GENEZA WYBUCHU I-ej WOJNY ŚWIATOWEJ
advertisement
GENEZA WYBUCHU I-ej WOJNY ŚWIATOWEJ II-ga połowa XIX wieku to okres narastania sprzeczności pomiędzy głównymi mocarstwami świata. Rosja chciała otwarcia cieśnin czarnomorskich dla swojej floty i wpływu na Bałkanach. Austro-węgry też chciały mieć wpływy na Bałkanach i tu pojawiły się spory austro-węgier z Rosją. Anglia chciała utrzymania mocarstwowej pozycji na morzach i w koloniach, były to spory z Niemcami, którzy wybudowali dużo statków i stali się konkurencyjni wobec Anglii i zapłacić odszkodowanie 5 mln franków w złocie. Francja dążyła do odzyskania utraconych na rzecz Niemiec ziemie Alzacja Lotaryngia, chciała mieć wpływy w Afryce spór z Niemcami o Maroko. Niemcy dążyły do nowego podziału świata w koloniach. Każde z państw mocarnych było niezadowolone ze swoich granic, wojna była nieunikniona. Powstały dwa bloki militarne: 1. Trójprzymierze ( Niemcy, Austro-węgry, Włochy) 2. Trójporozumienie ( Anglia, Francja, Rosja) przed wybuchem wojny Włochy pokłóciły się z Austro-węgrami o Tyrol i wstąpiły do przeciwników. Wojna ta musiała wybuchnąć bo żadne państwo nie chciało ustąpić. Wybuch wojny był przypadkowy, austriacki następca tronu Ferdynand w raz z żoną pojechali do stolicy Bośni (Sarajewo) i został tam zastrzelony. Austria wypowiedziała wojnę Serbii sprzymierzeńcami Serbii była Rosja wraz z Rosją była Anglia i Francja. Była to wojna głównych państw lecz wciągnięto także małe państwa. Wojna trwała 4 lata od 1914 – 1918 roku. Dowódca feldmarszałek Kusmanek, poddał twierdzę, choć mogła się jeszcze ona bronić, był to jedyny sukces Rosji w tej wojnie. Zdobyli Przemyśl na 3 miesiące, na pomoc Austryjakom przyszły Niemcy od strony Gorlic. W czerwcu 1915 roku odzyskali twierdzę w Przemyślu i zostali wyparci nie tylko z Przemyśla ale także z całego Królestwa Polskiego. Cała wojna rozgrywała się na forcie zachodnim, czyli we Francji. Jeszcze przed wojną Niemcy mieli stworzyć plan generała Szlifena. Plan ten przewidywał uderzenie na Francję przez Belgię. Francja wybudowała tzw. linię Mazinota, była usytuowana w ten sposób, że nie zabezpieczyli się przed natarciem od strony Belgii. Plan Szlifena to uderzenie na Francję pokrzyżowała Rosja, ponieważ Rosja nie czekając uderzyła na Prusy wschodnie co spowodowało, że Niemcy musiały część głównych sił wysłać do obrony przed Rosją. Wojna od samego początku toczyła się nie pomyśli Niemiec. Ponieśli klęskę pod Marną, i nie zdobyli Paryża. Niemcy byli do wojny przygotowani bardzo dobrze, lecz myśleli, że ta wojna będzie krótka, a przedłużyła się na 4 lata. Była to wojna bardzo nowoczesna, pojawiło się lotnictwo, granaty, karabiny maszynowe. Niemcy gazu użyli dwa razy przeciwko Francji. Czołgi zostały użyte pod Zomą we Francji w 1916 roku, oraz łodzie podwodne użyte przez Niemcy. Najpierw kapituluje Austria, a później 11 listopada Niemcy. Pierwsza wojna światowa – geneza, przebieg, konsekwencje 1. Geneza I wojny światowej - Rywalizacja Wielkiej Brytanii i Niemiec o kolonie i panowanie na morzach Zjednoczone w 1871 r. Niemcy zachwiały równowagą sil na kontynencie europejskim. Niemiecka gospodarka zaczęła być konkurencyjna dla brytyjskiej i francuskiej produkcji. Niemcy, które nie posiadały własnych koloni rozpoczęły ekspansywna politykę w celu ich pozyskania. Dlatego też rozwinęły swój przemysł morski, aby przeciwstawić się brytyjskiemu panowaniu na morzach, które było kluczem do opanowania i utrzymania kolonii. Szczególna role w niemieckiej marynarce wojennej zaczęły stopniowo odgrywać statki podwodne. REKLAMA czytaj dalej ↓ - Rywalizacja Rosji, Austro - Węgier oraz Niemiec na terenie Półwyspu Bałkańskiego Te trzy mocarstwa rywalizowały o schedę po słabnącej Turcji, która stopniowo traciła swoja pozycję w Europie. W 1908 r. Bośnia i Hercegowina została włączona do Austro - Węgier. W latach 1912 - 1913 miały miejsce dwie wojny bałkańskie, podczas których kraje powstałe na gruzach tureckiego imperium walczyły o podział terytoriów Półwyspu Bałkańskiego. Osiągnięte w tych wojnach sukcesy Serbii, która pozostawał pod rosnącym wpływem Rosji wzbudziły zaniepokojenie Austro - Węgier, obawiających się prób oderwania od Wiednia anektowanej wcześniej Bośni i Hercegowiny. - pod koniec XIX i na początku XX w. ukształtowały się w Europie dwa wrogie bloki militarne. Do trójprzymierza, które nazywane było również blokiem państwa centralnych należały: Niemcy, Austro - Węgry oraz Włochy. Do trójporozumienia: Wielka Brytania, Francja oraz Rosja. Trójporozumienie zostało ironicznie nazwane przez prasę francuską "serdecznym porozumieniem" (entente cordiale), ponieważ dotychczasowi wrogowie zawiązywali sojusz przeciwko jeszcze większym wrogom. Jednakże nazwa ta przyjęła się i blok trójporozumienia nazywano również ententą. - bezpośrednią przyczyną wojny, przysłowiowa iskrą, było zabójstwo dokonane w stolicy Bośni - Sarajewie, 28 czerwca 1914 r. austriackiego następcy tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego małżonki Zofii przez bośniackiego Serba Gavrilo Principa. Mord ten był pretekstem dla Austro - Wegier do wysłania do przedstawienia Serbii ultimatum, którego żądania godziły w suwerenność państwa Serbskiego. Austro - Węgry szukały bowiem pretekstu do wojny z Serbią, aby przy pomocy niemieckiej wzmocnić swoja pozycje na Bałkanach. Serbia odrzuciła niektóre postulaty ultimatum i Austro - Wegry wypowiedziały jej wojnę. Rosja stając w obronie Serbii ogłosiła mobilizację. W odpowiedzi na to Niemcy wypowiedziały jej 1 sierpnia 1914 wojnę. Pociągnęło to za sobą lawinę. Poszczególne państwa należące do przeciwstawnych bloków militarnych zaczęły nawzajem wstępować w stan wojny ze sobą. - przydatne pojęcia >nacjonalizm - ideologia, doktryna polityczna uznająca prymat własnego narodu nad innymi narodami, a także dominację jego interesów >kolonie - zamorskie posiadłości metropolii poddane gospodarczej eksploatacji >Rzesza - nazwa państwa niemieckiego. Funkcjonowała najpierw w latach istnienia Świętego Cesarstwa rzymskiego Narodu Niemieckiego - od 962 r. do 1806 r.; a następnie w okresie niemieckiego cesarstwa - od 1871 r. do 1918 r. 2. Przebieg działań zbrojnych - front zachodni Na froncie zachodnim Niemcy podjęły działania zgodne z opracowanym przez feldmarszałka Alfreda von Schlieffena planem, który zakładał błyskawiczne pokonanie Francji. Po uderzeniu na Belgię żołnierze niemieccy szybko poruszali się naprzód i wkroczyli na północno - zachodnie terytorium Francji. Wojska francuskie zaczęły wycofywać się w głąb kraju. Do decydującej bitwy doszło nad marna w dniach 6 - 9 września 1914 r. Zakończyła się ona zwycięstwem Francuzów, którzy odparli wojska niemieckie i zagrożony wcześniej Paryż został ocalony, a plan przeprowadzenie wojny błyskawicznej unicestwiony. W październiku 1914 r. armia niemiecka podjęła kolejną ofensywę, tym razem na północy w kierunku morza, aby uniemożliwić francusko - brytyjską komunikację i odciąć Francje od brytyjskiej pomocy. Uderzenie niemieckie zostało powstrzymane przez siły francusko brytyjsko - belgijskie. W połowie listopada 1914 r. linia całego frontu zachodniego została na tyle ustalona, że dochodziło co najwyżej do walk lokalnych, a starcia na froncie zachodnim przybrały postać tzw. wojny pozycyjnej. Sytuacja ta utrzymała się przez cały rok 1915. W 1916 r. sztaby państw trójporozumienia zadecydowały, że w lipcu 1916 r. zostanie przeprowadzona wielka ofensywa aliancka nad rzeka Sommą. Uprzedzając to uderzenie w lutym 1916 r. Niemcy zdecydowali się zaatakować francuskie pozycje wokół twierdzy Verdun odnosząc znaczne sukcesy. Przeprowadzona zgodnie z planem ofensywa francusko brytyjska nad Sommą nie przyniosła zwycięstwa Ententy, ale pozwoliła na odzyskanie części utraconych pozycji i odepchnięcie Niemców spod Verdun. Podczas ofensywy nad Somma po raz pierwszy alianci użyli czołgów. Bitwa pod Verdun pochłonęła około 800 tysięcy ofiar ludzkich. Pozycję aliantów dodatkowo wzmocniła fakt przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny przeciwko Niemcom w 1917 r. Wiązało się to z rozpoczęciem przez rząd niemiecki nieograniczonej wojny morskiej, której celem była morska blokada Wielkiej Brytanii, aby pozbawić ją możliwości uzyskania jakiejkolwiek pomocy z zewnątrz. Niemieckie okręty podwodne zatapiały również angielskie statki pasażerskie, na pokładzie których podróżowali obywatele amerykańscy, którzy w wyniku działań niemieckich ginęli. Wybuch rewolucji w Rosji umożliwił Niemcom zawarcie separatystycznego pokoju z rządem moskiewskim w Brześciu Litewskim 3 marca 1918 r. Pozwoliło to na przerzucenie oddziałów ze spacyfikowanego frontu wschodniego na zachód. Jednakże wybuch rewolucji w Niemczech załamał ostatecznie system militarny tego kraju i pomimo wcześniejszych przygotowań do podjęcia kolejnej ofensywy rząd w Berlinie zdecydował się na poproszenie o zawieszenie broni. Układ w tej sprawie podpisano 11 listopada 1918 r. w Compiegne. 3. Przebieg działań zbrojnych - front wschodni Stosunkowo szybko udało się pokonać Niemcom Rosje w Prusach wschodnich, rozgramiając jej wojska w bitwie pod Tannenbergiem, (16 - 30 sierpnia 1914 r.) oraz nad Jeziorami Mazurskimi ()5 - 13 września 1914 r.). Z kolei południu wojska rosyjskie odnosiły od początku sukcesy i systematycznie posuwały się naprzód, by w pierwszych dniach listopada 1914 r. dojść w okolice Krakowa, zbliżyć się do Częstochowy oraz Zagłębia Dąbrowskiego. Wszystko wskazywało na to, ze Rosjanie zdołają opanować całe Królestwo Polskie i Śląsk. Jednakże wiosną 1915 r. rozpoczęła się wielka ofensywa wojska niemieckich i austro węgierskich, która zakończyła się ich zdecydowanym sukcesem. W rękach państw niemieckich znalazł się prawie cały polski obszar etnograficzny, ziemie litewskie, łotewskie, i białoruskie. Rosjanie zostali odepchnięci do linii: zatoka Ryska, Dźwina, Pińsk, Kowel, Łuck, Tarnopol. W 1916 r. Rosja podjęła kontrofensywę - tzw. ofensywa Brusiłowa - której celem było odzyskanie ziem utraconych w roku ubiegłym. Znaczne sukcesy odniosła ona na Wołyniu, opanowując również Bukowine i część wschodniej Galicji. Ofensywa rosyjska została zatrzymana dopiero w początkach września. Na zmianę sytuacji na froncie wschodnim zasadniczy wpływ miały wydarzenia, jakie rozegrały się w Rosji. Chodzi tutaj o rewolucję lutową oraz październikową. Po tej pierwszej Rosja pozostawała sojusznikiem Ententy, jednak zamęt panujący wewnątrz kraju, umożliwił wojskom niemieckim i austro - węgierskim wkroczenie w głąb Rosji. Dojście bolszewików do władzy, których hasłem było zawarcie pokoju bez aneksji i kontrybucji przyspieszyło zawarcie pokoju pomiędzy Rosja a państwami centralnymi, co miało miejsce 8 marca 1918 r. w Brześciu Litewskim. 4. Rosyjskie rewolucje W latach I wojny światowej nastąpił w Rosji rozpad struktur państwa carskiego oraz potęgujący się chaos. W początkach 1917 r. zaczął nasilać się ruch strajkowy spowodowany brakami w zaopatrzeniu w żywność i wywołaną tym drożyzną. W Piotrogrodzie rozpoczęły się rozruchy. Wojsko przechodziło na stronę demonstrantów Rada Delegatów Robotniczych oraz Tymczasowy komitet Dumy Państwowej powołały Rząd Tymczasowy. Mikołaj II został zmuszony do abdykacji. Zrzekł się tronu na rzecz swego brata Michała, ten jednak odmówił objęcia tronu. Rosja stała się republiką. Mimo powstania rządu Tymczasowego znaczny wpływ na sprawowanie władzy posiadała Rada Piotrogrodzka, co spowodowało sytuacje faktycznej dwuwładzy w Rosji. Oba organy wydawały zarządzenia i dekrety oraz wydawały deklaracje. Rząd tymczasowy, który nie był w stanie opanować sytuacji w kraju, ani zmobilizować wojska do większej aktywności na froncie ulegał ciągłym rekonstrukcjom. W lipcu 1917 r. na jego czele stanął Aleksander Kiereński, który otrzymał od Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich nieograniczone pełnomocnictwa i nieograniczona władzę. Kończyło to okres dwuwładzy w Rosji. Mimo tego jednak Rząd Tymczasowy prowadził nieudolną politykę i w dalszym ciągu nie był w stanie opanować sytuacji w państwie. Na fali rosnącej radykalizacji nastrojów społecznych coraz większe poparcie w kraju zdobywali kierowani przez Włodzimierza Lenina bolszewicy. Podjęli oni decyzje o zbrojnym przejęciu władzy. W nocy z 6 na 7 listopada 1917 r. rozpoczęli oni szturm Pałacu Zimowego, który stanowił siedzibę Rządu Tymczasowego. Władzę w kraju objął nowy rząd - Rada Komisarzy Ludowych - na czele której stanął Lenin. Car wraz z rodziną zostali zamordowani. Jednocześnie w różnych częściach Rosji narastał opór przeciwko dyktaturze bolszewickiej, który doprowadził do trwającej blisko trzy lata rosyjskiej wojny domowej. 5. Traktat wersalski 28 czerwca 1919 r. w Wersalu został podpisany traktat pomiędzy Niemcami a państwami zwycięskimi w I wojnie światowej. Na jego mocy Niemcy poniosły olbrzymie straty terytorialne. Musiały oddać Francji Alzację i wschodnia Lotaryngię, Polsce Wielkopolskę z Poznaniem oraz obszar na południe od gdańska. Sam Gdańsk uzyskał status wolnego miasta. Dodatkowo Niemcy traciły również pewne terytoria na rzec Belgii i Czechosłowacji. O państwowej przynależności Warmii, Mazur i Śląska miały zadecydować plebiscyty. Traktat pokojowy formalnie zakazywał połączenia Niemiec z Austrią. Niemcy traciły swoje wszystkie kolonie, Zagłębie Saary miało do 1935 r. pozostać pod okupacją wojsk Ententy i pod zarządem Ligii Narodów. Lewobrzeżna Nadrenia została przekształcona w strefę zdemilitaryzowaną. Niemcy mogły posiadać armię zawodowa liczącą do 100 tysięcy żołnierzy. Zakazano im posiadania ciężkiej artylerii. Nakazano również Niemcom zniszczyć wszystkie samoloty wojskowe pozbawiając ich prawa budowania nowych. Zakazano Niemcom utrzymywać okręty podwodne i zredukowano liczebność sił marynarki. Traktat wersalski nakazywał Niemcom przyjęcie pełnej odpowiedzialności za wybuch I wojny światowej w związku z czym zostały one zobowiązane do wypłacenia wysokich odszkodowań wojennych. Pierwszych 26 artykułów traktatu wersalskiego składało się na statut Ligii Narodów. Celem tej pierwszej powszechnej organizacji międzynarodowej miało być utrzymanie pokoju i promowanie współpracy międzynarodowej. Liga powstała z inicjatywy prezydenta USA Wilsona. Stany Zjednoczone nie weszły jednak ostatecznie do tej organizacji, ponieważ Kongres, w którym zwyciężyły izolacyjne tradycje polityki zagranicznej USA, nie wyraził na to zgody. szukane słowa ilość stron - pomoc płeć ocena dowolna mężczyzna kobieta podstawowa liceum Historia - XX wiek - I wojna światowa studia szkoła gimnazjum szukaj w: Dodaj do notatnika Pobierz pracę Mini-ściąga do druku Dodaj komentarz Autor: Emilia Kasprzycka Strony maszynopisu (a4): 12,7 Strony rękopisu (a5): 31,8 Ocena nauczyciela cel Komentarz nauczyciela: wzorowe omówienie, świetny styl Średnia ilość gwiazdek: 5,60 Oceń pracę 123456 pdst. gimn. liceum studia wybierz szkołę aby ograniczyć ilość wyników BiografieCharakterystykiGramatykaLekturyListyMotywyOpowiadaniaPrasówkiRecenzjeRoz prawkiStreszczenia i plany wydarzeńTematy wolneWierszeCzłowiekZoologiaBotanikaEkologiaStarożytnośćŚredniowieczeXVI wiekXIX wiekXX wiekCiekawostkiAngielskiNiemieckiInformatykaMatematykaMuzykaPlastykaReligiaWOS BiografieCharakterystykiGramatykaLekturyListyMotywyOpowiadaniaPrasówkiRecenzjeRoz prawkiStreszczenia i plany wydarzeńTematy wolneWierszeCzłowiekZoologiaBotanikaGenetykaEkologiaBiochemiaChemia jądrowaChemia nieorganicznaChemia organicznaChemia środowiskaEnergia, jej przemiany i transportHistoria fizykiJedność mikro- i makroświataObwody elektryczneOddziaływania w przyrodzieProcesy termodynamiczneRuch i jego powszechnośćWszechświat i ciała niebieskieZjawiska optyczneWzory, prawa i tabliceAstronomiaGeografia fizycznaGeografia społeczno-ekonomicznaKartografia i GISPostacie i odkrycia geograficznePrehistoriaStarożytnośćŚredniowieczeXVI wiekXVII wiekXVIII wiekXIX wiekXX wiekXX wiek - I wojna światowaXX wiek - II wojna światowaXXI wiekBiografieCiekawostkiHistoria sztukiPrace przekrojoweAngielskiNiemieckiFrancuskiInformatykaMatematykaMuzykaPlastykaPrzedsiębi orczośćEkologiaReligiaWOS Antyk i BibliaŚredniowieczeRenesansBarokOświecenieRomantyzmPozytywizmMłoda PolskaXX-lecieWspółczesnośćBiografieMateriały do maturyMotywyPrace przekrojoweRecenzjeStreszczenia i plany wydarzeńTematy wolneCzłowiekZoologiaBotanikaGenetykaEkologiaBiochemiaChemia jądrowaChemia nieorganicznaChemia organicznaChemia środowiskaChemia ogólnaChemia analitycznaEnergia, jej przemiany i transportHistoria fizykiJedność mikro- i makroświataObwody elektryczneOddziaływania w przyrodzieProcesy termodynamiczneRuch i jego powszechnośćWszechświat i ciała niebieskieZjawiska optyczneWzory, prawa i tabliceAstronomiaGeografia fizycznaGeografia społeczno-ekonomicznaKartografia i GISPostacie i odkrycia geograficznePrehistoriaStarożytnośćŚredniowieczeXVI wiekXVII wiekXVIII wiekXIX wiekXX wiekXX wiek - I wojna światowaXX wiek - II wojna światowaXXI wiekBiografieCiekawostkiHistoria sztukiPrace przekrojoweAngielskiNiemieckiWłoskiRosyjskiŁacinaFrancuskiHiszpańskiInformatykaMate matykaMuzykaPlastykaPrzedsiębiorczośćEkologiaReligiaWOSPrzysposobienie obronne CzłowiekZoologiaBotanikaGenetykaEkologiaChemia organicznaChemia ogólnaChemia analitycznaGeografia fizycznaGeografia społecznoekonomicznaPrehistoriaStarożytnośćŚredniowieczeXVI wiekXVIII wiekXIX wiekXX wiekXX wiek - I wojna światowaXX wiek - II wojna światowaXXI wiekBiografieCiekawostkiHistoria sztukiPrace przekrojoweAngielskiNiemieckiHiszpańskiInformatykaMatematykaEkologiaArchitekturaEko nomiaZarządzanieEuropeistykaAdministracjaDydaktykaEtykaLogistykaFilozofiaKulturozna wstwoPedagogikaPolitologiaPolitykaPrawoMaszynoznawstwoMateriałoznawstwoTeologiaSo cjologiaPsychologiaMedycynaRehabilitacjaElektrotechnikaMarketingBudownictwoDziennik arstwo Ostatnio na forum * X czy Y? * ZAGADKI * 20 PYTAŃ * GRA W SKOJARZENIA * bardzo pootrzebuje pomocy !! :( * materialy o Onowałowie (Onovalovie) pilnie poszukiwane * OSTATNIA niech będzie PIERWSZĄ...:) * Prace maturalne, licencjackie, magisterskie... * Wielkości Proporcjonalne * pomocy!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! potrzebna szybka pomoc Brykowisko Najświeższe galerie na Brykowisku aleksandra22_93 Nazwa: JA i nie tylko..;* j.lo18 Nazwa: Me :) Ostatnio dołączyli do brykujących tove Gundinka Wiek: 19 O sobie: : hm... strasznie nie lubię o sobie pisać... Ostatnio dodali prace Sachmet Wiek: 16 Nr gg: 11028913 mano13 Wiek: 16 O sobie: : :) Dołącz do nas Polecamy na dziś 1. I i II wojna światowa – charakter wojen i skutki polityczne. 2. Bitwa pod Tannenbergiem (26-30 sierpnia 1914 roku). 3. Sprawa polska w czasie I wojny światowej 4. I wojna światowa (1914-1918). Odrodzenie państwa polskiego. 5. I wojna światowa (1914-1918). Sprawa polska podczas I wojny światowej 6. I wojna światowa (1914-1918)– kalendarium najważniejszych wydarzeń 7. Europa po I wojnie światowej 8. I wojna światowa (1914-1918) – nowe technologie wojenne 9. Sprawa polska w czasie I wojny światowej 10. Piekło Verdun Liceum » Historia » XX wiek - I wojna światowa I wojna światowa 1914-1918. Przyczyny, przebieg, skutki. Szczegółowe kalendarium wydarzeń. Przeciwstawne dążenia wielkich europejskich mocarstw, sprzeczności wzajemnych interesów i rodzące je konflikty doprowadziły do wybuchu wojny. Każde z państw miało swoje własny plany i chciało je zrealizować kosztem innych państw. Dążenia te można uogólnić następująco: Niemcy dążyły do zbudowania mocarstwa o znaczeniu europejskim i światowym, obejmującym także kolonie w Afryce i Azji. Austro-Wegry dążyły do opanowania Bałkan; Rosja do dominacji nad Bałkanami oraz otwarcia cieśnin tureckich dla floty rosyjskiej na Morze Śródziemne. Francja chciała odzyskać, utracone na rzecz Niemiec w 1871 roku, Alzację i Lotaryngię oraz ograniczyć wpływy niemieckie w Europie. Wielka Brytania dążyła do utrzymania swej dominującej pozycji militarnej, gospodarczej i politycznej w świecie oraz rozszerzenia swych wpływów na Bliskim Wschodzie i Turcji. Interesy polityczne, rywalizacja gospodarcza, kolonialne (kwestia Maroka), rywalizacja o wpływy na Bałkanach, rodzące się ruchy narodowowyzwoleńcze, ujawniające się najsilniej w monarchii austro-węgierskiej, a także chęć dominacji, doprowadziły do zmiany układu sił międzynarodowych w Europie, istniejącego od zakończenia wojen napoleońskich (Kongres Wiedeński z lat 1814-1815). REKLAMA czytaj dalej ↓ Jeszcze przed wybuchem wojny między wielkimi mocarstwami doszło do zawiązania sieci sojuszy, które doprowadziły do powstania dwóch przeciwstawnych sobie bloków militarnych. Było to tzw. Trójprzymierze, zawiązane w latach 1879-1882 między Niemcami, AustroWęgrami i Włochami oraz Trójporozumienie, powstałe w latach 1892-1907 miedzy Francją, Wielką Brytanią i Rosją. Wybuch wojny. Bezpośrednia przyczyna wybuchu wojny miała miejsce 28 czerwca 1914 roku, kiedy to w Sarajewie, stolicy Bośni, został zamordowany wraz z małżonką następca tronu AustroWegier, arcyksiążę Franciszek-Ferdynand. Zabójcą był Gawriło Princip, młody serbski nacjonalista, członek organizacji "Czarna Ręka". Mimo iż rząd austriacki podejrzewał udział Serbii w tym morderstwie, to nie miał na to żadnych oficjalnych dowodów. Postanowił natomiast wykorzystać zaistniałą sytuację do ostatecznego rozprawienia się z Serbią. Celem było upokorzenie Serbii, zlikwidowanie jej dążeń do wyzwolenia i zjednoczenia pod swą egida państw bałkańskich i zmuszenia jej do zaprzestania prowadzenie antyaustriackiej polityki. 23 lipca 1914 roku postawiono Serbii ultimatum: zaprzestania w szkolnictwie, w prasie i innych publikacjach antyaustriackiej propagandy, rozwiązania organizacji, które taką propagandę prowadziły i ukarania współwinnych zamachu. Serbia zgodziła się na ultimatum, poza jednym punktem, aby w śledztwie, które miało na celu wyjaśnienie morderstwa, wzięli udział przedstawiciele władz austro-węgierskich, jako naruszające suwerenność państwa serbskiego. Austro-Węgry uznały to za niewystarczające i 28 lipca 1914 roku wypowiedziały wojnę Serbii, którą poparła Rosja, od 30 lipca w stanie wojny z Austro-Węgrami. 1 sierpnia 1914 roku Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji, 3 sierpnia Francji, a 4 sierpnia Wielkiej Brytanii. W ten sposób rozpoczęła się, trwająca nieprzerwanie przez okres czterech lat, I wojna światowa, zwana wielką. Toczyła się ona na trzech frontach: wschodnim, zachodnim i południowym. Wojna objęła także inne państwa. Do bloku państw centralnych (Trójprzymierza) przystąpiły: w październiku 1914 roku Turcja, w październiku 1915 roku Bułgaria. Blok Ententy (Trójporozumienie) zasiliły w lipcu 1914 Serbia, Japonia, w maju 1915 roku Włochy, w sierpniu 1916 roku Rumunia, w kwietniu 1917 roku Stany Zjednoczone, oraz pod koniec 1917 roku Grecja. Wojna między tymi państwami toczyła się na trzech frontach: zachodnim, wschodnim i południowym. Front zachodni. 1914 Początkowo żadne z państw biorących udział w I wojnie światowej nie dysponowało długimi planami strategicznymi. W niemieckim sztabie od 1871 roku, a więc od chwili zakończenia wojny z Francją istniało silne przekonanie, iż następna wojna, która Niemcy będą prowadzić, będzie wojną na dwa fronty: z Francja i z Rosją. Taki też rozwój wypadków zakładał plan strategiczny opracowany przez szefa sztabu w latach 1891-1905 generała Alfreda von Schlieffena. Francja miała zostać pokonana błyskawicznie, a później całe siły niemieckie miały być przerzucone na front rosyjski. Realizatorem tego planu był następca Schlieffena, generał Helmuth von Moltke. We Francji, począwszy od pamiętnej wojny z Niemcami w latach 1870-1871, myślano nie o działaniach ofensywnych lecz defensywnych (obronnych). Wzdłuż granicy z Niemcami powstało pasmo fortyfikacji obronnych. Dopiero w 1911 roku nastąpiły istotne zmiany we francuskiej doktrynie wojennej. Szef sztabu generał Joffre, przyjął zasadę przejścia do natychmiastowej, bezwzględnej ofensywy, w głównej mierze na granicy z Niemcami. Plan ten, podobnie jak niemieckie plany szybkiego zwycięstwa nad Francją, okazały się porażką i nie spełniły swych podstawowych założeń. Stało się to wiadome, po bitwie nad rzeką Marną. Bitwa ta rozpoczęła się 6 września 1914 roku i trwała do 9 września. 10 września armia niemiecka wycofała się. Zwycięska kontrofensywa francuska nie zdołała jednak wyprzeć napastnika z Francji. Niemcy zatrzymali się na rzece Aisne. Od zimy 1914-1915 na froncie zachodnim trwała tzw. wojna pozycyjna. Polegała ona na tym, że dwie strony konfliktu zbrojnego stały naprzeciw siebie w nieprzerwanej ciągłej linii. Tworzyły ją łańcuchy okopów, schronów oraz zasieków z drutu kolczastego. Obrona miała przewagę nad atakiem. Takich umocnień nie można było zdobyć samym atakiem piechoty. Potrzebny był ogień artyleryjski. W pierwszej kolejności należało zniszczyć zasieki drutu kolczastego. Używano więc broni do ostrzeliwania celów położonych blisko: miotaczy min i moździerzy. Wojna pozycyjna w przypadku równowagi sił nie mogła doprowadzić do zwycięstwa którejkolwiek strony. Dopiero w 1918 roku przewaga liczebna i zbrojna państw sprzymierzonych doprowadził do zerwania z wojną pozycyjną i pozwoli przejść do wojny zaczepnej z Niemcami. 1915 22 kwietnia 1915 roku w bitwie pod Ypres Niemcy po raz pierwszy na szeroką skalę użyli gazów trujących. Bitwa okazała się dla wojsk niemieckich porażką. Nie zdołali oni zdobyć Flandrii, a tym samym odciąć Francję od pomocy angielskiej. 1916 21 lutego 1916 roku rozpoczęła się najkrwawsza bitwa tej wojny, bitwa pod Verdun. Walki zacięte trwały aż do czerwca 1916 roku, choć ostatecznie bitwa zakończyła się dopiero w grudniu 1916 roku. Niemcy stracili około 240 tysięcy żołnierzy, Francuzi około 275 tysięcy. Zaczynając tę bitwę Niemcy obliczali, iż niemieckie straty w stosunku do francuskich będą wynosić 2 do 5. Sławę w tej bitwie zdobył, dowodzący pod Verdun, marszałek francuski Philippe Petain. Do największej bitwy morskiej doszło w dniach 31 maja-1 czerwca 1916 roku. Była to tzw. bitwa jutlandzka między flotą niemiecka a angielską, na wysokości cieśniny Skagerrak. Brało w niej udział 250 okrętów oraz 105 tysięcy marynarzy. Bitwa ta nie została rozstrzygnięta. 24 czerwca 1916 roku Francuzi i Anglicy rozpoczęli wzmożone przygotowania artyleryjskie. Teren walk był nad rzeką Sommą. We wrześniu zwolniono siłę ataków, użyto nowej nieznanej dotąd broni - czołgów angielskich, które zwłaszcza w pierwszych dniach wywarły na Niemcach silne deprymujące wrażenie. W październiku 1916 roku walki nas Somma zamarły. 1917 31 stycznia 1917 roku Niemcy ogłosiły, iż począwszy od dnia 1 lutego rozpoczyna się prowadzona przez nich nieograniczona wojna podmorska. W związku z tym niemieckie łodzie podwodne miały zatapiać wszystkie okręty (statki pasażerskie i handlowe) na wodach okalających Francję, Wielką Brytanię i Włochy. Miały być atakowane z całą bezwzględnością okręty nie tylko państw biorących udział w wojnie, ale także statki państw neutralnych. Akt wypowiedzenia przez Niemcy deklaracji o nieograniczonej wojnie podwodnej, był bezpośrednią przyczyną przystąpienia do wojny Stanów Zjednoczonych po stronie państw sprzymierzonych. 6 kwietnia 1917 roku Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Niemcom. 9-19 kwietnia 1917 roku nastąpiło silne uderzenie wojsk francuskich i angielskich w rejonie Arras i Lens oraz Saint-Óuentin. 1918 8 sierpnia 1918 roku - "czarny dzień armii niemieckiej", Niemcy poniosły olbrzymie straty w drugiej bitwie pod Sommą. Połączone siły angielsko-francusko-amerykańskie pod dowództwem Ferdynanda Focha zadały im straszliwą klęskę. 11 listopada 1918 - w lasku Compiegne pod Paryżem Niemcy podpisali akt kapitulacji. Nastąpiło zawieszenie broni. Do takiego kroku skłoniło Niemcy kilka przyczyn: zdecydowana zwycięska ofensywa wojsk sprzymierzonych, podjęta w lipcu 1918 roku, rozkład armii austro-węgierskiej oraz wybuch rewolucji w Niemczech, zapoczątkowany buntem marynarzy w Kilonii 3 listopada 1918 roku. Front wschodni 1914 26-31 sierpień 1914 - bitwa pod Tannenbergiem, zwycięstwo wojsk niemieckich nad armia rosyjską 1915 4 maj 1915 - podczas krwawej bitwy pod Gorlicami wojska niemieckie dowodzone przez gen. Paula von Hindenburga przerwały front, nowa linia frontu przebiegała począwszy od Zatoki Ryskiej przez Pińsk po Tarnopol 1916 maj-wrzesień 1916 - kontrofensywa gen. Aleksieja Brusiłowa, wojska rosyjskie zajęły Galicje Wschodnią (dotychczas należąca do Austrii) 1918 3 marca 1918 - pokój brzeski, w Brześciu Litewskim Rosja Radziecka zawarła traktat pokojowy z państwami centralnymi Front południowy 28 lipca 1914 - Austro-Węgry zaatakowały Serbię i zajęły ja w lutym 1915 roku wraz z Czarnogórą 24 lipca 1915 roku - do wojny przystąpiły Włochy po stronie państw sprzymierzonych 23 maja 1915 roku - Włochy wypowiedziały wojnę Austro-Wegrom. Działania wojenne toczyły się na dwóch frontach - wschodnim nad rzeka Soczą i północnym w Alpach Karnickich i Dolomitach. Od czerwca do września 1915 roku stoczono w tych rejonach 11 bitew. 24 października 1917 roku - nastąpiło silne uderzenie armii austro-węgierskiej, wspomaganej przez siły niemieckie, na Włochy z trzech stron nad Soczą, w Alpach Karnickich i Dolomitach. Uderzenie to było bardzo silne i od razu zakończyło się zwycięstwem. Front włoski został przełamany pod Caporetto. Ofensywa zatrzymała się dopiero w końcu listopada 1917 roku nad rzeka Piawa. Straty włoskie były olbrzymie - około 300 tysięcy jeńców. 24 października 1918 roku - Włosi rozpoczęli ofensywę w kierunku Triestu, nie napotykając właściwie żadnego oporu. Żołnierze austriaccy nie chcieli się już bić. Polacy, Czesi, Węgrzy i Chorwaci masowo opuszczali front i wracali do ojczyzny. 30 listopada 1918 roku - podpisane zostało zawieszeni broni w Villa Giusti. Rumunia 17 sierpnia 1916 roku - podpisano miedzy Rumunią a państwami koalicji traktat przymierza i konwencję wojskową. 27 sierpnia 1916 roku - Rumunia wypowiedział wojnę Austro-Wegrom i uderzyła na Siedmiogród. 6 grudnia 1916 roku - wojska niemieckie zajęły Bukareszt. 10 grudnia 1917 roku - Rumunia zawarła rozejm z państwami centralnymi 1918- ofensywa wojsk Ententy przeprowadziły ofensywę na Półwyspie Bałkańskim. W jej wyniku we wrześniu 1918 roku wyzwolono Serbię oraz zmuszono do kapitulacji Bułgarię i w październiku Turcję. Fronty pozaeuropejskie w Afryce i Azji Turcja walczyła na czterech frontach: Kaukaz i Armenia; Palestyna i wybrzeża półwyspu Synaj; Cieśniny; Irak i wybrzeża Zatoki Perskiej. Najgłośniejszym epizodem walk na Bliskim Wschodzie była ekspedycja dardanelska, podjęta wspólnymi siłami angielsko-francuskimi mająca na celu opanowanie Cieśnin i Stambułu. 19 lutego połączona flota podpłynęła do Dardaneli i rozpoczęła ostrzeliwanie zewnętrznych fortów i umocnień. Zabrakło jednak piechoty, sama flota nie wystarczyła. Cel zasadniczy, a więc zajęcie Dardaneli i Bosforu nie powiodło się . Zwycięstwo odnieśli Turcy. 11 marca 1917 roku Anglicy zajęli Bagdad. Do końca 1918 roku w rękach Anglików znalazła się zdecydowana większość kolonii niemieckich, zaś Japończycy opanowali chińskie posiadłości kolonialne Niemców. Traktaty pokojowe. 8 stycznia 1918 roku prezydent USA Woodrow Wilson wygłosił swe słynne orędzie do Kongresu. Przedstawił w nim 14 punktowy plan. Znalazły się w nim m.in. takie kwestie jak wolność żeglugi, powszechne rozbrojenie, zniesienie ograniczeń w handlu, prawo narodów do samostanowienia, jawność zawieranych układów pokojowych oraz punkt 13 - prawo Polski do utworzenia państwa, które będzie miało min. zapewniony dostęp do morza. Traktat wersalski. Konferencja pokojowa w Wersalu odbyła się między 18 stycznia a 28 czerwca 1919 roku. Brały w niej udział 27 państwa, które walczyły w wojnie po stronie zwycięskiej koalicji. Najważniejsze znaczenie miały jednak te państwa, które należały do Rady Najwyższej Sprzymierzonych, a więc Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Francja, Włochy i Japonia. Stany Zjednoczone nie pragnęły aneksji terytorialnych. Domagały się jedynie wprowadzenie w życie 14 Punktów Wilsona (orędzie wygłoszone do Kongresu w styczniu 1918 roku przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, Woodrow Wilsona), a zwłaszcza punktu ostatniego mówiącego o powołaniu Ligii Narodów. Japonia nie interesowała się sprawami Europy, dbała jedynie o swoje interesy na Dalekim Wschodzie. Włochy poróżniły się z sojusznikami na tle podziałów terytorialnych, a ponieważ były zbyt słabe nie mogły przeforsować swojego stanowiska. Najważniejsze znaczenie i decyzje były więc podejmowane przez trzy państwa: Francję, Wielką Brytanię i USA, a właściwe przez reprezentujących je polityków: Lloyd George (Wielka Brytania), Jerzy Clemenceau (Francja) i Woodrow Wilson (USA). W konferencji zabrakło przedstawicieli Niemiec i Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. 28 czerwca 1919 roku w galerii zwierciadlanej Wersalu zebrali się delegaci 27 państw "Sprzymierzonych i Stowarzyszonych" i przedstawiciele pokonanych Niemiec dla podpisania traktatu pokojowego. Najważniejsze postanowienia dotyczące Niemiec zostały ujęte w kilka punktów: Niemcy miały zwrócić Francji Alzację i Lotaryngie, a Belgii okręgi Eupen i Malmedy; Zagłębie Saary zostało oddane na okres 15 lat w powiernictwo Ligii Narodów, a o jego dalszej przyszłości miał zadecydować plebiscyt; kolonie niemieckie zostały podzielone miedzy Wielką Brytanię i Francję; zniesiono w Niemczech obowiązek służby wojskowej i ograniczono armię do 100 tysięcy żołnierzy; nałożono na Niemcy wysoka kontrybucję (ponad 100 miliardów marek w złocie); oddano Polsce część ziem: Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie, a na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku miał zostać przeprowadzony plebiscyt; wprowadzono też zakaz posiadania przez Niemcy łodzi podwodnych, lotnictwa i czołgów - dokonano więc prawie całkowitej demilitaryzacji Niemiec. Postanowienia te wywołały olbrzymie niezadowolenie w Niemczech. Przez cały okres międzywojenny Niemcy będą dążyć do rewizji postanowień wersalskich. Konferencja wersalska zadecydowała też o powołaniu do życia Ligii Narodów - organizacji, która miała czuwać nad pokojem w świecie. O jej powstaniu zabiegał szczególnie prezydent USA W. Wilson. Mimo to USA nie weszły w skład jej członków. W Lidze nie znalazły się też początkowo Niemcy i Rosja, które dążyły do rewizji postanowień traktatu wersalskiego. Liga Narodów powstała w 1919 roku. Jej członkami były 32 państwa - sygnatariusze traktatu wersalskiego oraz 13 państw neutralnych. Najważniejsze decyzje podejmowała Rada Ligii. Siedziba Sekretariatu Ligii była Genewa, położona w neutralnej Szwajcarii. Do stałych członków Rady należeli: Francja, Wielka Brytania, Japonia (do 1933 roku), Włochy (do 1937 roku), Niemcy (1926-1933) oraz ZSRR (1934-1939). Największą słabością Ligii było to, iż nie posiadała ona własnych sił zbrojnych. Liga Narodów przetrwała 20 lat, do 1940 roku. Formalnie została rozwiązana 18 kwietnia 1946 roku, kiedy to zstąpiła ja ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych). Osobno zawarto traktaty pokojowe z innymi państwami centralnymi. Traktat z Saint -Germain-en-Laye podpisany 10 września 1919 roku z Austria. Na jego mocy Austria utraciła na rzecz Czechosłowacji: Czechy, Morawy i Śląsk Opawski; na rzecz Królestwa SHS: wschodnia Krainę, południową Styrię, Dalmację oraz Bośnię i Hercegowinę; na rzecz Rumunii: Bukowinę, na rzecz Włoch: południowy Tyrol, zachodnią Krainę i wybrzeże Adriatyku z Triestem, a na rzecz Polski Galicję. Traktat z Trianon podpisany 4 czerwca 1920 w Węgrami. Na jego mocy Węgry utraciły na rzecz Rumunii: Siedmiogród i część Banatu; na rzecz Królestwa SHS: Chorwację, Wojewodinę i część Banatu, a na rzecz Czechosłowacji Słowację i Ruś Zakarpacką. Węgry utraciły prawie 70% swego terytorium oraz 60 % ludności. Traktat z Sevres podpisany 10 sierpnia 1920 roku z Turcja. Na jego mocy Turcja utraciła na rzecz Grecji Adrianopol i resztę posiadłości tureckich w Europie oraz Smyrnę; na rzecz Francji Syrię i Liban jako terytoria mandatowe oraz na rzecz Wielkiej Brytanii Irak i Palestynę, także jako terytoria mandatowe. Traktat z Neuilly podpisany 27 listopada 1919 roku z Bułgarią. Na jego mocy Bułgaria utraciła na rzecz Grecji: Tracje Zachodnią, na rzecz Rumunii: Dobrudżę Południową oraz na rzecz Jugosławii część Macedonii. Ponadto Bułgaria musiała zapłacić odszkodowanie wojenne w wysokości 2250 milionów franków w złocie, znieść armię z powszechnego poboru, zachowując jedynie armię 20-tysięczną z poboru ochotniczego. Do traktatu wersalskiego został dołączony tzw. mały traktat wersalski, który został podpisany przez nowe państwa Europy Środkowej i nakładał na nie obowiązek ochrony praw mniejszości narodowych. Bilans. W wojnie wzięły udział 33 państwa. Zginęło około 10 milionów żołnierzy, drugie tyle zostało rannych. Nastąpiły zmiany na mapie Europy. Po upadku trzech imperiów, czyli AustroWęgier, Niemiec i Rosji powstało 9 państw: Czechosłowacja, Austria, Węgry, Królestwo SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców), Polska, Finlandia, Litwa, Łotwa i Estonia. W Niemczech i Austrii został zmieniony system polityczny - z cesarstwa na republikę. W Rosji władzę przejęli bolszewicy. Szczegółowe kalendarium wojny: Rok 1914 28 lipca - Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii, swemu głównemu bałkańskiemu wrogowi 29 lipca - car wydał rozkaz częściowej mobilizacji 30 lipca - rząd petersburski zarządził mobilizację ogólną 1 sierpnia - Rosja nie odpowiada na ultimatum Niemców, dotyczące odwołania mobilizacji, Niemcy w zamian za to wypowiadają jej wojnę wypowiadają wojnę Rosji. 2 sierpnia - do Luksemburga wkracza armia niemiecka 3 sierpnia - Niemcy wypowiadają wojnę Francji 3 sierpnia - wojska niemieckie wtargnęły do Belgii, rozpoczyna się wojna niemieckofrancuska i niemiecko-belgijska 4 sierpnia - Wielka Brytania, po wkroczeniu Niemiec na terytorium neutralnej Belgii, wypowiada wojnę Niemcom, ogłaszając jednocześnie blokadę kontynentalną tego państwa 6 sierpnia - wymarsz oddziałów strzeleckich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego krakowskich Oleandrów 18 sierpnia - wzmożona ofensywa na Francję 23 sierpnia - Japonia przystępuje do wojny po stronie państw sprzymierzonych 26 sierpnia - wojska francuskie i angielskie zajmują niemiecką kolonię - Togo 26 sierpnia - 31 sierpnia - rosyjsko-niemiecka bitwa pod Tannenbergiem 3 września - wojska carskie wkraczają do Lwowa 5 września - 15 wrzesień - bitwa rosyjsko-niemiecka nad Jeziorami Mazurskimi 6 września - 9 września - francusko-niemiecka bitwa nad rzeką Marną 2 listopada - 5 listopada - państwa wchodzące w skład Trójporozumienia wypowiadają wojnę Turcji 6 listopada - wojska niemieckie wkraczają do Łodzi Rok 1915 4 lutego - Niemcy ogłaszają, iż wody okalające Wielką Brytanię będą uważane za strefę wojenną 22 marca - wojska rosyjskie zdobywają Przemyśl 22 kwietnia - walki pod Ypres, Niemcy po raz pierwszy na większą skale użyli gazów trujących 2-5 maja - niemiecko-rosyjska bitwa pod Gorlicami, złamanie frontu rosyjskiego 22 maja - wojska austriackie wkraczają do Lwowa 23 maja - Włochy wypowiadają wojnę Austro-Węgrom 10 czerwca - niemiecki Kamerun w rękach Wielkiej Brytanii 1 lipca - rozpoczyna się niemiecka ofensywa na Królestwo Polskie oraz Litwę 5 sierpnia - wojska niemieckie zajmują Warszawę 20 sierpnia- Niemcy zdobywają Modlin 25-26 sierpnia - Niemcy zdobywają Brześć Litewski 18 września - wojska niemieckie zajmują Wilno 25 września - początek francuskiej i angielskiej ofensywy w Szampanii 6 października - początek austriackiej ofensywy w Serbii Rok 1916 21 lutego - początek krwawej bitwy pod Verdun 31 maja - początek największej bitwy morskiej, tzw. bitwy jutlandzkiej (angielskoniemieckiej) 24 czerwca - początek ofensywy alianckiej nad rzeką Sommą 27 sierpnia - Rumunia wypowiada wojnę Austro-Węgrom 26 września - bitwa między wojskami austriackimi a rumuńskimi pod Hermanstadt 21 listopada - umiera Franciszka Józefa I, cesarz austro-węgierski 6 grudnia - wojska niemiecko-austriackie wkraczają do Bukaresztu, stolicy Rumunii 12 grudnia - państwa centralne za pośrednictwem państw neutralnych, wystosowały propozycje wszczęcia rokowań pokojowych Rok 1917 31 stycznia - Niemcy podają oficjalną zapowiedź o rozpoczęciu z dniem 1 lutego nieograniczonej wojny podmorskiej 6 kwietnia - Stany Zjednoczone, przystępują do wojny po stronie państw sprzymierzonych 27 kwietnia - Grecja przystępuje do wojny 7 listopada - wybuch rewolucji w Rosji 24 października - przełamanie frontu włoskiego pod Caporetto przez wojska austrowęgierskie wspomagane przez dywizje niemieckie 20 listopada -pierwszy masowy atak czołgów angielskich pod Cambrai 9 grudnia - Brytyjczycy wkraczają do Jerozolimy 22 grudnia - rozpoczęły się rokowania pomiędzy delegacja radziecką a delegacjami państw centralnych Rok 1918 8 stycznia - orędzie prezydenta USA Woodrow Wilsona (słynne 14 punktów) 9 lutego - układ pokojowy między państwami centralnymi a nie istniejącym jeszcze państwem - Ukrainą 3 marca - w Brześciu Litewskim podpisano układ pokojowy pomiędzy państwami centralnymi a Rosja Radziecką 21 marca - wojska niemieckie rozpoczynają ofensywę na froncie zachodnim 9 kwietnia - nowe uderzenie niemieckie we Flandrii 7 maja - układ pokojowy między państwami centralnymi a Rumunią 8 sierpnia- wzmożony atak francusko-brytyjski nad Sommą 30 września - przed państwami Ententy kapituluje Bułgaria 24 października - początek ofensywy wojsk włoskich nad rzeką Piawa 30 października - klęska wojsk austriackich pod Vittorio 3 listopada - Austro-Węgry podpisują akt zawieszenia broni w Villa Giusti 3 listopada - bunt marynarzy w Kilonii, początek rewolucji w Niemczech 9 listopada - cesarz Niemiec Wilhelm III ogłasza akt abdykacji 11 listopada - cesarz Austro-Węgier Karol I ogłasza akt abdykacji 11 listopada - w lasku Compiegne pod Paryżem zostaje podpisane zawieszenie broni, koniec działań zbrojnych 12 listopada - obwołana zostaje Republika Austrii Niemieckiej Pierwsza wojna światowa była całkowicie odmiennym konfliktem zbrojnym od wcześniej spotykanych w historii świata.Różniła się na przykład pod względem rozmiarów pola walki,gdyż walki toczyły się praktycznie w całej Europie,oraz w Azji i Afryce.Była o wiele okropniejsza niż wcześniejsze konflikty,gdyż udział w niej brało wiele narodów,zastosowano podczas niej nowe rodzaje broni i to wpłynęło na tak ogromną ilość ofiar.Było też parę pozytywnych aspektów tej wojny.Bardzo dużo w tym konflikcie zyskali Polacy,gdyż dzięki wojnie odrodziła się Polska,która przez tyle lat była podzielona przez zaborców.I wojna światowa była także konfliktem zbrojnym,który różnił się od swoich poprzedników także tym,że w niej po raz pierwszy działania wojenne rozgrywały się równocześnie w powietrzu,na wodzie i pod jej powierzchnią,oraz na lądzie. W Europie na początku 1914 roku istniały dwie koalicje wojskowe: państwa centralne(Niemcy,Austro-Węgry,Turcja,Bułgaria) i ententa(Wielka Brytania,Francja,Rosja,Japonia,Włochy,USA). Do wybuchu I wojny światowej doprowadziło kilka przyczyn. Do przyczyn pośrednich można zaliczyć przede wszystkim: - walkę o strefy wpływów w Europie, - walkę o kolonie w Afryce, - chęć dominacji w Europie, - walkę o rynki zbytów i strefy wpływów, - konflikty narodowościowe(np. między Serbami i Austriakami). Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny był zamach na następcę tronu austro-węgierskiego Franciszka Ferdynanda dokonany przez grupę spiskowców serbskich 28 czerwca 1914 r. w Sarajewie.Dobrze przygotowani do wojny Niemcy podżegali austriaków do ataku na Serbię. Rząd austriacki wypowiedział 28 lipca 1914 r. wojnę Serbii.Dzień póśniej Rosja zarządziła mobilizację,na co Niemcy wystawili Rosji ultimatum żądające odwołania mobilizacji,lecz zostało ono odrzucone i 1 sierpnia 1914r. Niemcy wypowiedziały Rosji wojnę.2 sierpnia Niemcy zażądały od Belgii(kraju neutralnego) zgody na przemarsz swych wojsk,lecz jej nie otrzymały.Następnego dnia wypowiedziały wojnę Francji,a 4 sierpnia przekroczyły granicę z Belgią,co spowodowało wypowiedzienie wojny Niemcom przez Anglię. 6 sierpnia 1914 r. AustroWęgry przystąpiły do wojny z Rosją. Na froncie zachodnim wojska niemieckie posuwały się bardzo szybko. Po przejściu przez Belgię dążyły do oskrzydlenia Paryża,gdyż chciały zakończyć podbój Francji jak najszybciej i następnie przerzucić swoje wojska na front wschodni przeciwko Rosji.Nad rzeką Marną doszło do bitwy (4-10 IX 1914r.) która powstrzymała ofensywę wojsk niemieckich.Sukces wojsk francuskich można w dużej mierze przypisać głównodowodzącemu tej armii,marszałkowi Józefowi Joffre.W ten sposób na froncie zachodnim wojna ruchoma przekształciła się w wojnę pozycyjną.Obydwie walczące strony okopały się i utworzyły szereg umocnień.Wojna ustabilizowała się na odcinku od kanału la Manche do granicy z neutralną Szwajcarią. Była to typowa wojna na zużycie sił,w której zwycięzcą miały się okazać wojska z większymi zasobami.W lutym 1916 r. wojska niemieckie podjęły próbę zajęcia francuskiej twierdzy Verdun w Lotaryngii. Przerwanie w tym miejscu linii frontu otwierało wolną drogę do Paryża.Trwająca prawie rok bitwa o tą twierdzę jest zaliczana do najkrwawszych w historii wszystkich wojen.Zarówno Niemcy,jak i Francuzi tracili tutaj dziennie po kilkadziesiąt tysięcy zabitych i rannych.Ostatecznie zwycieżyły wojska francuskie,gdyż Niemcy na skutek braków kadrowych w szeregach swojej armii musiały się wycofać na linię frontu z początku 1916 roku.Jako kolejną charakterystyczną bitwę tego okresu rozgrywającą się na terenach Francji można uznać działania wojenne zwane jako bitwa nad Sommą.We wrześniu 1916r. wojska Ententy w celu zmniejszenia naporu Niemców na Verdun rozpoczęły ofensywne działania w północnej Francji. Zdołało się im wedrzeć parę kilometrów w głąb pozycji niemieckich, lecz nie doszło do żadnych większych sukcesów. Front wschodni przebiegał głównie przez ziemie polskie,więc dlatego w wojskach zaborców znaczną część żołnierzy stanowili Polacy. Działania na froncie wschodnim miały odrębny charakter niż na zachodzie Europy.Toczyła się tutaj tzw. wojna manewrowa.Polegała ona "wymianie" znacznych obszarów przez obydwie strony konfliktu.Wojna początkowo toczyła się między Austro-Węgrami i Rosją,lecz na skutek nacisków ze strony rządu francuskiego i angielskiego Rosja wypowiedziała wojnę także Niemcom. W tym celu Rosjanie byli zmuszeni podzielić swoje wojska na dwie części. Niemcy wykorzystali fakt podziału armii rosyjskiej i zaatakowali z obydwu skrzydeł 2 armię rosyjską,doprowadzając do jej zniszczenia w bitwie pod Tannenbergiem (26-30 sierpnia 1914 roku). Idąca jej z pomocą 1 armia rosyjska była zmuszona do cofnięcia się na Mazury,a następnie na Suwalszczyznę. Gorzej powodziło się także Austriakom,którzy stracili Lwów i cofnęli się za Karpaty na Węgry,a w kierunku zachodnim wycofali się za San. Dopiero pomoc ze strony Niemców pozwoliła na wyparcie Rosjan za linię Sanu i górnego Dniestru.Po dojściu Niemców w okolice Warszawy pod koniec paśdziernika nastąpił kontratak rosyjski i następnie ponowne działania ofensywne niemiecko-austriackie.W ten sposób pod koniec 1914r. granica na froncie wschodnim ustabilizowała się na linii Bzura-Rawka-Nida-Dunajec aż do granicy węgierskiej. Niepowodzenia Niemców na zachodzie doprowadziły do zmiany planów przez nich.Przerzucili oni część swych wojsk z frontu zachodniego na wschodni i wspólnie z austriakami z początkiem maja 1915r. rozpoczęli starannie przygotowaną ofensywę.Doprowadziła ona do przełamania frontu rosyjskiego w okolicach Gorlic. Rosjanie przystąpili do odwrotu.Do 5 sierpnia 1915r. Niemcy zajęli już Przemyśl,Lwów,Lublin i Warszawę.W ciągu następnych tygodni zdobyli Grodno,Brześć i Wilno.Linia frontu ustabilizowała się na dłuższy czas na odcinku od Tarnopola przez Pińsk i Dyneburg aż do Zatoki Ryskiej.Nie udało się jednak Austriakom i Niemcom rozbić głównych sił rosyjskich.Należy dodać, że w ramach armii austriackiej walczyły też polskie brygady strzelców dowodzone przez: I brygada - Józef Piłsudski; II brygada - gen.Sosnowski; III gen.Haller; IV - gen.Sosabowski. Oprócz dwóch głównych frontów tej wojny(tj.zachodniego i wschodniego), działania wojenne miały miejsce na froncie bałkańskim i włoskim. Na frontcie bałkańskim walki toczyły się między Austro-Węgrami a Rumunią i Serbią.Jednak wojska austriackie nie poniosły na tym froncie większych strat,a wzbogaciły się o większą część terytorium rumuńskiego wraz z jego stolicą w Bukareszcie. Duże znaczenie miały natomiast walki na froncie włoskim,do których Austro-Węgry musiały zaangażować prawię połowę swoich wojsk.Krwawe walki pozycyjne,prowadzone w trudnym górskim terenie (np. nad rzeką Isonzo) kosztowały obydwie strony wiele ofiar i nie przyniosły widocznych rezultatów. Ciężkie walki miały miejsce także między Turcją i Wielką Brytanią na granicy Europy i Azji.Działania wojenne na półwyspie Gallipoli miały podobny charakter do walk pod Verdun. Wojna toczyła się także na morzu.Jej przyczyną było wprowadzenie w sierpniu 1914 roku blokady morskiej Niemiec,odcinając im pomoc dla zmęczonej produkcją militarną gospodarki tego państwa.Wojna ta miała także charakter pozycyjny,gdyż niekiedy tylko dochodziło do małych potyczek na morzu.Większa bitwa morska rozegrała się dopiero w maju 1916 roku w pobliżu półwyspu Jutlandzkiego.Mimo iż obie floty poniosły dotkliwe straty,to Niemcą nie udało się przerwać blokady. Na początku 1917 roku Niemcy użyli nowej broni,okrętów podwodnych, ogłaszając nieograniczoną wojnę podwodną. Celami Ubotów nie były tylko okręty Koalicy,lecz także jednostki państw neutralnych pływające do portów Ententy. Po zajęciu w lecie 1915 r. ziem polskich przez państwa centralne, Królestwo zostało podzielone na dwie strefy okupacyjne: południową - austriacką i północną - niemiecką. Władze niemieckie eksploatowały zdobyte tereny dla potrzeb wojennych, prowadzono na tych terenach gospodarkę rabunkową.Lepiej powodziło się Polakom na ziemiach zajętych przez Austriaków.Żaden jednak z zaborców nie podejmował żadnych wiążących deklaracji w kwestii polskiej. Na początku grudnia 1916 roku rządy niemiecki i austriacki zażądały od żołnierzy Legionów przysięgi na wierność cesarzowi.Zarówno sam Józef Piłsudski jak i większość oficerów odmówiła złożenia przysięgi i wcielenia Legionów w szeregi wojsk zaborców(gdyż dotąd była to odrębna formacja wojskowa walcząca u boku Austriaków) i zostali inetrnowani do więzień w Niemczech(np.do Havelbergu lub Magdeburga). Na skutek wyczerpywania się rezerw ludzkich w szeregach niemieckich przez przeciągające się działania wojenne na froncie zachodnim dnia 5 listopada 1916 roku został wydany przez władze okupacyjne tzw. manifest dwóch cesarzy (tj. Wilhelma II i Franciszka Józefa I) w sprawie utworzenia "samodzielnego" państwa polskiego.Tereny nowego państwa polskiego miały obejmować ziemie polskie będące wcześniej pod zaborem rosyjskim.Miało to być państwo z dziedziczną monarchią i ustrojem konstytucyjnym. Dość ważnym krokiem w odbudowie Polski był 7 listopada 1917 roku - - czyli dzień obalenia rządu carskiego w Rosji na skutek rewolucji paśdziernikowej. Zarówno nowy rząd rosyjski jak i rządy Angli i Francji poparły powstanie niepodległej Polski. Poprawienie się sytuacji wojsk alianckich na froncie zachodnim przez przystąpienie pod koniec 1917 roku USA do wojny doprowadziło do pod pisania 5 grudnia 1917 r. zawieszenia broni między Austro-Węgrami i Niemcami z Rosją.Niemcy byli bowiem zmuszeni do przerzucenia wszystkich sił na front zachodni. W dniach 15 VII-5 VIII 1918r. doszło do tzw. drugiej bitwy nad Marną w której zdecydowane zwycięstwo odniosły wojska francuskie. 8 sierpnia 1918 roku doszło do przełomowej bitwy nad Sommą. Dywizje alianckie zadały dotkliwe straty wojskom niemieckim. Był to tzw."czarny dzień armii niemieckiej".Od tego czasu front przesuwał się tylko w jedną stronę,w kierunku Niemiec.W paśdzierniku linia frontu przesunęła się na linię rzeki Mozy i zbliżyła się do granicy francusko-niemieckiej. Zmniejszanie się stanu liczebnego w wojskach austriackich i niemieckich spowodowały wycofywanie się tych armii.29 IX 1918 roku zakończyły się walki na froncie bałkańskim,w listopadzie ustawały także na froncie włoskim,w paśdzierniku o rozejm poprosiła także Turcja.Dnia 3 listopada 1918r. zawieszenie broni podpisał w imieniu Austrii i Węgier cesarz Karol I, które wkrótce po tym zrzekł się korony.Wojna zakończyła się ostatecznie abdykacją cesarza Wilhelma (9 XI 1918) i podpisaniem kapitulacji przez Niemcy 11 listopada 1918 roku na stacji kolejowej Rethonde w okolicach miasta Compiegne w wagonie naczelnego wodza sił sprzymierzonych,francuskiego marszałka Ferdynanda Focha.Warunkiem zawarcia pokoju było oddanie aliantom większości ciężkiej bronii,pojazdów pancernych,okrętów podwodnych, jednostek nawodnych i większości samolotów.18 stycznia 1919 roku o godz.15:30 w Sali Zegarowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Francji rozpoczęła się konferencja pokojowa.Omawiane były na niej granice państw w powojennej Europie. Zakończyła się ona ostatecznie 28 czerwca 1919 roku przez podpisanie Traktatu Wersalskiego przez wszystkie strony konfliktu. Wygranie wojny przez państwa Ententy dało Francji i Wielkiej Brytanii wiele korzyści.Umocniła się ich rola w Europie,Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię.Znacznie wzrosła też władza USA. Te trzy wyżej wymienione państwa sprawowały nadzór nad realizacją postanowień Traktatu Wersalskiego.Pełniły one także rolę arbitrów w sporach między państwami(np.przebieg plebiscytu na Górnym śląsku). Rosja straciła wiele w tej wojnie,gdyż ciągle dokonywały się w niej zmiany związane ze zmianą systemu sprawowania władzy.Największymi przegranymi były jednak Austria i Niemcy.Utraciły one większą część zdobytych ziem,musiały płacić odszkodowania wojenne innym państwom, ich gospodarka była nastawiona głównie na produkcję dla wojska,więc musiała ponownie zmienić swój charakter.Dużo natomiast zyskały państwa będące wcześniej pod okupacją jak np. Polska.Po ponad stuletniej niewoli powstało znowu niepodległe państwo polskie z wolnym dostępem do morza.Mimo iż nie wszystkie ziemie polskie należały do terenów Polski(np.Gdańsk,Górny śląsk), to najważniejsze dla polaków było odzyskaie suwerenności. W I wojnie światowej zginęło około 10 mln. ludzi,a 20 mln. zostało rannych. Były także ogromne straty materialne.W tym konflikcie zostały użyte także nowe rodzaje broni.Piechota została wyposażona w ciężkie karabiny maszynowe.Altyleria posiadała działa o ogromnych kalibrach,dużej sile ognia i dalekim zasięgu ognia.W zaopatrzeniu dużą rolę odgrywały samochody.W tej wojnie zadebiutował także nowy pojazd wspomagający natarcie piechoty - czołg.Na froncie zachodnim Niemcy wprowadzili także gazy bojowe,które mimo zakazu były stosowane póśniej przez obie strony konfliktu.Wojna toczyła się nie tylko na lądzie,ale także na morzu i w powietrzu.Marynarka była wyposażana w pancernikim,które dysponowały bardzo dużą siłą ognia. Pojawiły się także okręty podwodne,które praktycznie bezkarnie mogły nękać konwoje z dostawami dla wojska. Na początku wojny w celach dokonywania rozpoznania został użyty także samolot.Pod koniec wojny lotnictwo obydwu walczących stron posiadało już jednostki bombardujące,myśliwskie i rozpoznawcze. Nie na długo jednak zapanował pokój w Europie,bo już po 21 latach doszło do nowego konfliktu zbrojnego,który pochłonął jeszcze więcej ofiar i objął terenami walk jeszcze większe obszary. I Wojna Światowa już w czasie swojego trwania została określona mianem „Wielkiej Wojny”, nie mającej do tej pory równej sobie, jeśli chodzi o ogrom śmierci i zniszczeń. Kiedy przyszedł jej kres wielkie mocarstwa leżały w gruzach, a surowe warunki pokoju położyły fundament pod przyszłe konflikty. Przyczyny I Wojny Światowej zaczynają się już w XIXw. Wtedy to powstały nowe państwa, które swym obszarem obejmowały wiele mniejszych państewek, znajdujących się kiedyś pod innym panowaniem. Większe narody np. Niemcy, Włosi pragnęły znaleźć swoje miejsce pomiędzy mocarstwami o ustalonej pozycji, takimi jak Rosja, Francja czy Wielka Brytania. Mniejsze kraje, takie jak Belgia, nie mogły podjąć takiej rywalizacji i skłaniały się do zajęcia pozycji neutralnej, nie popierały żadnej ze stron. Do roku 1914 potęgi podzieliły się na dwa różne obozy. Z jednej strony były państwa centralne, przewodnią rolę w nich wiodły Niemcy i Austro- Węgry. Sojusznikami ich były Włochy( jednak stosunki między tymi państwami coraz bardziej podupadały) i Bułgaria z Turcją( tu stosunki układały się coraz lepiej). Drugą stronę stanowili alianci( ententa), do której należeli Francuzi i Rosjanie, a także zaprzyjaźniona aczkolwiek nie całkowicie zaangażowana Anglia. Francja pragnęła rewanżu za klęskę w wojnie z Prusami 1870- 1871. Niemcy dążyły do „utworzenia nowego porządku świata” czyli ponownego podziału koloni w Afryce. AustroWęgry obawiały się o swoją południową granicę, były one skutkiem chęci dostępu Rosji do Morza Bałtyckiego, co uczyniła, umacniając pozycje państw słowiańskich na Bałkanach kosztem właśnie Austro- Węgier. Wspomniana przed chwilą Rosja pragnęła również zdobyć cieśniny Bosfor i Dardanele( należące do Turcji). Wielka Brytania usilnie dążyła do utrzymania swej dominacji i przewagi na morzu. Dążenia narodów bałkańskich do uniezależnienia się od Turcji i Austro- Węgier spowodowały powstania tzw. kotła bałkańskiego. Francja i Niemcy toczyły konflikt o Maroko. Jednak głównym pretekstem do wybuchu wojny było zabójstwo austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony w Sarajewie 28 czerwca 1914. Zamachowcem był młody serbski nacjonalista Gawriło Princip, działający w porozumieniu z serbską organizacją terrorystyczną "Czarna Ręka" z siedzibą w Belgradzie. Na tej podstawie Austria oskarżyła Serbię o wspieranie terroryzmu i uczyniła ją współwinną zamachu. Postanowiono Serbii surowe ultimatum, które zgodziła się przyjąć, z wyjątkiem utraty suwerenności. Austria uznała to za niewystarczające i 28 lipca wypowiedziała Serbii wojnę. W Rosji rozpoczęto mobilizację. W odpowiedzi na to Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji (1 sierpnia) i jej sojuszniczce Francji (3 sierpnia). Po ataku niemieckim na neutralną Belgię (4 sierpnia) do wojny włączyła się Wielka Brytania. 6 sierpnia Austro- Węgry wypowiedziały wojnę Rosji. Ażeby uniknąć walki na dwa fronty, Niemcy podjęły decyzję szybkiego pokonania Francji, zanim Rosja przygotuję się do wojny. Przejście przez Belgię było najszybszym sposobem na ominięcie francuskich umocnień przygranicznych. Niemcy wtargnęli na terytorium Belgi pomimo jej zakazu. Wielka Brytania jako poręczycielka belgijskiej neutralności jeszcze tego samego dnia wywołała Niemcom wojnę. W ciągu pięciu tygodni w całej Europie rozpętała się burza. W listopadzie Turcja przystąpiła do walk, stając po stronie państw centralnych. Półtoramilionowa armia niemiecka wydawała się niezniszczalna. Rozgromiła Francuzów na całej linii frontu, 31 sierpnia przedarła się przez niewielki kontyngent brytyjskich wojsk pod Mons. Została jednak zatrzymana we wrześniu przez wojska Francuskie w bitwie pod Marną. Obydwie strony wybudowały system okopów, były one oddzielone od siebie zaledwie kilkaset metrów, linia tych okopów miała ponad 700 km wzdłuż północnej Francji, od Kanału La Manche do granicy szwajcarskiej. W efekcie walka w okopach na zachodnim froncie trwała 4 lata. Bitwy ciągnęły się miesiącami. Dziesiątki tysięcy żołnierzy ginęło po to aby zdobyć zaledwie kilka metrów terenu. Linia frontu nie przesunęła się więcej niż o 65 km w żadną stronę prawie do zakończenia działań. Rok 1915 przyniósł znikome rezultaty ofensywy aliantów, a życie straciła ogromna liczba żołnierzy. W 1916 roku Niemcy postanowili utopić Francję w „morzu krwi” poprzez atak na twierdze Verdun. Ostatecznie jednak twierdza pozostała w rękach Francji. Atak oddziałów brytyjskich pod Sommą okazał kolejną krwawą rzeźnię. Tylko pierwszego dnia zabitych zostało 60 tysięcy żołnierzy. Tymczasem na wschodzie doszło do wybuchu działań. Austriackie klęski poniesione w walce z Rosją zmusiły Niemców do zaangażowania na tym froncie większej ilości oddziałów niż początkowo zakładano. Zatem drugi front, którego tak się obawiali stał się prawdą. Zaskakująco Niemcy odnieśli sukcesy w walce z Rosją, zwyciężając w 1914 roku pod Dannenbergiem i nad Jeziorami Mazurskimi, zdobywając w 1915 Polskę kontrolowana przez Rosjan. W tym samym roku w blok centralny angażuje się Bułgaria, a jej oddziały wraz z niemieckimi podbiły Serbię. Austriacy ponoszący klęski na froncie wschodnim oraz Bałkanach, lepiej radziły sobie z Włochami, którzy przyłączyli się do aliantów w 1915 roku. Kiedy w 1916 szeregi aliantów poszerzyła Rumunia, Niemcy po błyskotliwej kampanii zdobyli ją, zapewniając sobie tym sposobem niezbędne dostawy ropy. 22 sierpnia 1915 roku Japonia wypowiedziała Niemcom wojnę i dokonała ataku na niemiecką kolonię Tsingtao, która została zdobyta 11 tygodni później po kampanii z udziałem również sił brytyjskich. Okręty będące w posiadaniu niemieckim były ścigane na Oceanie Indyjski oraz południowym Atlantyku, gdzie rozegrały się bitwy pod Coronel, Chile oraz Falklandami. Również posiadłości Niemców w Afryce zostały zaatakowane. Użyto nowych rodzajów broni. Niemcy jako pierwsi zastosowali ciężką artylerię, odgłosy jednej z armat Grubej Berty dało się słyszeć po drugiej stronie kanału, w hrabstwie Kent. Za największą liczbę ofiar są odpowiedzialne karabiny maszynowe i gaz bojowy. obydwie strony użyły także po raz pierwszy sił powietrznych. Po raz pierwszy w historii ludzkości zbombardowano ludność cywilną. Wielka Brytania była atakowana z ogromnych sterowców, Zeppelinów. Za froncie zachodnim walki przeciągały się liczba wojsk brytyjskich stale malała. Winston Churchill był twórcą koncepcji wyłączenia Turcji z wojny. Jednakże ekspedycja marynarki wojennej, która udała się na Dardanele w 1915 nie zdołała zdobyć stolicy, Konstantynopola. Nie udały się także desanty w okolicach Gallipoli, przeprowadzone przez siły brytyjskie, australijskie, nowozelandzkie, francuskie i indyjskie. Jedyną bitwą morską tej wojny była stoczona w 1916 u wybrzeży Jutlandii. Zmierzyła się tu flota niemiecka z Marynarką Królewską Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy stracili więcej ludzi i okrętów jednak zagarnęli flotę niemiecką z powrotem do portu, dzięki temu marynarka brytyjska odcięła Niemcy od niezbędnych dostaw. W kwietniu 1917 roku amerykański prezydent Wilson Wypowiedział Niemcom wojnę. Pomimo zwycięstw Niemców i Austriaków nad Włochami sprzymierzeńcy Niemiec gonili resztkami sił. Cesarz austriacki potajemnie pertraktował na temat pokoju, a Turcja znajdowała się w stanie odwrotu. Armia niemiecka była wyczerpana, a wojska amerykańskie zmierzały w kierunku Europy. 3 marca 1918 roku podpisali z bolszewikami traktat pokojowy w Brześciu Litewskim. Głód i nieunikniona porażka obniżała niemieckie morale. 8 sierpnia 1918 roku alianci zjednoczyli się pod dowództwem marszałka Focha i przeprowadzili natarcie w okolicach Amiens, przełamując linie obrony przeciwnika. W październiku rozpadło się imperium austro- węgierskie. Brytyjskie oddziały wraz z arabskimi zdobyły Damaszek, po czym Turcja i Bułgaria poddały się. Wybuchł bunt we flocie niemieckiej i cesarz Niemiecki został zmuszony do abdykacji. 31 października 1918 roku Niemcy wystąpiły o zawieszenie broni, co zostało zrealizowane 11 listopada 1918 roku o godzinie 11 rano. Woja została ostatecznie zakończona w czerwcu 1919 roku poprzez podpisanie Traktatu Wersalskiego. W Europie powołano pod broń ok. 65 milionów ludzi, straciło życie ok. 8,7 milionów żołnierzy, w tym: 1,9 milionów armii niemieckiej, 1,7 milionów armii rosyjskiej, 1,39 milionów armii francuskiej, 1 milion armii austro- węgierskiej, 910 tysięcy armii brytyjskiej, 496 tysięcy armii włoskiej, 400 tysięcy armii serbskiej, 400 tysięcy armii tureckiej, 158 tysięcy armii rumuńskiej, 114 tysięcy armii amerykańskiej, 100 tysięcy armii bułgarskiej, 44 tysięcy armii belgijskiej, ponad 11 tysięcy armii greckiej, innych — ponad 60 tysięcy; do tego trzeba dodać zmarłych wskutek głodu i epidemii oraz ofiary masowych mordów (Rzeź Ormian). Ogółem straty w ludności wyniosły ok. 12 milionów osób. Wojna światowa 1914– 18 zrujnowała przede wszystkim Europę i spowodowała zmniejszenie jej roli w stosunku do innych części świata. I Wojna Światowa doprowadziła do rozpadu monarchii austro- węgierskiej. Spowodowała zmiany polityczne w Niemczech, czyli powstanie republiki oraz w Rosji, rewolucja bolszewicka. Odrodziły się lub powstały nowe państwa w Europie, takie jak Polska, Czechosłowacja, Jugosławia, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia. W Azji i Afryce powstał nowy podział kolonii. Powstała Liga Narodów, mająca strzec pokoju na świecie. Upadły największe europejskie dynastie: Hohenzollernów, Romanowów, Habsburgów. Dla nas polaków I Wojna Światowa to odzyskanie niepodległości po ponad 100 latach niewoli zaborczej.
