Walka o niepodległość

WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ
W CZASIE I WOJNY
ŚWIATOWEJ
1.
2.
3.
4.
5.
Sytuacja polityczna na ziemiach polskich przed wybuchem I
wojny światowej
Polskie ugrupowania polityczne i ruch niepodległościowy
Sprawa polska w polityce ententy i państw centralnych
Walka zbrojna Polaków na frontach I wojny światowej
Polskie ośrodki władzy w ostatnich dniach Wielkiej Wojny
• O wojnę powszechną za
wolność ludów,
• Prosimy Cię, Panie.
• O broń i orły narodowe,
• Prosimy Cię, Panie.
• O śmierć szczęśliwą na polu
bitwy,
• Prosimy Cię, Panie.
• O grób dla kości naszych w
ziemi naszej,
• Prosimy Cię, Panie.
• O niepodległość, całość i
wolność Ojczyzny naszej,
• Prosimy Cię. Panie.
• W imię Ojca i Syna i Ducha
Świętego. - Amen.
Modlitwa pielgrzyma
Adam Mickiewicz
Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w.
społeczeństwo polskie w
latach 70 – tych
• nie podnosiło kwestii
niepodległości
• 30-40% z 22 milionów
mieszkańców ziem
identyfikowało się z
Polską( w 1914 r. na
Nowym Świecie
żegnano kwiatami
Kozaków idących na
front)
Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w.
poczucie przynależności do
narodu polskiego we
wszystkich trzech
zaborach rozwijało się na
przełomie wieków XIX/XX
• polityka germanizacyjna i
rusyfikacyjna zaborców
wpływały na aktywizację
polskich środowisk
politycznych
• powstawanie polskich partii
politycznych, formułujących
różne drogi odzyskania
niepodległości przez Polskę
• wzrost wrogości pomiędzy
Austro - Węgrami
i Niemcami a Rosją
rozbudził nadzieje na
wybuch „wojny
powszechnej” pomiędzy
zaborcami
Jacek Malczewski, Śmierć na etapie
PROROSYJSKA
(PASYWIŚCI)
• ROMAN DMOWSKI
• Stronnictwo Narodowo –
Demokratyczne
1. Polakom bardziej zagraża
germanizacja
2. Zwycięstwo Rosji zjednoczy wszystkie
ziemie polskie pod berłem cara
3. Po rewolucji w Rosji następują
przemiany demokratyczne
4. Kultura polska przewyższa rosyjską nie grozi jej rusyfikacja
5. Rosjanie bliżsi Polakom kulturowo jako
Słowianie
6. Uzyskanie autonomii ( pod naciskiem
Francji z czasem suwerenności)
PROAUSTRIACKA
(AKTYWIŚCI)
•
JÓZEF PIŁSUDSKI
•
ugrupowania niepodległościowe
Trialiści
1.
Rosja największym wrogiem Polski
2.
dzięki zwycięstwu - przejęcie ziem
polskich zaboru rosyjskiego
3.
wzmocnienie żywiołu polskiego
pozwoliłoby na utworzenie
trialistycznej monarchii habsburskiej
Józef Piłsudski
1. Polska może odzyskać niepodległość
jedynie w wyniku czynu zbrojnego
2.
Wykorzystanie autonomii Austro –
Wegier i ich antyrosyjskiego
nastawienia
3.
utworzenie u boku armii austriackiej
polskiej siły zbrojnej
4.
wywołanie powstania w zaborze
rosyjskim - pokonanie Rosji, a
następnie wykorzystanie osłabienia
dwóch pozostałych zaborców i
utworzenie niepodległej Polski
ORIENTACJA REWOLUCYJNA
• SDKPiL PPS- Lewica
• RÓZA LUKSEMBURG,
FELIKS DZIERŻYŃSKI,
MARCIN KASPRZAK
JULIAN MARCHLEWSKI
1. Odrzucenie haseł
niepodległościowych
2. Wykorzystanie wojny do
zainicjowania rewolucji
3. Wprowadzenie
powszechnego komunizmu
rozwiąże wszystkie
problemy społeczne i
polityczne( w tym granic i
państw – przestaną istnieć)
SPRAWA POLSKA W POLITYCE
WIELKICH MOCARSTW
PAŃSTWA CENTRALNE
1. W początkowej fazie
brak jakichkolwiek
propozycji
2. Niemiecka koncepcja
„Mitteleuropy”
3. Austriacka koncepcja
monarchii trialistycznej
4. „Odezwa komend
niemieckiej i austro- węgierskiej z VIII
1914”
Źródło A. Odezwa komend niemieckich i austro-węgierskich VIII 1914
Polacy!
Zbliża się chwila wyswobodzenia spod jarzma moskiewskiego. Sprzymierzone
wojska Niemiec i Austro-Węgier przekroczą granice Królestwa Polskiego.
Już cofają się Moskale. Upada ich krwawe panowanie, ciążące na Was od
stu przeszło lat. Przychodzimy do Was jako przyjaciele. Zaufajcie nam!.
Wolność Wam niesiemy i niepodległość, za którą wycierpieli tyle ojcowie
Wasi. Niech ustąpi barbarzyństwo Wschodnie przed cywilizacją zachodnią,
wspólną Wam i nam. Powstańcie, pomni Waszej przeszłości, tak wielkiej i
pełnej chwały. Połączcie się z wojskami sprzymierzonymi. Wspólnymi siłami
wypędzimy z granic Polski azjatyckie hordy. Przynosimy tu wolność i
swobodę wyznaniową, poszanowanie religii, tak strasznie uciskanej przez
Rosję. Niech z przeszłości i teraźniejszości przemówią do Was jęki Sybiru i
krwawa rzeź Pragi, i katowanie Unitów. Z naszymi sztandarami przychodzi
do Was wolność i niepodległość.
PAŃSTWA CENTRALNE
Akt 5 listopada 1916
• utworzenie
państwa polskiego
• ustrój –
konstytucyjna
monarchia
dziedziczna
• związek militarny i
polityczny z
państwami
centralnymi
• granice bliżej
nieokreślone
2. Utworzenie Rady
Regencyjnej 26
VIII 1917
Akt 5 listopada
•
[...] by ziemie polskie, przez
waleczne ich wojska ciężkimi ofiarami
panowaniu rosyjskiemu wydarte, do
szczęśliwej wywieść przyszłości,
JCiKM, Cesarz Austrii i Król Węgier
oraz JCM Cesarz Niemiec ułożyli się,
by ziem tych utworzyć samodzielne z
dziedziczną monarchią i
konstytucyjnym ustrojem.
Dokładniejsze oznaczenie granic
zastrzega się. Nowe Królestwo
znajdzie w łączności z obu
sprzymierzonymi mocarstwami
rękojmie, potrzebne do swobodnego
sił swych rozwoju. We własnej armii
nadal żyć będą pełne sławy tradycje
wojsk polskich dawniejszych czasów i
pamięć walecznych polskich
towarzyszy broni we wielkiej obecnej
wojnie. Jej organizacja, wykształcenie
i kierownictwo uregulowane będą we
wspólnym porozumieniu.
Rada Regencyjna
od lewej: Józef Ostrowski, Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski
ENTENTA
1. „Odezwa
wielkiego
księcia
Mikołaja
Mikołajewicza
z VIII 1914”
2. Orędzie cara
Mikołaja II XII
1916
* utworzenie
„zjednoczonej
Polski”
3. Deklaracja
Rządu
Tymczasowego
Rosji III 1917
* utworzenie
niepodległej
zjednoczonej
Polski
* wojskowy sojusz z
Rosją
Źródło B. Odezwa Wielkiego Księcia Mikołaja – 14 VIII 1914
Polacy!
Wybiła godzina, w której przekazane Wam marzenie ojców Waszych ziścić się
może. Prze półtora wiekiem żywe ciało Polski rozszarpano na kawały, ale
dusza jej nie umarła. Żyła ona nadzieją, że nadejdzie godzina
zmartwychwstania dla Narodu Polskiego i dla pojednania się braterskiego z
Wielką Rosją. Wojsko rosyjskie niesie Wam błogą wieść owego pojednania.
Niech się zatrą granice, rozcinające na części Naród Polski. Niech Naród
Polski połączy się w jedno ciało pod berłem Cesarstwa Rosyjskiego. Pod
tym berłem odrodzi się Polska, swobodna w swojej wierze, języku,
samorządzie. Jednego tylko Rosja spodziewa się po Was: takiego samego
poszanowania praw ludów, z którymi związały się Wasze dzieje.
Orędzie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich
27III1917
Do Narodu Polskiego!
Reżym carski, który w ciągu półtora wieku dławił zarówno naród polski, jak i
rosyjski, został obalony wspólnymi siłami proletariatu i wojska.
Zawiadamiając naród polski o tym zwycięstwie wolności nad
ogólnorosyjskim żandarmem, oświadczamy, że demokracja Rosji stoi na
stanowisku uznania narodowo – politycznego samookreślenia narodów, i
oznajmia, że Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem
państwowo – międzynarodowym.
ENTENTA
•
Do końca 1916 r. uważały kwestie polską za
wewnętrzną sprawę Rosji
•
W czerwcu 1917 ententa oficjalnie poparła deklarację
rosyjskiego Rządu Tymczasowego w sprawie polskiej
•
W VIII 1917 uznano Komitet Narodowy Polski za
reprezentanta interesów polskich ( rozpoczęto też
tworzenie polskiej armii)
•
Konferencja Międzynarodowa w Paryżu XII 1917
- wydano kilka ogólnikowych oświadczeń w sprawie polskiej
- sojuszników Polacy znaleźli w premierze Włoch Vittorio
Orlando i ministrze spraw zagranicznych Francji
Stephenie Pichon
•
Przemówienie Dawida Loyda Georg`a do
związkowców angielskich 5 I 1918
”sądzimy że niepodległa Polska stanowi nieodzowna potrzebę
dla utrzymania trwałości stosunków w Europie”
•
Przemówienie Wodorowa Wilsona 8 I 1918
należy stworzyć niezawisłe państwo polskie z
dostępem do morza
(umiędzynarodowienie Wisły i prowadzenie handlu
przez Gdańsk)
ziemie zamieszkałe przez bezspornie ludność polską (
Wilson nie rozumiał problemów etnicznych)
•
3 VI 1918 deklaracja szefów rządów Włoch, Francji i
Anglii
- powstanie niepodległej Polski z dostępem do morza
POLSKI CZYN ZBROJNY
Bitwa pod Rokitną
13 VI 1915
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
Związek Walki
Czynnej
• Galicja 1908
• Kazimierz
Sosnkowski
• szkolenie oficerów i
podoficerów
Towarzystwo
Strzelec w
Krakowie i
Związek
Strzelecki we
Lwowie 1910 r.
• organizacje
paramilitarne
• szkolenie
wojskowe
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
I Kompania Kadrowa
* nieudana akcja powstańcza w Królestwie Polskim 6 VIII 1914
Jerzy Kossak Wymarsz I Kompanii Kadrowej z Oleandrów 6 sierpnia 1914 roku
Przemarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej przez Kielce w 1914
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
Legiony Polskie 27 VIII 1914
•
3 brygady
•
m.in. bitwy pod Konarami, Rokitną, Kostiuchówką
Okopani przez ponad
miesiąc na wzgórzu
zamkowym koło ruin byli
ostrzeliwani przez
rosyjską artylerię
Kapitan Kazimierz Herwin-Piątek pod Konarami wśród odpoczywających żołnierzy,14 maja 1915
Polacy nie dopuścili do przerwania frontu, wytrzymując kilkakrotnie ponawiany atak 100 rosyjskiej dywizji
piechoty. Pozbawione wsparcia artylerii i łączności brygady legionowe liczyły łącznie tylko 5500 bagnetów,
stawiając czoło 13 000 Rosjan. Zginęło 2000 żołnierzy
Płk Zygmunt Zieliński dekoruje uczestników szarzy pod Rokitną - 24 czerwca 1915 roku
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI
Polski Korpus
Posiłkowy
• Utworzony z 3
brygad 20 IX
1916
• kryzys
przysięgowy VII
1917
Polska Siła
Zbrojna
(Polnische
Wermacht)
Legioniści 2 pułku ułanów w czasie kryzysu przysięgowego – lipiec
1917 rok
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY
• Legion Puławski
• Brygada Strzelców
Polskich
• 3 Korpusy Polskie
• Dywizja Syberyjska
• 4 Dywizja Strzelców
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY
W 1917 r. Endecja powołuje w
Paryżu Komitet Narodowy
Polski
Legion Bajoński
• powstał w sierpniu 1914 w
Bayonne
• wcielony do 1 pułku Legii
Cudzoziemskiej
• walczyli w rejonie Remis (XI
1914), Arras (9 V 1915) oraz
pod Souchez (16VI 1915) – w
sile batalionu (pozostałych
przy życiu 50 żołnierzy
wstąpiło do Armii Polskiej
Sen wolontariuszy polskich w okopach francuskich, obraz Jana Styki
ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY
Armia Polska we Francji
„Błękitna Armia” – gen
Haller
• powołana 4 VI 1917
• podlegała rządowi
francuskiemu,
francuskiemu następnie
KNP
• liczyła ok. 100 tysięcy
• walczyła w Szampanii
• w 1919 wróciła do kraju
walcząc na froncie
ukraińskim
GENEZA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI
Upadek państw
zaborczych
Kryzys i
wojna
domowa w
Rosji
Uznanie potrzeby
powstania niepodległego
państwa polskiego przez
zwycięskie państwa
ententy
Klęska w wojnie
światowej
Niemiec i
Austro-Węgier
Powstanie polskich
ośrodków politycznych i
wojskowych w kraju i za
granicą.
Proces urbanizacji miast,
postęp cywilizacyjny
(rozwój oświaty)
Lokalne ośrodki władzy:
OŚRODKI WŁADZY LOKALNEJ W POLSCE W LISTOPADZIE 1918 r.
b. ZABÓR ROSYJSKI
GALICJA
b. ZABÓR
PRUSKI
FRANCJA
Instytucja
Rada Narodowa
Śląska
Cieszyńskiego
Polska Komisja
Likwidacyjna
Rada
Regencyjna
Tymczasowy
Rząd Ludowy
RP w Lublinie
Rady
Delegatów
Robotniczy
ch
Naczelna
Rada
Ludowa
Komitet
Narodowy
Polski
Zaplecze
polityczne
i
przywódcy
Większość
działających na
tym obszarze
partii.
Większość partii
galicyjskich.
Konserwatyści..
Lewica
lewica
rewolucyjna
SDKPiL
PPS-lewica
Chadecja i
Narodowa
Demokracja
Narodowa
Demokracja
W. Korfanty
S. Adamski
Roman
Dmowski
Formacje
ochotnicze +
POW
Armia
Hallera
Siła zbrojna
Okoliczności
zakończenia
działalności
ks. Józef
Londzień
Jan Michejda
Formacje
ochotnicze
Rozwiązanie na
rzecz rządu
J.
Moraczewskiego
18XI 1918
Wincenty Witos –
PSL
Ignacy Daszyński
PPSD
Formacje
ochotnicze
+ POW
Rozwiązanie na
rzecz rządu
Moraczewskiego
18XI 1918
niepodległościow
ks.Zdzisław
Lubomirski
arcb.
Aleksander
Kakowski
a
Polski Korpus
Posiłkowy
POW
Rozwiązanie na
rzecz
Piłsudskiego
11-14 XI 1918
Rozwiązanie na
rzecz rządu
Moraczewskieg
o
18.11.1918
Ignacy
Daszyński
Julian
Marchlewsk
i
---Wanda
Stopniowe
rozwiązywani
e
Rozwiązanie
na rzecz
rządu
Padererewskie
go
VI 1919