REWOLUCJA 1905 -1907

Historia – sprawdzian 6.V.2002
REWOLUCJA 1905 -1907
Działania rewolucyjne w latach 1905 - 1907 poprzedzone były wojną rosyjsko-japońską. Działania wojenne
miały duży wpływ na sytuację wewnętrzną Rosji znacznie przyczyniając się do wzrostu niepokojów i w
konsekwencji do wybuchu rewolucji.
Przyczyny wybuchu rewolucji:
1. pogłębił się kryzys w państwie - braki w Rosji po wojnie z Japonią
2. potrzeba przeprowadzenia reform
3. brak środowisk politycznych
Pogorszyły się warunki pracy i życia robotników, Rosję ogarnęła fala strajków. Chłopi domagali się ziemi.
Skutki rewolucji:
1. równość wobec prawa wszystkich mieszkańców imperium
2. 8 godzinny dzień pracy
3. chłopi otrzymali ziemię
4. amnestia dla więźniów politycznych
22 stycznia 1905 r. zorganizowana została w Petersburgu wielka manifestacja, która miała wykazać zaufanie
ludu do władcy. Na czele zgromadzenia byli przedstawiciele intelektualistów, cerkwi. Niesiono sztandary
cerkiewne, śpiewano pieśni ku czci Boga i na cześć cara. Tłum z petycją do cara ruszył pod Pałac Zimowy.
Car Mikołaj II przestraszył się i wysłał wojsko przeciwko manifestantom. Było wielu zabitych i rannych.
Wydarzenia te nazwano „krwawą niedzielą”. Wydarzenia te dotarły do najdalszych zakątków Rosji, szerząc
nastroje rewolucyjne. Wybuchały strajki, powstawały Rady Delegatów Robotniczych, buntowała się także
wieś. W czerwcu 1905 r. wybuchł bunt marynarzy na pancerniku Potiomkin.
W marcu 1905 r. car wydał ukaz, w którym zapowiedział powołanie pochodzącej z wyborów Dumy, która
miała być ciałem doradczym, miała być głosem narodu. Była to namiastka parlamentu.
30 października 1905 r. car ogłosił wybory do Dumy. Wybory odbyły się w styczniu 1906 r. Nie były to
wybory powszechne, były to wybory pośrednie, obowiązywała ordynacja kurialna (wyborcy wybierali
elektorów, a ci dopiero posłów). Były 4 kurie: ziemiańska, miejska, wiejska i robotnicza. Najbardziej
zadowolona była burżuazja.
30 października 1905 r. car wydał także manifest, w którym zapowiedział, że Rosja staje się państwem
parlamentarnym, zapowiadał nadanie ludności niewzruszonych swobód obywatelskich. Po raz pierwszy
ustanowiono także urząd premiera.
W grudniu 1905 r. Moskiewska Rada Delegatów Robotniczych wezwała do strajku i przekształcenia go w
zbrojne powstanie. Zamieszki trwały przez 10 dni. Było bardzo wielu rannych i zabitych. Jednak fala
rewolucyjna powoli opadała.
Duma składała się z dwóch izb:
 izby wyższej - Rady Państwa - w połowie mianowanej przez cara
 izby niższej.
Wybory do Dumy zbojkotowane zostały przez bolszewików.
Duma nie podjęła działalności, została rozwiązana po pół roku.
Wybory do II Dumy odbyły się w lutym 1907 r. 16 czerwca 1907 r. II Duma została rozwiązana, nawet się
nie zebrała, większość została aresztowana. Data rozwiązania II Dumy uznawana jest za datę krańcową
rewolucji.
W 1907 r. odbyły się wybory do III Dumy. Jednym z posłów został Roman Dmowski.
Znaczenie rewolucji:
robotnicy nabrali doświadczenia; chłopi choć wzięli udział w rewolucji nie pozbyli się mniemania, że car
chce im nadać ziemię, klasy uprzywilejowane zawarły ścisły sojusz z tronem w obronie starego systemu.
Rewolucja wzmocniła ruch rewolucyjny w Europie. Narody pozostające pod panowaniem rosyjskim
rewolucja natknęła nadzieją na szybkie obalenie caratu i uzyskanie przez nie niepodległości.
REWOLUCJA 1905 R. NA ZIEMIACH POLSKICH
Kolebką ruchów rewolucyjnych w Rosji było w 60 % Królestwa Polskie i działające tu PPS, SDKPiL,
Niezależnie Zrzeszenie Robotnicze. Wysuwano następujące żądania:
 wprowadzenia konstytucji,
 utworzenia republiki,
 polonizacji oświaty,
 zaprzestania rusyfikacji,
 zlikwidowania tajnej policji - „ochrona”,
 swobody działania katolickiego,
1
Historia – sprawdzian 6.V.2002
 poprawy warunków bytowych
Reakcją władz rosyjskich na te żądania było wprowadzenie „czasu wzmocnionej ochrony”.
Po „krwawej niedzieli” w Petersburgu doszło do wystąpień robotników w Warszawie, doszło do starć
robotników z policją i wojskiem. Wystąpienia zostały krwawo stłumione, zginęło ok.90 osób. Do starć
doszło także w Zagłębiu Dąbrowskim, Skarżysku i Radomiu. Myślano o utworzeniu bojówek. Do krwawych
zajść doszło w czasie pochodów pierwszomajowych organizowanych w Warszawie przez SDKPiL.
22 - 24 czerwca 1905 r. - rewolucja w Łodzi. Były to 2 dniowe walki w mieście, ustawiono barykady,
najmocniejsze walki odbyły się 23.06, wszystkie 100 barykad zostały zdobyte. 2 tys. osób zginęło, setki
zostało rannych, robotnikom brakło broni palnej, wtedy wystąpienia osłabły.
W Królestwie Polskim walki rewolucyjne osiągnęły największe nasilenie w październiku i w listopadzie
1905 r. Na terenie Zagłębia Dąbrowskiego utworzono Republikę Zagłębiowską. Robotnicy przejęli w niej
władzę. Utworzono Rady Robotników. Republika działała w październiku i w listopadzie 1905 r. Po upadku
Republiki wprowadzono stan wyjątkowy.
W czerwcu 1905 r. w Zagłębiu Staropolskim utworzono Republikę Ostrowiecką - upadek Republiki styczeń
1906 r.
W 1891 r. papież Leon XIII wydał encyklikę Rerum nowarum - nowa rzecz. Kościół był przeciwny
wystąpieniom robotników.
Młodzież nawoływała do bojkotu szkół rosyjskich.
Między socjalistami trwały walki bratobójcze.
Organizacja bojowa PPS zaczęła stosować terror wymierzony w przedstawicieli władz. Do
najwybitniejszych bojowców należał Stefan Okrzeja.
Zdobycze rewolucji:
 wolność religijna, prowadzenie nauki religii w języku polskim,
 pogłębiło się uświadomienie narodowe i społeczne,
 dzięki strajkom szkolnym pozwolono zakładanie szkół prywatnych z językiem polskim,
 ujawniły się postawy polityczne, cele i metody działania partii politycznych,
 podjęły na nowo działalność organizacje społeczne.
 Ogłoszono swobodę działalności publicznej,
 Swoboda prasy,
 Poprawa czasu pracy i zarobków robotników,
 Robotnicy – awangarda walki o niepodległość Polski.
Dmowski zalecał wyczekiwanie.
W listopadzie 1906 r. w Wiedniu odbył się zjazd PPS. Na zjeździe tym nastąpił podział na starych, należał
do nich Piłsudski, i na młodych. Zarzucono, że bojówki nie realizują ideałów socjalistycznych. Piłsudski
wraz z organizacją bojówek został wykluczony z PPS. Piłsudski założył wtedy PPS Frakcja Rewolucyjna.
PPS Młodzi utworzyli PPS Lewica. W 1918 r. PPS Lewica połączyła się z SDKPiL i utworzona została
Komunistyczna Partia Robotników Polski – KPRP. Partia ta zrezygnowała z walki o niepodległość Polski,
uznawała tylko ideały socjalistyczne.
KONFLIKTY I SOJUSZE PRZED I WOJNĄ ŚWIATOWĄ
W tym czasie konkurowały ze sobą Wielka Brytania i Niemcy.
W Niemczech rozwijał się przemysł stoczniowy, powstał Niemiecki Związek Floty. Wielka Brytania ze
względu na położenie geograficzne miała znaczenie dominujące. Brytyjczycy zakładali, że tonaż ich musi
większy od sumy 2 i 3 floty w świecie
17 sierpnia 1892 r. została podpisana rosyjsko-francuska konwencja wojskowa skierowana
przeciwko Niemcom, gdyż towary rosyjskie zostały zablokowane w Niemczech. Gdy Niemcy zaatakują
Rosję Francja wystawi 1,5 mln żołnierzy, gdy zostanie zaatakowana Francja Rosja wystawi 700 tys.
żołnierzy.
8 kwietnia 1904 r. zostało podpisane porozumienie między Wielką Brytanią a Francją. Było to tajne
porozumienie dotyczące wpływów w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Wpływy Francji obejmowały Maroko,
Wielkiej Brytanii - Egipt. Postanowiono, że wzajemnie nie będą sobie przeszkadzać. Entente cordiale –
serdeczny ucisk.
31 sierpnia 1907 r. Rosja i Wielka Brytania podpisały porozumienie w sprawie wpływów w Azji,
Wielka Brytania - obejmowała Afganistan, Rosja - Persję.
2
Historia – sprawdzian 6.V.2002
20 maja 1882 r. - podpisano traktat trójstronny - niemiecko-austriacko-włoski - blok militarnopolityczny - Trójprzymierze. Powstało ono z inicjatywy Otto Bismarcka. Było ono często odnawiane,
początkowo co 5, a później co 10 lat, ostatnio w 1912 r.
28 czerwca 1914 r. w Sarajewie zostaje zamordowany wraz z małżonką Zofią arcyksiążę Franciszek
Ferdynand - następca tronu od 1896 r.
Franciszek Ferdynand dążył do przemiany cesarstwa na trójpaństwo: Austria, Węgry i państwa słowiańskie Serbowie.
Zabójcą był G. Princip, który był Serbem, choć istnieją spekulacje, że za zabójstwem stali Austriacy,
przeciwnicy dążeń Franciszka Ferdynanda. To było bezpośrednią przyczyną wybuchu pierwszej wojny
światowej.
Jedną z pośrednich przyczyn wybuchu wojny były dążenia carskiej Rosji do opanowania cieśnin
czarnomorskich i ugruntowania swych wpływów na Bałkanach. To spotkało się z oporem ze strony AustroWegier.
Dochodzi do kryzysu. Dochodzi do pierwszej wojny bałkańskiej - październik 1912 - maj 1913. Osłabiła ona
wpływy Turcji. Przeciwko Turcji wystąpiły: Czarnogóra, Serbia, Bułgaria, Grecja. Wojnę zakończył pokój w
Londynie. Turcja straciła znaczne tereny w Europie. Najmniej zajęła Bułgaria.
Bułgarzy w czerwcu 1913 r. nie godząc się na proponowany podział wypowiedziała drugą wojnę bałkańską
(czerwiec 1913 - sierpień 1913). Przeciwko Bułgarii wystąpiły: Serbia, Grecja, Rumunia i Turcja.
W 1913 r. utworzona została Albania, to ograniczyło rozwój Serbii, gdyż została pozbawiona dostępu do
morza.
W okresie tym trwał również konflikt pomiędzy Francją i Niemcami o Maroko. Pierwszy kryzys marokański
miał miejsce w 1905 r. Była to manifestacja polityczna, głosili poparcie dla Maroka.
Drugi kryzys marokański – lipiec – listopad 1911 r. Do portu Agadir przybyła manifestacyjnie kanonierka
niemiecka „Panther”, by bronić praw mniejszości niemieckiej w Maroku. To spowodowało, że zaostrzyły się
stosunki między Francją a Niemcami. Żądania niemieckie i dość ugodowe stanowisko Anglii zmusiło
Francję do podpisania porozumienia z Niemcami. Na mocy tego porozumienia Francja uzyskała wolną rękę
w Maroku, a Niemcy liczne koncesje i od Francji część Konga Francuskiego.
DZIAŁANIA WOJENNE 1914 – 1917
Pretekstem do wybuchu wojny było zabójstwo arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwcu 1914 r. 28
lipca 1914 r. Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. Z Serbią związana była sojuszem Rosja. Rosja
ogłosiła częściową, a potem pełną mobilizację wojska. To stało się dla Niemiec pretekstem do
wypowiedzenia 1 sierpnia 1914 r. wojny Rosji. Francja rozpoczęła mobilizację. 3 sierpnia Niemcy
wypowiedziały wojnę Francji. Po stronie Francji staje Wielka Brytania. Niemcy zajmują Belgię, która
dotychczas była neutralna. W obronie neutralności Belgii stanęła Wielka Brytania i zajęła porty niemieckie.
4 sierpnia Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom, a 6 sierpnia Austro-Wegry wypowiedziały
wojnę Rosji.
W listopadzie do wojny po stronie Państw Centrum przystępuje Turcja. W 1915 r. po stronie Państw
Centrum przystępuje Bułgaria. Japonia i Serbia popiera Ententę.
Później do wojny przystąpiły Włochy, Rumunia, Grecja i Stany Zjednoczone. Włochy od 1882 r. należały do
trójprzymierza, na początku wojny Włochy zachowywały neutralność, ale po podpisaniu tajnego traktatu w
Londynie 23.05.1915 r. przystąpiły do wojny po stronie ententy. Także po stronie ententy stanęły Stany
Zjednoczone.
Działania na froncie zachodnim
Planowano wojnę błyskawiczną. Główne uderzenie Niemcy skierowali na Belgię, została zajęta Flandria.
Niemcy wkroczyli do płn-zach Francji i posuwali się w stronę Paryża. Ofensywa nad Marną odbyła się od 6
– 9 września 1914 r. Początkowo była to wojna błyskawiczna. 9 września Niemcy zostali zatrzymani i
rozpoczęła się wojna stacjonarna – w okopach.
Niemcy używali gazów bojowych. W bitwie pod Ypres 21 kwietnia 1915 r. Niemcy użyli ciekłego chloru, w
dwa lata później, również pod Ypres użyto gazu musztardowego – iperytu. Żołnierze mieli trudne warunki w
okopach.
Do 1917 r. linia frontu zachodniego nie zmieniła się. 22 lutego 1916 r. rozpoczęła się bitwa pod Verdun,
zakończyła się w czerwcu 1916 r. Bitwa ta pochłonęła najwięcej ofiar, 1 mln żołnierzy było rannych. W tym
czasie była również bitwa pod Sommą, w bitwie tej wojska ententy użyły czołgów i hełmów.
3
Historia – sprawdzian 6.V.2002
Działania na froncie wschodnim
Rosja chciała zająć Prusy wsch. 26 – 30.08. 1914 r. była bitwa pod Tannenbergiem (Grunwald –
zadośćuczynienie za 1410 r.). W bitwie tej zostało wziętych do niewoli 120 tys. żołnierzy. 3 maja 1915 r.
była bitwa pod Gorlicami. Rosja odrzucona przez Austro-Węgry. Front przesunął się 300 km w głąb Rosji.
W 1915 r. front wschodni przechodził wzdłuż linii: Zatoka Ryska, Pińsk, Tarnopol, Morze Czarne.
Wojna na tym froncie była wojną pozycyjną. Walki trwały na terenie Królestwa Polskiego. Chciano
wyzwolić Polaków spod wpływów Rosji. Trwała walka o rekruta. Państwa Centralne chciały wśród Polaków
uzyskać rekruta. Mieszkańcy Królestwa Polskiego nie uznawali żołnierzy tych wojsk za wyzwolicieli,
traktowali ich jako okupantów. Natomiast wojska rosyjskie uznawali na swoje wojska.
Gdy Niemcy zbombardowali Kalisz, które było miastem wolnym, ludzie poczuli przed Niemcami strach.
Ziemie zdobyte przez wojska państw centralnych:
- Generalna Gubernia ze stolicą w Lublinie obejmowała tereny południowej Polski, administrowana
była przez Austro-Wegry, używano język niemiecki i polski,
- Ober – Ost – tereny przyfrontowe, były zapleczem dla frontu, obejmowały Podlasie, Białoruś, Litwa,
tereny wschodnie, administrację sprawowały Niemcy,
- Generał Gubernia – ze stolicą w Warszawie, gen. Besseler miał władzę cywilną i wojskową,
administracja niemiecka
Zaborcy stanęli w przeciwnych obozach.
Wojna morska – podwodna
Była to nowość podczas I wojny światowej. Unikano bitew okrętów nadwodnych, jedyną bitwą w której
takie okręty brały udział była bitwa jutlandzka w cieśninie Skagerak. Okręty podwodne mieli Niemcy.
Dążyli oni do zatopienia floty Wielkiej Brytanii. Wówczas Wielka Brytania zaczęła stosować banderę
neutralną. 31 stycznia 1917 r. Niemcy ogłosiły memorandum. Ogłosili w nim, że wojna morska podwodna
toczona będzie bez państw neutralnych. Jeżeli okręty państw neutralnych będą brały udział w bitwie to
okręty te będą przez Niemcy bombardowane. W marcu 1917 r. Niemcy zatopiły jeden z okrętów pasażerskotowarowych stanowiących własność USA. To spowodowało, że 6 kwietnia 1917 r. USA wypowiedziały
wojnę państwom centrum.
W 1917 r. ważyły się losy wojny.
Przystąpienie USA do wojny spowodowało przechylenie szans na stronę Ententy. W tym czasie trwała
rewolucja lutowa. (1917 r.). To spowodowało, że na froncie był zastój, wojska Ententy nie były tam
zaangażowane.
Od momentu przystąpienia do wojny, USA zaczęły wpływać na politykę światową. Prezydentem był wtedy
Thomas Wilson.
REWOLUCJA W ROSJI
Carska Rosja była najsłabsza w Entancie, była zacofana politycznie i gospodarczo. Przemysł nie
wytrzymywał obciążenia wojennego, rosło niezadowolenie ludności.
Rewolucjoniści szukali grup, które będą wspierać ich wystąpienia.
Na początku marca wystąpienia te przybrały formę rewolucyjną. 8 marca 1917 r. - początek wystąpień.
Rozpoczęły się strajki w przemyśle. 8 marca w Piotrogrodzie wybuchły wystąpienia uliczne. (Petersburg
został przemianowany na Piotrogród 31 marca 1914).
10 marca trwały walki uliczne, armia odmówiła pomocy w tłumieniu wystąpień.
Idee rewolucyjne zaczęły funkcjonować także wśród żołnierzy.
12 marca w Piotrogrodzie zdobyto arsenał, garnizon piotrogrodzki przeszedł na stronę rewolucjonistów.
12 marca Duma tworzy Tymczasowy Komitet Wykonawczy Dumy.
12 marca 1917 r. rewolucjoniści utworzyli Radę Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. W Rosji były
wtedy dwa ośrodki władzy. Z Tymczasowego Komitetu Wykonawczego Dumy 14 marca utworzono Rząd
Tymczasowy. Na czele rządu stanął książę Gieorgij Lwow. 15 marca car Mikołaj II w imieniu swoim i
swego syna abdykował i zrzekł się pretensji do tronu na rzecz brata Michała. Brat nie przyjął tego. 16 marca
podpisał akt rezygnacji, przekazując władzę w ręce Rządu Tymczasowego.
Od 16 marca Rosja stała się republiką parlamentarną, wtedy też zakończyła się rewolucja lutowa. Zmienił się
układ władzy, jednak nadal istnieje Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich.
Rząd Tymczasowy zlikwidował policję polityczną – ochranę, zniósł cenzurę. Zwolnił więźniów
politycznych.
4
Historia – sprawdzian 6.V.2002
Na czele Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich stanęli bolszewicy (większość) - ugrupowanie w
socjaldemokracji Rosji, drugie ugrupowanie – mniejszość – mienszewicy. Bolszewicy zdobyli większość i
przejęli stery.
Naród rosyjski uważał wojnę za przegraną.
Bolszewicy zapewniali, że pokój. Organizowali manifestacje pokojowe, sprzeciwiali się działaniom Rządu
Tymczasowego. Klęski na wojnie powoduje, że bolszewicy zyskują coraz większą popularność.
W lipcu 1917 r. ks. Lwow podaje się do dymisji. 21 lipca 1917 r. jego miejsce zajmuje Kiereński. Należał on
do stronnictwa rewolucyjnego. Miał załagodzić dążenia rewolucyjne.
Nastroje rewolucyjne jednak narastały, bolszewicy chcieli przejąć władzę i obalić Rząd Tymczasowy.
Z 6 na 7 listopada wybuchła rewolucja październikowa, nastąpiło przejęcie władzy w Rosji. Sygnałem do
rozpoczęcia rewolucji był wystrzał z krążownika „Aurora”. Rewolucjoniści mieli zaatakować Pałac Zimowy
– siedzibę Rządu Tymczasowego. Bolszewicy przejęli kontrole nad miastem, Kiereński uciekł.
7 listopada powstała nowa forma rządów – Rada Komisarzy Ludowych. Na czele Rady stanął Lenin. Od
tego momentu nastąpił upadek republiki rosyjskiej. Od 7 do 15 listopada odbywały się manifestacje w
Moskwie.
Jako program rządu przyjęto tezy Lenina – z dworca kolejowego z marca i z kwietnia tzw. Tezy kwietniowe.
Tezy kwietniowe zawierały następujący program:
- natychmiastowe przerwanie działań wojennych,
- Rada Delegatów ma zastąpić ustrój parlamentarny
- Nacjonalizacja ziemi bez odszkodowania
Władza rewolucyjna wydała następujące dekrety:
- „O pokoju” – zjednoczenia świata przez zaprzestanie działań wojennych,
- „O ziemi” – ziemia zabrana jest własnością wszystkich
Od 19 stycznia 1918 r. w Rosji powstał nowy system władzy – dyktatura partii. Powstała Rosja Sowiecka.
(Sowiety – Rady)
Wycofanie się Rosji z wojny stworzyło nowe możliwości dla Polski.
ZAKOŃCZENIE I WOJNY ŚWIATOWEJ
Po rewolucji październikowej w Rosji rozpętała się wojna domowa. Kiereński, zbiegły w trakcie
ataku na Pałac Zimowy staje teraz przeciwko bolszewikom, podobnie jak dowódcy armii. Lenin w swej
polityce dąży do pokoju z Niemcami, podejrzewano nawet, że był on podstawiony przez Niemców. 20
grudnia 1917 roku powstaje instytucja z Feliksem Dzierżyńskim na czele: Nadzwyczajny Komitet do
Zwalczania Kontrrewolucji, Spekulacji i Sabotażu (CzeKa), stosujący kary fizyczne włącznie z zabijaniem
przeciwników.
3 marca 1918 roku zostaje podpisane w Brześciu nad Bugiem porozumienie przerywające działania
wojenne między państwami Centrum a Rosją. Układ ten nie jest korzystny dla Rosji. Rosja zrzeka się
jakichkolwiek praw oddziaływania na państwa bałtyckie: Litwę, Łotwę i Estonię oraz na tereny Polski i
Białorusi. Ponadto Rosjanie zgadzają się na utworzenie niepodległej Ukrainy. Rosjanie mają wycofać
wojska z terenów Ukrainy. Chęć utworzenia Ukrainy budzi oburzenie wśród Polaków, gdyż ma ona powstać
kosztem ziem Polskich: Galicji wschodniej, Podlasia, części Chełmszczyzny. Toczy się konflikt między
Rosją sowiecką a Polską. 13 listopada 1918 r. Rosja anuluje wszystkie zobowiązania brzeskie. Pojawia się
koncepcja podporządkowania się państwa polskiego Niemcom. Polska miała być jednym z wielu państewek
satelitarnych Niemiec w planowanym przez nich systemie tzw. Mitteleuropy (środkowej Europy). Koncepcja
ta przedstawiona w akcie z 5 listopada 1916 r. wydanym przez austriackiego i niemieckiego gubernatora
okupowanego Królestwa Polskiego. Polska miała być państwem o ustroju monarchistycznym.
Inną koncepcję przedstawia prezydent USA Thomas Wilson. 8 stycznia 1918 roku w 14 punktach wygłasza
orędzie zawierające politykę dla Europy i dla świata, tą która będzie wcielana w życie. 13 punkt dotyczy
spawy polskiej: stworzenia niepodległego państwa polskiego, z ziem na których mieszkają Polacy, wolnego i
z bezpiecznym dostępem do morza, zagwarantowanego układem międzynarodowym uwzględniającym to
państwo.
W 1918 r. Niemcy próbują dostać się pod Paryż, zostają cofnięci 24 marca. Francuski generał
Ferdynand Foch głównodowodzący wojsk koalicyjnym stawia i warunki Niemcom: mają oni rozbroić okręty
i armię, na lewy brzeg Renu mają wkroczyć siły francuskie.
11 listopada 1918 roku rozmowy w lasku Laigu k. Compiegne około 5 rano podpisano przerwanie działań
wojennych.
Konferencja pokojowa rozpoczęła się w Wersalu 18 stycznia 1919 i trwała do 28 czerwca 1919. 28 czerwca
podpisano traktat wersalski. Na jego mocy:
5
Historia – sprawdzian 6.V.2002
 Niemcy tracą na rzecz Francji Alzację i Lotaryngię,
 na rzecz Polski Niemcy zwróciły Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie,
 okręg Saary na 15 lat został oddany pod zarząd Ligi Narodów,
 Niemieckie kolonie w Afryce zostają podzielone między Francję i Anglię
Francuzi chcieli całkowitego osłabienia Niemiec. Przeciwstawiały się temu Wielka Brytania i USA, które
obawiały się powstałego państwa bolszewickiego.
Inne postanowienia traktatu odnośnie Niemiec:
 zdemilitaryzowano Nadrenię,
 ograniczono liczebność armii do 100 tys.
 Wprowadzono zakaz posiadania czołgów, lotnictwa, okrętów i fortyfikacji granicznych,
 Nałożono kontrybucję w wysokości 132 mld marek w złocie, płatnych w latach do 1951 r.
 Francja i Anglia okupowały lewy brzeg Renu,
 Powstało Wolne Miasto Gdańsk.
Po I wojnie rozpadły się Austro-Węgry. Podpisany 10 września 1919 r. w Saint-Germain traktat kończy
wojnę pomiędzy Austrią a Entantą. Traktat ten uznał rozpad monarchii Austro-Węgierskiej, w wyniku tego
rozpadu tworzy się Republika Austriacka. Ponadto na mocy tego traktatu:
 Republika Austriacka nie może połączyć się z Niemcami,
 Ograniczono armię austriacką do 30 tys.
 Austria na rzecz Polski oddała Galicję,
 Austria uznała niepodległość Polski, Czechosłowacji, i Królestwa Chorwatów, Serbów i
Słoweńców (Jugosławia).
4 czerwca 1920 r. w Trianon podpisano traktat na mocy którego:
 kończy się wojna między Węgrami a Entantą,
 rozwiązano monarchię austro-węgierską,
 ograniczono armię węgierską do 35 tys.
 wprowadzono nakaz zlikwidowania lotnictwa
W tym czasie na Węgrzech trwała rewolucja. Władzę mieli socjaldemokraci. Rewolucja trwała ok. 130 dni.
Rewolucję zdławiono siłami wewnętrznymi Węgier i Rumunii. Na Węgrzech wprowadzono dyktaturę.
W wyniku traktatu Węgry utraciły 60 % ludności, najwięcej w Rumunii (Siedmiogród) i Jugosławii
(Vojvodina), i 70 % powierzchni. Węgry zmierzały do rewizji tego traktatu. Na Węgrzech wzrosły nastroje
nacjonalistyczne.
W czerwcu 1919 r. powstała Liga Narodów. Miała ona zapewnić bezpieczeństwo i pokój. Siedziba
Ligi była Genewa. Założycielami Ligi było 7 państw.
Organem kierowniczym Ligi była Rada Ligi Narodów. W jej skład wchodzili stali członkowie: Wielka
Brytania, Francja, Włochy, Japonia, od 1926 r. Niemcy. USA nie należały do organizacji.
Polska weszła do Ligi Narodów w 1920 r.
Była to organizacja bardzo słaba. Nie miała wojska. Wiele państw odeszło od Ligi: Włochy, Japonia,
Niemcy.
Państwa powstałe w wyniku I wojny światowej:
- w 1917 r. powstała Finlandia i Litwa z terenów rosyjskich – pod protektoratem Niemiec.
-
W 1918 r. powstaje Polska, Białoruś (na chwilę), Estonia, Łotwa, Islandia (pod protektoratem
Danii), Czechosłowacja, Republika Austriacka, Królestwo Chorwatów, Słoweńców i Serbów,
W 1917 r. powstała Rosja Sowiecka, trwała do 1922 r., W 1923 r. powstał Związek Socjalistycznych
Republik Radzieckich,
W latach 1918 – 1921 istniała Ukraina,
W 1918 r. powstała w obrębie Niemiec Republika Weimarska, trwała ona do 1934 r. do momentu
pojawienia się Hitlera,
W 1922 r. powstało Wolne Państwo Islandzkie, bez północnej części,
Na mocy traktatu z 1919 r. zatwierdzonego w 1920 r. powstaje Wolne Miasto Gdańsk, władzę nad
tym miastem sprawowała Liga Narodów.
I WOJNA ŚWIATOWA NA ZIEMIACH POLSKICH
Dwie tendencje:
6
Historia – sprawdzian 6.V.2002
rezygnacja z aspiracji niepodległościowych, należy wyrzec się myśli o odrębności politycznej i
narodowej,
niepodległość jest możliwa na przekór wszelkim przeciwnościom.
W wyniku powstań okazało się, że także chłopi i robotnicy mogą mieć aspiracje rewolucyjne, nie tylko
szlachta.
Partie istniejące na ziemiach polskich:
obóz narodowy – na czele Roman Dmowski, opozycja w stosunku do socjalizmu oraz mniejszości
narodowych, zwycięstwo w wojnie upatrywał w Entencie, ale wraz z udziałem Rosji, opierali się na Rosji.
Program austriacko-polski na czele z Piłsudskim, opierali się na Austrii, opierali się na państwach
Centrum, które walczyły z Rosją, kiedy Rosja upadła odwrócili się od państw Centrum i połączyli z Ententą,
uważali, że w ten sposób Polska odzyska niepodległość, program taki miały PPSD i PSL,
Lewica internacjonalistyczna – na czele Róża Luksemburg, Julian Marchlewski – niepodległość nie
ma prawa bytu, taki program miały PPS Lewica i SDKPiL.
Zaborcy stanęli w przeciwnych obozach.
Program austriacko-polski
Tylko Austria wykazała zainteresowanie Polakami. Powstawały oddziały POW tworzone przez
Piłsudskiego. 2 sierpnia 1914 r. Piłsudski uzyskuje zgodę na tworzenie oddziałów pod patronatem
austriackim. 6 sierpnia 1914 r. wymarsz kompanii kadrowej naprzeciw oddziałom rosyjskim. POW były
zalążkiem późniejszej armii.
Austriacy zgodzili się na utworzenie dwóch legionów: legion zachodni w Krakowie i legion wschodni we
Lwowie. Powstał tylko legion zachodni i on włączył się do wojny jako I Brygada, Piłsudski – brygadier I
Brygady.
W lipcu 1917 r. następuje moment przełomowy – istnieją 3 brygady.
W Rosji wielkie zmiany. Następuje moment eliminacji Rosji więc Piłsudski odmawia ponowienia przysięgi
wojskowej wobec cesarzy Niemiec i Austrii. Większość idzie za nim – tylko jedna brygada nie przeszła na
stronę Ententy. Piłsudski został uwięziony w Magdeburgu, a legiony zostały rozwiązane.
5 listopada 1916 r. ogłoszony został przez cesarzy Niemiec i Austro-Węgier - akt 5 listopada. Cesarze chcieli
pozyskać rekrutów z ziem polskich. Zakładano, że w przyszłości powstanie Państwo Polskie pod
zwierzchnictwem Niemiec, miało to być samodzielne państwo, ale z monarchą niemieckim. Chodziło o
zachęcenie Polaków do wstąpienia do wojska. Endencja do tego aktu odnosiła się do tego negatywnie.
Pojawiły się też inne wystąpienia. 25 grudnia 1916 r. car Mikołaj II w rozkazie noworocznym zawarł taka
myśl, że celem wojny dla Rosji będzie stworzenie Polski niepodległej złożonej z 3 części.
Do tego włączył się Wilson i 22 stycznia 1917 r. stwierdził, że w wyniku wojny ma powstać niepodległa
Polska.
Piotrogrodzka Rada Delegatów 27 marca wydała manifest mówiący o przyszłej Polsce. Rząd Tymczasowy
też mówił o wolnej Polsce, ale połączonej sojuszem z Rosją.
Państwa Ententy zostały zwolnione z sojuszu z imperium rosyjskim (nie było cara). Dmowski pojechał do
Szwecji, by tam propagować sprawę Polski. Na ręce państw Ententy złożył Dmowski memoriał, by
niepodległa Polska składała się z Galicji i Śląska Cieszyńskiego, Kowieńszczyzny, Wileńszczyzny, Wołynia,
części Guberni Mińskiej oraz Gdańska, Śląska Opolskiego i części Mazur.
W 1917 r. Francja zgadza się, by na jej terenie powstały oddziały polskie.
15 sierpnia 1917 r. w Paryżu powstaje Komitet Narodowy Polski na czele z Dmowskim i jest oficjalnym
przedstawicielem państwa Polskiego, uznanym przez USA, Wielką Brytanię i Francję.
FASZYZM WE WŁOSZECH
Włosi nie mieli korzyści z I wojny światowej. Front był na obrzeżach Włoch. Włochy wyszły z wojny z
zadłużoną gospodarką, z narastającymi niepokojami społecznymi. Nie zostały zaspokojone ich nadzieje na
nabytki terytorialne, otrzymali Triest z przyległościami oraz Trydent. Po wojnie partie polityczne nie miały
nic ludziom do ofiarowania, wzrastało bezrobocie i niezadowolenie ludzi. System parlamentarny okazał się
słaby.
Na arenie politycznej pojawił się Benito Mussolini. Był wykształcony, z zawodu dziennikarz. 23 marca 1919
r. założył organizację grupująca weteranów wojskowych - fasci di cambittimento. Od tej nazwy powstała
nazwa – faszyzm. Organizacja ta głosiła poglądy nacjonalistyczne, zapewniała pracę, chciała unormować
sytuacją gospodarczą. Hasła faszystów Mussoliniego zyskiwały coraz więcej zwolenników. Tworzyli oni
oddziały paramilitarne.
7
Historia – sprawdzian 6.V.2002
W listopadzie 1921 r. Mussolini przekształcił organizację kombatancką w partię polityczną – Narodową
Partię Faszystowską. Finansowo partię wspierali przemysłowcy, liczący, że faszyści powstrzymają rosnące
wpływy komunistyczne. Znalazła ona także poparcie wśród robotników i chłopów, głosząc demagogiczne
hasła socjalne. W październiku 1922 r. Mussolini wydał rozkaz marszu na Rzym. 28.10. oddziały „czarnych
koszul” ruszyły w marszu na Rzym.
Mussolini uważał, że wrogiem jest „zgniły liberalizm”.
6 czerwca 1919 r. Benito Mussolini wydaje manifest:
 nowe zgromadzenie ustawodawcze
 ustalenie powszechnego głosowania od 21 lat razem z kobietami
 autonomia poszczególnych regionów Włoch
 zniesienie policji politycznej
 armia tylko obronna
 8 godzinny dzień pracy
 zapewnienie emerytury od 55 roku życia
 minimalna płaca
Ruch skupiał warstwy najniższe, klasy robotnicze i średnie. Ludziom majętnym obiecywał stabilizację.
W październiku 1921 r. odbyło się pierwsze spotkanie związków faszystowskich. Wykrystalizowała się idea
przejęcia władzy przez faszystów – zamach stanu. Przekonał do tego wiele osób, zyskał poparcie finansowe.
Zyskał poparcie znanych ludzi. 27–28.10.1922 r. przewrót zwolenników Mussoliniego, marsz na Rzym,
przejęcie władzy. Król Wiktor Emanuel powierzył Mussoliniemu misję utworzenia rządu. Mussolini został
premierem. Jest to początek dyktatury. Korzystał z demokracji, by umocnić swoją pozycję. Ale wybory
rozpisał tak, by faszyści zdobyli przewagę.
Na wiosnę 1923 r. Benito Mussolini wprowadził milicję, byli to dawni funkcjonariusze „czarnych koszul”.
Przy premierze powstała Wielka Rada Faszystowska. Miała ona głos doradczy. Benito Mussolini otrzymał
tytuł wodza państwa – duce.
Większość w parlamencie mieli faszyści. W 1926 r. premier złożył wniosek o rozwiązanie wszystkich partii,
oprócz faszystowskiej. Parlament poparł go. W ten sposób powstał system monopartyjny.
W polityce zagranicznej związali się z Wielką Brytanią. Jako sferę działania Włochy wybrały Bałkany.
Państwo kościelne zajęte było przez Włochy od 1870 r. Papieże uważali, że są w niewoli. W 1929 r. Benito
Mussolini podpisał konkordat ze Stolicą Apostolską. Powstaje Watykan. 11.02. papież podpisał traktat
laterański. Powstało niezależne państwo z własną administracją. Władza należała do papieża. Państwo na
powierzchnię 0,44 km2 i ok. 1000 osób stałych mieszkańców.
8