noty do Wilsona i on oczywiście zgodził się na zmianę warunków pokoju,
tylko, że zapomniano poinformować o tym państwa Trójprzymierza.
W Lipcu 1918 – nowym głównodowodzącym wojsk francuskich został
Ferdynand Foch. W marcu została zakończona wojna na wschodzie,
bolszewicy, którzy przejęli władzę w Rosji ( 1917 ), zawarli pokój z Niemcami
w Brześciu nad Bugiem, ale było już zbyt późno. Niemcy nie mają możliwości
aby tą ogromną armię przerzucić na zachód. Mimo to, w lipcu 1918, podjęli
ostatnią próbę przełamania frontu nad Marną, która kończy się klęską Niemców.
Zdali sobie sprawę, że są w impasie strategicznym, mimo, że ich armia nie
została rozbita ). Niemcy przegrali drugą bitwę nad Marną jednak nadal na
Zachodzie dysponują 10 mln armię zdatną do walki. Jest to sytuacja patowa.
Dlatego właśnie Ernst Ludendorf zwołał nadzwyczajne posiedzenie
sztabowców niemieckich. Na to posiedzenie nie zaproszono cesarza. Było to coś
w rodzaju tajnej konferencji. Właśnie wtedy Ludendorf przedstawił pozostałym
generałom 14 pkt. Wilsona i stwierdził, że są to najlepsze warunki pokojowe
jakie Niemcom mogą zostać zaoferowane. Dają możliwość honorowego
wycofania się z wojny, bez utraty terytoriów. Niemcy, zresztą słusznie, wcale
nie czuły się winne za wywołanie wojny, wina spoczywała na wszystkich
państwach które brały w niej udział, przynajmniej na tych głównych
mocarstwach. Faktycznie warunki tego pokoju spodobały się wszystkim.
Chociaż Niemcy zdawali sobie sprawę, że musi być jakiś kozioł ofiarny, dlatego
postanowili poświęcić cesarza. W Berlinie zaczęto coś w rodzaju rewolucji.
Wilhelm II został obalony i uciekł do Holandii, miał tam krewnych. Niemcy
rozpoczynają pertraktacje pokojowe, które doprowadziły 11 XI 1918 do
podpisania przez nich bezwarunkowej kapitulacji w COMPIEGNE, w wagonie
który był kwaterą Ferdynanda Foch’a. Kapitulacja była bezwarunkowa,
10
ale Niemcy byli przekonani, że będzie tak jak na Kongresie Wiedeńskim.
Najpierw koalicjanci ustalą między sobą, a następnie zaproszą ich i wszystkie
pozostałe ustalenia będą wspólne.
KONFERENCJA POKOJOWA W WERSALU
W styczniu 1919 została zwołana konferencja pokojowa. Niemców nie
zaproszono, ale na razie ich to nie niepokoiło. Przybyły delegacje prawie 30
państw. W Paryżu największą rolę będą odgrywały państwa „grubej czwórki:
 ANGLIA –premier David Lloyd George
 FRANCJA - premier George Clemenceau
 WŁOCHY – premier Vittorio Orlando
 USA – W. Wilson
 JAPONIA – premier
Od razu ustalono, że przy zajmowaniu się Europą powojenną będą się kierować
względami etnicznymi. Ten sposób uważano za sprawiedliwy. Zasada ta będzie
zbyt konsekwentnie stosowana, co doprowadzi do jeszcze większych konfliktów
w XX -leciu międzywojennym, niż zasady ustalone przez Kongres Wiedeński.
Konferencja obradowała pół roku. W VI 1919 zakończyła się i był gotowy
traktat wersalski składający się z 14 części.
I-sza część dotyczyła statusu Ligii Narodów
II i III-dotyczyła nowych granic
IV – sza część dotyczyła Niemiec i dopiero wtedy zaproszono ich do
Wersalu, aby im przeczytać traktat. George Clemenceau odczytanie tej części
zorganizował, specjalnie, w Sali Lustrzanej Pałacu Wersalskiego – tam gdzie
18 I 1871 Wilhelm I został koronowany na cesarza i proklamowano powstanie
II Rzeszy. Oczywiście chodziło o upokorzenie Niemiec.
Traktat pokazywał wyraźnie, że to Niemcy zostały obarczone całą winną za
wywołanie wojny.
Za I wojnę światową odpowiedzialne są wszystkie mocarstwa, a najbardziej
Austro – Węgry, a nie same Niemcy.
Traktat składał się z XIV części.
I część traktatu dotyczyła Ligii Narodów
Miała to być organizacja, która strzegła by pokoju na świecie i pokojowo
rozstrzygała wszystkie spory. Pomysłodawcą Ligii Narodów był prezydent USA
Woodrow Wilson. Liga Narodów miała swoją siedzibę w Genewie, w statucie
był zapis, ze nie może mieć własnego wojska, co okazało się poważnym
błędem.
Liga oficjalnie przejęła wszystkie kolonie, które utraciły Niemcy, a także te
utracone przez Turcję i podzieliła je na 3 mandaty.
 Typu A: które powinny odzyskać niepodległość w najbliższym czasie
11
n p. Palestyna, Syria
 Typu B: które na niepodległość miały jeszcze poczekać
 Typu C: państwa które nie były zdolne do samodzielności politycznej,
miały być pod zarządzaniem Ligi Narodów
Liga podzieliła te mandaty między państwa i w rzeczywistości był to nowy
krypto- podział świata n p:
 Liban i Syria zostały przekazane Francji
 Włochom oddano turecką Libię
 Palestyna i Transjordania ( dzisiaj Jordania ) przekazano Wielkiej
Brytanii.
Na jej czele miało stać Zgromadzenie Ogólne zwoływane co rok. Pomiędzy
sesjami zgromadzenia władzę sprawowała Rada Bezpieczeństwa składająca
się z 4 członków stałych, a od 1926 z pięciu. Do członków stałych
zaliczamy: Anglię, Francję, Włochy, Japonię. Następnie do Rady należało 4
członków zmienianych co 2 lata. Do Ligi Narodów należało również kilka
innych instytucji takich jak:
 Trybunał Sprawiedliwości obradujący w Hadze ( istnieje do dzisiaj )
 Światowa Organizacja Zdrowie ( WHO )
 Organizacja do Spraw Wyżywienia Świata (FAO)
Mały Traktat Wersalski. W tym traktacie Liga Narodów zapowiadała,
że będzie chroniła mniejszości narodowe w państwach Europy Środkowej
( szczególnie w tych nowych ). Wszystkie te państwa zmuszono do
podpisania Traktatu Mniejszościowego natomiast te większe, łącznie z
Niemcami, tego nie zrobiły. To wypadło niekorzystnie w stosunku do
mniejszości narodowych w Niemczech.
II i III część traktatu – zatwierdzano nowe granice. Upadły 3 wielkie
mocarstwa: Imperium Rosyjskie, Cesarstwo Niemieckie, Cesarstwo Austro –
Węgierskie. Dlatego też zaistniał konieczność zmian granic i ustroju.
Zatwierdzono istnienie nowych państw w Europie:
o FINLANDIA
o LITWA
o ŁOTWA
o ESTONIA
o POLSKA
o CZECHOSŁOWACJA
o REPUBLIKA AUSTRII
o KRÓLESTWO WĘGIER
o KRÓLESTWO SERBÓW, CHORWATÓW, SŁOWEŃCÓW –
SHS; które od roku 1929 przyjmuje nazwę Jugosławia.
12
W tej części ustalano także, że o przynależności Warmii i Mazur, Górnego
Śląska, Płn. Szlezwiku, Eupen i Malmedy zadecyduje plebiscyt
IV, V, VI, VII części – dotyczyły Niemiec
o Niemcy traciły swoje kolonie
o Alzacja i Lotaryngia przechodziła na rzecz Francji.
Niemcy miały wiele konfliktów terytorialnych z państwami więc,
zadecydowano, że o losie Warmii i Mazur oraz Górnego Śląska
( terytoria sporne z Polską ) zadecydują plebiscyty.
o Tak samo o losie Szlezwiku - spornego z Danią oraz okręgu
Eupen i Malmedy -spornego z Belgią.
Praktycznie te dwa plebiscyty Niemcy przegrali, natomiast wygrali na
Warmii i Mazurach i uzyskali 70% Górnego Śląska.
o Niemców zmuszono do likwidacji powszechnej służby wojskowej.
Niemcy stały się państwem z zawodową armią, mało tego, armia ta
nie mogła mieć więcej jak 100 tyś. żołnierzy. Nie posiadali
lotnictwa ani marynarki wojennej.
o Zniesiono Ministerstwo Wojny
o Zmuszono ich do likwidacji umocnień na wyspie HELGOLAND,
która zabezpieczała północne wybrzeże Niemiec.
o Narzucono kontrybucję wojenną w wysokości 12,5 mln funtów
szterlingów. Miało to być zapłacone w ciągu 10 lat
z oprocentowaniem. Do momentu kiedy Niemcy jej nie spłacą
to Zagłębie Saary, jedyne po Zagłębiu Ruhry, zagłębie węglowo –
hutnicze miało być okupowane przez wojska francuskie.
TRAKTATY Z SOJUSZNIKAMI NIEMIEC
10 września 1919 – traktat zawarty z Austrią ,w Saint- Germain en- Laye.
Na jego mocy:
 Austria utraciła Czechy, Galicję, Słowenię, Bośnię i Hercegowinę.
 Musiała także podpisać, że nigdy nie będzie dążyć do zjednoczenia
z Niemcami.
 Redukowała armię o 75%
 Miała płacić kontrybucję wojenną
27 XI 1919 - traktat z Bułgarią ,w Neuilly
( czyt. Nei ).
 Bułgaria straciła Dobrudżę na rzecz Rumunii ( region między Dunajem,
a Morzem Czarnym )
 Musiała zapłacić kontrybucję wojenną
13
 Zmniejszyła armię do 25% stanu sprzed wojny
4 IV 1920 - traktat z Węgrami, w Trianon.
Węgry poniosły największe straty terytorialne w tej wojnie. Straciły 70%
swojego terytorium, czyli:
 Siedmiogród, na rzecz Rumunii, mimo iż Siedmiogród był zamieszkany
w 90% przez Węgrów, został przekazany Rumunii jako represja
w stosunku do Węgier.
 Tracą Słowację, która połączyła się z Czechami w jedno państwo.
 Tracą Chorwację oraz Banat, Wojwodinę, Krainę, na rzecz SHS’u
Rozczarowanie wynikiem wojny spowodowało, że na Węgrzech zaczął rozwijać
się ruch komunistyczny. W III 1919 Bela Kun, lider węgierskiej partii
komunistycznej proklamował powstanie Węgierskiej Republiki Rad. Próba
przewrotu została jednak stłumiona przez gen. Miklosa Horthy, który ogłosił
Węgry monarchią, zapowiedział także, że wkrótce ogłosi, kto będzie królem. Do
tego czasu on będzie regentem. Nigdy nie wyznaczył króla.
10 sierpnia 1920 - traktat z Turcją w Sevres. Na jego mocy:
 armię zredukowano do 25% stanu sprzed wojny
 kontrybucja wojenna
 straciła posiadłości w Afryce Płn. i w Azji
 straciła Azję Mniejszą
Terytorium Turcji zostało ograniczone praktycznie do niewielkiego obszaru
wokół Konstantynopola
Traktat z Sevres nigdy nie wszedł w życie. Turcy powstali pod wodzą Mustafy
Kemala Paszy. Powstańcy wygrali w 1923 Ententa została zmuszona do
podpisania nowych warunków w Lozannie i tam oddano Turcji Azję Mniejszą.
W 1923 Mustafa Kemal Pasza proklamował Turcję republiką. Ostatnim
sułtanem był Abdulhamid II. Mustafa Kemal Pasza zreformował Turcję, tak,
że stała się państwem laickim i nowoczesnym. Zaczął wprowadzać
demokratyczne instytucje, chociaż do jego śmierci w 1938 roku w
rzeczywistości było to państwo rządzone w sposób autorytarny.
SPRAWA POLSKA PODCZAS
I WOJNY ŚWIATOWEJ
Na ziemiach polskich na początku XX w. wszyscy sobie zdawali sprawę z tego,
że dojdzie do wojny. Dlatego też wykształciły się 3 orientacje. Polacy byli
podzieleni przez zaborców, którzy po raz pierwszy znaleźli się po przeciwnych
stronach. Wiedzieliśmy, że będziemy musieli opowiedzieć się po którejś ze
14
stron. Pytanie tylko jaka opcja przyniesie nam niepodległość, jeżeli chodzi o
endecję , którą reprezentował Roman Dmowski, opowiedziała się po stronie
Rosji. Dmowski uważał, że Rosja to nasz najsłabszy zaborca, dlatego pomoc jej
okazana może dać nam największe korzyści.
Natomiast druga orientacja nazywana była „orientacją proniemiecką” chociaż
nie do końca słusznie. Dlatego, że tak naprawdę, nie chodziło o oparcie się na
Niemcach, tylko na Austrii i ta orientacja powinna raczej nazywać się
proaustriacką., ale nazwa proniemiecka się utrwaliła. Tą frakcję reprezentował
Piłsudski, który po upadku rewolucji w 1905 przeniósł się do Galicji i tam
nadal kontynuował działalność polityczną. Od 1908 Piłsudczycy w Galicji
zakładają „Związek Walki Czynnej” który miał przygotować ludność polską
do wojny. 1910 za zgodą władz austriackich został powołany „Strzelec”
w Krakowie i „Związek Strzelecki” w Lwowie ( z ramienia Piłsudskiego ),
które skupiały głównie młodzież. Dopiero później za organizowanie organizacji
paramilitarnych zabierają się endecy. W 1908 stronnictwo endeckie w Galicji
zerwały z Ligą Narodową w Królestwie Polskim, czyli zerwały z Dmowskim.
Nie chciały zaakceptować orientacji prorosyjskiej, uznali ją za błędną. 1911
stronnictwa endeckie w Galicji zawiązują „ Polskie Drużyny Strzeleckie” oraz
„Drużyny Sokoła”. W 1912 wszystkie niepodległościowe stronnictwa w Galicji
zawiązały Skonfederowaną komisję Stronnictw Niepodległościowych, która
miała koordynować działania na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę.
Polacy zamordowanie Ferdynanda przyjęli tak jak reszta Europy, tzn. każdy
zdawał sobie sprawę, że jest to ten CASUS BELLI ( przypadek stanowiący
formalny powód do wypowiedzenia wojny ), w związku z tym powołaliśmy
w Krakowie Naczelny Komitet Narodowy – sierpień 1914. W jego skład
weszły wszystkie stronnictwa niepodległościowe, które walkę o niepodległość
chciały oprzeć na Austrii. Jednocześnie 6 sierpnia 1914 Piłsudski wkracza do
Królestwa Polskiego z tzw. „Pierwszą Brygadą Karpacką” po to, by
nawoływać do powstania przeciwko Rosji. Niestety został powitany bez
żadnego entuzjazmu, nie ma oddźwięku na ten apel. Wrócił więc do Galicji
i przekształcił I brygadę w Legiony Polskie, podzielone na 3 brygady:
I dowodził Piłsudski
II dowodził gen. Józef Haller
III gen. Stanisław Szeptycki
Piłsudski tak do końca Austriakom nie wierzył. W związku z czym w
październiku 1914 powołał tajną Polską Organizację Wojskową na której
czele stanął. Miała ona doprowadzić do wybuchu powstania, gdyby Austria
wycofała się ze swoich obietnic dotyczących Polski.
Jakie stanowisko wobec sprawy polskiej miały walczące mocarstwa ?
Niemcy i Austriacy wydali manifest do Polaków, w którym obiecywali
stworzenie niepodległego państwa, o nieokreślonych granicach, które miano
15
ustalić po wojnie. Oczywiście nawoływano do wygnania z Europy
barbarzyńskich hord, czyli Rosjan.
Rosjanie wydali odezwę w Warszawie (Wielki Książe Mikołaj Mikołajewicz ),
w której obiecali, że po zwycięstwie nad Teutonami ( jedno z plemion
germańskich ) – Niemcami, zostanie stworzone niepodległe Królestwo Polskie
połączone z Rosją unią personalną.
Ententa oficjalnie zaznaczyła, że kwestię polską uważa za wewnętrzną sprawę
Rosji. Entencie chodziło o to, by Rosjan nie drażnić, gdyż zależało jej na froncie
wschodnim.
Rosjanie pozwolili utworzyć w Warszawie w 1914 „Komitet Narodowy
Polski”, jest to oczywiście organizacja endecka na jej czele stoi Dmowski.
KNP przystąpił do tworzenia Wojska Polskiego przy armii rosyjskiej i to był
ten słynny Legion Puławski, liczył co prawda 1 tyś. Polaków ale się zasłużył w
walce.
W VI 1915 Królestwo Polskie zostało zajęte przez Niemców i Austriaków.
Dmowski wraz z KNP wycofał się w głąb Rosji, do Petersburga , gdy
zobaczył jaka tam panuje anarchia i, że Rosja jest kompletnie nie przygotowana
do wojny stwierdził, że jego dotychczasowe stanowisko było błędne.
Dlatego też, w 1916, opuścił Rosję i przeniósł się na zachód i tam podjął
działalność polityczną. Natomiast Austriacy i Niemcy podzielili się zajętymi
ziemiami polskimi.
 północna część i Warszawa przypadła Niemcom, którzy mianowali
gubernatorem gen. Hansa BESLERA
 południowa część przypadła Austriakom i tu gubernatorem jest gen.
Joseph KUK
Austriacy i Niemcy obliczyli, że z ziem polskich mogą wyciągnąć do 1 mln
żołnierzy.Starali się, by Polacy zaczęli wstępować do wojska, szczególnie
Niemcy aktywnie nad tym pracowali i utworzyli:
 Politechnike Warszawską
 Centralny Komitet Narodowy- rodzaj samorządu lokalnego, na czele z
J. Piłsudskim.
Ale mimo to, napływ do wojska niemieckiego jest mały, tak samo jak do
austriackiego.
W związku z czym w XI 1916 te państwa wydają Akt 5 Listopada,
w którym proklamują oficjalnie Królestwo Polskie. Oczywiście stwierdzano, że
ostateczne ustalenia dotyczące granic zapadną po wojnie. Znaczyło to, że Polacy
nie mogą liczyć na nic więcej jak tylko zabór rosyjski. Król tegoż królestwa
miał zostać wyznaczony po zakończeniu wojny. Powołano natomiast
Tymczasową Radę Stanu, na czele z Wacławem Niemojowskim, dzieliła się
ona na dwa departamenty, ale tak naprawdę powołano tylko jeden departament:
Komisję Wojskową, której przewodniczył J. Piłsudski.
16
1917
Kiedy do wojny przystąpiło USA zmieniła się sytuacja na frontach, przewaga
państw centralnych nie była już tak wielka i oczywista. Doszło do tego,
że w lipcu 1917 Niemcy i Austriacy zażądali od Polaków złożenia przysięgi
na wierność. Piłsudski odmówił i razem z nim cała I brygada, a także III
Brygada pod dowództwem Szeptyckiego , II Brygada pod dowództwem Hallera
złożyła przysięgę , był to Kryzys Przysięgowy.
Piłsudskiego ukarano tak, że wysłano go razem z Kazimierzem Sosnowskim
(jego zastępcą ) do Magdeburga. Piłsudski staje się bohaterem narodowym,
bo do tej pory kojarzono go z socjalizmem. Teraz natomiast jest człowiekiem
z którym mogą utożsamiać się wszystkie kręgi polityczne. Po uwięzieniu w
Magdeburgu dowództwo przejmuje płk. Edward Rydz-Śmigły. Trwają
przygotowania do wywołania powstania. W sierpniu 1917 został odtworzony
w Paryżu Komitet Narodowy Polski, na jego czele staną R. Dmowski i Ignacy
Padereski ( pianista, wirtuoz, działacz polityczny, który dużo zdziałał na rzecz
umiędzynarodowienia sprawy polskiej). Odnowienie KNP było związane
ze zmianą stanowiska Ententy wobec kwestii polskiej.
Kiedy upadł carat, rząd Lwowa w III 1917 ogłosił, że nie ma nic przeciwko
powstaniu niepodległego państwa polskiego, o ile będzie ono połączone unią
wojskową z Rosją. Dlatego Ententa zmieniła swoje stanowisko i poparła sprawę
naszej niepodległości. KNP uznany został przez Ententę za oficjalne polskie
przedstawicielstwo. W sierpniu 1917 Niemcy zawierają z Rosją pokój w
Brześciu nad Bugiem i jednocześnie Niemcy przekazują Ukraińcom, bo miała
się utworzyć niepodległa Ukraina, polską ziemię chełmską. Wywołało to
wielkie poruszenie, nawet wśród tych, którzy byli za Niemcami. Dlatego
właśnie brygada Hallera przedarła się przez front pod Rarańczą, a potem przez
Rumunię do Francji. Francja, na początku 1918 ,udzieliła zgody Polakom na
utworzenie armii we Francji. Tak powstała słynna Armia Błękitna, kiedy
Haller przybył do Francji natychmiast stanął na jej czele . Latem 1918 było już
rzeczą pewną, że na Zachodzie Niemcy wojnę przegrały. Dlatego też na
ziemiach polskich zaczynają się samowolnie tworzyć lokalne rządy.
Pod koniec 1917 Niemcy rozwiązali TYMCZASOWĄ RADĘ STANU , która
zaczęła im się sprzeciwiać, po kryzysie przysięgowym. Na to miejsce powołują
Radę Regencyjną, w skład której weszli:
1) arcybiskup Warszawy Aleksander Kakowski
2) prezydent Warszawy ks. Zdzisław Lubomirski
3) hrabia Józef Ostrowski
Rada Regencyjna powołała taki swój rząd, był to rząd Jana Kucharzewskiego.
Rząd ten podał się do dymisji w związku ze sprawą Chełmszczyzny i powstaje
II rząd Jana Świerzyńskiego.
17
Jesienią 1918 na ziemiach polskich powstają lokalne rządy.

Polska Komisja Likwidacyjna – X 1918, w Krakowie, na czele
Wincenty Witos
 Tymczasowa Komisja Likwidacyjna we Lwowie
 Rada Narodowa dla Śląska Cieszyńskiego, na czele Jan Michejda
 Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej, 7 XI 1918, w Lublinie, był to
rząd socjalistyczny, na czele Ignacy Daszyński. Ten rząd ogłosił swój
manifest, który zapowiedział, ze będzie walczył o wprowadzenie do
Polski socjalizmu.
10 XI 1918 do Warszawy wrócił z Magdeburga J. Piłsudski owacyjnie
witany przez Warszawiaków i członków Rady Regencyjnej.
11 XI skończyła się I wojna światowa, a Rada Regencyjna przekazała
Piłsudskiemu pełnię władzy.
11 XI 1918 to początek niepodległego państwa polskiego, które odrodziło
się po 123 latach niewoli.